Wolontariat sposobem na osobiste zadośćuczynienie wszystkim, wobec których było to możliwe, z wyjątkiem tych przypadków, gdyby zraniło to ich lub innych Poradnik wolontariusza dla osób zdrowiejących z uzależnienia oraz jego skutków w oparciu o program 12 Kroków Anonimowych Alkoholików.

1. Wolontariat
sposobem na osobiste zadośćuczynienie
wszystkim, wobec których było to możliwe,
z wyjątkiem tych przypadków,
gdyby zraniło to ich lub innych
Poradnik wolontariusza
dla osób zdrowiejących z uzależnienia
oraz jego skutków w oparciu o program
12 Kroków Anonimowych Alkoholików
dr Łukasz Kołodziej
Fundacja Instytut Zdrowia FIZ-LK©
Nowy Sącz, 2019

2. 2
Spis treści
Wstęp......................................................................................................................... 3
Co to jest wolontariat?............................................................................................. 5
Czym wolontariat różni się od udziału w służbach AA? ...................................... 5
Jakie korzyści dla trzeźwienia może przynieść udział w wolontariacie? ............ 6
Czy udział w wolontariacie może przeszkadzać w trzeźwieniu?.......................... 8
Jakie są formy wolontariatu?.................................................................................. 9
W jaki sposób zostać wolontariuszem?................................................................ 10
Czy mogę zostać wolontariuszem/wolontariuszką w Gminnej Komisji
Rozwiązywania Problemów Alkoholowych (GKRPA)? ......................................... 13
Co dalej po wolontariacie?..................................................................................... 14
Piśmiennictwo......................................................................................................... 16
O Autorze ................................................................................................................ 17

3. 3
Wstęp
Program 12 kroków Anonimowych Alkoholików (AA) stanowi podstawę
działania grup samopomocowych dla osób uzależnionych. Treść kroku 8
dotyczy konieczności przypomnienia sobie przez osobę uzależnioną wszystkich
ludzi pokrzywdzonych w wyniku choroby alkoholowej:
Zrobiliśmy listę wszystkich osób, które skrzywdziliśmy,
i staliśmy się gotowi zadośćuczynić im wszystkim
Mając sporządzoną listę osób skrzywdzonych, w następnym kroku AA
 9  osoba zdrowiejąca z uzależnienia powinna również starać się
zadośćuczynić, czyli przeprosić, za wyrządzone krzywdy i zrekompensować
osobom pokrzywdzonym poniesione straty:
Zadośćuczyniliśmy osobiście wszystkim, wobec których było to możliwe,
z wyjątkiem tych przypadków, gdy zraniłoby to ich lub innych
Zadośćuczynienie powinno być: a) skierowane do konkretnej osoby, b)
poczynione za ściśle określone czyny, a także c) zawierać w sobie elementy
przeprosin, połączone z prośbą o wybaczenie.
Pojawia się zatem wiele różnorodnych pomysłów, w jaki sposób można
zadośćuczynić osobom zarówno żyjącym, jak też tym, z którymi nie można
nawiązać kontaktu bezpośredniego (np. zmarłym) – w treści kroku 9 zawarto
bowiem słowo „wszystkim”. Nieodpłatne zaangażowanie się w działania na
rzecz innych ludzi, czyli w wolontariat, może być więc sposobem na pośrednie
zadośćuczynienie tym wszystkim, do których osoba zdrowiejąca z uzależnienia
nie może dotrzeć bezpośrednio. Wolontariat może stać się również trwałym
elementem, leczącym z egoizmu i skoncentrowania na sobie, czyli – według
ideologii wspólnot samopomocowych – głównych przyczyn sięgania po używki.

