1. Báo cáo tốt nghiệp
Vấn đề an ninh an toàn mạng
máy tính và các giải pháp xác
thực người dùng

2. LỜI NÓI ĐẦU
Hiện nay vấn đề toàn cầu hoá và nền kinh tế thị trường mở cửa đã mang lại
nhiều cơ hội làm ăn hợp tác kinh doanh và phát triển. Các ngành công nghiệp máy tính
và truyền thông phát triển đã đưa thế giới chuyển sang thời đại mới: thời đại công
nghệ thông tin. Việc nắm bắt và ứng dụng Công nghệ thông tin trong các lĩnh vực
khoa học, kinh tế, xã hội đã đem lại cho các doanh nghiệp và các tổ chức những thành
tựu và lợi ích to lớn. Máy tính đã trở thành công cụ đắc lực và không thể thiếu của con
người, con người có thể ngồi tại chỗ mà vẫn nắm bắt được các thông tin trên thế giới
hàng ngày đó là nhờ vào sự phát triển mạnh mẽ của Internet. Các tổ chức, công ty hay
các cơ quan đều phải (tính đến) xây dựng hệ thống tài nguyên chung để có thể phục vụ
cho nhu cầu của các nhân viên và khách hàng. Và một nhu cầu tất yếu sẽ nảy sinh là
người quản lý hệ thống phải kiểm soát được việc truy nhập sử dụng các tài nguyên đó.
Một vài người có nhiều quyền hơn một vài người khác. Ngoài ra, người quản lý cũng
muốn rằng những người khác nhau không thể truy nhập được vào các tài nguyên nào
đó của nhau. Để thực hiện được các nhu cầu truy nhập trên, chúng ta phải xác định
được người dùng hệ thống là ai để có thể phục vụ một cách chính xác nhất, đó chính là
việc xác thực người dùng. Đây là một vấn đề nóng bỏng và đang được quan tâm hiện
nay. Đó là một trong những nguyên nhân khiến em chọn đề tài "Giải pháp xác thực
người dùng bằng công nghệ Captive Portal”.
Với công nghệ Captive Portal sẽ bắt buộc một máy muốn sử dụng Internet
trong mạng thì trước tiên phải sử dụng trình duyệt để “được” tới một trang đặc biệt
(thường dùng cho mục đích xác thực). Captive Portal sẽ chuyển hướng trình duyệt tới
thiết bị xác thực an ninh. Điều này được thực hiện bằng cách bắt tất cả các gói tin, kể
cả địa chỉ và cổng, đến khi người dùng mở một trình duyệt và thử truy cập Internet.
Tại thời điểm đó, trình duyệt sẽ được chuyển hướng tới trang Web đặc biệt yêu cầu
xác thực (đăng nhập) hoặc thanh toán, hoặc đơn giản chỉ là hiện một bảng thông báo
về các quy định mà người dùng sẽ phải tuân theo và yêu cầu người dùng phải chấp
nhận các quy định đó trước khi truy cập Internet. Captive Portal thường được triển
khai ở hầu hết các điểm truy nhập Wi-Fi và nó cũng có thể được dùng để điều khiển
mạng có dây.

3. Giải pháp xác thực người dùng Lê Thị Thùy Lương
Đề tài gồm phần mở đầu, bốn chương và kết luận
Chương 1: Vấn đề an ninh an toàn mạng máy tính và các giải pháp xác thực
người dùng
Trình bày tổng quan về vấn đề an ninh trong mạng máy tính, các nguy cơ và
vấn đề bảo mật hệ thống mạng.
Tìm hiểu khái niệm xác thực người dùng và các giải pháp xác thực người dùng
phổ biến. Qua đó đưa ra được các ưu điểm và nhược điểm của các giải pháp đó.
Chương II: Mạng không dây và các chính sách bảo mật
Chương này tìm hiểu khái quát về mạng không dây và các chính sách bảo mật.
Chương III: Công nghệ Captive Portal và sử dụng Radius xác thực trong WLAN
Chương này đi vào khảo sát một công nghệ xác thực người dùng. Đó là xác
thực người dùng bằng công nghệ Captive Portal.
Chương IV: Cài đặt và thử nghiệm phân mềm ChilliSpot
Chương này sẽ trình bày về cách cấu hình; cách triển khai cài đặt và sử dụng
chương trình.
