1. Η τεχνολογία
και τα πλεονεκτήματα
των φυτεμένων δωμάτων
Θεόφιλος Ματσουκάς Ως φυτεμένο δώμα νοείται το δώμα το οποίο καλύπτεται από βλάστηση που
Γεωπόνος - MSc Αρχιτέκτων Τοπίου
DIADEM GREECE - LANDCO GROUP
αναπτύσσεται σε ελεγχόμενες συνθήκες με οικονομικά και περιβαλλοντικά
οφέλη. Συμπεριφέρεται δε σαν οποιαδήποτε άλλη βλάστηση στο έδαφος.
Τα φυτεμένα δώματα είναι επίσης γνωστά ως Πράσινες Στέγες, Οικολογικές
Στέγες, Πράσινες Οροφές, Ταρατσόκηποι, Roof gardens κ.α.
Κάνοντας ιστορική αναδρομή, θα λέγαμε ότι τα φυτεμένα δώματα πρωτοεμφανίστηκαν
κατά την αρχαιότητα. Γνωστοί σε όλους είναι οι Κρεμαστοί Κήποι της Βαβυλώνας στη
Μεσοποταμία, οι οποίοι χρονολογούνται από το 600 π.Χ. Επίσης, υπάρχουν ενδείξεις ότι
τόσο οι Βίκινγκς στη Βόρεια Αμερική όσο και οι Ινδιάνοι εφάρμοσαν παρόμοιες τεχνικές
στα καταλύματά τους. Στον εικοστό αιώνα έγιναν ενδιαφέρουσες καινοτόμες εφαρμο-
γές, όπως στο Κέντρο Rockefeller, στην πόλη της Νέας Υόρκης. Αυτές οι πράσινες ορο-
φές συνεχίζουν ακόμη και σήμερα να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους και να ανθίζουν
ύστερα από εβδομήντα χρόνια.
Πολλά πλεονεκτήματα
Η χρήση της τεχνολογίας Φυτεμένων Δωμάτων (Green Roof Systems) παρουσιάζει πολ-
λά πλεονεκτήματα. Από μελέτες που έχουν γίνει κυρίως σε χώρες του εξωτερικού αλλά
τελευταία και στην Ελλάδα απορρέουν ορισμένα βασικά πλεονεκτήματα τα οποία χαρα-
κτηρίζουν την συγκεκριμένη τεχνολογία:
• Μείωση των κατασκευαστικών απαιτήσεων της στέγης όσον αφορά στο φυσικό, χημι-
κό ή βιολογικό στρες και ταυτόχρονα ενίσχυση της αποτελεσματικότητας των υδατοστε-
γανών μεμβρανών λόγω των μειωμένων αυξομειώσεων της θερμοκρασίας
• Μείωση του κινδύνου φθοράς των υδατοστεγανών μεμβρανών από εξωτερικές μηχα-
νικές πιέσεις καθώς και της επίδρασης των ανέμων
• Προστασία από πιθανότητα πυρκαγιάς
• Ενίσχυση της ηχομόνωσης του κτιρίου
• Βελτίωση της θερμομόνωσης του κτιρίου τόσο κατά τη διάρκεια της χειμερινής περιό-
δου όσο και κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού
• Μείωση της ποσότητας των υδάτων που απορρέει στο σύστημα των αποχετευτικών
αγωγών λόγω της δυνατότητας συγκράτησης νερού από βροχοπτώσεις
• Φιλτράρισμα ρύπων από τη βλάστηση
• Παραγωγή οξυγόνου και απορρόφηση διοξειδίου του άνθρακα
18 ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΔΟΜΗΣΗ

2. • Αισθητική αναβάθμιση και καλλωπισμός των κτιρίων νται σε οικολογικές πόλεις γεμάτες βιότο-
Συνοψίζοντας μπορούμε να κατατάξουμε τα παραπάνω συγκριτικά πλεονεκτήματα ανά- πους και με καθαρό περιβάλλον.
λογα με τα αποτελέσματα που μπορούν να αποφέρουν. Οικονομικά και διαχειριστικά οφέλη
Περιβαλλοντικά οφέλη Οι πράσινες στέγες συγκρατούν το νερό
Οι πράσινες στέγες βελτιώνουν την ποιότητα της ατμόσφαιρας παράγοντας οξυγόνο της βροχής οπότε μειώνουν τον συντελε-
και φιλτράροντας τη σκόνη και τους ρύπους, αντιμετωπίζουν το φαινόμενο της Αστικής στή εκτόνωσης στο αποχετευτικό σύστη-
Θερμικής Νησίδας μειώνοντας την κατά τόπους θερμοκρασία, συμβάλλουν στη δημι- μα. Αποτέλεσμα αυτής της ιδιότητας είναι
ουργία βιοτόπων και στην ορθολογική διαχείριση του νερού. η οικονομικότερη λειτουργία του αστικού
Οφέλη στην ενεργειακή απόδοση του κτιρίου συστήματος αποχέτευσης, η καλύτερη
Οι πράσινες στέγες προσφέρουν θερμομόνωση και υγρομόνωση. Η χρήση των σωμά- διαχείριση των υδάτων και η αποφυγή
των ψύξης και θέρμανσης μειώνεται. Μια Πράσινη Στέγη προστατεύει την υποκείμενη πλημμύρων.
