Mohamed Hassan Solidair, 2003

1. 1
Mohammed Hassan, Afrikaans-Arabisch marxist: Irak en Syrië
vormen het hart van het Arabisch nationalisme
Interview met Mohamed Hassan
Het interview met de Afrikaans-Arabische marxist Mohammed Hassan
in Solidair van vorige week wekte buitengewoon veel interesse bij onze lezers.
We stelden hem nog een aantal bijkomende vragen. Is Syrië het volgende
doelwit van de Amerikanen en waarom? Waarom moet het feodaal regime van
Saudi-Arabië voor de bijl? Waarom zal het Arabisch nationalisme aan kracht
winnen? Hoe evalueert hij de islamitische bewegingen?
David Pestieau
Solidair, 09-04-2003
Na Irak lijkt Syrië het volgende doelwit op het lijstje van de Amerikanen.
Minister van Oorlog Rumsfeld kan het niet hebben dat dit land de kant kiest
van Irak. Oorlogsretoriek of een echte bedreiging?
Mohammed Hassan. De VS hebben altijd de conflicten die ze
startten uitgebreid naar andere landen. Dat is eigen aan hun
overheersingsdrang. Kijk naar Vietnam: al snel zijn ze ook
Cambodja gaan aanvallen, dan Laos, zogezegd omdat die
buurlanden een uitvalsbasis vormden voor het Vietnamees
verzet.
Nu willen ze heel de Arabische wereld overheersen. En Syrië
speelt een cruciale rol in dit scenario. Syrië ligt in de frontlinie
tegen Israël, uitgesproken antizionistisch en anti-imperialistisch. Het is een van de
machtigste Arabische landen, met een goed georganiseerd leger. Het verdedigt het
Arabisch nationalisme op een uiterst consequente manier. De VS zullen als excuus
zeker de soevereiniteit van Libanon inroepen want het Syrische leger is daar
aanwezig.
Vandaag al zeggen de Amerikanen dat de massavernietigingswapens van Irak naar
Syrië zijn overgebracht en zelfs naar Libanon, in kampen van de Hezbollah. Echt
super beweeglijk en onzichtbaar, die massavernietigingswapens! (lacht)
Een strategie die erg gevaarlijk is voor de VS zelf want de uitbreiding van de oorlog
zal het verzet in de Arabische wereld alleen doen toenemen.
Wat als Syrië in het Amerikaanse kamp terecht komt?
Mohammed Hassan. Een nederlaag van Irak zou op zich al een nederlaag zijn voor
Syrië. Het land zou dan omsingeld zijn door Israël, Jordanië in het zuiden, Irak in het
oosten en Turkije in het noorden.

2. 2
Als de Amerikanen Syrië aanvallen, is dat om het leger
en de economie te vernietigen. Net als in Irak zullen ze
de gemeenschappen tegen elkaar opzetten door te
stellen dat Syrië in handen is van een islamitische
minderheid, de Alevieten. Terwijl Syrië net als Irak een
nationalistisch lekenregime heeft.
Maar een nederlaag van Syrië zou ook een enorme achteruitgang betekenen voor de
anti-imperialistische beweging in Libanon en Palestina. Syrië is immers het
belangrijkste steunpunt van de Hezbollah in Libanon. Zonder Syrië was de Hezbollah
er drie jaar geleden niet in geslaagd Israël uit het zuiden van Libanon te verjagen.
Syrië vangt ook veel progressieve Palestijnse organisaties op, zoals het Volksfront
PFLP en het Democratische front DFLP. Die kunnen zich organiseren, naar het
buitenland reizen en geld inzamelen dank zijn Syrië. Als Syrië valt, komt er terug
verdeeldheid tussen de gemeenschappen, tussen moslims en christenen. Dan komt
er een nieuw Sabra en Chatila want de Palestijnen hebben dan geen enkele
bescherming meer tegen Israël.
Je zegt dat Irak en Syrië er dezelfde nationalistische en anti-imperialistische
politiek op na houden. Maar beide landen zaten elkaar in het recente verleden
toch vaak in het haar?
Mohammed Hassan. Het zijn alle twee Arabisch-nationalistische landen en ze
voeren globaal dezelfde anti-imperialistische politiek. Van zodra externe machten
zoals de VS of Israël deze landen aanvallen, dan gaan ze samen in het verweer.
Maar er zijn inderdaad ook politieke geschillen, vanuit hun geschiedenis en de
specifieke ontwikkeling van elk van hen.
