1. T.C.
Mİ EĞİ M BAKANLIĞI
LLÎ Tİ
MEGEP
(MESLEKİ İ M VE ÖĞ
EĞ Tİ RETİ Sİ
M STEMİ N
Nİ
GÜÇLENDİ LMESİ
Rİ PROJESİ
)
Bİ ŞM TEKNOLOJİ
Lİİ LERİ
MONİ
TÖRLER
ANKARA 2007
2. Milli Eğ Bakanlıı
itim ğtarafı geliş
ndan tirilen modüller;
Talim ve Terbiye Kurulu Baş ğnı 02.06.2006 tarih ve 269 sayı Kararı
ı
kanlı n lı ile
onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğ Okul ve Kurumları kademeli olarak
itim nda
yaygı tılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğ
nlaşrı retim programlarında
amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandı rmaya yönelik geliş
tirilmişöğretim
materyalleridir (Ders Notları r).
dı
Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandı
rmak ve bireysel öğrenmeye
rehberlik etmek amacı öğ
yla renme materyali olarak hazı ş
rlanmı denenmek ve
,
geliş
tirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğ itim Okul ve Kurumları nda
uygulanmaya baş ş
lanmı r.
tı
Modüller teknolojik geliş melere paralel olarak, amaçlanan yeterliğ i
kazandı rmak koş ile eğ
ulu itim öğ retim sı nda geliş
rası tirilebilir ve yapı
lması
önerilen değ iklikler Bakanlı ilgili birime bildirilir.
iş kta
Örgün ve yaygı eğ kurumları letmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik
n itim , iş
ı
kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşlabilirler.
Bası ş
lmımodüller, eğ kurumları öğ
itim ılı
nda rencilere ücretsiz olarak dağtır.
Modüller hiçbir ş lamaz ve ücret karş ğ
ekilde ticari amaçla kullanı ıı
lı nda
satı
lamaz.
3. İ NDEKİ
Çİ LER
AÇIKLAMALAR ....................................................................................................................ii
Gİ Ş.......................................................................................................................................1
Rİ
ÖĞ RENME FAALİ YETİ ....................................................................................................3
–1
1. CRT MONİ TÖRLER ...........................................................................................................3
1.1. Monitörlerle İ Temel Kavramlar ............................................................................3
lgili
ı
1.2. CRT (Katot Iş Tüp) Monitörler..................................................................................7
n
ş
1.2.1 CRT Monitörün Özellikleri ve Çalı Prensibi ...................................................8
ma
1.2.2. CRT Monitörün Çalı rı ş lması Ayarlanması
tı ve ................................................... 11
1.3. Monitör Standartları ....................................................................................................12
UYGULAMA FAALİ YETİ .............................................................................................. 15
ÖLÇME VE DEĞ ERLENDİ RME 1 ................................................................................. 16
ÖĞ RENME FAALİ YETİ .................................................................................................. 18
–2
2. LCD MONİ TÖRLER ......................................................................................................... 18
2.1. LCD (Likit Kristal Ekran) Monitörler......................................................................... 18
ş
2.1.1. LCD Monitörün Özellikleri ve Çalı Prensibi ................................................18
ma
2.1.2. LCD Monitörün Çalı rı ş lması Ayarlanması
tı ve ................................................... 22
ÖLÇME VE DEĞ ERLENDİ RME ....................................................................................26
ÖĞ RENME FAALİ YETİ .................................................................................................. 27
–3
3. PLAZMA MONİ TÖRLER ................................................................................................ 27
3.1. Plazma Monitörler....................................................................................................... 27
ş
3.1.1. Plazma Monitörün Özellikleri ve Çalı Prensibi ............................................28
ma
3.1.2. Plazma Monitörün Çalı rı ş lması Ayarlanması
tı ve ............................................... 30
UYGULAMA FAALİ YETİ .............................................................................................. 33
ÖLÇME VE DEĞ ERLENDİ RME ....................................................................................34
ÖĞ RENME FAALİ YETİ -4................................................................................................... 35
4. PROJEKSİ YON MAKİ NESİ PROJEKSİ
VE YON MONİ TÖRLER ............................... 35
4.1. Projeksiyon Makineleri ve Projeksiyon Monitörler ....................................................35
4.1.1. Projeksiyon Makine ve Monitörlerinin Özellikleri ve Çalı Prensibi............. 36 şma
4.1.2. Projeksiyon Makine ve Monitörlerinin Çalı rı ş lması Ayarlanması
tı ve ............... 40
UYGULAMA FAALİ YETİ .............................................................................................. 43
ÖLÇME VE DEĞ ERLENDİ RME ....................................................................................44
MODÜL DEĞ ERLENDİ RME .............................................................................................. 45
CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 49
KAYNAKÇA .........................................................................................................................51
i
4. AÇIKLAMALAR
AÇIKLAMALAR
KOD 481BB0016
ALAN Biliş Teknolojisi
im
DAL/MESLEK Alan Ortak
MODÜLÜN ADI Monitörler
Bilgisayarlarda kullanı monitörlerle ilgili bilgi veren
lan
MODÜLÜN TANIMI
öğrenme materyalidir
SÜRE 40 / 8
ÖN KOŞUL Post (İ Açışmodülünü almıolmak.
lk lı) ş
YETERLİ
K Bilgisayar ekranları bağ sı yapmak
nn lantını
Genel Amaç
Bu modül ile gerekli ortam sağlandıı bilgisayar
ğ nda,
monitörlerini tanı
yacak ve bilgisayar bağ sı
lantını
gerçekleştirebileceksiniz.
Amaçlar
1. CRT ekranlarıbilgisayarla bağ sı yaparak
n lantını
MODÜLÜN AMACI kullanabileceksiniz.
2. LCD ekranlarıbilgisayarla bağ sı yaparak
n lantını
kullanabileceksiniz.
3. Plazma ekranlarıbilgisayarla bağ sı yaparak
n lantını
kullanabileceksiniz.
4. Projeksiyon ekranları bilgisayarla bağ sı yaparak
n lantını
kullanabileceksiniz.
Ortam
Bilgisayar laboratuarı
.
EĞİ M ÖĞRETİ
Tİ M
Donanı ve Yazım
m lı
ORTAMLARI VE
Bilgisayar, DVI portlu ekran kartı , CRT, LCD, Plazma,
DONANIMLARI
Projeksiyon makinesi veya projeksiyon monitör,
Monitörlerin kullanı kitapçı .
m kları
Modül içinde ve sonunda verilen öğ retici sorularla
edindiğ iniz bilgileri pekiş tirecek, uygulama örneklerini ve
testleri gerekli süre içinde tamamlayarak etkili öğ renmeyi
ÖLÇME VE
gerçekleş tireceksiniz. Sı yla araşrma yaparak, grup
rası tı
DEĞERLENDİ
RME
çalışmaları katı
na larak ve en son aş amada alan
öğ retmenlerine danı şarak ölçme ve değ erlendirme
uygulamaları gerçekleş
nı tiriniz.
ii
5. Gİ Ş
Rİ
Gİ Ş
Rİ
Sevgili Öğrenci,
Televizyonlar, monitörler, projeksiyon makineleri… Bütün bu görüntüleme
donanı nı ündüğ
mları düş ümüzde aklı za hı geliş teknolojik geliş
mı zlı en melerin paralelinde
ister istemez sorular gelmektedir. Nasıoluyor da bu donanı
l mlar görüntüleri oluşturuyor?
Bunları kadar etkili yapan özellikler nelerdir? Bu donanı n bu kadar ince olmasın
bu mları nı
altı yatan teknolojinin özelliğ nedir ve bunun gibi birçok soru… İ bu sorulara cevap
nda i şte
vermek amacı bu modülde, sizlere bilgisayarlarda kullanı monitörler ve görüntüleme
yla lan
aygı tlarıile ilgili bilgiler verilecektir. Bu modül sonunda, bir bilgisayar donanı nda
mı
olmazsa olmaz olarak düş ünülen görüntüleme donanı yla ilgili temel bilgilere
mları
kavuş acaksı z. Ayrı bu modül aracığyla edindiğ
nı ca lıı iniz bilgiler, sizlerin gelecekte
çı ş
kabilecek bir görüntüleme donanı nı çalı prensibi ile ilgili fikir yürütmenize
mın ma
yardı olacaktı
mcı r.
