1. Ewa Boryczka*
Uniwersytet Łódzki
Rewitalizacja – sposób na ożywienie fragmentu miasta?
Ciekawy przykład rewitalizacji terenów poprzemysłowych w Wiedniu. Przy
realizacji projektu z sukcesem współpracowali deweloperzy - inwestorzy
prywatni oraz władza samorządowa.
Moda i zainteresowanie inwestorów terenami poprzemysłowymi w miastach daje
możliwość ożywienia i skutecznego przekształcenia starych i zdegradowanych tkanek
miejskich. Ten bum inwestycyjny w Polsce związany z terenami pofabrycznymi i
poeksploatacyjnymi, którego dziś jesteśmy świadkami rozpoczął się w Europie zachodniej
znacznie wcześniej. Wiele zintegrowanych i profesjonalnie przygotowanych projektów
rewitalizacji, które mogą być dla nas przykładem zostało już zrealizowanych. Jednak czym
jest rewitalizacja – hasło, które coraz częściej pojawia się w mediach. Otóż jest ona złożonym
procesem, mającym na celu ożywienie gospodarcze i społeczne szczególnie zdegradowanych
lub martwych obszarów miasta. Rewitalizacja przekształca i dostosowuje wybrany obszar do
współczesnych, zmieniających się potrzeb mieszkańców. Jednym z najciekawszych,
ukończonych już projektów rewitalizacji jest wiedeński kompleks poprzemysłowy o nazwie
„Gasometer ABCD”, „Gasometer-City” lub „G-Town” i dotyczy terenów największej XIX-
wiecznej gazowni miejskiej.
Aranżacja wiedeńskiego przemysłowego kompleksu pochodzącej z przełomu wieków
XIX i XX największej europejskiej gazowni miejskiej, która została przekształcona w
wielofunkcyjny zespół zabytkowych obiektów zachwyca specjalistów na całym świecie.
Gazownia Wien Simmering w czasie jej budowy zlokalizowana była na obrzeżach
miasta. Otoczona była ogrodami i polami uprawnymi, jednak z upływem czasu i rozwoju
Wiednia zbliżała się co raz bardziej do rozrastających się centralnych obszarów miasta. Dziś
przypominające miasto w mieście „Gasometer-City” znajduje się we wpełni zurbanizowanej
południowo-wschodniej części stolicy Austrii.1
*
doktorantka w Katedrze Gospodarki Regionalnej i Środowiska UŁ - www.region.uni.lodz.pl
1
Tekst zredagowany na podstawie artykułów: E. Boryczka, Rewitalizacja terenów poprzemysłowych na
przykładzie XIX-wiecznej gazowni miejskiej w Wiedniu, w: A. Zakrzewska-Półtorak (red.), Debiuty studenckie.
Współczesne problemy europejskich metropolii, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu,
Wrocław 2007; E. Boryczka, Rewitalizacja zdegradowanych terenów miejskich, w: Z. Przygodzki (red.),
2. Na początku należy również wspomnieć, skąd wzięła się dzisiejsza, zagadkowa nazwa
kompleksu. Otóż Gasometer-Uhr to ogromne urządzenie pomiarowe, które było umieszczone
na zewnątrz każdej osłony zbiorników gazowych. Zegar gazometrowy wskazywał ilość gazu
w zbiornikach. Był on umieszczony na zewnątrz każdej osłony zbiorników na gazowych i ze
względów bezpieczeństwa musiał być dobrze widoczny przez kontrolerów z dużej odległości.
Od wielu lat cztery murowane osłony, które pozostały po rozebraniu przestarzałych,
metalowych zbiorników na gaz noszą właśnie nazwę Gasometer. W 1997 roku próbowano
zmienić nazwę obiektów na m.in. Technometer, Gazometr, jednak nazwa, która przez wiele
lat funkcjonowała w potocznym języku wśród mieszkańców pozostała.
