Presentor Gayane Avagyan, Oxfam expert, Head of Mother and Reproductive Health Department, Ministry of Health

1. ««ԱՂԵՏՆԵՐԻ ՌԻՍԿԻ ՆՎԱԶԵՑՄԱՆ ԳՈՐԾԸՆԹԱՑՆԵՐՈՒՄԱՂԵՏՆԵՐԻ ՌԻՍԿԻ ՆՎԱԶԵՑՄԱՆ ԳՈՐԾԸՆԹԱՑՆԵՐՈՒՄ
ԳԵՆԴԵՐԱՅԻՆ ՀԱՐՑԵՐԻ ՈՒՂՂՈՒԹՅԱՄԲԳԵՆԴԵՐԱՅԻՆ ՀԱՐՑԵՐԻ ՈՒՂՂՈՒԹՅԱՄԲ
ՋԱՆՔԵՐԻ ՀԱՄԱՏԵՂՈՒՄ ԵՎ ՀԱՄԱԿԱՐԳՈՒՄՋԱՆՔԵՐԻ ՀԱՄԱՏԵՂՈՒՄ ԵՎ ՀԱՄԱԿԱՐԳՈՒՄ »»
WE ARE FOR JOINT EFFORTS FORWE ARE FOR JOINT EFFORTS FOR
GENDER IN DISASTER RISK REDUCTIONGENDER IN DISASTER RISK REDUCTION
ԵՐԵՎԱՆ
ՕԳՈՍՏՈՍ, 2013
ՀՀ ԱՐՏԱԿԱՐԳ ԻՐԱՎԻՃԱԿՆԵՐԻ
ՆԱԽԱՐԱՐՈՒԹՅՈՒՆ

2.  Æݱ㠿 ·»Ý¹»ñÁ
 Գ»Ý¹»ñ³ÛÇÝ Ñ³í³ë³ñáõÃÛáõÝÁ
 Գենդերային խտրականություն
 Գենդերը Ճգնաժամային իրավիճակներում
ՀՀ ԱՐՏԱԿԱՐԳ ԻՐԱՎԻՃԱԿՆԵՐԻ
ՆԱԽԱՐԱՐՈՒԹՅՈՒՆ

3. ¶»Ý¹»ñ ¨ ë»é
 Úáõñ³ù³ÝãÛáõñ Ù³ñ¹áõ ·»Ý»ïÇÏ³Ï³Ý ÇÝýáñÙ³óÇ³Ý ³Ù÷á÷í³Í
¿µççáõÙ, áñáõ٠ϳ 23 ½áõÛ· ùñáÙáëáÙÝ»ñ, í»ñçÇÝÁ
µÝáñáßáõÙ ¿Ù³ñ¹áõ ë»éÁ:
 ÎÝáç Ùáï ³Û¹ ½áõÛ·Ç ¿É»Ù»ÝïÝ»ñÁ ѳÙÁÝÏÝáõÙ »Ý` XX
ïÕ³Ù³ñ¹Ï³Ýó Ùáï ï³ñµ»ñ »Ý` XY
 5% ï³ñµ»ñáõÃÛáõÝÝ»ñÝ »Ý, áñáÝù ³ñï³Ñ³ÛïáõÙ »Ý
ë»é³ÛÇÝ Ñ³ïϳÝÇßÝ»ñÁ
 95% ï³ñµ»ñáõÃÛáõÝÝ»ñÁ Ù³ñ¹Á Ó»éù ¿µ»ñáõÙ Çñ ÏÛ³ÝùÇ
ÁÝóóùáõÙ (åñáý»ëáñ Ø»Ññ³µÛ³Ý)
ՀՀ ԱՐՏԱԿԱՐԳ ԻՐԱՎԻՃԱԿՆԵՐԻ
ՆԱԽԱՐԱՐՈՒԹՅՈՒՆ

4. ¶»Ý¹»ñ ¨ ë»é
λÝë³µ³Ý³Ï³Ý ë»é
(ãÇ Ï³ñáÕ ÷á÷áËí»É)
êáóÇ³É³Ï³Ý ë»é
(ϳñáÕ ¿÷á÷áËí»É)
ØdzÛÝ Ï³Ý³Ûù ϳñáÕ »Ý
ÍÝݹ³µ»ñ»É
ØdzÛÝ ïÕ³Ù³ñ¹ÇÏ Ï³ñáÕ »Ý
µ»ÕÙݳíáñ»É
γݳÛù ϳñáÕ »Ý ϳï³ñ»É ïñ³¹ÇóÇáÝ
ïÕ³Ù³ñ¹áõ ³ß˳ï³Ýù
îÕ³Ù³ñ¹ÇÏ Ï³ñáÕ »Ý ÝáõÛÝù³Ý ɳí
ËÝ³Ù»É ¨ ¹³ëտÇñ³Ï»É »ñ»Ë³Ý»ñÇÝ
ՀՀ ԱՐՏԱԿԱՐԳ ԻՐԱՎԻՃԱԿՆԵՐԻ
ՆԱԽԱՐԱՐՈՒԹՅՈՒՆ