Phần kết luận:
Phần này tóm tắt kết quả đạt được, đưa ra những hạn chế của và hướng khai
thác hệ thống trên thực tế.
2

4. Giải pháp xác thực người dùng Lê Thị Thùy Lương
Chương 1:
VẤN ĐỀ AN NINH AN TOÀN MẠNG MÁY TÍNH VÀ CÁC
GIẢI PHÁP XÁC THỰC NGƯỜI DÙNG
1.1. Tổng quan về vấn đề an ninh an toàn mạng máy tính
1.1.1. Đe dọa an ninh từ đâu?
Trong xã hội, cái thiện và cái ác luôn song song tồn tại như hai mặt không tách
rời, chúng luôn phủ định nhau. Có biết bao nhiêu người muốn hướng tới cái chân
thiện, cái tốt đẹp, thì cũng có không ít kẻ vì mục đích này hay mục đích khác lại làm
cho cái ác nảy sinh, lấn lướt cái thiện. Sự giằng co giữa cái thiện và cái ác ấy luôn là
vấn đề bức xúc của xã hội, cần phải loại trừ cái ác, thế nhưng cái ác lại luôn nảy sinh
theo thời gian. Mạng máy tính cũng vậy, có những người phải mất biết bao nhiêu công
sức nghiên cứu ra các biện pháp bảo vệ cho an ninh của tổ chức mình, thì cũng lại có
kẻ tìm mọi cách phá vỡ lớp bảo vệ đó với nhiều ý đồ khác nhau.
Mục đích của người lương thiện là luôn muốn tạo ra các khả năng bảo vệ an
ninh cho tổ chức rất rõ ràng. Ngược lại, ý đồ của kẻ xấu lại ở nhiều góc độ, cung bậc
khác nhau. Có kẻ muốn phá vỡ lớp vỏ an ninh để chứng tỏ khả năng của mình, để thoả
mãn thói hư ích kỷ. Loại người này thường làm hại người khác bằng cách phá hoại các
tài nguyên trên mạng, xâm phạm quyền riêng tư hoặc bôi nhọ danh dự của họ. Nguy
hiểm hơn, có những kẻ lại muốn đoạt không các nguồn lợi của người khác như việc
lấy cắp các thông tin mật của các công ty, đột nhập vào ngân hàng để chuyển trộm
tiền... Bởi trên thực tế, hầu hết các tổ chức công ty tham gia vào mạng máy tính toàn
cầu đều có một lượng lớn các thông tin kết nối trực tuyến. Trong lượng lớn các thông
tin ấy, có các thông tin bí mật như: các bí mật thương mại, các kế hoạch phát triển sản
phẩm, chiến lược maketing, phân tích tài chính... hay các thông tin về nhân sự, bí mật
riêng tư... Các thông tin này hết sức quan trọng, việc để lộ ra các thông tin cho các đối
thủ cạnh tranh sẽ dẫn đến một hậu quả hết sức nghiêm trọng.
Tuy nhiên, không phải bất cứ khi nào muốn những kẻ xấu cũng có thể thực hiện
được mục đích của mình. Chúng cần phải có thời gian, những sơ hở, yếu kém của
chính những hệ thống bảo vệ an ninh mạng. Và để thực hiện được điều đó, chúng cũng
phải có trí tuệ thông minh cộng với cả một chuỗi dài kinh nghiệm. Còn để xây dựng
được các biện pháp đảm bảo an ninh, đòi hỏi ở người xây dựng cũng không kém về trí
tuệ và kinh nghiệm thực tiễn. Như thế, cả hai mặt tích cực và tiêu cực ấy đều được
3

5. Giải pháp xác thực người dùng Lê Thị Thùy Lương
thực hiện bởi bàn tay khối óc của con người, không có máy móc nào có thể thay thế
được. Vậy, vấn đề an ninh an toàn mạng máy tính hoàn toàn mang tính con người.