Kontrol monitörü
1
7. ÖĞRENME FAALİ
YETİ
–1
AMAÇ
ÖĞRENME FAALİ
YETİ
–1
Bu öğ renme faaliyetinde, monitörlerin kalitesini belirleyen niteliklerin yanı
nda
elektron tabancası tası görüntü oluş
vası yla turulan CRT monitörlerin özelliklerini ve çalış
ma
prensibini öğreneceksiniz.
ARAŞTIRMA
1990’lı llarda kullanı siyah beyaz monitörlerin özellikleri hakkı araşrma
yı lan nda tı
yapı z. Türkiye’de ilk renkli bilgisayar monitörü ne zaman üretilmiş Araşrı z. 2000
nı tir? tını
yında satı 17 inç CRT bir monitörle günümüzde satı 17 inç CRT bir monitörün dolar
lı lan lan
bazı fiyatı kadardı Aradaki fiyat farklığ neden kaynaklanmaktadı Sorgulayı z.
nda ne r? lıı r? nı
Edindiğ bütün araşrma sonuçları zı
iniz tı ş z.
nı raporlayısıfa sununuz ve tartını
p nı ı
1. CRT MONİ
TÖRLER
1.1. Monitörlerle İ Temel Kavramlar
lgili
Bilgisayarlarda görüntüleme iş lemi, temel olarak ş ş u ekilde yapı lmaktadı r.
Görüntülenecek resim bilgisi sayı (dijital) olarak ekran kartı ya da görüntüleme iş
sal na lemini
üstüne alan mikro denetleyicili sisteme gönderilir. Daha sonra ekran kartları ndaki hafı za
elemanları bulunan (RAM’lerinde) resim bilgisi DAC (Dijital Analog Çevriciler)
nda
aracığyla her nokta (piksel) için ayrı genlik bilgisine dönüş
lıı ayrı türülür. Bu genlik bilgileri
renk derinliğ göre değ iklik göstermektedir. Örnek olarak SVGA bir ekran kartı her
ine iş nda
ı
bir nokta için yaklaş olarak 16,8 milyon renk kaydedebilmektedir. Tablo1.1’ de ekran
k
formatları n renk derinlik özellikleri verilmektedir. Tablo1.2’ de ise temsili olarak genlik
nı
ı
bilgilerinin renk karş kları
lı ifade edilmiş tir.
Bit
Renk Sayı
sı Açı
klama
Derinliğ
i
1 2 Görüntü sadece siyah ve beyaz renkten oluş
turulur.
8 256 (VGA) Ekranda en fazla 2 8 = 256 renk çeş oluş
idi turulabilir.
65,536 Tüm renkleri düş
ündüğümüzde baş sona 65536 renkten
tan
16 (High Color, XGA) oluş oldukça yoğ bir renk tayfı sahip olan bu format
an un na
YÜKSEK RENK yine de 24 bit renk tayfı göre yetersizdir.
na
16,777,216 Gözleri doyurucu nitelikte olup tüm renklerin elde
GERÇEK RENK edilmesini sağlayan bir formattı Yeni nesil renkli
r.
24
(True Color, monitörler standart 24 bit VGA konnektörleri ile
SVGA) satılmaktadı
r.
16,777,216
Renkler 24 bitle temsil edilmektedir. Yalnı 32-24=8 bit
z
32 (True Color +
görüntülenen objenin saydamlıbilgisi için ayrı
k lmaktadı
r.
Alpha Channel)
Tablo 1.1: Video grafik hı
zlandıcı nıtemel renk derinlik özellikleri
rıları n
3
8. Gerilim (Voltaj)
Kı zı Yeş
rmı il Mavi Renk
5 0 0
0 5 0
0 0 5
5 2,5 3
5 2,5 5
Tablo1.2: Gerilim değerlerinin temsili renk gösterimi
Monitörlere resim bilgisi analog olarak gönderilmektedir. R (RED-kı zı G
rmı),
(GREEN-Yeş ve B (BLUE-mavi) olarak 3 hat üzerinden iletilen analog sinyallerin her biri
il)
için ayrı 3 adet DAC görev almaktadı Bu analog renk bilgi sinyalleri ekran kablosunda
ayrı r.
ayrı gönderilmektedir. Ş 1.1’ de kablo pin bağ ları
ayrı ekil lantı gösterilmekte ve Tablo1.3’ te
açıklamaları lmaktadı
yazı r.
1: kı zı 6 : kı zı
rmı rmı geri 11: monitör kimlik 0
çış
kı dönü ş (toprak)
12: monitör kimlik 1
2: yeş
il 7 : yeş geri
il
çış
kı dönüş (toprak) veya ekrandan
gönderilen bilgi hattı
3: mavi 8 : mavi geri 13: yatay
senkronizasyon geri
çış
kı dönü ş (toprak) dönüş
14: düş
ey
4: boş 9 : boş
senkronizasyon
10 : senkronizasyon geri 15: monitör kimlik 3
5: toprak dönü ş (toprak) veya bilgi darbesi
Ş 1.1: Monitör kablo pinleri
ekil
Tablo1.3: Pin açı
klamaları
(d-sub 15 konnektör)
Yatay ve düş senkronizasyon pinleri üzerinden ekranda resim bilgisinin
ey
oluş turulması gerekli olan tarama sinyalleri gönderilir. Yatay ve düş senkronizasyon
için ey
yardı yla ekran, satı satı düzgün bir ş
mı r r ekilde taranı ve istenilen pikselle renk bilgisi
r
verilir.
Bilgi: Monitörlerde bazırenklerin olmamasıveya görüntüde meydana gelen
bozukluklar genellikle monitör konnektör pinlerinin eğ ilmesinden ya da kablo
kopmaları ndan meydana gelmektedir. Konnektör pinlerinin kontrol edilerek tekrar
bağ sı n yapı
lantını lması zanıdüzelmesini sağ
arı n layabilir.
Monitörlerin kalitesini belirleyen en önemli unsurlardan birisi de piksel boyutları r.
dı
Piksel (nokta) R-G-B renk hücrelerinin birleş iminden oluş muşbir yapır. İ bir monitör
dı yi
ekranıçok sayı pikselden oluş Bu piksellerin nokta aralı (dot pitch) ne kadar küçük
, da ur. kları
4
9. olursa ve ekranı kaplayan piksel sayı ne kadar çok olursa o kadar ince ayrı ekranda
sı ntı
gösterilebilir. Eğ bir monitöre büyüteçle yaklaş
er ı pikselleri rahatlı fark edebiliriz.
rsak kla
Ş 1.2’ de monitör pikselleri gösterilmektedir.
ekil
a) Gölge maskeli yapı b) Açıı
k zgara yapı
Ş 1.2: Monitör ekran piksel görünümü
ekil
Bütün bu ayrı lar, ekranı çözünürlüğ ve kalitesini ortaya koymaktadı Nokta
ntı n ünü r.
aralı monitörlerin tipine göre 0.2 ile 0.3 “mm” milimetre arası değ mektedir.
kları nda iş
Monitörler için diğ bir husus ise ekran çözünürlüğ
er üdür (screen resolution). Ekran
çözünürlüğ satısütun olarak ifade edilmektedir. Örneğ 1024X768 olarak ayarlanmıbir
ü r in ş
monitörde her satı 1024, her sütunda ise 768 nokta bulunmaktadı Toplamda ise
rda r.
1024x768=786432 nokta bulunur. Bir monitör satırken maksimum desteklediğ ekran
lı i
çözünürlüğünün bilgisi verilmektedir.
Ayrı sadece çözünürlük, monitör özelliklerinin belirlenmesinde yeterli değ
ca ildir.
Tazeleme oranıda (Refresh Rate) çözünürlükle birlikte belirtilen bir özelliktir. “Hz”
birimiyle ifade edilen tazeleme frekansıbir saniye içerisinde monitörün uygun ve kararlı
,
olarak ekrana getirebileceğ resim sayını
i sı belirler. Monitörlerin bu özelliğ ekran kartların
i, nı
tazeleme frekansı ile paralellik göstermektedir. Eğ bir ekran kartı monitörün
er
desteklemediğ bir çözünürlük ve tazeleme frekansı ayarlanı monitörde görüntü elde
i na rsa
edilemeyecektir. İ şletim sistemleri bu gibi durumlarda ekranı karartı ve 15 saniye hiçbir
r
iş yapı
lem ş
ı
lmazsa monitörü eski çalır hâline geri getirir.