Historia gazowni Wien Simmering i rozwoju publicznego oświetlenia w
Wiedniu
Pierwszą próbę publicznego oświetlenia ulic Wiednia lampami oliwnymi podjęto 7
listopada 1687 roku. W mieście ustawiono wtedy 17 pierwszych latarni (Dorotheergasse), a
już latem oświetlono całe ówczesne centrum. Jednocześnie Leopold I wydał surowe
rozporządzenie nakładające surowe kary na tych, którzy dopuszczą się uszkodzenia
publicznych latarni. Za takie akty wandalizmu groziło obcięcie prawej ręki.
Do końca lat osiemdziesiątych następnego wieku oświetleniem objęte zostały również
przedmieścia Wiednia. Przy zapalaniu i opiece nad latarniami czuwał specjalnie stworzony do
tego celu oddział latarników. W 1789 roku nastąpił przełom. Odkryto wtedy oksydację węgla
kamiennego i w tym samym roku wynaleziony został Gasometer, przyrząd służący do
pomiaru ciśnienia masy gazowej w pojemniku gazowym. Trzy lata później zastosowano po
raz pierwszy gaz otrzymany z węgla do oświetlenia pomieszczeń mieszkalnych. Następnie w
pierwszych latach XIX wieku podjęto w Austrii pierwszą próbę produkcji gazu, a już dwa lata
później wybudowano pierwszy zakład produkcyjny. Na ulicach Wiednia (Walfischgasse,
Krugerstraße i części Kärntnerstraße) postawiono 25 nowych latarni gazowych. Nowe gazowe
oświetlenie ze względu na dobre jasne światło jakie dawało zostało szybko zaakceptowane i
polubiane przez mieszkańców miasta. W następnych latach ustawiono kolejnych 90 latarni. W
1827 roku doktor chemii i aptekarz Georg Pfendler oświetlił gazem „Aptekę pod Złotym
Gryfem”, a rok później zbudował pierwszą gazownię o nazwie „Rossau”. 14 maja 1832 r. dr
Pfendler otrzymał pozwolenie na budowę rurociągu gazowego w centrum Wiednia w celu
wykonania oświetlenia prywatnych domów mieszkańców miasta. Pierwsze oświetlenie
Rozwój miast i regionów w procesie integracji europejskiej, Wydawnictwo UŁ, Łódź 2006 oraz na podstawie
informacji ze strony www.wiener-gasometer.at, chyba, ze będzie zaznaczone inaczej.
3. zamontowane zostało w pałacu przy Hauptstraße 63. Dwa lata później gotowych było już 1,2
km instalacji gazowych. Gazownia dr Pfendlera w kolejnych latach rozszerzyła swoją
działalność również o publiczne oświetlenia przyległych ulic. Jesienią 1838 roku na
Michaelerplatz został postawiony pierwszy publiczny gazowy kandelabr składający się z aż
sześciu palników, a parę miesięcy później, w sierpniu dwa kolejne na Mehlmarkt. Warto
wspomnieć, iż w tym czasie codziennemu zapalaniu latarni towarzyszył dźwięk latarnianych
dzwoneczków.
W 1840 roku Teodor Friedrich Hene
wzniósł kolejną gazownię o nazwie Fűnfhaus,
która zaopatrywała w gaz kolejną część
miasta. Dwa lata później na austriackim rynku
gazowym pojawił się Imperial Countinental
Gas Association (I.C.G.A.). Była to firma,
która powstała w Londynie w 1824 roku, a jej
głównym celem działalności była instalacja
oświetlenia gazowego w większych miastach
Europy. Zaistnienie na rynku wielu
producentów gazu spowodowało spadek jego
cen oraz przyspieszenie rozpowszechniania w
stolicy oświetlenia gazowego. Do
magazynowania wyprodukowanego gazu
potrzebne stały się duże zbiorniki, które
powoli zaczynały pojawiać się w krajobrazie
Fot. 1 Latarnik gaszący latarnie
Źródło: www.gasometer.at/foto miasta, towarzysząc zakładom produkcyjnym.
Z czasem zaczęto metalowe zbiorniki
obudowywać potężnymi murowanymi osłonami (nazywane Gasbehälter), umieszczając w
tych osłonach ogromne i dobrze widoczne z dużej odległości urządzenia mierzące ciśnienie
masy gazowej (Gasometer-Uhr).