Ban đầu, những trò phá hoại chỉ mang tính chất là trò chơi của những người có
trí tuệ không nhằm mục đích vụ lợi, xấu xa. Tuy nhiên, khi mạng máy tính trở nên phổ
dụng, có sự kết nối của nhiều tổ chức, công ty, cá nhân với nhiều thông tin bí mật, thì
những trò phá hoại ấy lại không ngừng gia tăng. Sự phá hoại ấy đã gây ra nhiều hậu
quả nghiêm trọng, nó đã trở thành một loại tội phạm. Theo số liệu thống kê của CERT
(Computer Emegency Response Team) thì số lượng các vụ tấn công trên Internet được
thông báo cho tổ chức này là ít hơn 200 vào năm 1989, khoảng 400 vào năm 1991,
1400 năm 1993 và 2241 năm 1994. Những vụ tấn công này nhằm vào tất cả các máy
tính có mặt trên Internet, từ các máy tính của các công ty lớn như AT & T, IBM, các
trường đại học, các cơ quan nhà nước, các nhà băng... Những con số đưa ra này, trên
thực tế chỉ là phần nổi của tảng băng. Một phần lớn các vụ tấn công không được thông
báo vì nhiều lý do khác nhau, như sự mất uy tín, hoặc chỉ đơn giản là họ không hề biết
mình bị tấn công.
Thực tế, đe doạ an ninh không chỉ ở bên ngoài tổ chức, mà bên trong tổ chức
vấn đề cũng hết sức nghiêm trọng. Đe dọa bên trong tổ chức xẩy ra lớn hơn bên ngoài,
nguyên nhân chính là do các nhân viên có quyền truy nhập hệ thống gây ra. Vì họ có
quyền truy nhập hệ thống nên họ có thể tìm được các điểm yếu của hệ thống, hoặc vô
tình họ cũng có thể phá hủy hay tạo cơ hội cho những kẻ khác xâm nhập hệ thống. Và
nguy hiểm hơn, một khi họ là kẻ bất mãn hay phản bội thì hậu quả không thể lường
trước được.
Tóm lại, vấn đề an ninh an toàn mạng máy tính hoàn toàn là vấn đề con người
và không ngừng gia tăng, nó có thể bị đe doạ từ bên ngoài hoặc bên trong tổ chức. Vấn
đề này đã trở thành mối lo ngại lớn cho bất kì chủ thể nào tham gia vào mạng máy tính
toàn cầu. Và như vậy, để đảm bảo việc trao đổi thông tin an toàn và an ninh cho mạng
máy tính, buộc các tổ chức đó phải triển khai các biện pháp bảo vệ đảm bảo an ninh,
mà trước hết là cho chính mình.
1.1.2. Các giải pháp cơ bản đảm bảo an ninh
Như trên ta đã thấy, an ninh an toàn mạng máy tính có thể bị đe doạ từ rất nhiều
góc độ và nguyên nhân khác nhau. Đe doạ an ninh có thể xuất phát từ bên ngoài mạng
nội bộ hoặc cũng có thể xuất phát từ ngay bên trong tổ chức. Do đó, việc đảm bảo an
ninh an toàn cho mạng máy tính cần phải có nhiều giải pháp cụ thể khác nhau. Tuy
nhiên, tổng quan nhất có ba giải pháp cơ bản sau:
4

6. Giải pháp xác thực người dùng Lê Thị Thùy Lương
o Giải pháp về phần cứng.
o Giải pháp về phần mềm.
o Giải pháp về con người.
Đây là ba giải pháp tổng quát nhất mà bất kì một nhà quản trị an ninh nào cũng
phải tính đến trong công tác đảm bảo an ninh an toàn mạng máy tính. Mỗi giải pháp có
một ưu nhược điểm riêng mà người quản trị an ninh cần phải biết phân tích, tổng hợp
và chọn lựa để tạo khả năng đảm bảo an ninh tối ưu nhất cho tổ chức mình.
Giải pháp phần cứng là giải pháp sử dụng các thiết bị vật lý như các hệ thống
máy chuyên dụng, cũng có thể là các thiết lập trong mô hình mạng (thiết lập kênh
truyền riêng, mạng riêng)... Giải pháp phần cứng thông thường đi kèm với nó là hệ
thống phần mềm điều khiển tương ứng. Đây là một giải pháp không phổ biến, vì
không linh hoạt trong việc đáp ứng với các tiến bộ của các dịch vụ mới xuất hiện, và
chi phí rất cao.
