De samenstelling van de bodem

1. bodemkunde
Pascale Van Schandevyl
Bronnen:
Ameryckx, J., 1995, Bodemkunde, Gent.
Cabuy, A., Merchiers, J., Wuyts, A., 2000, Bodemkunde syllabus, Gent.
Coolsaet, D., ea, 2004, Terranova 5,De Boeck, Antwerpen.
De Maeyer, Ph., ea, 2006 De Boeck Atlas, De Boeck uitgeverij, Antwerpen.
Van Hecke, E., 2008, Plantyn Algemene Wereldatlas, Noordhoff-uitgevers, Groningen.

2. Bestanddelen van de bodem
50%vast
50% poriën
48%mineralen
2%organisch
25% water 25% lucht

3. 1. Mineralen
Bestaat in verschillende korrelgroottefracties:
kleikorrels < 2 µm
2µm < siltkorrels= leemkorrels < 50 µm
50 µm < zandkorrels < 2 mm
2 mm < grind, keien
Deze mineralen zijn de inactief of passieve delen van
een bodem.

4. 1. Mineralogische samenstelling
Korrelgrootte heeft invloed op de manier van afzetting:
(zie ook excursie Noord-België).
Dit kan zowel rollend / saltatie (= springend) / suspensie
(= zwevend)

5. OPGEPAST !!!
Zand, leem en klei hebben TWEE betekenissen:
- fractie of korrelgrootte
- bodemsoort

6. 2. organische bestanddelen:
Aërobe en
humuficerend
e bacteriën
Organisch afval
= voedingshumus
CO2
Voedingsstoffen:
N, P, K
Rest: stabiele humus
HUMUSVORMING
Aërobe: zuurstof!!
Humificerend: stikstof!!
Zijn donkerbruin, kleverig en afkomstig van planten en dieren. Zijn afbreekbaar tot humus of dienen als voedingsstoffen voor regenwormen, schimmels en mollen.

7. -belang en rol van humus:
- vrijkomen van voedingsstoffen  beïnvloedt de vruchtbaarheid
- verhoogt het sorptievermogen (= mogelijkheid van de bodem om
voedingsstoffen vast te houden)
- donker van kleur = bodemtemperatuur wordt beïnvloed
- beïnvloedt bodemstructuur: kleibodem wordt kruimeliger en
lossen, zandgornden worden kleveriger.
-Opmerking:
- geen zuurstof geen humificatie maar veenvorming
- humusgehalte verschilt naargelang de mineralen in de
bodem.
- bodemgebruik: bv. weiland, bos/akkerland beïnvloedt de
humusconcentratie.
- eigenschappen van humus:
-colloïdale stof (= kan water en voedingsstoffen vasthouden)
- verplaatst zich zwevend in water en kan in- en uitspoelen uit de bodem.
-bestaat uit een mengsel van klei en humus (= klei-humuscomplex)
- bevat meestal een verhouding van 50- 60% C, 5% N. C/N – Deze
verhouding bepaalt de kwaliteit

8. regenwormen, schimmels, mollen, insecten, bacteriën
verluchting
drainage
Versterkt humificatie
Verluchting
drainage
Micro-organismen
Nuttige/schadelijke
(an-)aerobe / (de-)nitrificerende bacteriën/
Schimmels/ wieren/aaltjes

9. 3. water
Belang van water in de bodem:
- Planten
-bestaan 80-90% uit water
-Nodig voor de sapstroom, als oplosmiddel en transportmiddel van
voedingsstoffen
- Fauna
-voor bodemdieren en micro-organismen
- Bodem
- Als warmteregelaar
- Water bevordert de bodemstructuur (het verhoogt de kleverigheid)

10. Dynamisme van water in de bodem: De waterkringloop
Onder de grond vloeit het water ook. Het beweegt van hoog naar laag.

11. hangwaterzone
capillaire waterzone
grondwaterzone
open
gesloten
grondwatertafel
wintergrondwaterstand
niet-roestig
Grijs, ijzergeur
Roest- of gleyverschijnselen
200 cm
Stabiele toestand van het water in de bodem:
soorten grondwater
100 cm
0 cm
zomergrondwaterstand
waterzoneskenmerken

12. Stabiele toestand van het water in de bodem:
Watergehalte in de bodem
verzadigd
Drainagewater Beschikbaar water Dood water
veldcapaciteit
verwelkingspunt
luchtdroog
ovendroog
-vergelijk het met een spons:
- verzadigd = wanneer de spons uit de emmer komt
- drainage water = water dat zonder duwen uit de spons stroomt
- veldcapaciteit is wanneer de spons niet meer drupt zonder duwen
- verwelkingspunt is wanneer alle water uit de spons geknepen is
- beschikbaar water is het water dat uit de spons geknepen wordt
- dood water = water dat na uitknijpen nog in de spons aanwezig is. .

13. - In de winter stijgt de grondwatertafel in
de zomer daalt ze
- Oorzaken
- Neerslagverdeling doorheen het jaar
- Groeiseizoen van planten
- Gevolgen:
- ontstaan reductive- en
oxidatiehorizont
- gley- of roestverschijnselen
- Variaties in grondwatertafels
Dynamisme van water in de bodem:
grondwatertafels

14. Diepte grondwatertafel
Grondwatergronden
Stuwwatergronden
Hangwatergronden
Hellingwatergronden

16. Natuurlijke drainering
- Bodem droog tot zeer nat
- wordt bepaald door:
- helling: vlak, helling, depressie
- grondsoort: poriën, sorptievermogen, doorlatendheid
- proef doorlatendheid
- watertafel: soort en diepte
- landbouwkundig: goede of slechte natuurlijke drainage
- wordt bepaald door:
- grondsoort
- humusgehalte
- structuur
- diepte grondwatertafel
=> waterzieke gronden / droogtegevoelige gronden

17. 4. lucht
Luchtvolume= totaal poriënvolume – watervolume
Luchtcapaciteit = totaal poriënvolume – veldcapaciteit
(veldcapaciteit = rekening houden met capillaire kracht
in de kleinere poriën op water)
Samenstelling bodemlucht:
10 X meer CO2 dan in atmosfeer
Belang van:
Atmosferische lucht bodemlucht
CO2 0,003% 0,2%
O2 20,99 % 20,6%
N2, e.a. 78,95 % 79,2%

18. 4. lucht
Nodig voor:
-Zuurstof is belangrijk voor de ademhaling van wortels, aërobe
bacteriën en dieren;
-Stikstof is belangrijk voor nitrificerende bacteriën;
-Koolzuurgas is belangrijk voor koolzuurassimilatie of fotosynthese
Slechte luchthuishouding:
Gevolgen:
-Plantenwortels sterven af
-Bomen en struiken wortelen oppervlakkig, waardoor ze
gemakkelijk omwaaien.
-slechte humificatie.
Oplossingen: ontwateren, begreppelen en verluchten.