Monitörlerin boyutlarıamerikan ölçü birimi “inç- inch” ile ifade edilmektedir. Bir
,
monitörün boyutu sol alt köş ile sağüst köş
esi esinin arası
ndaki mesafenin ölçülmesi ile
bulunmaktadı Şr. ekil 1.3’ te boyutlarıgösteren resimler verilmektedir. CRT monitörler
köş eden köş plastik kımlarıdahil ölçülürken, LCD monitörler sadece görünebilir
eye sı
alanından ölçülerek boyutları belirlenmektedir. Bu nedenle monitörlerin seçilmesinde asıl
olanı görünebilir alanın büyüklüğ olduğ unutulmamalır.
n nı ü u dı
(1 inç = 2,54 cm’ dir)
5
10. Ş 1.3: Monitör boyutu
ekil
İ bir monitörde ayrı harcadı
yi ca ğ ıenerjinin az olması aydı
, nlatma özelliğ inin ve
kontrast oranı n fazla olması
nı gibi özellikler aranmaktadı Bütün bu özelliklerin çok iyi
r.
olması monitörlerin kalitesini artırmakta buda monitörün fiyatı yansı
na maktadı r.
Monitör ne kadar iyi olursa olsun eğ ekran kartı
er monitör kadar iyi değ istenilen
ilse
görüntü kalitesi elde edilemez. Günümüz ekran kartlarıher türlü monitörün kullanı na
, lması
olanak sağlamaktadı Ş 1.4’ te geliş bir ekran kartı
r. ekil miş gösterilmektedir.
Ş 1.4: Ekran kartı
ekil portları
VGA portu tüm bilgisayar monitörleri için kullanırken, S-Video portu üzerinden
lı
televizyon ve video kaydedici gibi cihazlara PAL/NTSC yayı sisteminde sinyal gönderilir.
n
S-Video portundan gönderilen resim sinyali monitör ve DVI portundan gönderilen resim
6
11. sinyaline göre kalitesizdir. Monitör ve DVI portları bir saniyede çok yüksek yoğ
ndan unlukta
bilgi gönderilmektedir. Bu sinyallerin iletilmesinde özel bir kablo kullanı dı
lmalı r.
Monitör ile ekran kartı arası kablo boyu uzadı monitörde oluş görüntüde
nda kça an
problemler çı
kabilir. Bu nedenle kabloya çok dikkat edilmesi gerekmektedir.
DVI portu üzerinden resim bilgisi sı şrı şolarak gönderilir. Genelde plazma
kı lmı
tı
TV’ lerde ve projeksiyon makinelerinde bulunan bu port aracığyla resim bilgisinin
lıı
bozulmadan, HDTV ve UXGA yayı formatları destekleyen büyük ekranlısistemlere
n nı
aktarı
lması lanmaktadı
sağ r.
Soru: 100 Hz’ lik tazeleme frekansı çalı bir monitörün çözünürlüğ 1024x768 olarak
nda ş
an ü
ş
ayarlanmı r. Renk derinliğ 16 bit olarak ayarlanan bu monitöre 1 saniye boyunca
tı i
gönderilecek olan resim bilgisi ne kadardı
r?
Cevap: Normal olarak bir monitör 60 Hz tazeleme frekansı çalır. Normal ş
nda ş
ı artlarda 1
saniye içinde kaç resim oluş turulduğ hesap edersek (tazeleme oranı = 60/2=30 çerçeve
unu /2
resim) sonuç olarak 30 resim çı Yalnısoruda tazeleme frekansı olarak verilmiş O
kar. z 100 tir.
zaman bizim sistemde 1 saniyede 100/2= 50 resim oluş turulur. Bası her resim 1024X768
lan
pikselden oluş tur. Toplam nokta sayı (1024X768=786432) olarak bulunur. Her bir
muş sı
nokta 16 bit bilgi ile ifade edildiğ göre 1 resim toplam 786432X16= 12582912 bit bilgi
ine
içermektedir. Yalnı 1 saniyede 50 resim oluş
z ı
turulacağndan 1 saniye içinde gönderilecek
olan bilgi 12582912 bit X 50 = 629145600 bit olarak bulunur. Bu değ 75 Mbyte olarak
er
bulunur.
Bu sonuçtan görüntüleme iş lemi için ne kadar video hafı nı gerekli olduğ
zası n u
açı görülmektedir. Ekran kartları n hafı
kça nı zaları kadar büyük olursa o kadar yüksek
ne
çözünürlükte ve yüksek renk derinliğ inde resim elde edilebilmektedir. Yalnı yüksek
z
yoğ unlukta resimlerin yüksek tazeleme frekansları elde edilebilmesi, ekran kartı
nda nda
bulunan mikro denetleyicinin performansı da bağdı
na lı r.
Ödev 1: Bir monitör satırken belirtilen özellikleri araşrı z. Bulduğ
lı tını unuz yeni özellikleri
ı
ya da anlaş ş z.
ı
lmayan ifadeleri raporlayısı fta tartını
p nı
1.2. CRT (Katot Iş Tüp) Monitörler
ın
Katot ın tüplü monitörler dünyada en çok kullanı monitör tipidir. Yavaşyavaş
şı lan
yerini LCD monitörlere bı rakması rağ
na men halen teknolojisinin geliştirilmesi için
çalışmalar yapı lmaktadı Büyüklüğ monitör kasasıiçersinde bulunan görüntünün
r. ü
oluşturulduğ tüpün yapından kaynaklanmaktadı Ş
u sı r. ekil 1.5’ te çeş CRT monitörler
itli
gösterilmektedir.
7
12. Ş 1.5: CRT monitörler
ekil
1.2.1 CRT Monitörün Özellikleri ve Çalı Prensibi
şma
CRT monitörlerde görüntü, tüplerinde bulunan elektron tabancası ndan çı elektron
kan
huzmesi ile oluş turulmaktadı Elektron huzmesi gölge maskesinden geçerek istenilen rengi
r.
oluşturmaktadı Tüp üzerinde nokta hangi renkte gösterilmek isteniyorsa bu noktaya huzme
r.
gönderilir. Maskeden geçen huzme kı zı il ve mavi renk veren alüminyumla kaplanmı
rmı-yeş ş
fosfor tabakası çarptılarak görüntü elde edilir. Renkler bu 3 rengin karımı
na rı ş ndan
ı
oluşmaktadı Ş 1.6’ da CRT tüp gösterilmekte, ş 1.7’ de ise CRT monitörün yapı
r. ekil ekil sı
ve elemanları ifade edilmiş tir.
Ş 1.6: CRT tüp
ekil
8
13. Ş 1.7: CRT monitör yapı ve elemanları
ekil sı
Ş 1.7’ yi incelediğ
ekil imizde 1 numaralı sı elektron tabancası r. Buradan çı
kım dı kan
elektronlar 2 numarada temsili olarak gösterilmiş 2 numarada R G ve B olmak üzere 3
tir.
tane elektron tabancası ndan çı ınlar renkli olarak ifade edilmiş
kan ş ı tir. Normalde elektron
huzmesinde renk yoktur. Iş ı
nlar renkleri maskeden geçtikten sonra fosfor tabakası na
çarpı oluş
nca turmaktadı 2 ile 3 numaralı sı n arası kalan bakısargı saptı
r. kımları nda r lar rma
bobinleridir. Bu bobinler birer elektromı stı Elektron huzmeleri bu bobinler sayesinde
knatı r.
yönlendirilerek tüm ekranı taranması lanmaktadı 3 numaralı sı tüpe yüksek değ
n sağ r. kım erli
anot (+) voltajıuygulandıı sı r. Elektron huzmesinin oluş
n ğ kımdı turularak renk elde edilmesi,
bu yüksek potansiyel yardı yla gerçekleş
mı tirilmektedir. 4 numaralı sı maskenin ve RGB
kım
renk hücrelerinin bulunduğ kımdı Bu kı
u sı r. smıdaha ayrı lıincelersek 6 numaralı
ntı
maskenin arkası 5 numaralı
nda RGB hücreleri bulunmaktadı Elektron huzmesi maskeden
r.
geçerek ilgili renk hücrelerini parlatıve görüntü elde edilir. Maske sayesinde görüntü tüpün
r
ön kı nda belirir.
smı
CRT monitörde görüntünün elde edilmesi çeş itli tarama yöntemleri ile
gerçekleştirilebilir. Temelde tüm ekran, gözün algı layamayacağ ş
ıekilde çok hı taranı Bu
zlı r.
hıgeliş görüntüleme sistemlerinde saniyede 80 kereye kadar yapı
z miş lmaktadı İ gözü
r. nsan
saniyede 25 kare resmi akı cıbir şekilde algı er ı
layabilmektedir. Eğ ağ çekimde ekranı
r n
oluş umunu görebilme ş na sahip olsaydı nokta vuruş bir yazıdan çı kâğt nası
ansı k, lu cı kan ı l
satı satı yazı ktan sonra sayfalar elde ediliyor ise bu ş
r r ldı ekilde ekrandaki resimlerin
oluş umunu gözlemlerdik. Bunun teorik olarak CRT tüplerde gerçekleş mesi olanaksı r.
zdı
Çünkü ilk nokta tarandı ktan sonra bu noktanı parlaklıı n gitmeden son noktanı da
n ğ nı n
9
14. taranmasıgerekir. Hı tarama ile akı görüntü elde edilmektedir. Fikir vermesi açından
zlı cı sı
ş 1.8’de tarama olayı
ekil ifade edilmektedir.
a) Izgara tarama a) Geçmeli tarama
Ş 1.8: Ekranı taranması
ekil n
Tarama olayı3 elektron tabancası yapı
, yla labileceğ gibi tek tabanca ile de yapı
i labilir.