Khác với giải pháp phần cứng, giải pháp về phần mềm hết sức đa dạng. Giải
pháp phần mềm có thể phụ thuộc hay không phụ thuộc vào phần cứng. Cụ thể các giải
pháp về phần mềm như: các phương pháp xác thực, các phương pháp mã hoá, mạng
riêng ảo, các hệ thống bức tường lửa,... Các phương pháp xác thực và mã hoá đảm bảo
cho thông tin truyền trên mạng một cách an toàn nhất. Vì với cách thức làm việc của
nó, thông tin thật trên đường truyền được mã hoá dưới dạng mà những kẻ “nhòm
trộm” không thể thấy được, hoặc nếu thông tin bị sửa đổi thì tại nơi nhận sẽ có cơ chế
phát hiện sự sửa đổi đó. Còn phương pháp sử dụng hệ thống bức tường lửa lại đảm bảo
an ninh ở góc độ khác. Bằng cách thiết lập các luật tại một điểm đặc biệt (thường gọi
là điểm nghẹt) giữa hệ thống mạng bên trong (mạng cần bảo vệ) với hệ thống mạng
bên ngoài (mạng được coi là không an toàn về bảo mật - hay là Internet), hệ thống bức
tường lửa hoàn toàn có thể kiểm soát các kết nối trao đổi thông tin giữa hai mạng. Với
cách thức này, hệ thống tường lửa đảm bảo an ninh khá tốt cho hệ thống mạng cần bảo
vệ. Như thế, giải pháp về phần mềm gần như hoàn toàn gồm các chương trình máy
tính, do đó chi phí cho giải pháp này sẽ ít hơn so với giải pháp về phần cứng.
Bên cạnh hai giải pháp trên, giải pháp về chính sách con người là một giải pháp
hết sức cơ bản và không thể thiếu được. Vì như phần trên đã thấy, vấn đề an ninh an
toàn mạng máy tính hoàn toàn là vấn đề con người, do đó việc đưa ra một hành lang
pháp lý và các quy nguyên tắc làm việc cụ thể là cần thiết. Ở đây, hành lang pháp lý có
thể gồm: các điều khoản trong bộ luật của nhà nước, các văn bản dưới luật,... Còn các
quy định có thể do từng tổ chức đặt ra cho phù hợp với từng đặc điểm riêng. Các quy
5

7. Giải pháp xác thực người dùng Lê Thị Thùy Lương
định có thể như: quy định về nhân sự, việc sử dụng máy, sử dụng phần mềm,... Và như
vậy, sẽ hiệu quả nhất trong việc đảm bảo an ninh an toàn cho hệ thống mạng máy tính
một khi ta thực hiện triệt để giải pháp về chính sách con người.
Tóm lại, vấn đề an ninh an toàn mạng máy tính là một vấn đề lớn, nó yêu cầu
cần phải có một giải pháp tổng thể, không chỉ phần mềm, phần cứng máy tính mà nó
đòi hỏi cả vấn đề chính sách về con người. Và vấn đề này cần phải được thực hiện một
cách thường xuyên liên tục, không bao giờ triệt để được vì nó luôn nảy sinh theo thời
gian. Tuy nhiên, bằng các giải pháp tổng thể hợp lý, đặc biệt là giải quyết tốt vấn đề
chính sách về con người ta có thể tạo ra cho mình sự an toàn chắc chắn hơn.
1.2. Vấn đề bảo mật hệ thống và mạng
1.2.1. Các vấn dề chung về bảo mật hệ thống và mạng
Đặc điểm chung của một hệ thống mạng là có nhiều người sử dụng chung và
phân tán về mặt địa lý nên việc bảo vệ tài nguyên phức tạp hơn nhiều so với việc môi
trường một máy tính đơn lẻ, hoặc một người sử dụng.
Hoạt động của người quản trị hệ thống mạng phải đảm bảo các thông tin trên
mạng là tin cậy và sử dụng đúng mục đích, đối tượng đồng thời đảm bảo mạng hoạt
động ổn định không bị tấn công bởi những kẻ phá hoại.
Nhưng trên thực tế là không một mạng nào đảm bảo là an toàn tuyệt đối, một hệ
thống dù được bảo vệ chắc chắn đến mức nào thì cũng có lúc bị vô hiệu hóa bởi những
kẻ có ý đồ xấu.
1.2.2. Một số khái niệm và lịch sử bảo mật hệ thống
a. Đối tượng tấn công mạng (intruder)
Đối tượng là những cá nhân hoặc tổ chức sử dụng những kiến thức về mạng và
các công cụ phá hoại (gồm phần cứng hoặc phần mềm) để dò tìm các điểm yếu và các
lỗ hổng bảo mật trên hệ thống, thực hiện các hoạt động xâm nhập và chiếm đoạt tài
nguyên trái phép.