5.  §ê»é¦ (Ï»Ýë³µ³Ý³Ï³Ýë»é)ï»ñÙÇÝÁ µÝáõó·ñáõÙ ¿Ï³Ý³Ýó ¨
ïÕ³Ù³ñ¹Ï³Ýó Ï»Ýë³µ³Ý³Ï³Ý ¨ ýǽÇáÉá·Ç³Ï³Ý ѳïÏաÝÇßÝ»ñÁ:
¸ñ³Ýù ë»é³Ï³Ý ï³ñµ»ñáõÃÛáõÝÝ»ñÝ »Ý, áñáÝóáí Ù»Ýù
ÍÝí»É »Ýù: Ø»ñ ë»éÁ ëáíáñաµ³ñ ãÇ ÷áËíáõÙ:
 §·»Ý¹»ñ¦ ï»ñÙÇÝÁ Ý߳ݳÏáõÙ ¿ëáódzɳϳÝë»é,
ѳëϳóáõÃÛáõÝ, áñÁ ѳßíÇ ¿³éÝáõÙ áãÙdzÛÝ ïÕ³Ù³ñ¹áõ ¨
ÏÝáç ÙÇç¨ »Õ³Í Ï»Ýë³µ³Ý³Ï³Ý ï³ñµ»ñáõÃÛáõÝÝ»ñÁ, ³Ûɨ
ѳë³ñ³ÏáõÃÛ³Ý ëáóÇ³É³Ï³Ý ¨ Ùß³ÏáõóÛÇÝ µÝáõó·ñ»ñÇ
ë»é³ÛÇÝ µ³Å³ÝÙ³Ý ³ÙµáÕç ÏáÙåÉ»ùëÁ:
 ·»Ý¹»ñÁ ¹³ ïÕ³Ù³ñ¹áõ ¨ ÏÝáç Ñ»ï ϳåí³Í ëáódzɳå»ë
å³Ûٳݳíáñí³Í í³ñù³·Í»ñÝ »Ý ¨ ëå³ë»ÉÇùÝ»ñÁ:
ՀՀ ԱՐՏԱԿԱՐԳ ԻՐԱՎԻՃԱԿՆԵՐԻ
ՆԱԽԱՐԱՐՈՒԹՅՈՒՆ
¶»Ý¹»ñ ¨ ë»é

6. ¶»Ý¹»ñ³ÛÇÝ ¹»ñ»ñ
 îÕ³Ù³ñ¹ÇÏ áõÅ»Õ »Ý, ³ßËáõÛÅ áõ ³·ñ»ëÇí, Ýñ³Ýù
å³ï»ñ³½ÙáõÙ »Ý, Ýí³×áõÙ »Ý µÝáõÃÛáõÝÁ, Ï»ñïáõÙ »Ý
å³ïÙáõÃÛáõÝÁ ¨ Ùß³ÏáõÛÃÁ:
 γݳÛù ½µ³ÕíáõÙ »Ý ïݳÛÇÝ ³ß˳ï³Ýùáí ¨ ¹³ëïdzñ³ÏáõÙ »Ý
»ñ»Ë³Ý»ñÇÝ:
 ²Ù»Ý ÇÝãϳÝ˳ï»ëí³Í ¿µÝáõÃÛ³Ý ÏáÕÙÇó, áñÇ Ñ»ï ãÇ
ϳñ»ÉÇ íÇ×»É:
 §²Ý³ïáÙÇ³Ý ¹³ ׳ϳﳷÇñ ¿¦ (Ñá·»µ³Ý üñ»Û¹Á):
ՀՀ ԱՐՏԱԿԱՐԳ ԻՐԱՎԻՃԱԿՆԵՐԻ
ՆԱԽԱՐԱՐՈՒԹՅՈՒՆ

7.  ϳݳóÇ ¨ ïÕ³Ù³ñ¹Ï³ÛÇÝ ¹»ñ»ñÇ ïñ³¹ÇóÇáÝ
ï³ñ³Ýç³ïáõÙÁ, áñÝ ÁݹáõÝí³Í ¿Ñ³Ù³ñ»É µÝ³Ï³Ý,
Çñ³Ï³ÝáõÙ Ù³ñ¹áõ ëáódzɳϳݳóÙ³Ý ³ñ¹ÛáõÝù ¿:
 Ï»Ýë³µ³Ý³Ï³Ý ë»éÁ ÷á÷áË»ÉÇ ã¿¨ ݳ ãÇ ï³ñµ»ñ³ÏíáõÙ
³ß˳ñѳ·ñ³Ï³Ý, å³ïÙ³Ï³Ý ¨ Ùß³ÏáõóÛÇÝ ³éáõÙÝ»ñáí:
 ëáóÇ³É³Ï³Ý ë»éÁ Ñݳñ³íáñ ¿»ÝóñÏ»É
÷á÷áËáõÃÛ³Ý, ù³ÝÇ áñ ëáóÇ³É³Ï³Ý ¹»ñ»ñÁ
÷á÷áË»ÉÇ »Ý:
ՀՀ ԱՐՏԱԿԱՐԳ ԻՐԱՎԻՃԱԿՆԵՐԻ
ՆԱԽԱՐԱՐՈՒԹՅՈՒՆ
¶»Ý¹»ñ³ÛÇÝ ¹»ñ»ñ