Hatta yeni nesil monitörlerde yüzey bağ lı
lantı elektron vericiler ile her nokta için sanki bir
lı ş
elektron tabancasıkullanırmı na monitörler üretilmektedir. Bu monitörlere SED
çası
(Yüzey-İ ı
letmeli Elektron Dağ cıEkran) [Surface-Conduction Electron-Emiter Display ]
tı
monitör ismi verilmektedir. Ş 1.9’ da CRT SED karş tılması
ekil ı rı
laş gösterilmektedir.
10
15. Ş 1.9: CRT SED karş tılması
ekil ı rı
laş
Ödev 2: CRT monitörlerde gerçekleş tarama olayı
en nıve tarama çeş itlerini
ı
inceleyiniz. Daha sonra edindiğ bilgilerle bir CRT monitörün karş na geçip parmağnı
ini sı ı zı
tüp ekranı gezdirerek tarama iş
nda leminin nasıgerçekleş ini gösteriniz. Tarama çeş
l tiğ itleri
ile ilgili edindiğ bilgileri raporlayısıfa sununuz.
iniz p nı
1.2.2. CRT Monitörün Çalı rı
ş lması Ayarlanması
tı ve
CRT monitörlerin uygun bir ş ş lması ilk önce monitör bağ sı n
ekilde çalı rı
tı için lantını
yapılması gerekmektedir. Daha sonra AC ş ebeke kablosu elektrik prizine bağ r. Ş 1.9
lanı ekil
da bağ larınasıyapı ğgösterilmektedir.
lantı n l ldıı
Ş 1.10: CRT Monitör kablo bağ ları
ekil lantı
11
16. Eğ monitör kablosu düzgün takı
er ş
lmamı monitör “ no signal - sinyal yok” uyarı
sa sı
verebilir. Monitör güç kablosu doğ takıp açma kapama butonuna bası ğnda kimi
ru lı ldı ı
zaman bir röle tı
klaması beraber yeş bir led yakı
yla il şı
larak monitörün çalır durumda olduğ u
belirtilir.
ş ktan
Monitör çalı rdı ve bilgisayar iş
tı letim sistemini açtı sonra uygun yatay düş
ktan ey
ve renk ayarlamaları n yapı
nı lması gerekebilir. CRT monitörlere her tazeleme oranı göre
na
farklı ayar yapı
bir lması gerekir. Bu ayarlamalar ayrı ayrı CRT monitörün hafı birimine
za
kaydedilir. Her CRT monitörün tuştakı mıkonsolu kullanı larak görüntü ayarlamaları
yapı lmaktadı Burada esas bilinmesi gereken, ayar simgelerinin tüm monitörlerde standart
r.
olmasır. Ayarlamaları nası yapı ı monitör kullanı kitapçı nda açı
dı n l lacağ, m ğı kça
ş
belirtilmektedir. Ayarlama simgelerinin belli baş olanlarıekil 1.11’ de gösterilmektedir.
lı
Parlaklıve Kontrast
k Yatay ve Düşey Yatay ve Düşey İ Dı Bükme/
çe ş a Renk Seviye
Ayarlaması Kaydı rma Geniş letme/ Uzatma Ayarlamaları
Ayarlaması Kısaltma Ayarlamaları
Ayarlaması
Şekil 1.11: Monitör temel ayar simgeleri
OSD (On Screen Display) sayesinde monitör ayarlamaları ekranda çı görüntü
kan
üzerinde yapır. Hangi özellik değ tirilecekse (+ artı
lı iş rma) ve (- azaltma) düğ melerine
basılarak ilgili özellik seçilir ve yine (+) veya (-) düğ
meleri kullanı
larak değ iklik yapır.
iş lı
Bu simgelerin haricinde her monitörün SETUP menüsü bulunmaktadı Bu kımda dil
r. sı
seçenekleri, OSD yapı gibi değ iklikler yapır.
sı iş lı
1.3. Monitör Standartları
Monitörlerin üretimi aş
aması dikkat edilen birtakı standartlar bulunmaktadı
nda m r.
Bu standartları bazı
n ı
larıevrensel nitelik taşmakla beraber bazı
larıise ülkelere özgü
standartlardı Bu standartlarıbelli baş olanları
r. n lı FCC, CE, MPRII, TCO95 standartları r.
dı
Bu standart, ürünün radyo iletiş
iminde zararlı ş
olarak kabul edilen ve karımaya neden
olacak sinyallerin cihazdaki miktarı belirleyen standarttı
nı r.
12
17. Bu standart; ürün güvenliğ gerilim dalgalanmaları enerji hattıharmonikleri,
i, ,
elektromanyetik bağ ı k ve radyo frekans karı rmasıgibi konularda belirleme yapan
ıklı
ş ştı
standarttı
r.
Bu standart üretilen cihazı çevre ile uyumlu bir elektronik cihaz olduğ belirleyen
n unu
standarttı
r.
EPA programıçerçevesinde ürünün az enerji tüketimi için tasarlandıı belirtir.
ğnı
13
19. UYGULAMA FAALİ
YETİ
UYGULAMA FAALİYETİ
İ
ş Basamakları
lem Öneriler
1)Evinizde veya okulunuzda bulunan bir Elektrik bağ sın olmadından emin
lantını ğı
bilgisayarı monitörünün güç kablosunu ve
n olunuz. Kabloları karı
çı rken vidalıolup
monitör kablosunu çı nı
karız. ğ kontrol ediniz.
olmadınıı
2)Monitör ve güç kablosunu sağ lam bir Eğ er monitör portu, yerine tam
şekilde tekrar bağ nı
layız. oturmuyorsa sakı zorlamayı ters
n n;
şı
takmaya çalıyor olabilirsiniz. Sakince
tekrar kontrol ederek takı z. Daha sonra
nı
konnektörün yanları bulunan vidaları
nda
porta sışrı z.
kı nı
tı
3)Bilgisayarı çalı rı z. Monitörün tuş Yatay ve düş ayarlamalarıyaparken
ş nı
tı ey
takı nı kullanarak yatay ve düş
mı ey görüntüyü tam olarak ortalayız. Ayrı
nı ca
ayarlamaları nı
yapız. görüntüyü kenarlarda yamukluk
olmayacak bütün monitör ekranı na
şekilde yayı z.
nı
4)Renk menüsüne girerek isteğ göre Gözleri yormayacak bir renk ayarı
e na
parlaklı ve kontrast ayarlamasıile video
k getirmek gereklidir.
sinyal seviyesini ayarlayı z.
nı
5)Monitörün kitapçı nı açarak ilave
ğı
özelliklerini inceleyiniz. Monitörün OSD
menüsünün kullanı dili kı nı
m smı bulunuz.
Öğretmenlerinizin ayrı vereceğ önerileri uygulama faaliyeti tablosuna not ediniz.
ca i
15
20. ÖLÇME VE DEĞ ERLENDİ
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME 1
RME
ÖLÇME VE DEĞERLENDİ
RME
Bu kımda, birinci öğ
sı renme faaliyetinde verilen bilgilerle ilgili düşünce gücünüzü
ölçecek sorular sorulacaktı Bazısoruları cevapları
r. n nıhemen bulabilir, bazı nı ları
cevaplamanıise vakit alabilir. Bu bilinçle hareket ederek soruları
z cevaplayı z.
nı
A-ÖLÇME SORULARI 1
Aş ı verilen sorular için uygun cevap seçeneğiş
ağda i aretleyiniz.
