1. Prokurimi publik dhe
ndërmarrjet e vogla e të mesme
Mbrojtje e temës së diplomës - niveli Master
Kandidati:
Enis Xhemaili
Komisioni:
Prof. Dr. Justina Shiroka-Pula – Kryesuese,
Prof. Dr. Afërdita Berisha – Anëtare, dhe
Prof. Dr. Besnik Krasniqi – Mentor.

2. Përmbajtja
I. Përkufizimi i problemit
II. Qëllimet e hulumtimit
III. Metodologjia
IV. Shqyrtimi i literaturës dhe hulumtimeve
V. Analiza e legjislacionit kosovar dhe BE-së
VI. Rezultatet e hulumtimit
VII. Përfundime
VIII. Rekomandime

3. I. Përkufizimi i problemit
• Institucionet shtetërore, blerësit më të mëdhenj.
• NVM-të kontribuojnë në disa drejtime në
ekonomitë e vendeve; përbëjnë % më të madhe të
numrit të bizneseve.
• Në Kosovë,
– rreth 40 % e buxhetit të shtetit realizohet përmes PP;
– mbi 95 % e bizneseve të regjistruara janë NVM.
• NVM-të ballafaqohen me shumë sfida gjatë
proceseve të PP, dhe ka mungesë të hulumtimeve
për raportin PP-NVM.

4. II. Qëllimet e hulumtimit
1. Të analizojë legjislacionin e Republikës së
Kosovës për PP nga aspekti i NVM-ve;
2. Të identifikojë mundësitë dhe pengesat që u
krijohen NVM-ve gjatë proceseve tenderuese;
3. Të analizojë kapacitetet e NVM-ve; dhe
4. Të nxjerrë përfundime dhe rekomandime për
politika më efektive të prokurimit publik për
NVM-të.

5. III. Metodologjia
• Qasja:
– Metoda të ndryshme: shqyrtim i literaturës dhe
hulumtimeve të deritanishme; intervista e grupeve të
ndryshme të interesit; në mungesë të teorive që
shpjegojnë raportin ndërmjet PP dhe NVM-së është
përdorur Teknika e Incidenteve Kritike (TIK).
• Mostra e hulumtimit:
(I) NVM; (II) Autoritetet Kontraktuese; (III) Institucionet e
PP; (IV) OJQ-të; (V) Odat ekonomike; (VI) Ekspertët.
• Mbledhja e të dhënave, deri në dhjetor 2015.

6. Statistikat e përgjithshme të anketuarve në bazë
të planifikimit dhe realizimit
Grupi Të anketuarit Planifikuar Realizuar Pakryer Të kontaktuar
I NMVM 10 7 3 15
II
Zyrtarë te prokurimit në
Autoritete Kontraktuese të
niveleve të ndryshme
5 3 2 11
III
Institucionet e prokurimit
publik
4 2 2 4
IV Zyrtarë të OJQ-ve 2 2 0 4
V
Odat ekonomike / shoqata të
biznesit
3 3 0 5
VI
Ekspertë të fushës së
prokurimit publik
2 3 -1 3
Gjithsej 26 20 6 42

7. IV. Shqyrtimi i literaturës dhe
hulumtimeve
• Ka mungesë të hulumtimeve dhe shkrimeve. (Karjalainen, K.,
Kemppainen, K., 2008)
• Literatura dhe hulumtimet e deritanishme na çojnë
drejtë asaj që NVM-ve duhet tu jepet hapësirë në
procedurat e prokurimit publik; ka pakënaqësi për
nivelin e përfshirjes së NVM-ve në PP në të gjitha
vendet e botës. (Kaidalov, M.V. dhe Snider, K. F. (2011))
• PP mund të ndikojë në zhvillimin e një vendi, përmes
përkrahjes së NVM-ve, është i pa diskutueshëm. (Perry, C.
(2012); Walker dhe Preus (2006))
• NVM-të kanë më tepër potenciale për të ndikuar në
zhvillimin ekonomik të shteteve. (Kornecki, J. (2011))