Syrië is in zekere zin verder gegaan dan Irak. Het land wordt geleid door een
eenheidsfront, dat bestaat uit de nationalistische Baathpartij en de Communistische
Partij, plus nog een aantal nationalistische en progressieve krachten.
In Syrië vormden de boeren een veel brandender kwestie dan in Irak. Toen Syrië nog
een protectoraat van Frankrijk was, werd het feodaal systeem hervormd om... de
grootgrondbezitters nog méér voordelen te geven. De arme boeren moesten zware
belastingen betalen. De revolutie bracht een grote landhervorming teweeg die het
feodalisme onderuit haalde. Ze had van bij het begin een nationalistisch maar ook
een antifeodaal en democratisch karakter. De economie werd sterk gecentraliseerd,
er kwam een vorm van staatsplanning. Tegelijk werd een groot leger op de been
gebracht. Wat de buitenlandse politiek betreft heeft Syrië altijd een zo ruim mogelijk
front opgezet, vooral met de Sovjet-Unie destijds en met Iran na 1979.
Irak kent veel minder landbouw, er is erg veel woestijn en het is rijk aan oliebronnen.
In de landbouwgebieden rond Bagdad, Najaf en Kerbala behoorden de gronden tot
de gemeenschap. De revolutie in Irak in 1958 was vooral nationalistisch, veel minder
antifeodaal.
Michel El Afleque, ideologische grondlegger van de Baathpartij in Irak, vond dat alle
klassentegenstellingen binnen de Arabische samenleving geminimaliseerd moesten
worden. Want als men die op de spits dreef, zou dat de ontwikkeling van het
Syrië en Egypte hadden
in 1990 Irak moeten
steunen. Tegen de VS
en tegen de reactionaire
Arabische regimes.

3. 3
Arabisch nationalisme verzwakken. Vandaar trouwens de onoverkomelijke
tegenstelling tussen de Iraakse Baathpartij en de Communistische Partij, die
overigens linkse fouten heeft gemaakt.
Wat Syrië betreft, daar vond men dat je de twee samen kunt voeren, de
nationalistische strijd en de antifeodale strijd. Daardoor zijn de meest achterlijke
krachten van de Syrische samenleving van de macht verjaagd.
Maar op bepaalde momenten in hun
geschiedenis waren beide landen rivalen
en heulden ze mee met het imperialisme,
niet? Bijvoorbeeld in de oorlog tussen Iran
en Irak of in 1990 toen Syrië de kant koos
van de VS tegen de interventie van Irak in
Koeweit?
Mohammed Hassan. Ja en die rivaliteit is
nefast. Met de oorlog tegen Iran stond Irak
voor een serieus probleem. In 1979 wilde Iran
de sjiietische revolutie uitvoeren naar heel de
moslimwereld. Soit, zolang dat op niveau van
het gedachtegoed bleef. Maar in 1980 stuurde
Iran agenten naar Irak die tientallen
plaatselijke verantwoordelijken van de
Baathpartij om het leven brachten. De
Baathpartij zag wat de gevolgen zouden zijn
als Iran zijn revolutie naar Irak zou uitvoeren:
de balkanisering van het land. Tegelijk spande
het Amerikaans imperialisme Irak voor zijn kar,
door het vuur aan te wakkeren tot de oorlog
met Iran begon. Een oorlog die beide landen
enorm veel gekost heeft en die het
Amerikaans imperialisme heel veel heeft
opgebracht.
Maar bij de interventie van Irak in Koeweit
maakte de Syrische Baathpartij een grote
inschattingsfout, waar ze zich vandaag rekenschap van geeft. Syrië én Egypte
hadden toen Irak moeten steunen tegen Koeweit. Als ze dat hadden gedaan, dan
had dat de val veroorzaakt van de feodale monarchieën in de Golf, die de
aartsvijanden zijn van de Arabische natie. Dan hadden ze de Amerikanen kunnen
verjagen en de andere reactionaire regimes in de Arabische wereld doen wankelen.
De Arabische eenmaking zal niet vreedzaam verlopen, hoor.
Hoezo, niet vreedzaam?
Mohammed Hassan. De grenzen tussen de Arabische landen zijn totaal kunstmatig.
Ze slaan nergens op. Ze zijn vastgelegd door Groot-Brittannië en Frankrijk met de
eerste wereldoorlog, na de val van het Ottomaanse rijk (het Turkse rijk) dat heel het
gebied omvatte.