Một số đối tượng tấn công mạng như:
Hacker: là những kẻ xâm nhập vào mạng trái phép bằng cách sử dụng các công
cụ phá mật khẩu hoặc khai thác các điểm yếu của thành phần truy nhập trên hệ thống
Masquerader: Là những kẻ giả mạo thông tin trên mạng như giả mạo địa chỉ IP,
tên miền, định danh người dùng…
6

8. Giải pháp xác thực người dùng Lê Thị Thùy Lương
Eavesdropping: Là những đối tượng nghe trộm thông tin trên mạng, sử dụng
các công cụ Sniffer, sau đó dùng các công cụ phân tích và debug để lấy được các
thông tin có giá trị.
Những đối tượng tấn công mạng có thể nhằm nhiều mục đích khác nhau như ăn
cắp các thông tin có giá trị về kinh tế, phá hoại hệ thống mạng có chủ định, hoặc có thể
đó là những hành động vô ý thức…
b. Các lỗ hổng bảo mật
Các lỗ hổng bảo mật là những điểm yếu trên hệ thống hoặc ẩn chứa trong một
dịch vụ mà dựa vào đó kẻ tấn công có thể xâm nhập trái phép vào hệ thống để thực
hiện những hành động phá hoại chiếm đoạt tài nguyên bất hợp pháp.
Có nhiều nguyên nhân gây ra những lỗ hổng bảo mật: có thể do lỗi của bản thân
hệ thống, hoặc phần mềm cung cấp hoặc người quản trị yếu kém không hiểu sâu về
các dịch vụ cung cấp…
Mức độ ảnh hưởng của các lỗ hổng tới hệ thống là khác nhau. Có lỗ hổng chỉ
ảnh hưởng tới chất lượng dịch vụ cung cấp, có lỗ hổng ảnh hưởng tới toàn bộ hệ thống
hoặc phá hủy hệ thống.
c. Chính sách bảo mật
Chính sách bảo mật là tập hợp các quy tắc áp dụng cho những người tham gia
quản trị mạng, có sử dụng các tài nguyên và các dịch vụ mạng.
Đối với từng trường hợp phải có chính sách bảo mật khác nhau. Chính sách bảo
mật giúp người sử dụng biết trách nhiệm của mình trong việc bảo vệ các tài nguyên
trên mạng, đồng thời còn giúp cho nhà quản trị mạng thiết lập các biện pháp đảm bảo
hữu hiệu trong quá trình trang bị, cấu hình và kiểm soát hoạt động của hệ thống và
mạng.
1.3. Các kiến thức cơ bản về xác thực người dùng
Khi người sử dụng muốn truy nhập vào một hệ thống máy tính, thông thường,
người sử dụng cần cung cấp các thông tin nhận dạng cho máy tính. Khi nhận được các
thông tin ấy, máy tính kiểm tra xem người sử dụng có quyền truy nhập vào hệ thống
không. Đây cũng là một nguyên tắc cơ bản được áp dụng cho một người khi muốn trao
đổi thông tin với người khác: Trước tiên cần phải xác định người tham gia trao đổi
thông tin có đúng là người muốn trao đổi không. Do đó cần phải có một phương thức
7

9. Giải pháp xác thực người dùng Lê Thị Thùy Lương
để cung cấp đặc điểm nhận dạng nhằm đảm bảo người trao đổi thông tin là hợp lệ. Quá
trình này được gọi là xác thực người sử dụng.
Trên thế giới cũng như ở Việt Nam, vấn đề xác thực người dùng đang được
quan tâm và đã có nhiều giải pháp được sử dụng và nghiên cứu. Có rất nhiều cách để
xác thực: người sử dụng có thể cung cấp các thông tin mà chỉ có người đó mới biết: ví
dụ mật khẩu, mã số cá nhân,… hoặc người đó có thể cung cấp các thông tin riêng khác
như số chứng minh thư, thẻ từ, thẻ thông minh… Trong đó, mỗi giải pháp lại có những
ưu điểm và nhược điểm riêng khác nhau.
1.3.1. Khái niệm về xác thực người dùng
Xác thực người dùng là một quá trình qua đó hệ thống có thể xác minh rằng
một ai đó thực sự là họ. Quá trình xác thực sẽ xác định xem một người có phải là
người được sử dụng hệ thống không. Nó thường đi kèm với quá trình xác định quyền
hạn của người đó trong hệ thống.