8. V. Analiza e legjislacionit (kosovar)
• Legjislacioni për PP, të gjitha ndërmarrjeve jo-publike pa
marrë parasysh karakteristikave të tyre, iu referohet ose me
termin “ofertues” ose “Operator Ekonomik” - nuk bën dallime
ndërmjet ndërmarrjeve për shembull mikro dhe të mëdha.
• Kjo çështje madje çimentohet në nenin 7 në LPP për
“Barazinë në trajtim / Jo-diskriminimi”.
• Legjislacioni paraqet pengesa jo të drejtpërdrejta për NVM-të:
p.sh. neni 9 i LPP për Planifikimin e Prokurimit Vjetor – NVM-
të nuk kanë kapacitete të ofrojnë produktet e tyre me
shumicë dhe çmim si të ndërmarrjeve të mëdha; p.sh.
Specifikat teknike në Dosjen e Tenderit, kërkesa me barriera
të mëdha për NVM-të; p.sh. Mos-publikimi i Njoftimeve për
tenderët nën 10.000 Euro, etj.

9. V. Analiza e legjislacionit
(të Bashkimit Europian Acquis Communitaire)
• Në dy direktivat për PP, rreth NVM-ve shkruhet:
“Në mënyrë që të inkurajohet përfshirja e ndërmarrjeve të
vogla dhe të mesme në tregun e kontratave publike të
prokurimit, është e këshillueshme të përfshihen dispozita
ligjore për nën-kontraktim.”
(Neni 43 i Direktivës 2004/17/EC për Koordinimin e procedurave të prokurimit në
sektorin e ujit, të energjisë, transportit dhe postave, DHE neni 32 i Direktivës
2004/18/EC për Koordinimin e procedurave për caktimin e fituesit në kontratat
publike të punës, shërbimit dhe furnizimit)

10. VI. Rezultatet e hulumtimit: Rëndësia e
NVM-ve në ekonominë e Kosovës
• NVM-të janë shumë të rëndësishme për ekonominë
e Kosovës.
• Ato përbëjnë më shumë se 95 % të të gjitha
ndërmarrjeve dhe 80 % të tregut në vend.
• Ato ndikojnë në uljen e papunësisë, rritjen
ekonomike, GDP, rritjen e konkurrencës në tenderë.

11. VI. Rezultatet e hulumtimit: NVM-të
në blerjet publike/proceset tenderuese
• NVM-të nuk marrin pjesë mjaftueshëm në proceset
e tenderimit.
• Pjesëmarrja e tyre është e kufizuar, për shkak të
kapaciteteve të tyre njerëzore, njohurive për
plotësimin e DT-së, barrierave në procedurat e
tenderëve për vlera të mëdha, proceset e
stërzgjatura.

12. VI. Rezultatet e hulumtimit:
NVM-të në legjislacionin e RKS-së për PP
• Legjislacioni i RKS-së në parim NVM-të i trajton në
mënyrë të barabartë.
• Pengesat hasen në përgatitjen e DT-së, me
përcaktimin e kritereve të ndryshme dhe gjatë
procedurave të tjera si konkurrimi, njoftimet,
periudhat e ankesave, etj.

13. VI. Rezultatet e hulumtimit:
Pengesat dhe lehtësirat në praktikë për
pjesëmarrjen e NVM-ve në PP
• Pengesa: informimi i mangët, përdorimi i tepruar i
procedurës së vlerësimit të tenderëve vetëm në
çmim, shpenzimet e aplikimit, mungesa e njohurive
të stafit të NVM-ve për procedurat dhe përgatitjen e
DT-së, formularët dhe legjislacioni voluminoz që
krijon huti për NVM-të, oferta me çmime jo të
tregut nga ndërmarrjet e mëdha, konkurrenca me
ndërmarrjet jashtë vendit.