Już w 1862 roku Wiedeń i jego przedmieścia był oświetlony przez 6067 latarniane
palniki gazowe, które zasilane były gazem z pięciu gazowni. W następnym okresie w różnych
częściach miasta powstawały kolejne zakłady produkcyjne gazu.
4. Od 1888 roku już nie angielska instytucja, a gmina zarządzała gazowniami, oraz
samodzielnie budowała kolejne zakłady. W kolejnych latach opracowano szczegółowy plan
budowy i realizacji dwóch wielkich Gaswerk. Jedna z nich miała znajdować się na w
północno – zachodniej części Wiednia w dzielnicy Heiligenstadt, a druga w południowo –
wschodniej w Simmering. Gazownie miały dostarczać do 100 mln m3 gazu rocznie. Jak się
później okazało gazownia Wien Simmering była największą europejską gazownią miejską.
Budowę Wien Simmering rozpoczęto 28 grudnia 1896 roku, a zakończono jesienią 1899
roku. Gazownia zlokalizowana była na przedmieściach miasta, otoczona ogrodami i polami
uprawnymi. Podczas wznoszenia murowanych osłon czterech ogromnych zbiorników na gaz
na budowie pracowało ok. 1630 robotników. Wybudowane zbiorniki służące do
przechowywania gazu wraz z osłonami miały imponujące rozmiary (pojemność jednego
zbiornika wynosiła 90 000 m3 gazu, średnica 60 m, wysokość 73,5 m).
Pierwszy gaz z miejskiej gazowni Simmering popłynął do odbiorców 31 października
1899 r. Dziesięć lat później rozbudowano gazownię stawiając kolejny, piąty już zbiornik. Nie
posiadał on jednak murowanej osłony. W 1912 roku Wiedeń został już w całości zaopatrzony
w gaz, którego używano wtedy zarówno do oświetlania ulic jak i w gospodarstwach
domowych. Gazownia Wien Simmering pracowała właściwie nieprzerwanie zachowując
najnowsze standardy techniczne. Wyjątkiem był okres II wojny światowej, kiedy to na
początku kwietnia 1945 roku w skutek zniszczeń wojennych dostawa gazu w Wiedniu na
niemal 12 miesięcy ustała całkowicie.
W związku ze zmianą technologii i rozwoju oświetlenia od 1962 roku gaz w Wiedniu
używany był jedynie do ogrzewania wody i gotowania, a z uwagi na dostępność od 1968 roku
w Wiedniu rosyjskiego gazu ziemnego podjęto działania mające na celu przebudowę i
dostosowanie sieci gazowej do nowego gatunku gazu. Program przebudowy został
zakończony w 1978 roku, co oznaczało koniec produkcji gazu w największej gazowni
miejskiej Wien Simmering, oraz w innych zakładach. Podobnie nieprzydatnymi okazały się
dotychczas służące do magazynowania zbiorniki gazu nazywane potocznie Gasometer. W
wyniku tego z upływem czasu zaczęły one znikać z krajobrazu miasta.
W gazowni Wien Simmering jako pierwszy 14 października 1980 roku wyłączony z
eksploatacji został piąty nieobudowany zbiornik. Rok później, po ponad siedemdziesięciu
latach istnienia został rozebrany. Kolejne wyłączanie zbiorników nastąpiło 14 lipca 1984 roku
i dotyczyło Gasometer B. W następnych dwóch latach zamykano kolejno Gasometer A, C i D.
Gazownia została ostatecznie zamknięta w 1986 roku i od tego czasu budynki pozostałe po
największej europejskiej miejskiej Gaswerk służyły organizacji incydentalnych nocnych
5. imprez, wystaw do czasu, kiedy nowe życie zostało dane postindustrialnym obiektom na
początku XXI wieku.2 Tkanka miejska pozostała po Wien Simmering stawała się coraz
bardziej zdewastowana i odizolowana od otaczających ją terenów, jednak to miało się
wkrótce zmienić.
Rewitalizacja – szansa dla zabytkowej, opuszczonej części miasta
W 1981 roku cztery murowane osłony (Gasometer) dzięki staraniom prof. Mafreda
Wehdorna jednego z ekspertów w dziedzinie mieszkalnictwa w Wiedniu, znawcy architektury
przemysłowej, otrzymały status zabytków – pomników dziedzictwa poprzemysłowego, co w
konsekwencji uchroniło je przed wyburzeniem.