4. 4
Czytelnik w niniejszym poradniku znajdzie podstawowe informacje na
temat wolontariatu, zasad pracy w charakterze wolontariusza i korzyści
płynących dla osoby uzależnionej z udziału w wolontariacie. Informator ten
skierowany jest przede wszystkim do osób zdrowiejących z uzależnienia od
alkoholu we wspólnocie AA. Warto jednak dodać, że mogą z niego korzystać
również jednostki zaangażowane w inne wspólnoty samopomocowe,
funkcjonujące w oparciu o 12 kroków, np. Anonimowi Narkomani (AN) czy
Anonimowi Hazardziści (AH).
Życzę miłej lektury
i powodzenia w zdrowieniu!!!

5. 5
Co to jest wolontariat?
W największym skrócie, wolontariat to nic innego jak dobrowolne,
bezpłatne, świadome działania na rzecz innych, wykraczające poza związki
rodzinno-koleżeńsko-towarzyskie 1 . Wolontariuszem jest także każdy, kto
ochotniczo i bez wynagrodzenia wykonuje świadczenia na zasadach określonych
w ustawie, a wolontariat to świadczenie odpowiadające świadczeniu pracy2.
W związku z tym, że wolontariat odpowiada świadczeniu pracy, bardzo
ważne jest, aby zabezpieczyć wolontariuszy przed wyzyskiem. Z tego też głównie
względu w Polsce wolontariusze nie mogą świadczyć usług wolontariackich
na rzecz prywatnych firm i spółek (np. prywatnych klinik terapii uzależnień),
ale mogą angażować się w prace organizacji działających nie dla zysku, np.
fundacji, stowarzyszeń, jednostek samorządu terytorialnego (w tym także
Gminnych Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, GKRPA), agencji
rządowych, szpitali, hospicjów itp.
Czym wolontariat różni się od udziału w służbach AA?
O konieczności nieodpłatnej działalności na rzecz wspólnoty mówią trzy
legaty AA: zdrowienie, jedność i służba. Wartości te wynikają wprost z treści
12 Kroku AA, 12 Tradycji AA i 12 Koncepcji AA. Osoby zdrowiejące z uzależnienia
i jego skutków we wspólnocie AA chętnie więc angażują się w działalność grup
i całej wspólnoty. Zaangażowanie w wolontariat może wyrastać z doświadczenia
w pełnieniu służby w AA, w trakcie której członek wspólnoty poznaje korzyści
z pracy na rzecz innych ludzi i dobra społeczności lokalnej.
Pełnienie służby we wspólnotach samopomocowych, w tym także we
wspólnocie AA, nie jest jednak bezinteresowne. Poprzez pomaganie innym
alkoholikom człowiek uzależniony ma szansę zachowywać abstynencję, czyli
zdrowieć. Poprzez udział w wolontariacie ochotnik może także nabyć nowe
1 Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie
(Dz.U. z 2003 r., Nr 96, poz. 873).
2 Ibidem.

6. 6
umiejętności zawodowe. Wolontariat jednak tym różni się od służby w AA, że
podejmowany jest poza strukturami wspólnot samopomocowych, ma charakter
uregulowany i jest sformalizowany przepisami prawa cywilnego.
Do pewnego jednak stopnia wolontariat i pełnienie służby we wspólnotach
samopomocowych to te same zjawiska, odnoszące się do bezpłatnej i dobrowolnej
aktywności społecznej oraz obywatelskiej.
Jakie korzyści dla trzeźwienia może przynieść udział w wolontariacie?
Prawdziwym naszym celem jest przygotowanie się do jak najlepszego służenia Bogu
i stanie się użytecznym dla ludzi3
W książce pt. Anonimowi Alkoholicy określono nadrzędny cel trzeźwienia,
którym jest na powrót stanie się człowiekiem przydatnym Bogu i innym ludziom.
Wolontariat osób uzależnionych może być więc swoistego rodzaju miernikiem
jakości trzeźwienia, gdyż świadczy o podejmowaniu przez osobę uzależnioną
wysiłku na rzecz przezwyciężania swojego egoizmu i skoncentrowania na sobie.
Praca w charakterze wolontariusza z osobami spoza środowiska
trzeźwiejących alkoholików pozwala także rozstać się z alkoholem i budować
dalsze życie, zupełnie wolne od alkoholu i wspomnień o tej używce.
W trzeźwieniu trzeba rozstawać się z alkoholem co najmniej na dwa
sposoby. Po pierwsze, należy zupełnie odstawić tę używkę, co oznacza fizyczne
wyeliminowanie alkoholu ze swojego życia. Drugi etap trzeźwienia polega na
psychicznym uniezależnieniu się od alkoholu i potrzeby otaczania się prawie
wyłącznie osobami uzależnionymi. Sukcesem w trzeźwieniu jest bowiem nie
tylko samo niepicie alkoholu, ale przede wszystkim zneutralizowanie potrzeby
sięgania po używki. W realizacji tego celu pomóc ma właśnie terapia
uzależnienia i udział w grupach samopomocowych. Niemniej jednak, na
późniejszych etapach zdrowienia skoncentrowanie się wyłącznie na trzeźwieniu
3 Anonimowi Alkoholicy, Fundacja Biuro Służby Krajowej Anonimowych Alkoholików w Polsce,
Warszawa 2000, s. 66.