1.3.2. Các giải pháp xác thực người dùng phổ biến
a. Giải pháp sử dụng tên và mật khẩu
Mô tả
Đây là giải pháp truyền thống hay được sử dụng nhất, là giải pháp sử dụng tài
khoản của hệ thống. Mỗi tài khoản bao gồm tên truy nhập (uername) và mật khẩu
(password). Tên truy nhập dùng để phân biệt các người dùng khác nhau (thường là duy
nhất trong hệ thống), còn mật khẩu để xác thực lại người sử dụng tên đó có đúng là
người dùng thật sự không. Mật khẩu thường do người sở hữu tên truy nhập tương ứng
đặt và được giữ bí mật chỉ có người đó biết.
Khi người dùng muốn đăng nhập và sử dụng tài nguyên hệ thống thì phải đăng
nhập bằng cách nhập tên và mật khẩu của mình. Trước hết, hệ thống sẽ đối chiếu tên
truy nhập của người dùng đưa vào với cơ sở dữ liệu tên người dùng, nếu tồn tại tên
người dùng như vậy thì hệ thống tiếp tục đối chiếu mật khẩu được đưa vào tương ứng
với tên truy nhập trong cơ sở dữ liệu. Qua 2 lần đối chiếu nếu thỏa mãn thì người đăng
nhập là người dùng hợp lệ của hệ thống.
Ưu điềm
Thiết kế và sử dụng đơn giản, tốn ít tài nguyên. Hệ thống chỉ gồm một cơ sở dữ
liệu người dùng với 2 thông tin chủ yếu là tên truy nhập và mật khẩu. Tương ứng với
8

10. Giải pháp xác thực người dùng Lê Thị Thùy Lương
mỗi tên truy nhập là quyền sử dụng của người đó trong hệ thống. Do đó các thông tin
này không chiếm nhiều tài nguyên. Người dùng dễ hiểu và dễ sử dụng.
Chi phí để thực hiện giải pháp này là rẻ so với các giải pháp khác. Nó không
phụ thuộc vào các thiết bị phần cứng mà chỉ dựa trên phần mềm. Giải pháp này có khả
năng làm việc trên mọi hệ điều hành. Do đó, việc thực hiện giải pháp này khá dễ dàng
và không tốn kém.
Nhược điểm
Giải pháp này có nhược điểm lớn nhất là không có được sự bảo mật cao. Vì
người dùng thường có tên đăng nhập nhiều người dùng có. Mặt khác, người dùng
thường chọn mật khẩu dễ nhớ hoặc không cẩn thận khi gõ mật khẩu, do vậy dễ bị tấn
công. Kẻ tấn công có nhiều phương pháp để đạt được mật khẩu như thâm nhập vào hệ
thống đọc file mật khẩu, dự đoán mật khẩu, vét cạn các từ trong từ điển để tìm mật
khẩu, hoặc có thể lừa người dùng để lộ mật khẩu.
Một số biện pháp để tăng thêm tính bảo mật cho giải pháp này:
Đặt mật khẩu phức tạp: mật khẩu phải chứa tối thiểu 6 ký tự, không trùng với
tên đăng nhập, chứa các loại ký tự là chữ cái, chữ số, ký tự đặc biệt. Nếu đặt như vậy
thì kẻ muốn tấn công cũng sẽ rất khó đoán được mật khẩu.
Thay đổi mật khẩu: quy định sau một thời gian nhất định mật khẩu sẽ không
còn tác dụng đối với hệ thống và người dùng phải đặt lại mật khẩu khác. Mật khẩu sẽ
được thay đổi nên khả năng kiểm soát tình trạng an toàn của mật khẩu cao hơn.
Mã hóa thông tin: Trong môi trường làm việc là mạng, những nhà thiết kế
thường dùng biện pháp mã hóa thông tin đăng nhập từ một máy khách nào đó trước
khi chúng được gửi đi tới máy chủ của hệ thống. Do đó, khả năng bị mất cắp mật khẩu
sẽ giảm đi rất nhiều khi kẻ xấu bắt gói tin đăng nhập trên đường truyền.