14. VI. Rezultatet e hulumtimit: Përmbajtja
dhe përgatitja e Dosjes së Tenderit (DT)
• NVM-të duhet të angazhojnë kapacitete shtesë, që
kushtojnë.
• Specifikimet zakonisht bëhen në dëm të NVM-ve.
• Modifikimi i DT nga ato standarde po paraqet problem.
• Ka manipulime, keqpërdorime dhe përfitime nga
persona të caktuar.
• Zyrtarët e prokurimit nuk i kanë kapacitetet / njohuritë
e mjaftueshme në kryerjen e punës së tyre në detyrë.

15. VI. Rezultatet e hulumtimit:
Zyrtarët e prokurimit publik të AK-ve
• Shërbimi civil i RKS-së përmban 700 zyrtarë të
prokurimit publik.
• Ka prej atyre që janë profesionistë, por shumica
vlerësohen se nuk tregojnë rezultate të
mjaftueshme në punë, duke përfshirë si arsye edhe
faktin se ata shpeshherë janë të atakuar në punë.

16. VI. Rezultatet e hulumtimit:
Ndarja e tenderëve në llote
• Tenderët me vlera të mëdha më mirë të ndahen në
llote.
• Arsyet: mundësojnë pjesëmarrjen e NVM-ve, rritjen
e konkurrencës.

17. VI. Rezultatet e hulumtimit:
Kontratat e mëdha pastaj nën-kontraktimet
• Nën-kontraktimi në Kosovë nuk përkrahet nga të
anketuarit, për shkak të përvojave të këqija në praktikë,
duke përfshirë mos-pagesat, probleme në menaxhimin
e këtyre kontratave nga AK-të, cilësia.
• OE në Kosovë ende nuk kanë krijuar përvojë të
mjaftueshme që të përfitojnë nga këto forma të
bashkëpunimit.
• Në BE, kjo është formë normale e organizimit të NVM-
ve.

18. VI. Rezultatet e hulumtimit:
Mënyra e vlerësimit të tenderëve
• Në shumicën absolute të tenderëve, vlerësimi bëhet në
bazë të çmimit më të ultë.
• Nuk merren parasysh kritere apo faktorë të tjerë si
referenca e punës paraprake, numri i të punësuarve,
ndikimi në mjedis, cilësia.
• Përdorimi i tepruar i kriterit “tenderi i përgjegjshëm me
çmimin më të ulët” nga zyrtarët e prokurimit publik.

19. VI. Rezultatet e hulumtimit:
Mos-publikimi i njoftimeve
• Mos-publikimi i njoftimeve të “Procedurave për Kuotimin e
Çmimeve” (kontratat me vlerë minimale dhe të vogël deri në
10,000 Euro) në uebfaqe të KRRPP-së, ka ndikuar në mos-
informimin e NVM-ve për proceset tenderuese ku ato kanë
hapësirë të konkurrojnë.
• Interesante: raportohet se kjo çështje është rregulluar në këtë
formë pasi që AK-të detyroheshin të paguanin shuma të
mëdha në publikimin e Njoftimeve në gazeta në dy gjuhë, për
secilin tender, pra para ekzistimit të uebfaqes së KRPP-së.
• Me ligjin e ri kërkohet të funksionon prokurimi elektronik, ku
kërkohet që të publikohen të gjitha njoftimet.

20. VI. Rezultatet e hulumtimit: Institucionet e
Prokurimit Publik në raport me NVM-të
• AQP me qëllime të mira, por ka vite që nuk funksionon në
praktikë. Lista e produkteve nuk po miratohet nga Ministria e
Financave. Edhe AQP mund ti ndajë tenderët në llote, që OE-
të NVM të mund të konkurrojnë.
• OSHP me volum të madh të punëve: 700 raste në vit.
Raportohet për performancë jo të mirë, nga grupe të
ndryshme të interesit si dhe në raporte të ndryshme të OJQ-
ve si dhe të KE-së (Raporti i Progresit). Ka mungesë të
ekspertëve. Tarifa 500 Euro për disa tenderë mund të jetë
shumë e lartë, por e nevojshme për funksionimin e sistemit të
ankesave dhe OSHP-së në përgjithësi.
• IKAP deri më tani kurrë nuk ka organizuar trajnime për
komunitetin e biznesit: nuk ka pasur kapacitete si të hapësirës
ashtu edhe të njerëzve. Kritikohet edhe për mos monitorimin
e punës (dënimit) së zyrtarëve të prokurimit.