1. ş
Monitörlerle ilgili olarak verilen kavramlardan hangisi yanlı r?
tı
A) 32 bit derinliğ indeki resim kalitesi, 16 bit derinliğ
inden azdır.
B) Uygun olmayan tazeleme oranı titremeye neden olur.
C) 19 inçlik CRT ile LCD monitörün görünebilir alanı farklı r.
dı
D) Dijital sinyali, analog sinyale çevirmek için DAC kullanır. lı
2. Yandaki ş
ekilde verilen konnektör hangi port içindir?
A) PS2 B) Monitör
C) Paralel D) DVI
3. ı
17 inç monitörün cm cinsinden boyu yaklaş ne kadardı
k r?
A) 37 B) 40
C) 43 D) 45
4. Piksel (nokta) kavramı ş
verilen bilgilerden hangisi yanlı r?
tı
A) RGB hücrelerinin birleş iminden oluş tur.
muş
B) Piksel aralıın az olmasımonitörün kalitesini artır.
ğnı , rı
C) 1 bit renk derinliğ bir pikselde sadece 2 renk oluş
inde turulur.
D) Monitörlerin içinde bulunan piksel sayınıaz olması
sın kalitesini artır.
rı
5. CRT monitörde yeş renk belli olmamaktadı Aş ı
il r. ağdakilerden hangisi bunun nedeni
olabilir?
nı ş
A) Ekran kartı n hiç çalımaması
B) Monitörün ayarın karı
nı şması
C) Monitör kablosunun tam olarak yerine oturmaması
D) Monitörde mavi rengin daha çok belirgin olması
6. Aş ı
ağ dakilerden hangisi CRT monitörlerin elemanları
ndan değildir?
A) Elektron Tabancası B) Maske
C) Saptı bobinleri
rma D) Tuner
16
21. 7. Yandaki ş
ekilde hangi arabirim aracığ Video sinyali
ı
lıyla
aktarma iş gerçekleş
lemi tirilebilir?
A) S-Video portu B) Monitör VGA portu
C) Seri port D) USB portu
8. Aş ı rakamlarla belirtilen portlarıhangisi monitör bağ sı
ağda n lantı içindir?
A) 2 B) 3 C) 4 D) 5
9. I- Elektron huzmesi maskeden geçer.
II- DAC’ ta dijital bilgi analog sinyale çevrilir.
III- Analog sinyalden gelen bilgiye göre elektron yoğ
unluğ belirlenir
u
IV- fosfor tabakası çarpan elektron huzmesi ekranda aydı
na nlanmayı lar.
sağ
V- DAC’ lardan gelen sinyal monitöre gönderilir.
Yukarı bilgilerin doğ sı
daki şı
ru ralanı hangisinde doğ verilmiş
ru tir?
A) I-II-III-IV-V B) I -III-IV-II- V
C) II-V-III-I-IV D) II-III-I-IV-V
10. CRT monitörlerde görüntünün elde edilmesi ile ilgili verilen bilgilerden hangisi
ş
yanlı r.
tı
A) Tarama İ şleminde elektrolar maskeden geçer.
B) Elektron tabancasıyeş kı zı mavi renkte elektron sağ
, il rmı ve lar.
C) Maske, görüntünün ekranda belirlenmesini sağ lar.
D) Tazeleme oranı kça, birim zamanda taranan resim sayı artar.
arttı sı
DEĞERLENDİ
RME
Cevapları zı ile ı rı z.
nı modül sonunda bulunan cevap anahtarı karş tını Unutmayı
laş n
kendinizi deniyorsunuz. Eğ eksikliğ hissettiğ
er ini iniz bir konu ile karş ı z bilgi
ı rsanı
laş
sayfaları tekrar dönebilirsiniz. Araşrma yaparak, uygulama faaliyetlerini tekrar
na tı
gerçekleştirerek eksiklerinizi giderebilirsiniz. Ayrı konu ilginizi çektiyse daha fazla bilgi
ca
edinmek için araşrma yapmanıönerilir.
tı z
17
22. ÖĞRENME FAALİ
YETİ
–2
AMAÇ
ÖĞRENME FAALİ
YETİ
–2
Bu öğ ş prensibini
renme faaliyetinde LCD monitörlerin özelliklerini ve çalıma
öğ
reneceksiniz.
ARAŞ
TIRMA
ş
Bir bilgisayar yetkili servisine ya da satınoktası giderek LCD monitörlerle ilgili
na
katalogları tını LCD monitörlerin CRT monitörlerden farkı belirleyerek raporlayı
araşrı z. nı p,
sonuçları nı tartını
sıfta ş z.
ı
2. LCD MONİ
TÖRLER
2.1. LCD (Likit Kristal Ekran) Monitörler
Aslı pek yabancı
nda olmadıı z LCD ekranlar hesap makinelerinde, cep telefonları
ğ mı
ekranları kullanı
nda lmaktadı Renkli olanları n tasarı ndan sonra popüler hâle gelen LCD
r. nı mı
monitörler CRT monitörlere nazaran enerji tasarrufu, inceliğ ve zarif görüntüsü ile dikkat
i
çekmektedir. LCD monitörlerin fiyatı CRT monitörlere göre yüksek olması karş bu
na ın,
monitörlerin daha çok üretilmesiyle fiyat farkızamanla ortadan kalkacaktı Teknolojisi
r.
gitgide daha da güçlenen LCD monitörlerin, zamanla CRT monitörlerin yerini alacağ ı
düş ünülmektedir. Ş 2.1’ de bir LCD monitör gösterilmektedir.
ekil
Ş 2.1: LCD monitör
ekil
2.1.1. LCD Monitörün Özellikleri ve Çalı Prensibi
şma
LCD monitöre adı veren en büyük özellik, görüntünün elde edilmesinde büyük rol
nı
oynayan sı vıkristal yapı r. Sı
dı vıkristal yapı daki bir madde ne katıne de sı vı
diyebileceğ bir durumda bulunur. Bu nedenle bu duruma sı kristal durum denmektedir.
imiz vı
18
23. Sı kristalin bu özelliğ sayesinde çok az enerji uygulayarak katı
vı i veya sı duruma rahatlı
vı kla
geçirilebilir. Uygulanacak enerji sı k, elektrik, bası vs olabilir.
caklı nç
LCD monitörlerde normalde bükümlü nematik tip sı kristal kullanı
vı lmaktadı Bu
r.
sı kristal yapı elektrik enerjisi uygulandıı bükümler açır ve kristal moleküler yapı
vı ya ğnda lı
duruş sı değ tirir. Bu özellik kullanı
açını iş larak, ığ sı kristal kanalıiçinden yol verilir.
ş a vı
ı n
LCD monitörlerin her bir pikselinde sı vıkristal madde bulunmaktadı CRT
r.
monitörlerde olduğ gibi binlerce pikselden oluş
u maktadı Her pikselde 3 adet renk hücresi
r.
(RGB-alt piksel) bulunur. Bu monitörlerin satıve sütunları bulunan piksellerin her biri
r nda
elektrotlara bağdı Elektrotlar aracığyla istenilen renk hücresine elektrik akı
lı r. lıı mı
gönderilerek görüntü elde edilir. Ş 2.2’ de bir LCD piksel hücresinde görüntünün elde
ekil
edilişgösterilmektedir.
i
Ş 2.2: LCD’ de görüntü elde ediliş
ekil i
19
24. Şekil 2.2 incelendiğinde ığ polarizörlerin arası bulunan sı kristal yapı n
şı
ın, nda vı nı
içinden geçtiğ görünmektedir. Polarizörler, ığ kutuplayan elemanlardı Iş polarizörler
i şı
ı r. ık,
yardı yla yatay (enine) veya düş (boyuna) olarak kutuplanabilir. Yatay kutuplanan ık
mı ey şı
sadece yatay polarizörden geçer. Düş olarak kutuplanmı ık ise ancak ve ancak düş
ey şş ı ey
polarizörden geçer. Yatay kutuplu ık tayfıhiçbir ş
ş
ı ekilde düş polarizörden geçemez.
ey
Tekrar ş 2.2 incelenecek olursa ilk olarak yatay polarizörden geçen kutuplanmıık, sı
ekli şş vı
ı
kristal maddenin içerisine girer. Bükümlü kristal yapı1. polarizörde kutuplanmı ş ı
şığ ın
normal ş artlarda 2. polarizörden geçebilmesi için tasarlanmı r. Bu ş
ş
tı ekilde ığ geçiş
şı
ın i
sağ r. Yalnıelektrotlara enerji verildiğ sı kristal yapı
lanı z inde vı çözülür. Kutuplanmıık 2.