In de Egyptische hoofdstad Cairo
betoogden zo'n 100.000 mensen op
zaterdag 31 maart. Ze betuigden
hun steun aan het Iraaks verzet en
hun woede over de imperialistische
oorlog. (Foto Belga)

4. 4
Ook in China heeft het imperialisme het land verdeeld van 1840 tot 1949: de Britten
veroverden Sjanghai en namen Hongkong in bezit, Portugal bezette Macau
honderden jaren lang, Taiwan werd afgesplitst van het Chinese vasteland. Het
westers en het Japans imperialisme ontketenden burgeroorlogen tussen de
oorlogsheren die heel China verwoestten. Miljoenen Chinezen werden naar de
Verenigde Staten gevoerd om er als betaalde slaven de spoorwegen en de industrie
op te bouwen. Uiteindelijk is de nationaal-democratische revolutie, met de Chinese
Communistische Partij, er in 1949 in geslaagd het land te herenigen en komaf te
maken met alle tegenstellingen die het imperialisme had doen ontstaan.
De Duitse eenmaking in de 19de eeuw is ook niet tot
stand gekomen via conferenties maar door de kogels
van de Pruisen. Duitsland was opgesplitst in tal van
feodale staatjes, verdeeld tussen protestanten en
katholieken. Frankrijk en Groot-Brittannië speelden
onder één hoedje met Oostenrijk om de Duitse
eenmaking tegen te gaan. Zonder Bismarck en Pruisen, zonder de wapens zou
Duitsland nooit zo'n natie geworden zijn. En op dat moment, ik zeg wel op dat
moment, was het ontstaan van de Duitse natie een vooruitgang. Zoals het ontstaan
van een Arabische natie vandaag een enorme vooruitgang zou zijn.
En waar zou die Arabische eenmaking dan moeten beginnen?
Mohammed Hassan. Weet je dat 80 procent van de olie uit de Arabische wereld
zich bevindt in de feodale Golfstaten die minder dan 30 miljoen inwoners tellen? Dat
is minder dan 10 procent van de hele Arabische bevolking. Weet je dat Israël de
Arabische wereld eigenlijk in twee snijdt? Ik denk dat de Arabische eenmaking dan
ook moet vertrekken vanuit de drie landen in het hart van het Arabisch nationalisme:
Syrië, Irak en Egypte.
Ze moet beginnen bij de eenmaking van het Arabisch schiereiland (van Libanon over
Saudi-Arabië tot Oman). Als het feodalisme vernietigd wordt en de olie in handen
komt van de bevolkingen van de Arabische wereld, dan zal de eenmaking van de
rest van de Arabische wereld mogelijk zijn. Voeg de mankracht van de arme
Arabische landen bij de bodemschatten van de Golfstaten en van Irak, en je hebt een
machtige Arabische natie die in de toekomst een belangrijke rol kan spelen in de
wereld.
De nationalistische Egyptische leider Nasser had gelijk toen hij de revolutie in Jemen
(in het zuiden van het Arabisch schiereiland) in de jaren '60 een eerste stap noemde
in dit proces. Hij hoopte dat deze revolutie een boemerangeffect zou hebben in de
rest van de Golf, met name in Saudi-Arabië, de hoofdvijand van de Arabische natie in
het gebied.
Is Saudi-Arabië dan een grotere vijand dan Israël?
Mohammed Hassan. In zekere zin wel, ja. Saudi-Arabië is het bolwerk van het
Amerikaans imperialisme in de regio. Het land heeft geen grondwet en geen centrale
Voeg de mankracht van
de arme Arabische
landen bij de
bodemschatten van de
Golfstaten en van Irak,
en je hebt een machtige
Arabische natie.

5. 5
bank. Waar denk je dat de miljarden dollars van de 9 miljoen vaten olie die de
Saudi's elke dag op de markt brengen naartoe vloeien? Naar de centrale bank van
de Verenigde Staten! Alle olierijkdom wordt omgezet in staatsbonnen en aandelen in
de VS. Saudi-Arabië is in zekere zin de 51ste staat van de Verenigde Staten, een
staat die rijker is dan Texas...