8.  ´áÉáñ ѳë³ñ³ÏáõÃÛáõÝÝ»ñáõÙ ë»é»ñÇ ÙÇç¨ Ñ³ëï³ïí³Í »Ý
ëáóÇ³É³Ï³Ý ï³ñµ»ñáõÃÛáõÝÝ»ñ, áñáÝù µÝ³í Ï»Ýë³µ³Ý³Ï³Ý
ï³ñµ»ñ³ÏÙ³Ý Ñ»ï¨³Ýù ã»Ý:
 ¶»Ý¹»ñ³ÛÇÝ ¹»ñ»ñÁ áñáßíáõÙ »Ý áñå»ë³ÏÝϳÉÇùÝ»ñ
ïÕ³Ù³ñ¹Ï³Ýó ¨ Ï³Ý³Ýó å³ïß³× í³ñùÇó,
ѳñ³µ»ñáõÃÛáõÝÝ»ñÇó ¨ ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý ï»ë³ÏÝ»ñÇó:
 ԵñÏáõ ë»é»ñÝ ¿É Ç íÇ׳ÏÇ »Ý ϳï³ñ»É ï³ñµ»ñ ³ß˳ï³ÝùÝ»ñ:
 Գ»Ý¹»ñ³ÛÇÝ ¹»ñ»ñÁ Ûáõñ³óíáõÙ »Ý ëáódzɳϳݳóÙ³Ý
ÙÇçáóáí, »ñµ ³ÝѳïÝ ÁݹáõÝáõÙ ¿Çñ` áñå»ëïÕ³Ù³ñ¹áõ
ϳ٠ÏÝáç í³ñùÁ ѳë³ñ³ÏáõÃÛ³Ý Ù»ç:
¶»Ý¹»ñ³ÛÇÝ ¹»ñ»ñ
ՀՀ ԱՐՏԱԿԱՐԳ ԻՐԱՎԻՃԱԿՆԵՐԻ
ՆԱԽԱՐԱՐՈՒԹՅՈՒՆ

9.  ²ÛÝï»Õ, áñï»Õ Ù³ñ¹ÇÏ ³åñáõÙ »Ý ÙdzëÇÝ, ³é³ç³ÝáõÙ
¿Ùß³ÏáõÛÃ, Ýñ³Ýù ëï»ÕÍáõÙ »Ý ÁݹѳÝáõñ ³ñÅ»ùÝ»ñ
¨ ϳÝáÝÝ»ñ, ¨ ³å³ Ýեñ³ÝÓݳϳݳóÝáõÙ »Ý ¹ñ³Ýù:
 سñ¹ÇÏ ëÏëáõÙ »Ý Ë³Õ³É ³Û¹ ϳÝáÝÝ»ñáí áõ ÝáñÙ»ñáí
å³Ûٳݳíáñí³Í ¹»ñ»ñ` ·»Ý¹»ñ³ÛÇÝ ¹»ñ»ñ:
 ¶»Ý¹»ñ³ÛÇÝ ¹»ñ»ñ- ³ÛÝ ¹»ñ»ñÝ »Ý, áñáÝù ïÕ³Ù³ñ¹ÇÏ ¨
ϳݳÛù å»ïù ¿»Ýó¹ñ³µ³ñ ϳï³ñ»Ý ѳë³ñ³ÏáõÃÛ³Ý Ù»ç:
ÆëÏ ëáódzɳϳݳóáõÙÁ ëáíáñ»óÝáõÙ ¨ Ëñ³ËáõëáõÙ ¿³Û¹
¹»ñ»ñÁ:
ՀՀ ԱՐՏԱԿԱՐԳ ԻՐԱՎԻՃԱԿՆԵՐԻ
ՆԱԽԱՐԱՐՈՒԹՅՈՒՆ
¶»Ý¹»ñ³ÛÇÝ ¹»ñ»ñ

10.  γñÍñ³ïÇå»ñÁ Ó¨³íáñíáõÙ »Ý ѳë³ñ³ÏáõÃÛ³Ý ÏáÕÙÇó
 γñÍñ³ïÇå»ñÁ Ùß³ÏáõÛÃÇ ³ñ¹ÛáõÝù »Ý:
 γñÍñ³ïÇå»ñÁ µáÉáñÇ ÏáÕÙÇó ÁݹáõÝí³Í ÝáñÙ»ñÇ ¨
·³Õ³÷³ñÝ»ñÇ Ñ³í³ù³Íáõ »Ý, áñáÝù í»ñ³µ»ñáõÙ »Ý ïÕ³Ù³ñ¹Ï³Ýó
¨ ϳݳÝó ·áÛáõÃÛáõÝ áõÝ»óáÕ Çñ³íÇ׳ÏÇÝ, Ýñ³Ýó í³ñù³·ÍÇ
ÝáñÙ»ñÇÝ, ÙáïÇíÝ»ñÇÝ ¨ å³Ñ³ÝçÝ»ñÇÝ:
 ¶»Ý¹»ñ³ÛÇÝϳñÍñ³ïÇå»ñÁ³Ùñ³·ñáõÙ »Ý ·áÛáõÃÛáõÝ
áõÝ»óáÕ ·»Ý¹»ñ³ÛÇÝ ï³ñµ»ñáõÃÛáõÝÝ»ñÁ ¨ ËáãÁݹáïáõÙ
»Ý ·»Ý¹»ñ³ÛÇÝ ÷áËѳñ³µ»ñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ÷á÷áËÙ³ÝÁ:
ՀՀ ԱՐՏԱԿԱՐԳ ԻՐԱՎԻՃԱԿՆԵՐԻ
ՆԱԽԱՐԱՐՈՒԹՅՈՒՆ
¶»Ý¹»ñ³ÛÇÝ Ï³ñÍñ³ïÇå»ñ