Aby jednak mogły przetrwać należało w nie zainwestować. Od 1989 r. trwały
intensywne przygotowania, a także studia projektowe dotyczące możliwości realizacyjnych.
Analizowano jakie funkcje mogłyby pełnić obiekty oraz jak takie przedsięwzięcie
sfinansować. Zastanawiano się nad różnymi propozycjami. Brano również po uwagę
inicjatywy podjęte przez mieszkańców Wiednia w ostatnich latach. Na tym terenie po
zamknięciu gazowni Wien Simmering w 1986 roku odbywały się liczne imprezy.
Zdecydowano o podjęciu działań rewitalizacyjnych na tym obszarze.
W 1996 roku Rada Miejska uznała, że zgodnie ze współczesną strategią i polityką
rozwoju miasta nadrzędną rolę w tym przedsięwzięciu powinny odgrywać funkcje
mieszkalne. Projekt prowadzony i nadzorowany przez profesora Manfreda miał być
wielofunkcyjny. Planowano stworzenie wielu miejsc pracy, wypoczynku, jednak priorytetem
miało być wybudowanie znacznej liczby lokali mieszkalnych. W tym samym roku, wkrótce
po decyzji władz miasta zbiorniki na gaz wraz z murowanymi osłonami zostały zakupione
przez trzy firmy inwestycyjne: GESIBA (Gemeinnützige Siedlungs- und
Bauaktiengesellschaft), GPA (Wohnbauvereinigung für Privatangestellte Gemeinnützige
GmbH), SEG (Stadterneuerungs- und Eigentumswohnungsges.m.b.H.). Do wspólnej pracy
nad projektem zostali zaproszeni czterej światowej sławy architekci: Jean Nouvel, Wolf D.
Prix, Manfred Weldorn, oraz Wilhelm Holzbauer. Każdy z nich był odpowiedzialny za jedną
osłonę, ale pracowali w zespole, dzięki czemu koncepcja, którą przygotowali stanowi spójną
całość. W latach 1999-2001 trwały prace remontowo-budowlane, a od maja 2001 roku
Gasometer tętni nowym życiem. Każda z czterech murowanych osłon objętych projektem
2
W 1986 roku w Gasometer B nakręcono fragment filmu z serii James Bond-Agent 007 pt. „W obliczu
śmierci”, w 1988 roku w Gasometer D odbyła się wystawa „100 lat socjaldemokracji”, od 1993 roku cyklicznie
przez pięć lat organizowane były słynne koncerty dla młodzieży „Gasometer Rave”. Geschichte,
http://www.wiener-gasometer.at/de/geschichte/geschichte-ausserbetriebnahme.html, 14.02.2006
6. „Gasometer ABCD” (fot. 2) gazowni Wien Simmering, ma swoją własną nazwę (Gasometer
A, Gasometer B, Gasometer C, Gasometer D).
Fot. 2. Gasometer D, C, B, A
Źródło: www.wiener-gasometer.at/foto
Zaplanowano, że na terenie kompleksu będzie mieszkać około 1 500 osób, a 15 000
będzie dziennie odwiedzać to miejsce. Aby nie dopuścić do zatłoczenia Gasometer ABCD
ruchem samochodowym doprowadzono do Gasometer A roku specjalną linię metra U3, która
została oddana do użytku już 2 grudnia 2000 roku. Zapewniono w ten sposób bezpośredni i
bardzo sprawny dostęp komunikacyjny do Gasometer-City. Oprócz stacji metra powstały
także dwie linie szybkiej kolei dojeżdżającej niemal pod sam kompleks.3 Stworzono również
bezpośrednie połączenia drogowe ulicy Guglgasse, przy której zlokalizowana jest Wien
Simmering z lotniskiem, a także z głównymi drogami w Wiedniu, co umożliwia bardzo łatwy
dojazd do Gasometer. Władze lokalne przeznaczyły ponad 30 mln euro na sfinansowanie
inwestycji infrastruktury transportowej (drogi A4) oraz na budowę trzech ciągów komunikacji
pieszej i rowerowej, które prowadzą bezpośrednio do kompleksu. Prace budowlane trwały 2,5
roku – to wiedeński rekord zważywszy na skalę projektu.