21. VI. Rezultatet e hulumtimit: Transparenca
e Autoriteteve Kontraktuese (AK-ve)
• OE marrin informata nga AK-të sipas kërkesave.
• Njoftimet publikohen në uebfaqe të KRPP-së –
përveç njoftimeve për vlerat 10,000 Euro. Për këto
lloj njoftimesh, informohen vetëm një grup i caktuar
i OE-ve, prej të cilëve zyrtarët e prokurimit të AK-ve
mund të përfitojnë personalisht.

22. VI. Rezultatet e hulumtimit:
Kapacitetet e NVM-ve në PP
• NVM-të e Kosovës, në përgjithësi, nuk kanë kapacitete të
mjaftueshme: njerëzore, dhe për prodhimin e çdo produkti të
kërkuar në tregun e prokurimit.
• Megjithatë, NVM-të po ngritin kapacitetet e tyre.
• NVM-të po keqpërdorin tregun përmes kanaleve joformale të
marrjes së tenderëve.
• NVM-të kanë hapësira të mjaftueshme që të ofertojnë për
produktet e tyre si dhe të fitojnë tenderë.
• Ato mund të ofrojnë produkte me çmim më të ulët e cilësi të lartë.

23. VII. Përfundime
(Q1. legjislacioni)
• Legjislacioni nuk bën dallime ndërmjet
ndërmarrjeve: u referohet ose me termin “ofertues”
ose “Operator Ekonomik”.
• Mos-obligimi me ligj i publikimit të njoftimeve për
“Procedurat për Kuotimin e Çmimeve” (deri në
10.000 euro) në uebfaqe të KRPP-së, ishte pengesë
për NVM-të dhe transparencën në përgjithësi.
• Për dallim nga legjislacioni kosovar, në legjislacionin
e BE-së NVM-të inkurajohen të marrin pjesë në
procesin e nën-kontraktimit, përmes partneritetit
me kompani të mëdha ose bashkimit të NVM-ve.

24. VII. Përfundime
(Q2. mundësitë dhe pengesat)
• PP të institucionet publike, mundësi e mirë për
pjesëmarrjen e NVM-ve.
• Pengesë procedurat e tej-zgjatura nga aspekti kohor
dhe i pagesës në fund të procesit të prokurimit.
• Teprim i përdorimit të kriterit të ofertës me çmimin më
të ulët nga AK. Kjo nuk garanton cilësi dhe në fund të
fundit as “ekonomicitet”.
• Mos-marrja parasysh e referencave, punëve të kryera
paraprakisht apo ekspertizës, është vërejtja kryesore e
komunitetit të biznesit.
• NVM-ve iu mungon informata për disa procese
tenderuese.

25. VII. Përfundime
(Q2. mundësitë dhe pengesat)
• Përgatitja e Dosjes së Tenderit është barrë për NVM-të,
sepse ka shumë kërkesa të tepruara administrative, dhe
si rezultat kërkon angazhimin e punëtorëve shtesë.
• Problemet lindin me modifikimin dhe përshtatjen e
Dosjes së Tenderëve me natyrën dhe objektin e
prokurimit të Autoritetit Kontraktues.
• Përgatitjet e Dosjes së Tenderëve nga ana e zyrtarëve të
prokurimit publik të AK-ve, konstatohet se janë në një
nivel mjaft të ulët.
• Raportohet se ka një grup domethënës të zyrtarëve të
prokurimit të cilët në mënyrë sistematike keqpërdorin
pozitën zyrtare.