11.  γñÍñ³ïÇå»ñÁ Ó¨³íáñíáõÙ »Ý ѳë³ñ³ÏáõÃÛ³Ý ÏáÕÙÇó
 γñÍñ³ïÇå»ñÁ Ùß³ÏáõÛÃÇ ³ñ¹ÛáõÝù »Ý:
 γñÍñ³ïÇå»ñÁ µáÉáñÇ ÏáÕÙÇó ÁݹáõÝí³Í ÝáñÙ»ñÇ ¨
·³Õ³÷³ñÝ»ñÇ Ñ³í³ù³Íáõ »Ý, áñáÝù í»ñ³µ»ñáõÙ »Ý ïÕ³Ù³ñ¹Ï³Ýó
¨ ϳݳÝó ·áÛáõÃÛáõÝ áõÝ»óáÕ Çñ³íÇ׳ÏÇÝ, Ýñ³Ýó í³ñù³·ÍÇ
ÝáñÙ»ñÇÝ, ÙáïÇíÝ»ñÇÝ ¨ å³Ñ³ÝçÝ»ñÇÝ:
 ¶»Ý¹»ñ³ÛÇÝϳñÍñ³ïÇå»ñÁ³Ùñ³·ñáõÙ »Ý ·áÛáõÃÛáõÝ
áõÝ»óáÕ ·»Ý¹»ñ³ÛÇÝ ï³ñµ»ñáõÃÛáõÝÝ»ñÁ ¨ ËáãÁݹáïáõÙ
»Ý ·»Ý¹»ñ³ÛÇÝ ÷áËѳñ³µ»ñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ÷á÷áËÙ³ÝÁ:
ՀՀ ԱՐՏԱԿԱՐԳ ԻՐԱՎԻՃԱԿՆԵՐԻ
ՆԱԽԱՐԱՐՈՒԹՅՈՒՆ
¶»Ý¹»ñ³ÛÇÝ Ï³ñÍñ³ïÇå»ñվ

12. Գենդերը ԱՌՆ ոլորտում
 ԲáÉáñÁ ѳí³ë³ñ³å»ëϳñáÕ »Ý ïáõÅ»É ³Õ»ïÝ»ñÇó, ë³Ï³ÛÝ Ï³Ý³Ûù ¨
ïÕ³Ù³ñ¹ÇÏ áõÝ»Ý Ëáó»ÉáõÃÛ³Ý ï³ñբ»ñ ³ëïÇ׳ÝÝ»ñ:
 Êáó»ÉÇáõÃÛáõÝÁ ó³Ýϳó³Í Ù³ñ¹áõ ѳٳñ ÏáñáõëïÝ»ñÇ ¨/ϳ٠Ñݳñ³íáñ
íݳëÝ»ñÇ (ýǽÇϳϳÝ, Ùï³íáñ, Ñá·»բ³Ý³Ï³Ý, ëáódzɳϳÝ, ¨
Ï»Ýë³բ³Ý³Ï³Ý) ѳݹ»å»Õ³Í ³Ýå³ßïå³ÝáõÃÛáõÝÝ áõ
½·³ÛáõÝáõÃÛáõÝÝ ¿:
 Êáó»ÉÇáõÃÛ³Ý ÑÇÙÝ³Ï³Ý óáõóÇãÝ»ñÝ »Ý` ë»÷³Ï³ÝáõÃÛ³Ý,
ëáóÇ³É³Ï³Ý Ýå³ëïÝ»ñÇ ÏáñáõëïÁ, ëáóÇ³É³Ï³Ý Ù»Ïáõë³óáõÙÁ,
ýǽÇÏ³Ï³Ý ¨ Ñá·»բ³Ý³Ï³Ý ߳ѳ·áñÍáõÙÁ:
ՀՀ ԱՐՏԱԿԱՐԳ ԻՐԱՎԻՃԱԿՆԵՐԻ
ՆԱԽԱՐԱՐՈՒԹՅՈՒՆ