7. 7
i otaczanie się trzeźwiejącymi alkoholikami może być szkodliwe, ponieważ
utrudnia osobie uzależnionej rozstanie się z tematyką alkoholową i zmianę
otoczenia społecznego. Pomimo tego, nie namawiam do:
a) zaprzestania udziału w mityngach AA;
b) unikania angażowania się w działalność klubów abstynenta;
c) nieuczestniczenia w wydarzeniach religijnych, związanych z
promowaniem trzeźwości.
Wszystko to służy podtrzymaniu abstynencji i dalszemu rozwojowi
człowieka. Wolontariat daje szansę zajęcia się czymś pożytecznym – bez
konieczności zamykania się wyłącznie w kręgu osób zdrowiejących z uzależnienia.
Powrót do środowiska pracy, w którym wciąż spożywa się alkohol,
może storpedować wysiłki na rzecz trzeźwienia. Trzeźwienie wiąże się zatem z
koniecznością wprowadzenie dużych zmian w swoim życiu, np. zmiany pracy.
Udział w wolontariacie daje szansę na zdobycie cennego doświadczenia
zawodowego, które może przydać się w poszukiwaniu nowej lub lepszej pracy.
Udział w AA oferuje możliwość nauki nowych umiejętności społecznych
oraz sposobów radzenia sobie z trudnymi emocjami i sytuacjami kryzysowymi.
Wolontariat to przecież bezpośredni kontakt z innymi ludźmi, wymagający od
wolontariusza umiejętności dostosowania się do grupy. Udział w wolontariacie
może więc stać się dodatkowym elementem, przydatnym osobom trzeźwiejącym
w doskonaleniu umiejętności społecznych.
Biorąc pod uwagę powyższe, wolontariat oferuje możliwość nie tylko
zadośćuczynienia tym wszystkim, wobec których nie można tego zrobić
bezpośrednio, ale także dalszego rozwoju duchowego i osobistego. Osoba
zdrowiejąca z uzależnienia może również potraktować udział w wolontariacie
jako szansę na wyrażenie w swoich czynach wdzięczności Sile Wyższej i Bogu
(jakkolwiek pojmowanemu) za przywrócone zdrowe myślenie.