Gasometer A
3
Gesiba, Gasometer – City, www.gasometer.gesiba.at/presse-inf/GASOMETRER_PK_e.pdf,
7. Światowej sławy francuski architekt Jean Noveal zaprojektował Gasometer A, który
potocznie nazwany jest „pałacem światła”. Obiekt zdominowany jest przez stal i szkło.
Projektant tworząc nowe wnętrze budynku zrealizował koncepcję wizualnej lekkości i
jednorodności. Wychodząc od ciężkiej historycznej fasady osłony przeszedł do delikatnej
wewnętrznej konstrukcji stalowo-szklanej.
Do tego budynku doprowadzona jest
bezpośrednio nowo wybudowana linia
metra. Obiekt zabytkowy składa się z 9
mieszkalnych segmentów ukształtowanych
w formie wież połączonych ze sobą
galeriami. Powierzchnia
dwunastokondygnacyjnych segmentów
pokryta jest przyciemnianym szkłem
odbijającym światło, a ściany szczytowe
obłożone są panelami ze stali nierdzewnej.
Po środku znajduje się wewnętrzny
dziedziniec. Między wieżami pozostawione
zostały otwory o szerokości czterech
metrów. Przez te szczeliny i przez stalowe
okna w zabytkowej murowanej osłonie
światło dzienne bez problemu wpada do
Fot. 3 Gasometer A - widok oszklonego
wewnętrznego dziedzińca a dole fragment wewnętrznego dziedzińca, a tam odbija się
świetlika - illuminatora.
wielokrotnie tworząc wspaniałe efekty
Źródło: www.gasometer.at/foto
świetlne. Stalowa, nieoszklona konstrukcja
kopuły powoduje, iż dziedziniec jest zdany na warunki pogodowe i odpowiednio
przewietrzany. Z tego względu, aby zapewnić wspaniałe efekty świetlne wewnątrz dziedzińca
okna jak i powłoka ścian muszą być wielokrotnie w ciągu roku oczyszczane.
W wieżowo ukształtowanych segmentach znajdują się 3 piętra biurowe i 9
mieszkalnych, na których znajduje się 128 mieszkań, a w dolnej koliście ukształtowanej
części budynku, pod wieżami, znajduje się 1 poziom garażowy, 3 poziomy handlowo-
usługowe nazwane „Shopping Mall”. Część handlowo-usługowa „Shopping Mall” to
specjalne, lokalne centrum handlowe. Oddziela ono przestrzeń mieszkalną i biurową od
publicznej. Tutaj znajdują się drobne sklepiki, apteka, punkty usługowe, medyczne. W
środkowej części Shopping Mall pod przeszkloną kopułą – iluminatorem, przez który wnika
8. światło umieszczono cafe-bar, w którym spotykają się mieszkańcy, pracownicy Gasometer
ABCD oraz goście.4
Gasometer B
Autorami projektu byli Wolf D. Prix i Helmut Swiczinsky. To co stworzyli określane
jest jako „miasto w mieście”. W projekcie umieszczono od północnej strony osłony nowy
obiekt w formie tarczy (niem. Schild Zubau). Tarcza stała się jego znakiem
charakterystycznym. Celem jej budowy było wprowadzenie do zabytkowego kompleksu
odrobiny nowoczesnej architektury,
a także powiększenie przestrzeni
przeznaczonej na lokale
mieszkalne. Aby mieszkańcy mogli
się swobodnie przemieszczać
między obiektami stworzono dla
nich dwa zabudowane przejścia.