şş ı
polarizörden geçemez, çünkü sı kristal yapıığn geçmesi için gerekli olan çı ş
vı , şı
ı kıpolarizör
sı ayarlayamamı r. Böylece ık geçişengellenir, bu nokta karanlıgözükür.
açını ştı şı i k
LCD monitörde resim gösterimi iş aynıCRT’ de olduğ gibi tarama iş
i u lemi ile
gerçekleştirilmektedir. Yalnı LCD ekranlarda her pikselin bir adresi bulunmaktadı
z r.
Görüntülenecek piksellerin adresi belirlenir ve ilgili elektrotlarla kullanılarak resim elde
edilir. Ayrı LCD panellerde kullanı floresan lamba aracığyla ekranı daha parlak
ca lan lıı n
görünmesi sağ r. Ş
lanı ekil 2.3’te LCD tarama iş lemi ve kullanı floresan lamba
lan
gösterilmektedir.
Ş 2.3: LCD’de tarama iş ve kullanı floresan lamba
ekil lemi lan
LCD taramada ş konu çok merak edilmektedir. Pikselleri adreslemeye yarayan
u
elektrotlar nasıyapıyor da ekranda belirmeden tarama iş
l lı lemini gerçekleş tiriyor? İndium-
tin-oksit yardı yla kaplanmı
mı şcam yüzeyler iletken hâlini almaktadı Bu yüzeyler bu
r.
malzeme ile kaplandı nda hiçbir ş
ğı ekilde yüzeyin şeffaflıı bir değ iklik olmamaktadı
ğnda iş r.
LCD ekranlarda kullanı iki adet indium-tin-oksit kaplanmı
lan şcamı arası yerleş
n na tirilen
sı kristal yapı görüntü sağ
vı ile lanmaktadı 1. camda satı taramak için gereken adres
r. rları
hatları lı
yapırken, diğ camda sütunları
er taramak için gerekli olan adres hatları larak
yapı
elektrotlar elde edilir.
CRT monitörlerde renklerin elde edilmesi pasif ve aktif matris sistem olmak üzere iki
ş ekilde yapı lmaktadı Pasif matris sistemde; renklerin elde edilmesinde hangi hücreler
r.
aydı nlatacaksa ilgili hücrelerin adres hatları taranı ve hücrelere uygulanan gerilime göre
r
20
25. renk yoğ şı
unluğ belirlenir. Pasif matris sistemin uygulanı basit olması rağ piksellerin
u na men
görüntüleme esnası geciken cevap verme süresi yüzünden kalitesi düş
nda üktür.
Aktif matris sisteminde ise TFT (Thin Film Transistor) denilen bir teknoloji
kullanılmaktadı LCD monitörün TFT katmanı binlerce transistör ve kondansatör
r. nda
bulunmaktadı Her bir transistör saydam elektrodu sürmektedir. Kapasitör sayesinde yeni
r.
tazeleme sinyali gelene kadar pikselin gerilimi korunur. Bu teknoloji sayesinde piksellerin
cevap verme süresi hı zlandılmıve görüntü kalitesi artılmı r. Ş 2.4’te bir TFT LCD
rı ş rı ş ekil
tı
monitör ekranı gösterilmektedir.
Ş 2.4: TFT LCD ekran
ekil
LCD Monitörlerde her piksel 3 hücreye (alt piksele) bölünmüş Piksel elektrotları
tür.
aracığyla 3 ana rengin yoğ
lı ı unluğ belirlenir ve istenilen renk oluş
u turulur. LCD
monitörlerin nokta aralı klarıCRT monitörlerinkine nazaran daha yüksektir. Bu LCD
monitörler için negatif bir özelliktir. Ş ekil 2.5’ te LCD ekranda alt piksel diziliş ve
leri
renklerin gösterimi belirtilmiştir.
21
26. DELTA MOZAİ
K Ş T
ERİ
Ş 2.6: LCD ekranda alt piksel görüntüleri ve renklerin gösterimi
ekil
Aktif matris sisteminde, ekranda renk elde edilmesi için kullanı transistörlerin
lan
bozuk olması ndan dolayıekranda (bad pixel) adıverilen noktalar oluş maktadı Bu
r.
noktaları renkleri, sistem tarafı
n ndan kontrol edilemediğ zaman diğ noktalardan hemen
i er
ayı edilebilmektedir. Üretilen LCD monitörlerin %40 kötü noktalar yüzünden imalat hatalı
rt
olarak işaretlenmektedir. Bu nedenle LCD monitörlerin fiyatları üretim maliyeti yüzünden
yüksektir. Bu nedenle LCD monitörlerin ya da dizüstü bilgisayarlar ekranların alı
nı nmadan
önce kontrol edilmesi gerekmektedir. Bu iş tamamen siyah ve tamamen beyaz bir resim
lem,
ekran da gösterildikten sonra ekrana yaklaşı
larak gözle kontrolü gerçekleştirilebilir.
2.1.2. LCD Monitörün Çalı rı
ş lması Ayarlanması
tı ve
LCD monitörlerin uygun bir ş ş lması ilk önce monitör bağ sı n
ekilde çalı rı
tı için lantını
yapılması gerekmektedir. Monitör bağ sı iki ş
lantı ekilde yapır. Eğ ekran kartı
lı er
destekliyorsa ve bağ lantınoktasıbulunuyorsa görüntü sinyalleri dijital olarak bilgisayardan
alı
nabilir. Dijital olarak alı görüntü, normal analog görüntüye göre daha sağklı
nan lı sonuç
vermektedir. Dijital görüntü DVI ara birimi aracığ gerçekleş
ı
lıyla tirilir. Eğ DVI portu
er
bulunuyorsa analog sinyal için normal monitör konnektörü kullanır. Daha sonra AC ş
lı ebeke
kablosu elektrik prizine bağ r. Ş 2.7’ de bağ larınasıyapı ğgösterilmektedir.
lanı ekil lantı n l ldı ı
22
27. Ş 2.7: LCD monitör kablo bağ ları
ekil lantı
Eğ monitör kablosu düzgün takı
er ş
lmamı monitör “ no signal-sinyal yok” uyarı
sa sı
verebilir. Monitör güç kablosu doğ takıp açma kapama butonuna bası ğ
ru lı ı
ldında yeş bir
il
led yakı şı
larak monitörün çalır durumda olduğ belirtilir.
u
u ş ktan
CRT monitörlerde olduğ gibi monitörü çalı rdı ve bilgisayar iş
tı letim sistemini
açtıktan sonra uygun yatay düş ve renk ayarlamaların yapı
ey nı lmasıgerekebilir. LCD
monitörler için en uygun çözünürlük ayarlaması kullanı kitapçı nda belirtilmektedir.
m kları
ğ
ı
Uygun olmayan çözünürlük ayarlaması harflerin ve ikonları hafifçe bulandı görülür.
nda n
Desteklenmeyen yüksek çözünürlükler her monitörde olduğ gibi LCD monitörde de
u
gösterilemez. Her LCD monitörün tuştakı konsolu kullanı
mı larak görüntü ayarlamaları
yapı lmaktadı Burada esas bilinmesi gereken ayar simgelerinin tüm monitörlerde standart
r.
olmasır. Ayarlamaları nası yapı ı monitör kullanı kitapçı nda açı
dı n l lacağ, m ğı kça
belirtilmektedir.
BazıLCD monitörlerin TV olarak kullanılabilmesi için video, S-Video ve tuner
giriş bulunmaktadı Bu giriş kullanı
leri r. ler larak video, kamera uydu alısı
cı gibi cihazlardan
görüntü aktarı gerçekleş
mı tirilebilir.
23
28. Bu LCD monitörlerin içlerinden sadece bir tipten 2 adet var. Bakalı
m
bulabilecek misiniz?
24
29. UYGULAMA FAALİ
YETİ
UYGULAMA FAALİ
YETİ
İ
ş Basamakları
lem Öneriler
1) Evinizde veya okulunuzda bulunan bir Elektrik bağ sın olmadından emin
lantını ğı
bilgisayarı LCD
n monitörünün güç olunuz. Kabloları karı
çı rken vidalıolup
kablosunu ve monitör kablosunu çı nı
karız. ğ kontrol ediniz.
olmadınıı
2) Monitör ve güç kablosunu sağlam bir Eğ er monitör portu, yerine tam
şekilde tekrar bağ nı
layız. oturmuyorsa sakı zorlamayı Ters
n n.