13.  ²å³óáõóí³Í ¿, áñ ϳݳÛù ³í»ÉÇ ß³ï »Ý ïáõÅáõÙ Ù»Í ¨ ÷áùñ ³Õ»ïÝ»ñÇó` ³í»ÉÇ
բ³ñÓñ Ëáó»ÉÇáõÃÛ³Ý Ñ»ï¨³Ýùáí:
 Գ»Ý¹»ñ³ÛÇÝ ·áñÍáÝÁ ¨ ѳñ³բ»ñáõÃÛáõÝÝ»ñÁ ë³Ñٳݳ÷³ÏáÕ ¹»ñ »Ý
ϳï³ñáõ٠ϳݳÝó ëáódzɳϳÝ, ïÝï»ë³Ï³Ý ¨ ù³Õ³ù³Ï³Ý ¹³ßïáõÙ:
 ¸³ ݳ¨ ³½¹áõÙ ¿Ï³Ý³Ýó ³Õ»ïÝ»ñÇÝ Ý³Ë³å³ïñ³ëïí»Éáõ, ¹ÇٳϳۻÉáõ,
³ñÓ³·³Ýù»Éáõ, ·á۳層Éáõ ¨ í»ñ³Ï³Ý·ÝáÕ³Ï³Ý ·áñÍÁÝóóáõÙ Ý»ñ·ñ³íí»Éáõ
Ñݳñ³íáñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ íñ³:
 ԵñÏñÝ»ñáõ٠ϳï³ñí³Í ѻﳽáïáõÃÛáõÝÝ»ñÁ óáõÛó »Ý ïí»É, áñ բݳϳÝ
³Õ»ïÝ»ñÇó ³í»ÉÇ ß³ï ïáõÅáõÙ »Ý ϳݳÛù` ù³Ý ïÕ³Ù³ñ¹ÇÏ, áñÇ å³ï׳éÁ
ϳݳÝó ³Ýѳí³ë³ñ ëáódzÉ-ïÝï»ë³Ï³Ý ϳñ·³íÇ׳ÏÝ ¿:
ՀՀ ԱՐՏԱԿԱՐԳ ԻՐԱՎԻՃԱԿՆԵՐԻ
ՆԱԽԱՐԱՐՈՒԹՅՈՒՆ

14. γݳÛù ³í»ÉÇ ß³ï »Ý »ÝóñÏíáõÙ §Ý»ñùÇݦ
³Õ»ïÝ»ñÇ
 Ýñ³Ýó ³é³í»É ß³ï ïݳÛÇÝ ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý Ù»ç Ý»ñ·ñ³íí³Í ÉÇÝ»Éáõ
å³ï׳éáí, ûñÇݳÏ` ·³½ûç³ËÇ ÍáõËÁ, çñѻջÕÇ Ñ»ï¨³Ýùáí ³é³ç³ó³Í ïÇÕÙÁ,
ï³ï³ÝáõÙÝ»ñÇ »Ýóϳ ¿É»Ïïñ³Ï³ÝáõÃÛáõÝÁ, ³Õïáïí³Í çáõñÁ ¨ ³ÛÉÝ:
 ¶ÛáõÕÇ Ï³Ý³Ûù, áñáÝù ³í»ÉÇ ß³ï »Ý ½բ³ÕíáõÙ ÷³ÛïÇ ¨ çñÇ
ѳÛóÛÃÙ³Ùբ, ³í»ÉÇ Ñ³×³Ë »Ý »ÝóñÏíáõÙ »ñ³ßïÝ»ñÇ, ³Ýï³é³Ñ³ïÙ³Ý,
³ÕïáïÙ³Ý ¨ ³ÛÉ բݳå³Ñå³Ý³Ï³Ý ¨ ÏÉÇÙ³ÛÇ ÷á÷áËáõÃÛ³Ý բ³ó³ë³Ï³Ý
³½¹»óáõÃÛ³ÝÁ:
 Þ³ï ϳݳÛù ÏñÏݳÏÇ ÃáõݳíáñÙ³Ý »Ý »ÝóñÏíáõÙ û¹Ç áõ çñÇ ³ÕïáïÙ³Ý
å³ï׳éáí ¨ ï³é³åáõÙ »Ý ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñáí, ÇÝãå»ëݳ¨ ¹ñëáõÙ
ßÇݳñ³ñáõÃÛ³Ý ¨ ѳÝù³ñ¹Ûáõݳբ»ñáõÃÛ³Ý íݳë³Ï³ñ ó÷áÝÝ»ñÇ
³½¹»óáõÃÛ³Ý ½áÑ »Ý ¹³éÝáõÙ:
ՀՀ ԱՐՏԱԿԱՐԳ ԻՐԱՎԻՃԱԿՆԵՐԻ
ՆԱԽԱՐԱՐՈՒԹՅՈՒՆ