Jedno z nich znajduje się na
poziomie Shopping Mall, a drugie
umieszczone na wyższych
kondygnacjach dostępne jest
jedynie dla mieszkańców. Tarcza
ma 60 metrów wysokości i składa
się z 18 kondygnacji, z czego 17 to
kondygnacje mieszkalne, a jedna
stanowi przestrzeń publiczną, gdzie
Fot. 4 Gasometer B i tarcza
Źródło: www.gasometer.at/foto mieści się poziom wejściowy i
zaplecze do Bank Austria Halle
(inaczej zwana Ba~Ca Halle). W części mieszkalnej znajduje się 116 mieszkań oraz 247
miejsc dla studentów w 73 apartamentach. Tarcza to nowoczesny dom studencki oferujący
właściwie wszystko, czego potrzebują studenci. W budynku znajdują się przestrzenie
klubowe (sauna, siłownia), apteka, przychodnia z gabinetami lekarskimi. Zlokalizowany jest
tam także Gasobar, gdzie odbywają się różnego rodzaju imprezy studenckie. Tarcza jest
4
Architektur Gasometer A, http://www.wiener-gasometer.at/de/gasometer/a/index.html, 17.02.2006, oraz
J.Olenderek, Rewitalizacja w czterech odsłonach czyli Wiener Gasometer ABCD, w: B.M. Walczak (red.),
Rewitalizacja miast poprzemysłowych, ŁOIIB, Łódź 2006, s. 317
9. wyższa od budynku zabytkowego, więc na górnych piętrach zaprojektowano mieszkania z
pracowniami dla artystów. Znajdują się w nich duże tarasy dachowe z panoramicznym
widokiem na Wiedeń.
Wykorzystanie zabytkowej osłony Gasometer B różni się od innych obiektów, gdyż w
jej środek został wbudowany oddzielny budynek, który nie jest w ogóle połączony z osłoną.
Powoduje to, iż przez stare nieoszklone, zewnętrzne otwory okienne widać oddaloną od
ceglanej osłony nową białą ścianę budynku mieszkalnego. Podobnie jak w innych Gasometer
pośrodku znajduje się zielony dziedziniec, a w jego środku umieszczony został iluminator,
przez który światło dzienne wnika do dolnej części obiektu. Tutaj również dzięki stalowej,
nieoszklonej konstrukcji dziedziniec zdany jest na warunki
pogodowe.
Fot. 5 Gasometer B – przekrój budynku.
Źródło: www.gasometer.at/foto
W obiekcie zabytkowym znajduje się 12 pięter mieszkalnych, gdzie jest 140 mieszkań,
jedno piętro pasażu Shopping Mall, a także dwa poziomy podziemnych garaży liczących 256
miejsc, oraz olbrzymia wielofunkcyjna sala imprezowa Bank Austria Halle zwana także
10. Ba~Ca Halle. Ogromna hala może pomieścić nawet 4200 osób. Jest to ogromna, bardzo
nowoczesna i świetnie wyposażona sala, która zapewnia obsługę najróżniejszych imprez od
koncertów, musicali, oper, kabaretów, do imprez tanecznych itp. Jest ona specjalnie
izolowana, aby dźwięki i hałasy nie docierały do przestrzeni mieszkalnych. Wielofunkcyjna
Ba~Ca Halle umieszczona jest w zabytkowym obiekcie, poniżej poziomu Shopping Mall.
Scena, która się tam znajduje jest w pełni mobilna i może być ukształtowana również w
formie areny. Trybuny i krzesła są także w pełni mobilne dzięki czemu można salę
dostosować do każdego rodzaju imprezy. Posiada ona od wschodniej strony budynku
trzypoziomowe zaplecze z placem parkingowym, który obsługuje samochody ciężarowe i
wozy techniczne. Całkowita powierzchnia Gasometer B to 35 000 m2.