Hiện nay, giải pháp mật khẩu sử dụng một lần (one-time password) được sử
dụng rất nhiều trong các ứng dụng. Các mật khẩu trong danh sách chỉ có thể sử dụng
một lần duy nhất mà không thể sử dụng lại trong những lần đăng nhập sau. Có 2 cách
để hệ thống mật khẩu sử dụng một lần có thể làm việc là:
Danh sách các mật khẩu được tạo ra một cách ngẫu nhiên bởi hệ thống và được
sao làm 2 bản, một bản cho người dùng và một bản cho hệ thống.
Danh sách mật khẩu được tạo ra theo yêu cầu của người sử dụng và được hệ
thống công nhận.
9

11. Giải pháp xác thực người dùng Lê Thị Thùy Lương
Quá trình thực hiện: Sử dụng thuật toán MD4 (hiện nay là MD5) từ một giá trị
cho trước (do người dùng hoặc do máy ngẫu nhiên tạo ra) để tạo ra khóa đầu tiên, tiếp
tục áp dụng thuật toán MD4 cho khóa đầu tiên để được khóa thứ 2 …và cứ áp dụng
liên tục thuật toán MD4 để sinh ra các khóa nối tiếp nhau. Khi xác thực người dùng, hệ
thống phải biết một trong các khóa (khóa thứ n) , nó sẽ hỏi người dùng khóa trước đó
(khóa thứ n-1). Nếu người dùng nhập đúng khóa n-1 thì hệ thống sẽ cho người dùng
đăng nhập và ghi lại khóa n-1 vào bộ nhớ. Đến lần đăng nhập sau, hệ thống sẽ hỏi
người dùng khóa thứ n-2 …
Khi dùng thuật toán MD4 để sinh ra kết quả thì từ kết quả hầu như không thể
suy ngược lại giá trị đầu vào nên hệ thống không thể tìm ra được khóa thứ n-1 là gì,
mặc dù khi biết cả khóa thứ n.
Tuy nhiên, theo cách này kẻ xấu vẫn có thể tấn công. Nếu người dùng tự thiết
lập giá trị đầu vào để xây dựng hệ thống khóa thì rất có thể nó sẽ được đoán ra theo
các cách giống như khi đoán các mật khẩu thông thường. Đối với những từ đoán được,
kẻ tấn công sẽ áp dụng thuật toán MD4 để sinh ra các khóa và sẽ thử hết các khóa này
cho đến khi tìm được khóa người dùng đang sử dụng. Còn trong trường hợp hệ thống
sẽ tự sinh ra giá trị ban đầu và một lượng mật khẩu đủ dùng trong một thời gian nào
đó, người dùng sẽ có một danh sách các mật khẩu được đánh thứ tự. Về phía người
dùng, họ sẽ không thích phải dùng nhiều mật khẩu. Điều này gây phiền toái cho người
dùng và khả năng bị mất cắp danh sách khóa là rất cao. Ngoài ra, kẻ tấn công còn có
thể dùng phương pháp bắt gói tin đăng nhập của người dùng để lấy mật khẩu.
Ứng dụng
Giải pháp này đã và đang được sử dụng rất nhiều trong các ứng dụng. Nó được
ứng dụng trên một máy tính và đặc biệt được ứng dụng cả trên mạng. Kể cả các cơ
quan, tổ chức không có điều kiện kinh tế để có thể trang bị cho hệ thống mạng của
mình các đường truyền tốc độ cao thì vẫn có thể sử dụng giải pháp này. Bởi vì, thông
tin truyền và lưu trữ chỉ bao gồm tên đăng nhập và mật khẩu. Dung lượng truyền đi
trên đường truyền nhỏ nên dù đường truyền có băng thông không lớn thì thông tin này
cũng được truyền đi trong một khoảng thời gian chấp nhận được.
Các ứng dụng tiêu biểu hiện nay đang sử dụng giải pháp xác thực bằng mật
khẩu như: Hệ điều hành (Windows, Unix…), các dịch vụ thư điện tử, thương mại điện
tử…
10

12. Giải pháp xác thực người dùng Lê Thị Thùy Lương
b. Giải pháp dùng thẻ thông minh
Mô tả
Thẻ thông minh (smart cart) là một thẻ plastic có kích cỡ như thẻ tín dụng được
trang bị một vi mạch dùng để chứa bộ nhớ và một mạch xử lý với hệ điều hành để
kiểm soát bộ nhớ.