15.  γݳÛù ïÕ³Ù³ñ¹Ï³Ýó Ñ³Ù»Ù³ï ³í»ÉÇ »ñϳñ »Ý ³åñáõÙ ¨ ³í»ÉÇ ß³ï ³éáÕç³Ï³Ý
ËݹÇñÝ»ñ »Ý áõÝ»ÝáõÙ:
 Øï³íáñ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÇ ¹»åù»ñÁ ³í»ÉÇ Ù»Í »Ý ϳݳÝó ßñç³ÝáõÙ,
ûñÇݳÏ`¹»åñ»ëdzÝ:
 ÊñáÝÇÏ³Ï³Ý ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÁ, ÇÝãåÇëÇù »Ý ³ëÃÙ³Ý ¨ ß³ù³ñ³ÛÇÝ ¹Ç³բ»ïÁ
³í»ÉÇ ß³ï »Ý ÉÇÝáõ٠ϳݳÝó Ùáï:
 γݳÛù ³í»ÉÇ ß³ï »Ý Ï³Ãí³ÍÝ»ñÇ »ÝóñÏíáõÙ` ³ÝϳÝáÝ բáõÅÙ³Ý å³ï׳éáí:
 γݳÝó ÑÕÇáõÃÛ³Ý í»ñçÇÝ ³ÙÇëÝ»ñÁ ¨ë ë³Ñٳݳ÷³ÏáõÙ »Ý ϳݳÝó
ß³ñÅáõݳÏáõÃÛáõÝÁ:
 ¶»Ý¹»ñ³ÛÇÝ բéÝáõÃÛáõÝÝ»ñÁ ϳñáÕ »Ý ¨ë ÃáÕÝ»É Ùßï³Ï³Ý í»ñù»ñ ¨
ÃáõɳóÝáõÙ »Ý ϳݳÝó ¹ÇÙ³¹ñáÕ³Ï³Ý åáï»ÝódzÉÁ` û' Ñá·»å»ë ¨ û'
ýǽÇϳå»ë:
ՀՀ ԱՐՏԱԿԱՐԳ ԻՐԱՎԻՃԱԿՆԵՐԻ
ՆԱԽԱՐԱՐՈՒԹՅՈՒՆ

16. ²Õ»ïÝ»ñÇ և դեմոգրաֆիկ ճգնաժամերի Å³Ù³Ý³Ï ³í»ÉÇ ß³ï են տուժում և ավելի շատ
են ѳßٳݹ³Ù ¹³éÝáõ٠ϳݳÛù ¨ ³ÕçÇÏÝ»ñÁ
 ÆÝãå»ëïÕ³Ù³ñ¹ÇÏ, ³ÛÝå»ë¿É ϳݳÛù ³Õ»ïÝ»ñÇó ¹³éÝáõÙ »Ý ѳßٳݹ³Ù, áñÁ ß³ï
¹»åù»ñáõ٠ϳñáÕ ¿³ÙáõëݳÉáõÍáõÃÛ³Ý Ï³Ù Éùí³ÍáõÃÛ³Ý å³ï׳éѳݹÇë³Ý³É:
 гßٳݹ³Ù ϳݳÝó Ùáï ß³ï Ù»Í ¿ë»é³Ï³Ý բéÝáõÃÛáõÝÝ»ñÇ »ÝóñÏí³ÍÝ»ñÇ ÃÇíÁ:
 Øß³ÏáõóÛÇÝ ÝáñÙ»ñÇ Ñ»ï¨³Ýùáí ϳݳÝó ³Ýѳï³Ï³Ý ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý
ë³Ñٳݳ÷³ÏáõÙÝ»ñÁ ¨ëÃáõÛÉ ã»Ý ï³ÉÇëÝñ³Ýó û·ÝáõÃÛáõÝ óáõó³բ»ñ»É
ѳßٳݹ³ÙÝ»ñÇÝ:
 ºñբ ïÕ³Ù³ñ¹ÇÏ Ù³Ñ³ÝáõÙ »Ý, ϳ٠ٻÏÝáõÙ »Ý ³ÛÉ í³Ûñ»ñ ³ß˳ï»Éáõ, ϳݳÛù »Ý
¹³éÝáõÙ ÁÝï³ÝÇùÇ Ñ³Ù³ñ ÙÇ³Ï Ñá·³óáÕÝ»ñÁ, ù³ÝÇ áñ Ýñ³Ýù »Ý Ï»ñ³ÏñáõÙ,
ËݳÙáõÙ ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇÝ ¨ ٻͻñÇÝ,Ñá· »Ý ï³ÝáõÙ Çñ»Ýó ÁÝï³ÝÇùÝ»ñÇ Ñ³Ù³ñ:
ՀՀ ԱՐՏԱԿԱՐԳ ԻՐԱՎԻՃԱԿՆԵՐԻ
ՆԱԽԱՐԱՐՈՒԹՅՈՒՆ