şı
takmaya çalıyor olabilirsiniz. Sakince
tekrar kontrol ederek takı z. Daha sonra
nı
konektörün yanları bulunan vidaları
nda
porta sışrı z.
kı nı
tı
3) Bilgisayarıçalı rı z. Monitörün tuş Yatay ve düş ayarlamalarıyaparken
ş nı
tı ey
takı nı kullanarak yatay ve düş
mı ey görüntüyü tam olarak ortalayız. Ayrı
nı ca
ayarlamaları nı
yapız. görüntüyü kenarlarda yamukluk
olmayacak ş ekilde bütün monitör
ekranı yayız.
na nı
4) Renk menüsüne girerek isteğ göre Gözleri yormayacak bir renk ayarı
e na
parlaklı ve kontrast ayarlamasıile video
k getirmek gereklidir.
sinyal seviyesini ayarlayı z.
nı
5) Monitörün kitapçını açarak ilave
ğı
özelliklerini inceleyiniz. Monitörün OSD
menüsünün kullanı dili kı nı
m smı bulunuz.
6) Eğ dijital olarak görüntü bağ sı Dijital bağ
er lantı lantı iş
için letim sisteminde bir
yapma ş nı varsa; analog monitör
ansı z ayar yapı lması gerekiyor mu? LCD
bağ sı söküp dijital görüntü için
lantını ğ ı
monitörün kullanı kitapçına bakı z.
m nı
gerekli olan DVI kablosunu bağ nı
layı z.
Öğ
retmenlerinizin ayrı vereceğönerileri uygulama faaliyeti tablosuna not ediniz.
ca i
25
30. ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
ÖLÇME VE DEĞ ERLENDİ
RME
Bu kımda, ikinci öğ
sı renme faaliyetinde verilen bilgilerle ilgili düşünce gücünüzü
ölçecek sorular sorulacaktı Bazısoruları cevapları
r. n nıhemen bulabilir, bazı nıları
cevaplamanıise vakit alabilir. Bu bilinçle hareket ederek soruları
z cevaplayı z.
nı
A-ÖLÇME SORULARI 2
Aş ı verilen sorular için uygun cevap seçeneğ iş
ağda i aretleyiniz.
1. Aş ı
ağ dakilerden hangisi piksellerin ekranda dizilişyöntemlerinden değ
ildir?
A) Delta
B) Mozaik
C) Şerit
D) Daire
2. LCD monitörlerle ilgili aş ı verilen ş
ağda ıklardan hangisi doğ
rudur?
A) Görüntü, elektron tabancası kullanı
larak elde edilir.
B) 17 İ crt monitörün görünebilir alanı inç lcd’ den fazladı
nç 17 r.
C) Fiyat olarak crt monitörlerden ucuzdur.
D) Sı kristal malzeme ile ekran noktaları edilir.
vı elde
3. LCD Ekranlarda üretim hatasısonucu oluş noktalara ne ad verilir?
an
A) Nokta aralıı
ğ (Dot Pitch)
B) Renk derinliğ(Bit Depth)
i
C) Ölü nokta (Bad Pixel)
D) Tazeleme oranı (Refresh Rate)
4. 1024X768 çözünürlükte en ideal görüntüyü veren yalnı 1280X1024 çözünürlüğ
z e
kadar destekleyen bir LCD monitörde aş ı çözünürlüklerin hangisinde en iyi
ağdaki
görüntü elde edilir?
A) 1024X768
B) 640X480
C) 800X600
D) 1280X1024
5. Floresan lambası bozulmuş LCD monitörle ilgili olarak verilen bilgilerden hangisi
bir
doğrudur?
A) Monitörün tuş mı ş
takı çalı maz.
B) Monitör sinyal yok uyarı verir.
sı
ş
ı
C) Monitör çalır, yalnıgörüntü belli olmaz.
z
D) Resim görüntüsü sadece gündüz görünür.
DEĞERLENDİ
RME
Cevapları zı ile ı rı z.
nı modül sonunda bulunan cevap anahtarı karş tını Unutmayı
laş n
kendinizi deniyorsunuz.
26
31. ÖĞRENME FAALİ
YETİ
–3
ÖĞRENME FAALİ
YETİ
–3
AMAÇ
Bu öğrenme faaliyetinde HD ve UXGA gibi kaliteli görüntü formatları birlikte
ile
anı ve yüksek görüntü kalitesiyle ortaya çı plazma monitörlerin özelliklerini ve
lan kan
ş
çalı prensibini öğ
ma reneceksiniz.
ARAŞ
TIRMA
Plazma monitörler neden geniş(wide) yapı üretilmektedir? Araşrı z.
da tını
3. PLAZMA MONİ
TÖRLER
3.1. Plazma Monitörler
Plazma monitörler, görüntü kalitesiyle diğ monitörlerden ayrı yeni nesil geliş
er lan miş
bir görüntüleme aygıdı Bu monitörler sadece bilgisayara bağ
tı r. lanmak için üretilmeyip,
ayrı TV yayı nıve yüksek yoğ
ca nları unluklu resim bilgisi içeren sayı yayı
sal nlarıda
ş
görüntüleyebilmesi için tasarlanmı r. CRT ve LCD monitörlere göre fiyatı hayli yüksek
tı bir
olan bu monitörler, kiş kullanı için uygun değ
isel m ildir. Plazma monitörler, ev sinema
sistemleri ve organizasyonlar için sunu gösterimine yönelik üretilmektedir. Çözünürlük
(örneğ in:1366X768), parlaklı (örneğ
k in:1200cd/m2 ) ve kontrast (örneğ 3000:1) oranları
in: na
göre kalitesi belirlenen plazma monitörlerin, parlak resim görüntüsüyle ve pastel renklerin
daha iyi gösterilmesinden dolayı diğ er görüntüleme aygı ndan rahatlı
tları kla
ayrı labilmektedir. Ş 3.1’de bir plazma monitör gösterilmektedir.
ekil
Şekil 3.1: Plazma ekran
27
32. 3.1.1. Plazma Monitörün Özellikleri ve Çalı Prensibi
şma
Plazma monitörler aynıLCD monitörlerde olduğ gibi piksellerden ve R-G-B
u
hücrelerinden (alt piksellerinde) oluş
maktadı Yalnı hücrelerde likit kristal yapı
r. z yerine
plazma ortam kullanı lmaktadı Plazma, maddenin iyonize edilmişgaz hâlidir. Madde
r.
normalde gaz hâlindeyken, eş miktarda protona (+ değ
it erlikli) ve elektrona (- değerlikli)
sahiptir. Plazma durumunda ise bu denge bozulur ve elektrikle yüklenmişatomlar gaz
içerisinde gezmeye baş Floresan lamba tüpünün içindeki durum plazma ortama örnek
lar.
olarak verilebilir.
Plazma ortamı ndan elektrik akı geçtiğ sürece negatif yüklü parçacı pozitif
mı i klar
yüklü bölgelere, pozitif yüklü parçacı negatif yüklü bölgelere devamlı
klar hareket eder. Bu
esnada gezen bu parçacı birbirlerine çarpar. Parçacı n çarpı
klar kları şması sonucu iyonlarda
bulunan elektronlar bir üst enerji seviyesine geçer. Eski enerji seviyesine dönerken enerjisini
ık olarak boş r. Plazma ortamı bu özelliğ kullanı
şı altı n i larak plazma monitörlerde görüntü
elde edilir. Ş 3.2’ de plazma ortamı ığn oluş gösterilmektedir.
ekil nda ş ı
ı umu
Ş 3.2: Plazma ortamda ığn oluş
ekil şı
ı umu
Plazma ekranda resim, diğ monitörlerde olduğ gibi tarama iş
er u lemi ile oluş
turulur.
Her pikselin ve alt pikselin LCD monitörde olduğ gibi bir adresi bulunmaktadı
u r.
Aydı lmak istenen piksele elektrik enerjisi verilerek plazma ortamdan ığ çı
nlatı ş ı kması
ın
sağ r. Pikselleri oluş
lanı ş
turan RGB hücrelerinin içi fosfor ile kaplanmı r. Bu sayede plazma
tı
28
33. ortamdan çı morötesi dalga boyundaki gözle görünmeyen ık (foton tanecikleri) fosfor
kan şı
tabakası çarptılarak görünür ık elde dilir. Renk hücrelerine gönderilen akı darbelerine
na rı ş ı m
göre ık yoğ
şı unluğ ayarlanı ve renkler plazma ekranda belirlenir. Ş
u r ekil 3.3‘te plazma
ekranda görüntünün elde edilmesi gösterilmektedir.