8. 8
Czy udział w wolontariacie może przeszkadzać w trzeźwieniu?
Jak wspomniano wcześniej, udział w wolontariacie daje szansę
zdrowienia ze skutków uzależnienia od alkoholu. Warto jednak dodać, że  jak
we wszystkim  także w wolontariacie należy zachować umiar. Osoby
uzależnione mają bowiem tendencję do nadmiernego angażowania się w to, co
robią, czego dowodem są słowa Anonimowych Alkoholików o sobie samych:
„jesteśmy przecież zbankrutowanymi idealistami”, a do tego dochodzi także
perfekcjonizm osób uzależnionych.
Alkoholicysązregułyludźmienergicznymi.Pracująibawiąsięzjednakowymoddaniem.
Perfekcjonizm i maksymalizm leżą w ich charakterze4
Należy zatem chronić siebie przed ewentualnymi negatywnymi skutkami
zbyt daleko idącego zaangażowania w wolontariat. Chodzi o to, aby nie
zaniedbywać własnych potrzeb zdrowotnych i psychicznych. Nie można także
poświęcać dobra swojej rodziny na rzecz zaangażowania w wolontariat.
Zazwyczaj jednak wchodzą również w grę interesy innych ludzi.
Dlatego też nie możemy zachowywać się pochopnie, jak fałszywi męczennicy,
którzy niepotrzebnie poświęcają innych, aby uratować siebie z alkoholowego bagna5
Wolontariat pozwala nawiązać kontakty z innymi ludźmi, a dodatkowo,
pomiędzy wolontariuszem a podopiecznym rodzi się zażyłość i przywiązanie.
Podejmując się roli wolontariusza i zobowiązując się do wykonywania
określonych zadań, trzeba mieć więc zawsze na uwadze również dobro innych
ludzi. Nie ma bowiem nic gorszego, jak obiecać coś podopiecznym, a później
nie dotrzymać słowa. Nagła rezygnacja z wolontariatu może narazić
4 Ibidem, s. 128.
5 Ibidem, s. 68.

9. 9
podopiecznych na negatywne konsekwencje, np. tęsknotę i żal po stracie
kogoś bliskiego. Wolontariusz również może przywiązać się emocjonalnie do
podopiecznego/podopiecznych i cierpieć po rozstaniu.
Nie każdy rodzaj wolontariatu jest dla wszystkich. Do wykonywania
niektórych zadań potrzebne są szczególne kwalifikacje i predyspozycje.
Przykładowo, do wolontariatu hospicyjnego dobrze jest mieć przygotowanie
merytoryczne i dużą odporność psychiczną. Trzeba jednak wyraźnie
zaznaczyć, że  pomimo możliwych negatywnych konsekwencji związanych z
wolontariatem  jest to bardzo bezpieczny sposób na rozwój osobisty i społeczny.
Jakie są formy wolontariatu?
Wolontariat może być indywidualny (ktoś stara się o wolontariat w
pojedynkę) oraz grupowy (jakaś organizacja poszukuje wielu wolontariuszy w
jednym czasie). Ze względu na czas trwania zaangażowania w wolontariat,
wyróżnia się wolontariat okazyjny (np. przy organizacji jakiejś imprezy),
wolontariat krótkoterminowy (do 30 dni) i wolontariat długoterminowy
(powyżej 30 dni).
Ciekawą odmianą wolontariatu jest e-wolontariat (elektroniczny
wolontariat), gdzie wolontariusze wykonują swoje zadania wyłącznie przy
pomocy narzędzi elektronicznych (komputera i Internetu). Ten typ wolontariatu
przypomina służbę łączników internetowych w AA.

10. 10
W jaki sposób zostać wolontariuszem?
Potrzebne jest teraz dalsze działanie, gdyż wiara bez uczynków jest martwa6
Podstawą prawną współpracy pomiędzy wolontariuszem a instytucją
oferującą wolontariat jest porozumienie o wykonywaniu świadczeń
wolontariackich, które ma formę umowy cywilno-prawnej (przykładowe
porozumienie w załączniku nr 1). Skoro porozumienie takie ma charakter
umowy formalnej, to w przypadku rezygnacji z wolontariatu należy pamiętać o
pisemnym jego wypowiedzeniu.
W przypadku wolontariatu okazyjnego i krótkoterminowego porozumienie
o wolontariacie może być sporządzone tylko ustnie. Nie wyklucza to jednak
możliwości zawarcia umowy na piśmie. W przypadku wolontariatu
długoterminowego nie ma wyboru sposobu zawarcia porozumienie  musi
mieć ono formę pisemną.
W przypadku wolontariatu okazjonalnego i trwającego do 30 dni
instytucja korzystająca z usług wolontariusza ma obowiązek zapewnić
wolontariuszowi ubezpieczenie od nieszczęśliwych wypadków. Kiedy
wolontariat jest długoterminowy, ubezpieczenie od nieszczęśliwych wypadków
gwarantuje Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS). Wolontariusz może
również wykupić sobie ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej (OC).
Każde porozumienie powinno zawierać odniesienie do praw i
obowiązków wolontariuszy. Przykłady praw i obowiązków zebrano w tabeli 1.
6 Ibidem, s. 66.