μόνωση της οροφής από φθορές και πολλαπλασιάζει τη διάρκεια ζωής της. Επενδυτικά οφέλη
Κοινωνικά οφέλη Η χρήση της τεχνολογίας των φυτεμένων
Οι πράσινες στέγες αξιοποιούν κενούς χώρους και τους μετατρέπουν σε χώρους ανα- δωμάτων αναβαθμίζει στο σύνολο κτίρια,
ψυχής. Δημιουργούν χώρους πρασίνου, κιόσκια, παιδότοπους χώρους κατάλληλους για πόλεις, χώρες με εμφανή αποτελέσματα
ψυχαγωγία, κοινωνικοποίηση και ξεκούραση λειτουργώντας παράλληλα ως πόλος έλξης τόσο στην αξία του κτιρίου όσο βέβαια και
για τους περίοικους και επιλέγοντάς τους ως σημείο συνάντησης. στη διαφήμιση και την αναβάθμιση της
Στις μεγαλουπόλεις, οι ελεύθεροι χώροι εκλείπουν και θα μπορούσαν να συμπληρωθούν εικόνας μιας πόλης ή μιας χώρας. Το χα-
χρησιμοποιώντας την τεχνολογία των Φυτεμένων Δωμάτων. μηλότερο ενεργειακό κόστος, το χαμηλότε-
Αισθητικά οφέλη ρο επίπεδο θορύβου, τα μειωμένα έξοδα
Οι πράσινες στέγες ομορφαίνουν τα κτίρια και αναβαθμίζουν τις πόλεις. Οι άχρωμες και συντήρησης και η αισθητική αναβάθμιση
χωρίς αισθητική ταράτσες γίνονται κήποι και οι τσιμεντένιες μεγαλουπόλεις μετατρέπο- οροφών και ακάλυπτων περιοχών, αποτε-
19

3. λούν αδιαμφισβήτητα πλεονεκτήματα, τα ες. Η Ουάσινγκτον ήταν η πρώτη Πολιτεία διάθεση ορισμένων γεωπόνων και αρχιτε-
οποία ανεβάζουν την αξία κτιρίων, περιο- η οποία αποφάσισε όλα τα νέα δημόσια κτόνων τοπίου, αλλά και ορισμένων δημο-
χών και πόλεων. κτίρια να είναι πράσινα, όπως σχολεία, κο- τικών αρχών. Εφαρμογές έχουν γίνει πάνω
λέγια, γραφεία, φυλακές κ.α. σε δημόσια κτίρια αλλά και ιδιωτικά, με με-
Μοντέρνες εφαρμογές Η Ιαπωνία, επίσης, παίρνει σημαντικές γάλη επιτυχία και άριστα αποτελέσματα.
Νέες εφαρμογές φυτεμένων δωμάτων συ- αποφάσεις και στηρίζει τις πράσινες στέ- Η εγκατάσταση φυτεμένου δώματος σε
ναντάμε τόσο στην Βόρεια Αμερική όσο γες έχοντας να επιδείξει σύγχρονες και και- κεκλιμένη οροφή στο δήμο Ρέντη, την
και στην Ευρώπη. Στην Ευρώπη πρωτο- νοτόμες κατασκευές. Η πιο εντυπωσιακή οποία σχεδιάσαμε και υλοποιήσαμε, ήταν
πόροι εμφανίζονται οι Γερμανοί, οι οποίοι ίσως παρέμβαση σε κτίριο είναι ο φυτικός η πρώτη εφαρμογή σε μη επίπεδη οροφή
πέραν των εφαρμογών και της τεχνογνω- τοίχος ο οποίος καλύπτει τμήμα του κτιρί- στην Ελλάδα, αλλά και από τις λίγες που
σίας την οποία έχουν αποκτήσει, έχουν ου του Μουσείου Quai Branly στο Παρίσι. έχουν εφαρμοστεί περιλαμβάνοντας και
θεσπίσει ειδικούς νόμους και έθεσαν στό- Ο σχεδιασμός του μουσείου έγινε από τον αυτοματοποιημένο υπόγειο αρδευτικό δί-
χους βιώσιμης ανάπτυξης στις πόλεις τους. γάλλο αρχιτέκτονα Ζαν Νουβέλ, ενώ υπεύ- κτυο. Τα αποτελέσματα είναι εξαιρετικά,
Δημόσια αλλά και ιδιωτικά κτίρια φιλοξε- θυνος για το φυτικό τοίχο ήταν ο διάση- ενώ το έργο συνεχίζει να στολίζει την κε-
νούν στις οροφές τους απόλυτα ελεγχόμε- μος βοτανολόγος Πάτρικ Μπλαν, ο οποίος ντρική πλατεία του Δήμου.