Gasometer C
Gasometer C finansowany przez firmy developerskie SEG i GESIBA oraz z budżetu
miasta swoim wyglądem nawiązuje do wiedeńskiej tradycji budowy domów. Główny
architekt Manfred Wehdorn umieścił wewnątrz historycznego okrągłego budynku sześć
tarasowych wieżowo ukształtowanych segmentów. Białe segmenty, w którym znajdują się
mieszkania połączone są ze sobą galeriami przejściowymi. Ściany wewnętrzne budynku są w
kolorze białym, co bardzo kontrastuje z umieszczonym wewnątrz budowli zielonym
dziedzińcem dając
niepowtarzalny
efekt, zupełnie
inny niż w
sąsiadujących
Gasometer. Choć
każdy z obiektów
tworzy wewnątrz
wyjątkowy klimat i
charakter to całość
tworzy spójny
Fot. 6 Gasometer C - widok wewnętrznego dziedzińca
Źródło: www.gasometer.at/foto zespół
niepowtarzalnych
budynków. Projektant poprzez zastosowanie bieli segmentów, balkonów, tarasów w
zestawieniu z zielenią wewnętrznego dziedzińca nawiązał do tradycji budowy wiedeńskich
11. domów wielorodzinnych. Schodkowo ukształtowane segmenty ułatwiają dopływ światła
dziennego przez iluminator do pasażu Shopping Mall, a także stwarza możliwość
wspaniałego zagospodarowania dużych tarasów, które posiada większość mieszkań.
Iluminator jest umieszczony podobnie jak we wszystkich obiektach pośrodku atrium. Gęsto
umieszczone tarasy i galerie jak również dziedziniec są miejscem odpoczynku i spotkań
towarzyskich mieszkających tam rodzin. Ten interesujący plan przestrzeni oddaje maksimum
wolnej przestrzeni wewnątrz obiektu, a dzięki systematycznej uprawie kwiatów i roślin na
tarasach i na dziedzińcu za parę lat stworzy atmosferę wspaniałego zielonego i przyjaznego
domu.
W części handlowej Shopping Mall
poza sklepami znajdują się również inne
ciekawe miejsca takie jak: plac zabaw dla
dzieci oraz przepiękna włoska kawiarnia, która
umieszczona jest centralnie pod iluminatorem.
Wyjątkowa konstrukcja kawiarni powoduje, iż
można tam usłyszeć poczwórne echo. Obiekt C
składa się z 6 poziomów mieszkalnych
zawierających 92 mieszkania. Budowa tych
lokali socjalnych była realizacją strategii
rozwoju miasta, która zakładała powstanie w
tym miejscu znacznej liczby lokali
mieszkalnych. Ta część była finansowana z
budżetu miasta. Gasometer ponadto składa się
z 3 poziomów biurowych, 5 poziomów
publicznych podziemnych garaży. Na dwóch
Fot. 7 Gasometer C - widok z wewnętrznego
dziedzińca piętrach zlokalizowany jest Shopping Mall
Źródło: www.gasometer.at/foto oraz powierzchnie magazynowe. Koszt
inwestycji to 33 mln euro netto.
Gasometer D
Gasometer D został określony przez swojego projektanta jako „urban classic”
(klasycznie miejski). Projekt ten jako jedyny został wyłoniony w drodze konkursu.
Zaprojektowany budynek wyjątkowo nie jest w kształcie koła, lecz wewnątrz kolistej formy
12. historycznego muru posiada trzy mieszkalne wieże, połączone razem centralnym rdzeniem.
Tylko szczyty trzech wież stanowiące formę trójramiennej gwiazdy połączone zostały z
ceglaną osłoną. Część oryginalnej fasady celowo została pozostawiona bez dodatkowej
zabudowy, co sprawiło, że z części mieszkań można wyglądać na zewnątrz przez oryginalne
okna, a z drugiej części ceglana ściana widziana od środka pozwala tylko na fragmentaryczne
obejrzenie panoramy dzielnicy Simmering i jej otoczenia. Przypomina to trochę widok
rzymskiego akweduktu.5
Program użytkowy nowego obiektu został podzielony zasadniczo na dwie strefy:
publiczną i prywatną, w której główną funkcją spełniają lokale mieszkalne. W strefie
publicznej zlokalizowanej w dolnej część budynku znajdują się dwa poziomy publicznych
garaży, a także ogromne państwowe oraz miejskie archiwum. W nowych komfortowo
wyposażonych pomieszczeniach biurowych i czytelniach przyjmowani są petenci, a w
magazynach znajduje się 70 000 metrów regałów. Przechowywane są tutaj dotychczas
zgromadzone akta i pozostawione jest także miejsce na te, które znajdą się tu w najbliższych
trzech dekadach. To tutaj przechowywane są takie unikatowe dokumenty i archiwalne
materiały jak testament Beethoven’a, twórczość Mozarta, a także plany przebudowy miasta
stworzone przez Otto Wagnera. Najstarszy umieszczony tutaj dokument pochodzi z roku
1208. W archiwum mieści się również biblioteka. Przechowuje ona 100 000 tomów książek
związanych z historią miasta,
75 000 monografii, 25 000
czasopism i około 400
rządowych czasopism. W tej
publicznej części Gasometer D
znajdują się dwie
kondygnacyjne na których
zlokalizowana jest część
handlowa Shopping Mall, która
zamyka połączony pasaż
handlowy rozpoczynający się w
Fot. 8 Gasometer D – wnętrze obiektu - widok na ogród
znajdujący się na wysokości 32 m budynku A i biegnący przez
Źródło: www.gasometer.at/foto wszystkie Gasometer. W tym
5
J.Olenderek, Rewitalizacja w …., op.cit., s. 317
13. miejscu jednak pasaż został połączony krytym oszklonym pomostem biegnącym nad ulicą
Guglgasse z nowoczesnym Enterteiment-Center.