11. 11
Tabela 1
Prawa i obowiązki wolontariusza
Prawa Obowiązki
Wolontariusz musi zostać
poinformowany przez swoją
organizację o prawach i obowiązkach
Wolontariusz ma obowiązek
wykonywać swoje zadania z należytą
starannością
Wolontariusz ma bezwzględne prawo
do bycia poinformowanym o ryzyku
dla swojego zdrowia i życia tytułem
wykonywanych przez siebie obowiązków
Wolontariusz musi posiadać
odpowiednie kwalifikacje do
wykonywania powierzonych typów
zadań
Wolontariusz ma prawo do
wykonywania swoich obowiązków w
warunkach zapewniających
bezpieczeństwo i higienę
Jeśli wolontariusz jest osobą
niepełnoletnią, musi przedstawić
zgodę rodziców lub opiekunów
prawnych na udział w wolontariacie
Wolontariusz ma prawo do
ubezpieczenia od nieszczęśliwych
wypadków
Jeśli wolontariusz chce wykonywać
swoje obowiązki dłużej niż 30 dni,
musi wystąpić do goszczącej go
organizacji o podpisanie porozumienia
o wolontariacie na piśmie
Wolontariusz ma prawo otrzymać
umowę o porozumieniu o świadczeniu
usług wolontariackich na piśmie
Wolontariusz ma prawo otrzymać
pisemne potwierdzenie odbycia
praktyk wolontariackich i opinię o
swojej pracy
Wolontariusz ma prawo uzyskać
zwrot kosztów podróży związanych z
realizowaniem postanowień
porozumienia o wolontariacie oraz
nakładów poniesionych na
wykonywanie zadań wolontariusza
Źródło: Ł. Kołodziej, Szkolne Koła Wolontariatu. Poradnik dla uczniów – wolontariuszy,
Fundacja Rozwoju Regionalnego Viribus Unitis, Nowy Sącz 2015.
Oprócz praw i obowiązków wolontariusza, każde porozumienie powinno
zawierać następujące elementy:
 opis sposobu wykonywania obowiązków wolontariusza;
 czas trwania umowy o porozumieniu o świadczeniu usług wolontariackich;
 wskazanie możliwości rozwiązania porozumienia, wraz ze
zdefiniowanym okresem wypowiedzenia;

12. 12
 określenie ewentualnych wymagań dodatkowych do wykonywania
świadczeń wolontariatu, np. konieczność posiadania określonych
kwalifikacji zawodowych, podpisanie karty wolontariusza, pisemna
deklaracja o dochowaniu tajemnicy zawodowej itp.
Karta wolontariusza to kodeks etyczny wolontariusza, czyli zbiór zasad
dobrych praktyk i godziwego postępowania wolontariusza. Do typowych
przykładów zapisów zawartych w karcie wolontariusza należą:
 wolontariusz powinien być odpowiedzialny za powierzone mu do
wykonania zadania;
 wolontariusz będzie pracował na rzecz całego zespołu i chętnie
angażował się we współpracę w ramach całego zespołu;
 wolontariusz będzie chętnie uczył się nowych rzeczy i podchodził do
nowych obowiązków z otwartością;
 wolontariusz powinien być lojalny wobec organizacji i wystrzegać się
działań mogących narazić reputację organizacji na utratę wiarygodności
(np. wolontariusz z organizacji promującej zdrowy styl życia zostaje
przyłapany na sprzedaży czy zażywaniu narkotyków).
Osoba zainteresowana udziałem w wolontariacie może zwrócić się z
bezpośrednim pytaniem o możliwość pracy w charakterze wolontariusza do
wybranej przez siebie organizacji pozarządowej lub instytucji samorządowej i
państwowej. Wystarczy umówić się na spotkanie z prezesem lub dyrektorem i
zapytać się o możliwość podjęcia pracy w charakterze wolontariusza. Po
uzyskaniu ustnej zgody, należy dopełnić formalności, czyli podpisać umowę –
porozumienie o świadczeniu wolontariatu.
W celu wyszukania ciekawych ofert pracy w charakterze wolontariusza
można również zapoznać się z ofertą Regionalnych Centrów Wolontariatu7.
Przydatne może być też zapoznanie się z zawartością stron internetowych
ogólnopolskich centrów wolontariatu8.
7 http://wolontariat.waw.pl/ (dostęp: 07.12.2019); http://www.wolontariat-malopolska.pl/
nowy-sacz-sadeckie-centrum-wolon.html (dostęp: 07.12.2019).
8 http://dobrywolontariat.pl/ (dostęp: 07.12.2019); http://wolontariat.org.pl/ (dostęp: 07.12.2019).