17. гÝϳñͳÏÇ ï»ÕÇ áõÝ»óáÕ բÝ³Ï³Ý ³Õ»ïÝ»ñÇ Ñ»ï¨³ÝùÝ»ñÁ
կանանց վրա
 γݳÛù ³í»É ß³ï »Ý »Ýóϳ íݳëí³ÍùÝ»ñÇ Ñ³í³Ý³Ï³ÝáõÃÛ³ÝÁ, áñÁ
å³Ûٳݳíáñí³Í ¿Ýñ³Ýó ëáóÇ³É³Ï³Ý ë³Ñٳݳ÷³ÏáõÙÝ»ñáí ¨ ·»Ý¹»ñ³ÛÇÝ
¹»ñ»ñáí և մշակույթային սահմանափակումներով:
 àñáß Ùß³ÏáõÛÃÝ»ñáõ٠ϳݳÝó ¨ ³ÕçÇÏÝ»ñÇÝ ãÇ ÃáõÛɳïñíáõÙ ÉáÕ³É:
 àñáß Ùß³ÏáõÛÃÝ»ñáõ٠ϳݳÝó »ñϳñ³÷»ÕÏ Ñ³·áõëïÁ ˳ݷ³ñáõÙ ¿Ýñ³Ýó
ß³ñÅáõݳÏáõÃÛ³ÝÁ:
 àñáß Ñ³ë³ñ³ÏáõÃÛáõÝÝ»ñáõÙ ¨ Ùß³ÏáõÛÃÝ»ñáõÙ ³ñï³Ï³ñ· Çñ³íÇ׳ÏÝ»ñÇ
Å³Ù³Ý³Ï Ï³Ý³Ûù ã»Ý ϳñáÕ Éù»É Çñ»Ýó բݳϳñ³ÝÝ»ñÁ ³é³Ýó ïÕ³Ù³ñ¹Ï³Ýó
ÃáõÛɳïñáõÃÛ³Ý:
ՀՀ ԱՐՏԱԿԱՐԳ ԻՐԱՎԻՃԱԿՆԵՐԻ
ՆԱԽԱՐԱՐՈՒԹՅՈՒՆ

18.  ϳݳÛù ավելի խոցելի են Ãñ³ýÇùÇÝ·Ç ¨ ëïÇåáÕ³Ï³Ý ë»é³Ï³Ý ³ß˳ï³ÝùÇ
ենթարկվելու առումով
 ²í»É³ÝáõÙ ¿Ï³Ý³Ýó ³ß˳ï³ÝùÇ Í³Ýñ³բ»éÝí³ÍáõÃÛáõÝÁ ÷³ÛïÇ, çñÇ ¨
ëÝݹ³ÙûñùÇ ձեռք բերման ¨ å³ß³ñÙ³Ý, ¹»Õ³բáõÛë»ñÇ Ñ³ÛóÛÃÙ³Ý
·áñÍáõÙ:
 γݳÝó /ÙdzÛݳÏ/ ïÝï»ëáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ÃÇíÝ ³í»É³ÝáõÙ
¿ïÕ³Ù³ñ¹Ï³Ýó ÙÇ·ñ³ódzÛÇ å³ï׳éáí.
 г۳ëï³ÝáõÙ ևս Ýßí³Í ϳݳÛù ·ïÝíáõÙ »Ý ãù³íáñáõÃÛ³Ý »ÝóñÏí³Í ¨
³Ý³å³Ñáí ³Ù»Ý³Ëáó»ÉÇ ËÙբ»ñÇ ß³ñùáõÙ:
ՀՀ ԱՐՏԱԿԱՐԳ ԻՐԱՎԻՃԱԿՆԵՐԻ
ՆԱԽԱՐԱՐՈՒԹՅՈՒՆ

19. ²Õ»ïÝ»ñÇÝ ³ñÓ³·³Ýù»Éáõ ó³Íñնախապատրաստվելու և
ϳñáÕáõÃÛáõÝÁ
 ܳ˳½·áõß³óáõÙÝ»ñÁ ß³ï ¹»åù»ñáõÙ ã»Ý ѳëÝáõ٠ϳݳÝó:
 γݳÝó ÏÛ³ÝùÇ å³Ñå³ÝÙ³Ý ó³Íñ ÑÙïáõÃÛáõÝÝ»ñÁ, ûñÇÝ³Ï ÉáÕ³ÉÁ ¨ Ù³·Éó»ÉÁ:
 γݳÛù »Ý ½բ³ÕíáõÙ »ñ»Ë³Ý»ñÇ ¨ ծերերի ³Ýíï³Ý·áõÃÛ³Ý ³å³ÑáíÙ³Ùբ:
 ÐáÕÇ ë»÷³Ï³ÝáõÃÛ³Ý Çñ³íáõÝùÇ ¨ ·áõÛùÇ ³ÛÉ ï»ë³ÏÝ»ñÇÝ ïÇñ³å»ï»Éáõ
ë³Ñٳݳ÷³Ï ϳñáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÁ:
 ´Ý³ÏÉÇÙ³Û³Ï³Ý ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñÇÝ Ñ³ñÙ³ñíáճϳÝáõÃÛ³Ý ó³Íñ
ϳñáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÁ, áñáÝù ³é³ç³óÝáõÙ »Ý ó³Íñ բ»ñù³ïíáõÃÛáõÝ:
ՀՀ ԱՐՏԱԿԱՐԳ ԻՐԱՎԻՃԱԿՆԵՐԻ
ՆԱԽԱՐԱՐՈՒԹՅՈՒՆ