Maar Saudi-Arabië dient ook om de Arabische landen
onderling te verzwakken en om het communisme te
bekampen. Met al zijn geld wist het Egypte en Syrië
tegen elkaar op te zetten in de jaren '70, terwijl die op
dat moment één staat vormden, als eerste poging tot
eenmaking van de Arabische wereld. Saudi-Arabië saboteerde ook de OPEC, de
organisatie van de olieproducerende landen, die een machtige hefboom kon vormen
voor de derde wereld tegen het imperialisme.
Maar ook voor de Amerikanen vormt Saudi-Arabië momenteel een potentiële
vijand?
Mohammed Hassan. Niet omwille van het huidige regime maar omdat er zich een
nationale burgerij ontwikkelt die zich onafhankelijker wil opstellen. De verkoop van de
olie heeft een goed opgeleide industriële burgerij doen ontstaan, zoals bijvoorbeeld
de familie van Bin Laden. Die ontwikkeling leidt onvermijdelijk tot tegenstellingen en
tot het ontstaan van een Arabisch nationalisme. Dat in dit geval een godsdienstige
vorm aanneemt.
Bovendien maakt het land sinds 1991 een diepe crisis mee: het betaalde meer dan
100 miljard dollar voor de 'bevrijding' van Koeweit, het zit met een kolossale
schuldenberg. Dat maakt de religieuze groepen met een nationalistische en anti-
imperialistische inslag nog radicaler. Dat er dan een eenheid ontstaat tussen de anti-
imperialistische islambeweging en de anti-imperialistische nationalistische beweging,
is niet verwonderlijk. Die evolutie hebben we ook meegemaakt in Vietnam, waar
verschillende christelijke groeperingen deelnamen aan de bevrijdingsstrijd.
Hoe zie je de verhouding tussen de opmars van het islamisme en die van het
Arabisch nationalisme?
Mohammed Hassan. De oorlog tegen Irak zal de beperkingen en de zwakheden van
de islamitische beweging blootleggen. De oorlog toont dat de sterkste anti-
imperialistische verzetskrachten zich in de bolwerken van het Arabisch nationalisme
bevinden, in Irak en Syrië. Daar waar er een eenheidsfront is van alle nationalistische
krachten. Dat verzet kent al een boemerangeffect in Egypte: president Moebarak is al
tot de orde geroepen door zijn eigen officieren die hem vroegen waarom hij het
Suezkanaal niet had gesloten voor de Amerikanen. Hij moest zich beroepen op een
wet van 1888, een anekdote die goed aangeeft hoe het Egyptisch regime op een
vrije val aanstormt.
De feodale monarchieën
in de Golf zijn de
aartsvijand van de
Arabische natie.

6. 6
Tegelijk staan duizenden jongeren uit de Palestijnse
Bezette Gebieden, uit Syrië en Libanon klaar om Irak te
gaan verdedigen. Dat zijn de grondvesten van een
progressief Arabisch nationaal front, bestaande uit
nationalistische leken en nationalistische Arabische
moslimkrachten. Zoals je nu al ziet in Palestina, met de
alliantie tussen het Volksfront en het Democratisch front enerzijds en Hamas,
Hezbollah en Jihad anderzijds.
Lenin zei al dat het imperialisme meer miserie veroorzaakt door de uitbuiting dan een
natuurramp of een oorlog. Als de mensen geen hoop meer hebben, zoeken ze heil in
een idealistische visie. Marxisten bekampen de godsdienst niet, ze bekampen de
oorzaken van de wanhoop.
In het verleden al werden religieuze stromingen op een progressieve manier
omgebogen door de nationalistische beweging, in Ierland, Griekenland of Servië. Er
zijn altijd twee soorten religieuze ideeën: ofwel zetten ze zich aan de kant van het
verzet en voeden ze de strijd tegen de onderdrukker en ontwikkelen ze een
revolutionaire reflex; ofwel preken ze de idee dat wie zich verzet nooit in het paradijs
geraakt. De eerste vorm moet je steunen, de andere bekampen.
De jongeren van vandaag zijn geboren toen de Arabisch nationalistische beweging
verzwakt was, na de dood van Nasser in Egypte. Ze hebben alleen de ontwikkeling
van de islamitische beweging gekend. Het is normaal dat ze die stroming
aanhangen. Maar die bewegingen hebben zich ontwikkeld in de feodale Golfstaten
en in Egypte, precies daar waar het Arabisch nationalisme verzwakt was. Vandaag
kan die nationalistische stroming zich herpakken...
De nationalistische
beweging kan de
religieuze stromingen
op een progressieve
manier ombuigen