2. เป็นหมอพื้นบ้านที่มีหน้าที่ในการดูแล
รักษาสุขภาพของคนในท้องถิ่นอีสาน มีความรู้
และวิธการรักษาที่สัมพันธ์กับวิถีชีวิติสภาพ
ี
แวดล้อม สังคม และวัฒนธรรมของท้องถิ่น ซึ่ง
“หมอ” หมายถึง ผู้มีความรู้ความสามารถ
เชี่ยวชาญในเรื่องเฉพาะนั้นๆ และ “ธรรม”

3. สันนิษฐานว่าเกิดขึนในสมัยของพระยาฟ้า
้
หล้าธรณีศรีสตนาคนหุต (เจ้าฟ้างุม) กษัตริย์
ั
้
ของราชอาณาจักรศรีสัตนาคนหุตล้านช้างร่ม
ขาว (ค.ศ. 1353- 1371) ที่ได้นำาเอาพระพุทธ
ศาสนาลัทธิลังกาวงศ์ หรือหินยานมาจาก
ประเทศเขมร ซึ่งก่อนหน้านี้ ไพร่ฟาประชาชน
้

4. ต่อมาพระเจ้านครหลวง (ประเทศ
กัมพูชา) พ่อของพระยาฟ้าหล้าธรณีศรีสัตนาค
นหุต (เจ้าฟ้างุม) ได้นิมนต์พระมหาปาสมันต
้
เถระและพระมหาเทพลังกา พร้อมด้วยพระ
สงฆ์อก 20 รูป นักปราชญ์ผู้เจนจบพระ
ี
ไตรปิฎกอีก 3 คน ให้นำาพุทธศาสนาไป

5. นับตั้งแต่นนมาพระมหาเถระก็ได้แนะนำาสังสอน
ั้
่
ประชาชนลาวให้นับถือพุทธศาสนา และพุทธศาสนา
จึงได้ตั้งมั่นลงในประเทศล้านช้างตั้งแต่นั้นมา เมื่อ
ประชาชนได้รับนับถือพุทธศาสนาเป็นศาสนาประจำา
ตนแล้ว ก็เกิดการปรับเปลี่ยนคติความเชือทางศาสนา
่
เกิดการผสมผสานความคิดความเชือดั้งเดิมทั้งความ
่
เชื่อเรื่องผี ความเชือเรื่องไสยศาสตร์และความเชือ
่
่

6. 1. มีความเชื่อมัน หมายถึง ผู้ทเรียนธรรมนันจะ
่
ี่
้
ต้องมีจิตใจทีมงคง พร้อมที่จะเผชิญกับอุปสรรค
่ ั่
และอันตราย
2. มีความศรัทธาในวิชาธรรม อันเป็นวิชาคาถา
อาคมที่เรียนเพื่อให้เกิดความอบอุ่นปลอดภัย
ตลอดจนช่วยเหลือปัดเป่าโรคภัยให้แก่ผปวย
ู้ ่
3. หมอธรรมต้องมีความขยันหมันเพียร หมัน
่
่

7. 4.มีความเคารพในครูธรรมและปฏิบติตามครูบา
ั
อาจารย์อย่างเคร่งครัดหากไม่มความเคารพครู
ี
ธรรม จะส่งผลให้ผเรียนนันเป็นบ้า หรือเป็นผี
ู้
้
ปอบ
5.มีเมตตา มีความปรารถนาดีตองการให้ผู้ปวย
้
่
หายจากโรคภัย ปฏิบัตกับผู้ปวยอย่างเท่าเทียม
ิ
่
กันไม่เลือกชันวรรณะไม่เลือกว่ายากดีมจน
้
ี

8. 1.การประพฤติปฏิบัติจึงต้องเป็นไปตาม “คลองพระ”
คือ ถือ ศีล 227 ข้อ เป็นหลักสำาคัญ ซึ่งสามารถ
ครอบคลุมข้อห้ามของหมอธรรมได้ครบ
2.รักษาศีล 5 อย่างเคร่งครัด
3.ไม่เรียกร้องหรืออามิสสินจ้างใดๆจากผู้ปวย หรือตั้ง
่
เงื่อนไขค่ารักษาพยาบาลใดๆทั้งสิ้น
4.งดเว้นมังสัง 10 อย่าง คือ เนื้อมนุษย์ เนื้อช้าง เนื้อ
ม้า เนื้อสุนัข เนื้องู เนื้อราชสี เนื้อเสือโคร่ง เนื้อเสือ

9. 5. ไม่รับประทานเนื้อดิบ เช่น ลาบดิบ ลาบเลือด
6. ไม่รับประทานเนื้อวัวเนื้อควาย เชือว่าการกินเนื้อ
่
วัวเนื้อควายจะทำาให้มนต์คาถาไม่ขลัง ไม่
ศักดิ์สิทธิ์
7. ไม่รับประทานเนื้อสัตว์ที่ตายเอง หรือไม่ทราบ
สาเหตุ เชื่อว่าทำาให้มนต์คาถาไม่ขลัง ไม่
ศักดิ์สิทธิ์
8. ไม่กินผักชะอม ไม่กินนำ้าเต้า ไม่กินหน่อไม้

