Metodološki pristup teorijama proučavanja književnosti

1. METODOLOGIJA PROUČAVANJA
KNJIŽEVNOSTI

2.  Književnost kao umjetnost riječi predmet je
proučavanja pojedinih disciplina nauke o
književnosti:
-književne kritike
-istorije književnosti
-teorije književnosti
Proučavanje književnosti jeste otkrivanje
književnoumjetničkog djela i mjesta koje ima u
odnosu na druge umjetnosti ili druga književna
djela.

3.  Književnost , u širem smislu riječi, podrazumijeva
cjelokupnu naučnu i umjetničko-književnu djelatnost
i u tom smislu ona je ravna značenju koje ima riječ
literatura.
Književnost i literatura imaju i uže značenje umjetnička
književnost - beletristika .
Riječ poezija od grčke riječi -poiesis ( stvaranje,
stvaralaštvo) značila je u početku muzičko i književno
stvaranje, kasnije je poezija podrazumijevala
književnoumjetničko stvaranje, takvo značenje ima i
danas.
Poezija u svakodnevnom govoru znači samo ona djela
koja su pisana u stihovima.

4.  Naučna literatura označava sva naučna djela
 Umjetnička ili lijepa književnost (poezija i
pjesništvo) označava sva književnoumjetnička
djela u stihu i prozi.

5. NAUKA O KNJIŽEVNOSTI obuhvata teoriju
književnosti, književnu kritiku i istoriju
književnosti.
 Teorija književnosti ili poetika je teorijska naučna
disciplina koja se bavi opštim osobinama
književnog djela.
 Teorija književnosti ispituje:
-prirodu književnog djela kao osobenog vida
čovjekovog duhovnog stvaranja
-ispituje jezik kao sredstvo kojim se ostvaruje
književnoumjetničko djelo, čime u oblast svog
ispitivanja uključuje stilistiku.
-proučava oblik , strukturu djela kao umjetničku
formu ( književni rodovi i vrste)

6.  Književna kritika je spona između književnog
djela i čitalaca. Bavi se vrednovanjem i
interpretacijom književnih djela.
 Istorija književnosti je treći sastavni dio nauke o
književnosti i proučava istorijski razvoj
književnosti jednog naroda ili jedne epohe
uključujući u krug svog ispitivanja pojedine pisce
i njihova djela.
Istorija književnosti može proučvati književnost
samo jednog naroda – nacionalna istorija, a može
posmatrati i veći broj nacionalnih književnosti,
opštu ili svjetsku književnost.

7. Različiti su pristupi književnoumjetničkom djelu,
različiti su i rezultati tih pristupa tj. način kako
se neko djelo procjenjuje i vrednuje.
Dva osnovna pristupa književno-umjetničkom
djelu su :
-spoljašnji
-unutrašnji

8.  Spoljašnji pristup je je stariji, njime je i započelo
proučavanje književnog djela.
 Spoljašnji pristup se zanima za sve ono što je
izvan književnog djela uticalo na njegov
nastanak i smisao:
-podsticaji koji su uticali na stvaranje djela
-društveno istorijski ambijent
-kulturna klima u kojoj je djelo nastalo
-tradicija na koju se djelo oslanja
-književni kontekst-uticaji
-društevna, politička i filozofska shvatanja
koja djelo odražava-
-piščeva biografija
-recepcija djela u različtim vremenima i
sredinama

9.  U spoljašnji pristup književnom djelu
spadaju:
-pozitivistički metod
-filološka kritika
-biografska kritika
-sociološka kritika
-psihološka kritika
-filozofska kritika
-komparativni metod i
metod teorije recepcije.

10.  Pozitivizam-učenje Ogista Konta. Bavi se
utvrđivanjem činjenica.
Akcenat je na prikupljanju inforamcija o piscu i
njegovom vremenu, uticajima. Proučava
piščevo porijeklo , sredinu u kojoj je stvarao.
Najveći nedostatak ovih istraživanja je
zapostavljanje umjetničke vrijdnosti
književnosti.

11. Teorija recepcije istražuje kako se književno djelo prima
od čitaoca ili čitalačke publike kao društvenog konteksta.
Da bi došlo do recepcije (primanja djela i njegovog
razumijevanja) neophodno je da postoji
odgovarajući horizont očekivanja i kod čitalaca. To će
se dogoditi ako čitalac (publika) raspolaže
odgovarajućim estetskim iskustvom stečenim čitanjem
drugih tekstova. Predrazumijevanje obuhvata čitaočeva
konkretna očekivanja koja pripadaju "vidokrugu“ njegovih
interesovanja, želja potreba i iskustva.