13. 13
Czy mogę zostać wolontariuszem/wolontariuszką w Gminnej Komisji
Rozwiązywania Problemów Alkoholowych (GKRPA)?
Przebudzeni duchowo w rezultacie tych kroków staraliśmy się nieść to posłanie
innym alkoholikom i stosować te zasady we wszystkich naszych poczynaniach
12 krok AA
Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych działa nie dla
zysku i jest częścią lokalnego samorządu terytorialnego. Nie ma więc formalnych
przeszkód, aby osoba zdrowiejąca z uzależnienia została wolontariuszem/
wolontariuszką w GKRPA. Problemem mogą być jednak ograniczenia natury
personalnej.
Dla części osób zdrowiejących z uzależnienia działanie na rzecz innych
alkoholików jest naturalną drogą rozwoju osobistego. Wiąże się też z realizacją
12 kroku AA. Osoby trzeźwiejące chętnie więc angażują się w różnego typu
akcje trzeźwościowe. Udział w pracy GKRPA wydaje się być naturalnym
miejscem pomagania osobom uzależnionym od alkoholu. Dla pracowników
samorządowych prowadzenie GKRPA jest tylko jednym z zadań zleconych
gminie. Do pracy w GKRPA trafiają zatem różni ludzie. Część z nich jest
świetnie wykwalifikowana i zna się na tematyce rozwiązywania problemów
alkoholowych w społecznościach lokalnych. Są jednak i tacy ludzie, którzy
trafiają do GKRPA jak na „zesłanie”. Członkowie GKRPA pobierają również
pieniądze za udział w pracach tej komisji. Dochodzi do tego niechęć lokalnych
władz do dopuszczenia osób z zewnątrz, w tym także lokalnych mieszkańców
do pracy urzędów. Lokalna koteria urzędnicza może więc widzieć w
wolontariuszu zagrożenie dla swoich interesów. W takim przypadku pracownicy
samorządowi zaczynają mnożyć przed wolontariuszem problemy natury
formalnej. Podnoszą argument ochrony danych osobowych (RODO) i fakt, że
ustawodawca nie przewidział udziału wolontariuszy w pracach GKRPA. Osoba
zdrowiejąca z uzależnienia, entuzjastycznie nastawiona do pomagania osobom