10. 10.พื้นที่ในการประกอบพิธีกรรม ห้ามผู้หญิงที่มี
ประจำาเดือนเข้ามาในบริเวณ
11.ห้ามใส่รองเท้าเข้ามาในบริเวณอาบนำ้ามนต์
12.คายธรรมต้องแต่งเอง ห้ามให้คนอื่นแต่งให้เด็ด
ขาด และห้ามผูหญิงจับ
้
13.ห้ามดื่มเหล้า
14.ห้ามผิดลูกผิดเมียคนอื่น
15.ไหว้พระสวดมนต์เป็นประจำา

11. 16. ห้ามถอดด้ายข้อมือ หรือด้ายมุงคุลที่หมอธรรม
ผูกให้ จนกว่าจะหาย
17. ผู้หญิง ห้ามคาบผ้าซิ่น หรือเอาผ้าซิ่นข้ามหัว
18. มาอาบนำ้ามนต์เป็นประจำา และเอานำ้ามนต์ไปกิน
ไปดื่มเป็นประจำา
19. ในระหว่างการรักษาห้ามไปรักษากับคนอื่น แต่
ถ้าจะไปรักษากับคนอื่น
ให้มาคอบมาบอกกล่าวก่อน

12. ความเจ็บ ป่ว ยเกิด จาก
ผี
ชาวอีสานเชื่อว่ามีจริง
และให้ความเคารพนับถือ
ไม่ละเมิดหรือทำาผิดกฎ
เกณฑ์ที่กำาหนดไว้ มิ
ฉะนั้นผีและสิ่งศักดิ์สทธิ์
ิ
เหล่านั้นจะดลบันดาลให้

13. ความเจ็บ ป่ว ยที่เ กิด จาก
โชคเคราะห์ห รือ กรรม
เชือในเรื่องกรรรม ชาติ
่
นี้และชาติก่อน ที่เชือในเรื่อง
่
ดวง โชคชะตาราศี เคราะห์
ดังนันความเจ็บป่วยที่เกิดขึ้น
้
ส่วนหนึงอธิบายได้ว่าเกิด
่
จาก “เคราะห์ร้าย” “กรรม”

14. ความเจ็บ ป่ว ยเกิด จาก
ไสยศาสตร์
ชาวอีสานเชื่อว่าความ
เจ็บป่วยเกิดจาก ไสยศาสตร์
ฝ่ายไม่ดี หรือที่เรียกว่า ไสย
ดำา

15. ความเจ็บ ป่ว ยเกิด จาก
ผิด ของรัก ษา
เป็นความเชือของ
่
กลุ่มวัฒนธรรมไทยลาว
ของรักษา หรือ ของฮัก
ษา คือ อำานาจเหนือ
ธรรมชาติที่ชวยคุมครอง
่
้
และรักษาชีวิตของ

16. เป็นการใช้เวทมนต์
คาถาอาคมเพื่อช่วยบันดล
ให้เกิดผลดีหรือชำาระล้าง
สิ่งที่ไม่ดีในตัวออกไป และ
นอกจากนั้นผูที่ไม่ได้เจ็บ
้
ป่วยสามารถเข้าร่วมใน
พิธีกรรมได้ด้วยเชือว่าเป็น
่
สิ่งที่เป็นสิริมงคลให้กับตัว

17. 1. หมอธรรม
2. ผู้มารับการรักษา
3. คาย
4. สถานที่ในการประกอบ
พิธีกรรม

18. รตรวจวิน จ ฉัย โรคของหมอธรรม
ิ
การซักถาม พูดคุย ถามชื่อ ถามถึงสาเหตุที่มา เคยไป
หาหมอทีไหนมาบ้าง สังเกตลักษณะภายนอก ถามถึง
่
ของรักษา สิ่งที่นบถืออยู่ปัจจุบัน
ั
การเสี่ยงทาย โดยการยกหินให้หนักหรือเบา ตามแต่
คำาอธิฐาน โดยให้กล่าวต่อหน้าพระประธานพระพุทธรูป
การนั่งธรรม การนั่งธรรมนี้ถือว่าเป็นการนั่งทางใน ใน
กรณีทไม่ทราบสาเหตุหรือ เป็นกรณีเฉพาะที่วิเคราะห์
ี่

19. ารประกอบพิธ ก รรมบำา บัด รัก ษา
ี
หมอธรรมก็จะเข้าสู่พื้นที่การทำาพิธี พื้นที่ในการ
ประกอบพิธีกรรมรักษานั้น มีอ่างนำ้ามนต์มีลักษณะยาว
และมีพื้นปูออกไปทางทิศตะวันตก สำาหรับให้คนไข้
มารับการรักษา คือให้คนไข้นงพนมมือ เหยียดขาให้
ั่
ออกไปทางทิศตะวันตก แล้วทำาสมาธิให้จิตแน่นิ่ง จาก
นั้นหมอธรรมจะเริ่มประกอบพิธีกรรม

20. พิธ ค อบเข้า ของรัก ษา
ี
เชือว่าผูที่เรียนเวทมนตร์คาถานั้นจะมีอำานาจไว้
่
้
คอยปกป้องคุ้มครองตนเอง นอกจากนั้นสำาหรับผูที่ไม่
้
ได้เรียนเวทมนตร์คาถามีความประสงค์ต้องการความ
ปลอดภัยเหมือนกัน แต่ไม่ต้องการเรียนเวทมนตร์
คาถาด้วย
ขะลำาหรือห้ามไม่ให้ผหญิงเรียน
ู้