20. ²Õ»ïÝ»ñÇÝ ³ñÓ³·³Ýù»Éáõ ó³Íñնախապատրաստվելու և
ϳñáÕáõÃÛáõÝÁ
 ²Õ»ïÝ»ñÁ, ó³Íñ բ»ñù³ïíáõÃÛáõÝÁ ¨ ëÝݹ³ÙûñùÇ å³Ï³ëÁ ³í»ÉÇ »Ý ٻͳóÝáõÙ
Ëáó»ÉÇáõÃÛ³Ý ³ëïÇ׳ÝÁ:
 γݳÝó ï»Õ»Ï³óí³ÍáõÃÛ³Ý ó³Íñ ٳϳñ¹³ÏÁ ¨ ³Õ»ïÝ»ñÇÝ ³ñÓ³·³ÝùÙ³Ý ¨
å³ïñ³ëïí³ÍáõÃÛ³Ý Ï³ñáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ë³Ñٳݳ÷³ÏáõÙÝ»ñÁ:
 γݳÝó ë³Ñٳݳ÷³Ï Ù³ëݳÏóáõÃÛáõÝÁ áñáßáõÙÝ»ñÇ Ï³Û³óÙ³Ý ·áñÍÁÝóóÝ»ñáõÙ:
 γݳÝó ϳñáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÁ ã»Ý ·Ý³Ñ³ïíáõÙ, Ýñ³Ýó ϳñÇùÝ»ñÁ ¨ å³Ñ³ÝçÝ»ñÁ ã»Ý
բ³ñÓñ³Ó³ÛÝíáõÙ ¨ Ýñ³Ýù ³Ýï»ëí³Í »Ý ù³Õ³ù³Ï³ÝáõÃÛ³Ý ¨ Íñ³·ñ»ñÇ Ù»ç:
ՀՀ ԱՐՏԱԿԱՐԳ ԻՐԱՎԻՃԱԿՆԵՐԻ
ՆԱԽԱՐԱՐՈՒԹՅՈՒՆ

21. ԻՆչ±ու է կարևոր Վ (երարտադրողական Առողջության ՎԱ)
շեշտադրումը հումանիտար պայմաններում
 ,Հումանիտար պայմաններում կանայք շարունակում են ծննդաբերել որի վտանգները
բարդություններն ու մահացությունը բարձրանում է
 ,Բարձրանում է սեռական բռնության Մ /ԻԱՎ ՍՃՓՎ փոխանցման ռիսկը
 Նվազում է ինֆորմացիա և ծառայություններ ստանալու հնարավորությունը
 ,Այս ամենի ապահովումը մարդու իրավունքի պահապանումն է այսինքն պետության
պարտավորությունն է իր քաղաքացու նկատմամբ
ՀՀ ԱՐՏԱԿԱՐԳ ԻՐԱՎԻՃԱԿՆԵՐԻ
ՆԱԽԱՐԱՐՈՒԹՅՈՒՆ

22. ԻՆչ±ու է կարևոր Վ (երարտադրողական Առողջության ՎԱ)
շեշտադրումը հումանիտար պայմաններում
 ԸՊ բացակայությունը բարձրացնում է անցանկալի հղիությունների թիվը;
 Վատ սնուցումն ու էպիդեմիան բարձրացնում է հիվանդությունները, այդ թվում
վարակիչ հիվանդությունները, հղիության բարդությունների ռիսկը;
 Ծննդաբերությունները կարող են տեղի ունենալ ամեն տեղ;
 Մանկաբարձական անհետաձգելի օգնության բացակայությունը բարձրացնում է
մայրական և մանկական մահվան ռիսկերը:
ՀՀ ԱՐՏԱԿԱՐԳ ԻՐԱՎԻՃԱԿՆԵՐԻ
ՆԱԽԱՐԱՐՈՒԹՅՈՒՆ

23. ՍԿԶԲՆԱԿԱՆ ՆՎԱԶԱԳՈՒՅՆ ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄՆԵՐԻ ՀԱՄԱԼԻՐ ՈՒՂՂՎԱԾ
ՎԵՐԱՐՏԱԴՐՈՂԱԿԱՆ ԱՌՈՂՋՈՒԹՅԱՆ ՊԱՀՊԱՆՄԱՆՆ (MISP)
 Նվազագույն ( ,միայն բազային սահմանափակ ծառայություններ
ՎԱ ոլորտում);
 Սկզբնական(միայն արտակարգ իրավիճակների համար),առանց
կոնկրետ տեղի կարիքների գնահատման;
 Ծառայություններ (կամ միջոցառումներ),որոնք պետք է
տրամադրվեն բնակչությանը
 Փաթեթ (կամ համալիր), նյութերի (օրինակ ՎԱ պահպանման
հավաքածուներ և գործունեության կոորդինացիա և
պլանավորում)
Minimum
Initial
Service
Package
ՀՀ ԱՐՏԱԿԱՐԳ ԻՐԱՎԻՃԱԿՆԵՐԻ
ՆԱԽԱՐԱՐՈՒԹՅՈՒՆ

24. ՇՆՈՐՀԱԿԱԼՈՒԹՅՈՒՆ ՈՒՇԱԴՐՈՒԹՅԱՆ ՀԱՄԱՐ
ՀԱՐՑԵ±Ր
ՀՀ ԱՐՏԱԿԱՐԳ ԻՐԱՎԻՃԱԿՆԵՐԻ
ՆԱԽԱՐԱՐՈՒԹՅՈՒՆ