26. VII. Përfundime
(Q3. kapacitetet e NVM-ve)
• Kapacitetet e NVM-ve për të qenë konkurrente në tregjet e prokurimit
publik po rriten.
• NVM-të janë konkurrente edhe për nga cilësia dhe çmimi që ofertojnë.
• Gama e produkteve të NVM-ve ekzistuese vendore nuk është e
mjaftueshme për nevojat e institucioneve publike.
• Pengesë është mungesa e kapaciteteve njerëzore në plotësimin e
dokumentacionit për pjesëmarrje në aktivitete të prokurimit,
përkatësisht njohuritë e kufizuara të stafit të NVM-ve rreth proceseve
tenderuese.
• NVM-të kanë hapësirë të mjaftueshme të marrin pjesë në aktivitete
prokurimi, pasi që jo të gjitha institucionet publike udhëheqin aktivitete
të prokurimit me vlera të mëdha.
• Edhe në rastet kur ka aktivitete prokurimi me vlera të mëdha, NVM-të
mund ti bashkojnë forcat duke dorëzuar ofertat e tyre bashkërisht.

27. VIII. Rekomandime (legjislacioni)
• Legjislacioni të mundësojë qasje në të gjitha proceset e
aktiviteteve tenderuese të të gjitha palëve të interesuara,
duke përfshirë publikun e gjerë.
• Të ndalohet me ligj përdorimi i vetëm i kriterit “tenderi i
përgjegjshëm me çmimin më të ultë”. Këtu, të kërkohet që
krahas këtij kriteri, të përdoren edhe kriteret e tjera, varësish
prej rasteve.
• AK të obligohen të përdorin mundësinë e ndarjes së
tenderëve në llote sa më shumë që është e mundur.
• Të parashihet mundësia e arbitrazhit për zgjidhjen e
kontesteve në Kontratat me Operatorët Ekonomikë, para se
palët ti drejtohen OSHP-së.
• Të vendosen në ligj ndëshkime penale për personat përgjegjës
për veprime keqpërdoruese me sistemin e prokurimit publik.

28. VIII. Rekomandime
(mundësitë dhe pengesat për NVM-të)
• Institucionet publike si blerësit më të mëdhenj në vend, ti
përkrahin NVM-të si kontribuuesit më të mëdhenj në
ekonominë e vendit.
• Të bëhen publike të gjitha njoftimet e të gjitha proceseve të
prokurimit publik në vend.
• Zyrtarët e prokurimit të AK-ve të analizojnë çmimet e ofruara,
dhe të refuzojnë ato oferta të palogjikshme e pabazuara që
nuk u përmbahen çmimeve të tregut.
• Zyrtarët e AK-ve, KRPP, OSHP dhe institucionet e tjera të
përfshira, të kallëzojnë rastet e prezantimit të kompanive
fiktive në proceset tenderuese tek organet e hetuesisë.
• AK e AQP të ndajnë kontratat e mëdha në llote për
pjesëmarrje edhe të NVM-ve.

29. VIII. Rekomandime
(kapacitetet e NVM-ve)
• NVM-të të ngritin kapacitetet e nevojshme edhe
njerëzore për angazhim në proceset e prokurimit
publik.
• NVM-të vendore të zhvillojnë produktet deficite të
kërkuara (niçe) për ti plotësuar nevojat e institucioneve
të Kosovës.
• NVM-të të bashkojnë forcat e tyre dhe të organizohen
në formën e konzorciumeve, për të përmbushur
kriteret për kontrata me vlera të mëdha.
• NVM-të të shikojnë edhe mundësitë e partneritetit me
NVM të tjera ose ndërmarrje të mëdha për mundësinë
e nën-kontraktimit në tenderë me vlera të mëdha.

30. Ju faleminderit për vëmendjen!
Pyetje dhe përgjigje