Ş 3.3: Plazma ekranda görüntü elde edilmesi
ekil
Ş 3.3 incelendiğ 1. kımda bir hücre (alt piksel) gösterilmektedir. Daha sonra
ekil inde sı
bu alt piksele 2. aş aracığı
amada adres ve ekran elektrotları lıyla elektrik darbesi gönderiliyor.
3.kımda plazma ortamdan çı UV (morötesi) ık fosfor tabakası çarpı 4. kımda
sı kan şı na yor. sı
fosfor tabakası çarpan UV ık, görünür ık olarak 5. kımda hücreden dı çıyor. Bu
na şı şı sı ş kı
arı
işlem, bilgisayar ekran kartı ndan gelen tarama ve renk bilgisine göre bütün piksel ve alt
piksellere uygulanarak ekranda görüntü CRT monitörlerde olduğ gibi satıve sütun adres
u r
hatların taranması oluş
nı ile turulmaktadır.
LCD monitörlerde olduğ gibi plazma monitörlerde de ölü nokta olma olasığ
u lıı
yüksektir. Bu nedenle bu monitörler alı
nmadan önce mutlaka kontrol edilmelidir.
29
34. 3.1.2. Plazma Monitörün Çalı rı
ş lması Ayarlanması
tı ve
Plazma monitörlerinin bağlantı sı
kımlarıincelendiğinde çok amaçlı ğ
olarak tasarlandıı
hemen görülmektedir. Hem analog hem dijital görüntü aktarı mıiçin bağ lantıyuvaları
bulunan plazma monitörlerin Ş 3.4’ de bağ
ekil lantıkonektörleri gösterilmektedir. Ş ebeke
ı
güç bağ sıbilgisayar güç kaynağ ara kablosuyla yapı
lantı lmaktadı Akı kaçakları
r. m ndan
dolayıçarpı lmalarıengellemek ve cihazı bozulması
n nıönlemek için plazma monitörün
topraklıprize takı
lması önemlidir.
çok
Ş 3.4: Plazma monitör bağ
ekil lantıkonnektörleri
1 numara ile gösterilen kımda analog ve dijital bilgisayar görüntü bağ sı
sı lantı
yapılmaktadı Ş 3.5’ te bilgisayar monitör ve ses bağ ları
r. ekil lantı gösterilmektedir. Ayrı ca
monitörün iş letim sisteminden kontrol edilebilmesi ya da uzaktan ayarlamaları n nı
yapılabilmesi için RS-232C seri haberleş birimi bulunabilir. Plazma monitörlerde bulunan
me
video ve S video ara birimleri DVD-ROM, CD-ROM, DVBS, DVBT, kamera gibi
cihazlardan görüntü aktarı lmasıiçin kullanı lmaktadı Burada dikkat edilmesi gereken
r.
konnektörün yanı IN yazı
nda yorsa sinyal Gİ Ş olarak kullanı ğ , eğ OUT yazı
Rİİ ı
ldını er yorsa
sinyal ÇIKIŞ ı ’ için kullanılması ş ğ
ı
gerektiğ bilinmesidir. Karıklıa meydan vermemek
inin
için kablo bağ sı lı
lantı yapırken monitörün kullanı kım lavuzuna bakı nda her zaman
lması
fayda vardır.
SCART bağ larıüzerinden video ve ses sinyali alma gönderme iş
lantı lemleri
yapılmaktadı SCART bağ ların çok sayı olmasıDVD-ROM, uydu alısıgibi
r. lantı nı da cı
cihazlarırahatlı bağ
n kla lanması içindir.
30
36. Yukarı plazma monitörlerinden sizin ilginizi çeken hangisidir? Sıf olarak en
daki nı
çok dikkat çeken plazma monitörü belirleyiniz.
32
37. UYGULAMA FAALİ
YETİ
UYGULAMA FAALİYETİ
NOT: Bu öğ renme faaliyetinde gerekli olan plazma monitörü imkânlar ölçüsünde
bulamı yorsanı plazma monitör bulunan yetkili bir servise giderek monitörün montajı
z ile
ilgili fotoğraflarla destekli bir rapor hazı nı
rlayı z.
İ
ş Basamakları
lem Öneriler
1)Evinizde veya okulunuzda bulunan bir Elektrik bağ sın olmadından emin
lantını ğı
bilgisayarı plazma monitörünün güç
n olunuz. Kabloları karı
çı rken vidalıolup
kablosunu ve monitör kablosunu çı nı
karız. ğ kontrol ediniz.
olmadınıı
2)Monitör ve güç kablosunu sağ lam bir Eğ er monitör portu, yerine tam
şekilde tekrar bağ nı
layız. oturmuyorsa sakı zorlamayı Ters
n n.
şı
takmaya çalıyor olabilirsiniz. Sakince
tekrar kontrol ederek takı z. Daha sonra
nı
konnektörün yanları bulunan vidaları
nda
porta sışrı z.
kı nı
tı
3)Bilgisayarıçalı rız. Plazma monitörü PC konumuna geçiş plazma monitörün
ş nı
tı i
PC konumuna getiriniz. kumandası nı kullanarak ses/video
kaynağ ı (AV) tuş
una basarak
seçin.Plazma monitörün ğı
kitapçını
kullanmanıfaydalı
z olacaktı r.
4)Renk menüsüne girerek isteğ göre Gözleri yormayacak bir renk ayarı
e na
parlaklı ve kontrast ayarlamasıile video
k getirmeniz faydalı olacaktır.
sinyal seviyesini ayarlayı z.
nı
5)Monitörün kitapçı nı açarak ilave
ğı
özelliklerini inceleyiniz. Monitörün OSD
menüsünün kullanı dili kı nı
m smı bulunuz.
6) Eğ dijital olarak görüntü bağ sı Dijital bağ
er lantı lantı iş
için letim sisteminde bir
yapma ş nı varsa; analog monitör
ansı z ayar yapılmasıgerekiyor mu? Plazma
bağ sı söküp dijital görüntü için
lantını ğ ı
monitörün kullanı kitapçına bakı z.
m nı
gerekli olan DVI kablosunu bağ nı
layı z.
Öğretmenlerinizin ayrı vereceğ önerileri uygulama faaliyeti tablosuna not ediniz.
ca i
Plazma ortamı
33
38. ÖLÇME VE DEĞ ERLENDİ
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
RME
Bu kımda üçüncü, öğ
sı renme faaliyetinde verilen bilgilerle ilgili düşünce gücünüzü
ölçecek sorular sorulacaktı Bazısoruları cevapları
r. n nıhemen bulabilir, bazı nı ları
cevaplamanıise vakit alabilir. Bu bilinçle hareket ederek soruları
z cevaplayı z.
nı
A-ÖLÇME SORULARI 3
Aş ı verilen sorular için uygun cevap seçeneğ iş
ağda i aretleyiniz.
1. Plazma monitörlerdeki görüntünün kalitesi hangi özelliğ bağdı
ine lı r?
A) Ekranı n büyük olması
nı na
B) Çok elektrik harcamasına
C) Kontrast ve parlaklı oranı
k
D) Çok ince yapı olması
da na
2. Plazma monitörlerle ilgili olarak verilen bilgilerden hangisi doğrudur?
A) Satıve sütun piksel sayı azdı
r sı r.
B) Pikseller bir tane alt pikselden oluş
ur.
C) Sayı görüntü sinyallerini çözümleyemez.
sal
D) Yüksek yoğ unluklu görüntü desteğbulunur.
i
3. ş
Plazma monitörlerle ilgili olarak verilen bilgilerden hangisi yanlı r?
tı
A) DVI portu bulunur.
B) AGP portu bulunur.
C) Video portu bulunur.
D) Audio portu bulunur.
4. Plazma monitörlerde bulunan seri portun kullanı durumu hangi ş
m ı doğ
kta ru
verilmiştir?
A) İnternete bağlanmak için
B) Uydu alısı bağ
cına lanmak için
C) Ayarları baş bir donanı kullanarak yapmak için
nı ka m
D) Bilgisayar ekran kartı olan bağ yı lamak için
na lantı sağ
5. Aş ı konektörlerin hangisinden sayı bilgi gönderilir?
ağ daki sal
A) PC DVI konnektörü
B) PC Audio konnektörü
C) PC Video konnektörü
D) PC Monitör konnektörü
DEĞERLENDİ
RME
Cevapları zı ile ı rı z.
nı modül sonunda bulunan cevap anahtarı karş tını Unutmayı
laş n
kendinizi deniyorsunuz.
34