12. Unutrašnji pristup
Unutrašnji pristup je novijeg datuma i vezuje se za
moderne teorije tumačenja književnog djela.
Ovaj pristup posmatra književno djelo kao jezički
znak.
Unutrašnji metod je proizveo interpretaciju.
Bavi se:
 analizom jezika
 tematikom
 likovima i njihovim karakterima
 vremenom
 prostorom
 strukturom
 odnosima među pojedinačnim elementima i
njihovo funkcionisanje

13.  Stilistički metod -proučava stil književnog
djela koristeći rezultate lingvističke stilistike.
 Predmet pročavanja je: jezik, unutrašnja
struktura djela, struktura lika, jezik kao
nosilac značenja, smisao i poruka, simbolika
jezika i višeznačnost.

14.  Psihološki metod -objašnjenje književnog
djela traži u psihologiji pisca , junaka djela ili
vremena u kome je nastalo.
 Ovaj metod podstaknut je psihoanalizom
Sigmunda Frojda.

15. Formalistički metod
U središtu njihovog ispitivanja su forma, materijal (građa) i
postupak. Suština književnog djela nije u sadržini (šta) nego u
postupku (kako).
Ruski formalizam se razvijao kroz dvije škole .
-Moskovska škola ( Roman Jakobson) akcenat je na lingvističkim
ispitivanjima i pjesničkom jeziku.
-Petrogradska škola bavi se teorijskim problemima( poetikom,
teorijom književnosti)
U središtu ispitivanja formalista je forma,materijal I postupak.
Suština nije u sadržini nego u postupku.
Umjetničko stavranje je postupak a književno djelo sveukupnost
postupaka.
U učenjuViktora Šklovskog umjetnost se shvata kao postupak a
književno djelo kao suma postupaka.
Termin POSTUPAK – ključni je termin formalizma
Težište je na estetskim osobenostima – istražuje se umjetnička
funkcija jezika.

16. Fenomenološki metod
Književno djelo treba analizirati kao predmet u
strukturi naše svijesti.
Roman Ingarden razvija teoriju o slojevima
književnog djela.
On razlikuje četiri sloja:
zvukovni sloj riječi
sloj značenja riječi
sloj predmetnosti
sloj shematizovanih aspekata

17. Zvukovni sloj počiva na glasovnoj zvučnosti
riječi koja se postiže ponavljanjem istih ili
sličnih glasova ili glasovnih grupa.
Svaka riječ u književnom djelu zvuči na sebi
svojstven način zavisno od konteksta u kojem
se nalazi.

18.  Sloj značenja- svaka riječ ima svoje osnovno
značenje. U svijetu književnog djela riječi
dobijaju preneseno značenje koje predstavlja
ključ za razumijevanje istog.
 Sa fenomenološkog aspekta važna je i
emocionalna obojenost riječi , rečenica.
Ingarden ukazuje na mrtve riječi koje imaju
nedvosmisleno značenje i žive riječi tipične za
književnoumjetničko djelo-snažne su i pune
života.

19.  Sloj predmetnosti - predstavlja skup svih
predmeta koji čine svijet književnog djela:
stvari, predjeli, ljudi , događaji, osjećanja,
raspoloženja.

20.  Sloj shematizovanih aspekata predstavlja onaj
dio koji čitalac dopunjava svojom maštom
čitajući neko djelo. Pisac nikada ne prikazuje
predmetnosti u svim detaljima, ne daje potpuni
opis mjesta. Pisac prepušta čiatocu da dopuni
djelo na osnovu znanja , iskustva i doživljaja. Na
primjer u opisu portreta nekog junaka dati su
samo neki detalji, ali će čitalac aktivirati svoju
maštu, doživljaj , iskustvo i dopuniti portret.
Svaki čitalac na svoj način dopunjava djelo i
dobija svoju sliku čovjeka, ulice, pejzaža itd.

21.  Strukturalistički metod
Strukturalna kritika želi da otkrije principe na
kojima je zasnovano i struktuirano djelo.
Struktura označava izvjesnu cjelinu sačinjenu
od odrđenog broja djelova; način na koji se
izgrađuje neka vrsta ljudskog izražavanja; skup
kompozicionih obilježja koja su zajednička
djelima istog žanra ;unutrašnju formu
književnog djela koja je izgrađena od različitih
elemenata među kojima postoji usaglašenost.