14. 14
uzależnionym w swojej gminie, może zatem zderzyć się z niechęcią lokalnych
polityków i działaczy samorządowych.
Trzeba też pamiętać o konieczności przeanalizowania motywów swojego
zaangażowania w działalność GKRPA. Raczej nie powinno włączać się w pracę
tej komisji na początku drogi trzeźwienia, gdyż częsty kontakt z czynnymi
alkoholikami może wyzwolić głód alkoholowy. Dochodzi do tego konieczność
ochrony swojej anonimowości  nie tylko jako ewentualnego członka/członkini
ruchu AA, ale także jako osoby chorującej na zespół uzależnienia od alkoholu.
Przedstawianie siebie jako alkoholika dziesiątkom lub setkom osób zgłoszonych
gminie do skierowania na leczenie może narazić osobę wolontariusza/
wolontariuszkę na nieprzyjemne zdarzenia. Osoba zdrowiejąca z uzależnienia i
działająca w GKRPA może zostać rozpoznana na ulicy przez pijanego petenta i
zwyzywana lub nawet  w skrajnych przypadkach  napadnięta. Właśnie
przed tego typu zdarzeniami należy chronić nie tylko siebie, ale również swoją
rodzinę.
Jeśli jednak ktoś uważa, że udział w pracach GKRPA nie zagraża
utrzymaniu abstynencji i nie niesie ze sobą innych możliwych negatywnych
konsekwencji, to ma pełne prawo starać się o pracę w charakterze wolontariusza
w tej instytucji.
Co dalej po wolontariacie?
Jak wszystko w życiu, także zaangażowanie w wolontariat w naturalny
sposób kiedyś kończy się. Dobrze jest zatem udokumentować czas spędzony
na wolontariacie. W tym celu należy zwrócić się do instytucji, w której jest się
wolontariuszem o wydanie zaświadczenia potwierdzającego udział w
wolontariacie. Można również wystąpić o wydanie opinii na temat swojego
zaangażowania w wykonywanie zadań zleconych w ramach wolontariatu.
Trzeba zaznaczyć, że uzyskanie tego typu dokumentów jest prawem
wolontariusza, a nie gestem dobrej woli ze strony instytucji korzystającej z
usług wolontariusza.

15. 15
W przyszłości dokumenty poświadczające udział w wolontariacie mogą
przydać się do potwierdzenia zdobytego doświadczenia i nabytych
umiejętności zawodowych, co może pomóc w poszukiwaniu nowej lub lepiej
płatnej pracy. Jak już wspomniano wcześniej, udział w wolontariacie może
stać się szansą na znalezienie pracy, która będzie lepiej pasowała do nowego 
trzeźwego  stylu życia.
Po znalezieniubutównaswojąmiarę,trzebajezałożyćiwędrowaćwnichdalejzufnością,
że nareszcie idziemy właściwym torem9
9 Dwanaście kroków i dwanaście tradycji, Fundacja Biuro Służby Krajowej Anonimowych
Alkoholików w Polsce, Warszawa 2013, s. 49.

16. 16
Piśmiennictwo
Książki i opracowania:
1. Anonimowi Alkoholicy, Fundacja Biuro Służby Krajowej Anonimowych
Alkoholików w Polsce, Warszawa 2000.
2. Dwanaście kroków i dwanaście tradycji, Fundacja Biuro Służby
Krajowej Anonimowych Alkoholików w Polsce, Warszawa 2013.
3. Kołodziej Ł., Szkolne Koła Wolontariatu. Poradnik dla uczniów –
wolontariuszy, Fundacja Rozwoju Regionalnego Viribus Unitis, Nowy
Sącz 2015.
Akty prawne:
Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o
wolontariacie (Dz.U. z 2003 r., Nr 96, poz. 873).
Strony internetowe:
http://dobrywolontariat.pl/ (dostęp: 07.12.2019).
http://wolontariat.org.pl/ (dostęp: 07.12.2019).
http://wolontariat.waw.pl/ (dostęp: 07.12.2019).
http://www.wolontariat-malopolska.pl/nowy-sacz-sadeckie-centrum-wolon.html
(dostęp: 07.12.2019).

17. 17
O Autorze
Łukasz Kołodziej – absolwent Wydziału Chemii Uniwersytetu Warszawskiego
oraz Wydziału Medycznego Imperial College London. Ukończył Studium Terapii
Uzależnień w Polsko-Niemieckim Instytucie Terapii Uzależnień. Pracownik
Oddziału Toksykologii i Chorób Wewnętrznych z Pododdziałem Detoksykacji
Szpitala Specjalistycznego im. Ludwika Rydygiera w Krakowie. Specjalizuje się
przede wszystkim w problematyce grup samopomocowych i uzależnień w
społecznościach lokalnych.