νη βλάστηση, ενώ σε πολλές περιπτώσεις εξειδικεύεται σε κάθετες φυτεύσεις. Τα προϊόντα φυτεμένων δωμάτων βελτιώ-
λειτουργούν και ως πόλος έλξης για διάφο- Το σύστημα που εφαρμόζει αποτελείται νονται και σήμερα τα συστήματα τα οποία
ρες δραστηριότητες. από πιάτα PVC πάχους 10mm, πάνω στα χρησιμοποιούνται είναι πλήρη καλύπτο-
Στη Γερμανία, από το 1980, αναπτύχθηκε οποία είναι ενσωματωμένες δυο στρώσεις ντας όλες τις ανάγκες για μια ποιοτική,
ραγδαία η εφαρμογή φυτεμένων δωμά- πολυαμίδης. Όλο το σύστημα καλύπτεται, ασφαλή και λειτουργική κατασκευή. Η οι-
των με ετήσια άνοδο της βιομηχανίας συ- από την οροφή έως τη βάση του κτιρίου, κονομικότητα της κατασκευής σε συνδυα-
στημάτων 15-20 %. Το 2003, καταγράφη- μέσω μιας μεταλλικής κατασκευής στήρι- σμό με τα ενεργειακά και περιβαλλοντικά
κε το 15% των οροφών της χώρας να είναι ξης, η οποία αφήνει ένα κενό αέρος μετα- οφέλη που προσδίδουν στο κτίριο εντάσ-
“πράσινες”. Πάνω από το 50% των πόλε- ξύ του φυτικού τοίχου και της υπόλοιπης σουν σταδιακά τα φυτεμένα δώματα στον
ων της Γερμανίας προωθούν τα φυτεμένα κατασκευής. Ο φυτικός αυτός τοίχος περι- αρχικό σχεδιασμό και μελέτη του κτιρίου.
δώματα μέσω ειδικών διατάξεων, επιδοτή- λαμβάνει 15.000 φυτά και 150 διαφορε-
σεων και μείωσης της φορολογίας. τικά είδη. Τύποι φυτεμένων δωμάτων
Αντίστοιχη ανάπτυξη της τεχνολογίας φυ- Αυτό είναι το πιο απτό παράδειγμα ότι οι Τα φυτεμένα δώματα μπορούν να διαχω-
τεμένων δωμάτων παρατηρήθηκε και στην τεχνικές που μπορεί να εφαρμοστούν για ριστούν, ανάλογα με τη χρήση και το πά-
Βόρεια Αμερική όπου μεγαλουπόλεις όπως φυτεμένα δώματα αλλά και πολύ πιο πολύ- χος υποστρώματος, στις εξής κατηγορίες:
το Σικάγο, η Νέα Υόρκη, το Κολόμπο και πλοκες κατασκευές, όπως οι κατακόρυφοι Εκτατικό φυτεμένο δώμα
το Σιάτλ εφάρμοσαν σε μεγάλο εύρος και φυτικοί τοίχοι είναι εφικτές και εφαρμόσι- Είναι το φυτεμένο δώμα το οποίο εγκα-
υπό την αιγίδα των κυβερνήσεών τους, κα- μες σε νέες και παλαιές κατασκευές. θίσταται σε οροφές με χαμηλό πάχος και
λύπτοντας με συστήματα φυτεμένων δω- Στην Ελλάδα δειλά άρχισαν να γίνονται προσδίδουν ενεργειακά, περιβαλλοντικά
μάτων πολύ μεγάλες δομημένες επιφάνει- κάποιες εφαρμογές κυρίως με βάση τη και αισθητικά οφέλη. Το πάχος υποστρώ-
20 ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΔΟΜΗΣΗ

4. γειακή κατανάλωση σε ένα κτίριο και να
ισορροπήσει τη δυσανάλογη σχέση κλί-
ματος - ενεργειακής κατανάλωσης. Η μεί-
ωση που μπορεί να επιτευχθεί σχετίζεται
με τον αριθμό των ορόφων και το σχήμα
του κτιρίου. Ένα χαμηλό κτίριο μεγάλης
επιφάνειας μπορεί να έχει πολύ καλύτε-
ρα αποτελέσματα. Σε οποιαδήποτε όμως
περίπτωση τα αποτελέσματα είναι θετικά
και η ενεργειακή κατανάλωση μπορεί να
μειωθεί έως και 40% στο κτίριο.