Druga strefa mieszkalna znajduje się w górnej części obiektu, ukształtowanej w formie
trójramiennej gwiazdy. Każde z ramion składa się z ośmiu kondygnacji, gdzie umieszczonych
jest ponad 110 mieszkań. Co ciekawe pomiędzy tymi ramionami znajdują się 3 duże ogrody.
Zaskakujące jest również to, że te ogrody położone są na wysokości 32 metrów nad
przebiegającą obok budynków Gasometer ABCD ulicą Guglgasse. Ten obiekt tak jak
poprzednie Gasometer posiada stalową nieoszkloną konstrukcję kopuły. Dzięki temu ogrody
cały czas zdane są na warunki pogodowe i odpowiednio przewietrzane. Ze wschodniego
ogrodu poprzez nieoszklone okna w zabytkowej murowanej osłonie można zobaczyć
odnowiony budynek administracyjny gazowni Simmering, jak również inne zagospodarowane
historyczne budynki należące niegdyś to starej gazowni Wien Simmering.
Podsumowanie
W sumie stworzono tutaj 615 mieszkań oraz 73 studenckie apartamenty mieszczące
się w nowym domu studenckim. Wybudowano 11000 m2 powierzchni biurowych, ogromną
hale widowiskową, około 1000 miejsc parkingowych, a także biegnący przez wszystkie
Gasometer pasaż handlowo – usługowy Shopping Mall o łącznej powierzchni 22000 m2,
gdzie znajduje się ponad 70 sklepów, banki, kawiarnie, restauracje, itp. Cała inwestycja
związana z przekształceniem zabytkowych obiektów kosztowała 174,4 mln euro.6 W 2004
roku w Gasometer pracowało prawie 900 osób.
Wiedeńska realizacja od 2001 roku tętni życiem zachwycając specjalistów, a także
swoich mieszkańców i przede wszystkim odwiedzających ją chętnie turystów. Została ona
także uznana za wzór współczesnej rewitalizacji obiektów poprzemysłowych. Realizacja tej
inwestycji pobudziła tę część miasta pod względem gospodarczym i społecznym. Zaraz po
rozpoczęciu prac budowlanych obok kompleksu zaczęły lokalizować się inne, nowe
inwestycje m.in. Entertainmentcenter- (wielousługowe centrum rozrywki dla 3 700 osób,
gdzie można obejrzeć film, zjeść, zagrać w billard itp.). Gasometer ABCD lub nazywany
inaczej G-Town stał się również nowym symbolem miasta. Różnorodność funkcjonalna tej
realizacji ma zapewnić jej długą żywotność, a wieloletni trud specjalistów oraz współpraca
różnych instytucji, inwestorów publicznych i prywatnych przy projektowaniu i realizacji
programu rewitalizacji zapewniła wyjątkowe i bardzo ciekawe warunki życia i pracy, liczne
6
Gesiba, Gasometer ..., op.cit.
14. atrakcje i niezapomniane wrażenia przybywającym z całego świata turystom, a przede
wszystkim mieszkańcom Wiednia.