Στην Ελλάδα, λόγω της υψηλής ηλιοφάνει-
ας και ζέστης τους περισσότερους μήνες
του χρόνου, η χρήση της συγκεκριμένης
τεχνολογίας μπορεί να αποφέρει εξαιρετι-
κά αποτελέσματα. Ειδικότερα στην Αθήνα
και στις μεγαλουπόλεις, το κλίμα βελτιω-
νεται σημαντικά δεδομένου του οφέλους
που θα προκύψει από τη μείωση της θερ-
μοκρασίας, την παραγωγή οξυγόνου και
την απορρόφηση ρύπων και σκόνης. Έχει
παρατηρηθεί ότι η διαφορά θερμοκρα-
σίας μεταξύ μιας φυτεμένης οροφής από
ματος είναι από 10-20 εκ. Παρουσιάζει μια οροφή με πλάκες ή με απλή μόνωση
χαμηλό κόστος εγκατάστασης και χαμηλό μπορεί να φτάσει στους 3ο - 6ο C.
κόστος συντήρησης. Το φορτίο στην ορο- Με την υιοθέτηση μιας ολοκληρωμένης
φή είναι πολύ μικρό και συνήθως χρησι- ενεργειακής στρατηγικής καθώς και την
μοποιούνται φυτά έρπουσας ανάπτυξης, ένταξη της τεχνολογίας φυτεμένων δωμά-
εδαφοκάλυψης, χλοοτάπητας, αρωματικά. των στην αρχική σχεδίαση των κτιρίων τα
Εντατικό φυτεμένο δώμα οφέλη θα είναι πολλαπλά για το περιβάλ-
Διαθέσιμο για εφαρμογές πλήρους κηποτε- λον και τον άνθρωπο.
χνικής διαμόρφωσης, όπως σε ένα φυσικό
έδαφος. Μπορεί να γίνει χρήση ποικιλίας • Μεμβράνη οροφής
βλάστησης, καθώς και υλικών. Απαραίτητη • Δομική Υποστήριξη
είναι η σωστή υπόβαση και η αντοχή του
δώματος. Στρατηγικές ανάπτυξης στην Ελλάδα
Ημιεκτατικό φυτεμένο δώμα Η Ευρωπαϊκή Ένωση μέσα από μια οδη-
Είναι μια μέση κατάσταση, η οποία επιτρέ- γία της, καθορίζει ότι όλα τα νέα κτίρια
πει αρκετές κηποτεχνικές εφαρμογές, ενώ από 01.01.2006 πρέπει να έχουν ενεργει-
παρουσιάζει ευελιξία τόσο στη σχεδίαση ακή ταυτότητα ενώ θα γίνεται επιθεώρηση
και την εφαρμογή όσο και στην οικονομία από ειδικά κλιμάκια. Ήδη σε άλλες χώρες
της κατασκευής. της Ευρώπης έχουν δημιουργηθεί επιθε-
Ανάλογα με την κλίση του δώματος μπο- ωρητές προκειμένου να ακολουθηθεί η
ρούν να διακριθούν σε: οδηγία. Στην Ελλάδα ακόμη αναμένεται η
• Οριζόντιο φυτεμένο δώμα εφαρμογή. Δυστυχώς, λόγω της καθυστέ-
• Κεκλιμένο φυτεμένο δώμα ρησης εφαρμογής τόσο της συγκεκριμέ-
• Κατακόρυφο φυτεμένο δώμα - τοιχίο νης οδηγίας όσο και μιας ολοκληρωμένης
ενεργειακής στρατηγικής στα κτίρια, τελευ-
Ανατομία ενός τυπικού φυτεμένου ταίες έρευνες αποδεικνύουν ότι τα κτίρια
δώματος στην Ελλάδα καταναλώνουν πολλαπλάσια
Ένα τυπικό φυτεμένο δώμα περιλαμβάνει, ενέργεια από ότι σε Βόρειες Χώρες, αποτέ-
κατά σειρά, τα εξής στρώματα: λεσμα δυσανάλογο του κλίματος των περι-
• Βλάστηση και υλικά εδαφοκάλυψης οχών. Κατά τους θερινούς μήνες, η κατα-
• Φυτικό Υπόστρωμα Ανάπτυξης νάλωση ενέργειας λόγω της ανεξέλεγκτης
• Στρώμα αποστράγγισης, αερισμού, απο- χρήσης των κλιματιστικών οδηγεί πολλές
θήκευσης νερού και ελέγχου ριζών φορές σε μπλακ άουτ το δίκτυο της ΔΕΗ.
• Μόνωση Η χρήση της τεχνολογίας των φυτεμένων
• Προστατευτική Μεμβράνη, Έλεγχος ριζών δωμάτων μπορεί να μειώσει την ενερ-
21