Nó có thể lưu trữ dữ liệu về thông tin cá nhân, tiền hoặc một số thông tin khác
mà sự thay đổi của chúng cần được kiểm soát chặt chẽ. Ngoài ra, nó có thể lưu trữ các
khóa mã hóa để người dùng có thể nhận dạng qua mạng, chữ ký điện tử … Đặc biệt,
hiện nay thẻ thông minh có hỗ trợ chứng nhận số. Nó mã hóa dữ liệu và kiểm tra tính
hợp lệ của các giao dịch qua mạng. Đây là một giải pháp rất hiệu quả và linh động cho
các vấn đề về xác thực người dùng.
Hiện nay, các cơ quan tổ chức dùng thẻ rầt nhiều. Đầu tiên, những thông tin cần
thiết cho việc nhận dạng các nhân viên trong cơ quan, tổ chức sẽ được lưu vào bộ nhớ
của thẻ. Sau đó, nó được cung cấp cho các nhân viên tương ứng với các thông tin đó.
Mỗi cơ quan, tổ chức khác nhau sẽ có các yêu cầu về thông tin xác thực khác nhau
nhưng thường là các thông tin như tên truy nhập, mật khẩu và một số thông tin cá nhân
khác.
Trong hệ thống thông tin đòi hỏi phải có xác thực người dùng, nhân viên trong
tổ chức chỉ cần đưa thẻ vào thiết bị đọc thẻ và nhập vào một mã số bí mật nào đó để
xác nhận với hệ thống là chính họ là người sở hữu chiếc thẻ đó. Khi đã nhập đúng mã
này, thiết bị đọc thẻ sẽ đọc các thông tin nhận dạng được ghi trong thẻ và chuyển các
thông tin này đến hệ thống, sau đó hệ thống sẽ kiểm tra chúng với cơ sở dữ liệu người
dùng.
Ưu điểm
Nhờ vào kiến trúc vật lý và logic của thẻ mà đã giảm được rất nhiều các nguy
cơ gây mất an toàn thông tin. Mọi hoạt động của thẻ đều được kiểm soát bởi hệ điều
hành nên các thông tin cần giữ bí mật sẽ không thể lấy ra được từ thẻ. Các thông tin
bên trong thẻ không thể bị kẻ xấu lấy cắp như các thông tin được lưu trữ trong các
phần mềm hệ quản trị cơ sở dữ liệu thông thường.
Các khóa bí mật dùng cho chữ ký điện tử và nhận dạng đều được lưu trữ bên
trong thẻ. Nhà sản xuất thẻ cũng như người sở hữu thẻ đều không thể biết được các
khóa này. Vì vậy, chúng không thể bị lấy cắp hay bị sao chép.
11

13. Giải pháp xác thực người dùng Lê Thị Thùy Lương
Mỗi chiếc thẻ đều có số nhận dạng PIN để tránh việc đánh cắp và bị kẻ xấu sử
dụng. Trước khi sử dụng thẻ, người dùng phải nhập vào số PIN của thẻ. Cơ chế quản
lý số PIN của thẻ cũng rất an toàn bởi vì số PIN gần như không thể đoán ra được. Mặt
khác, thẻ quy định số lần nhập tối đa, nếu số lần nhập không chính xác liên tục đến
con số quy định thì thẻ sẽ tự động khóa. Muốn mở khóa thì người dùng phải nhập vào
một số dùng để mở khóa của thẻ. Tương tự, nếu nhập không chính xác liên tiếp đến
một số nào đó thẻ sẽ bị khóa vĩnh viễn và không thể sử dụng lại nữa. Như vậy, việc sử
dụng thẻ là rất an toàn và thuận tiện. Giờ đây người dùng thay vì phải nhớ nhiều số mà
chỉ phải nhớ một số, còn các thông tin nhận dạng đều ở trong thẻ. Trong trường hợp
thẻ bị mất cắp, kẻ lấy cắp cũng không thể sử dụng được thẻ vì không có số PIN.
Nhược điểm
Tuy giải pháp này đã hạn chế được sự mất cắp thẻ bằng cách kết hợp thẻ với
một số PIN nhưng vẫn có thể bị đánh cắp cả thẻ và cả số PIN. Vẫn bắt người dùng
phải nhớ số PIN và phải thêm một chiếc thẻ mới có thể thực hiện việc xác thực.
Để áp dụng giải pháp này, các cơ quan phải trang bị thêm các thiết bị như thiết
bị đọc thẻ, thiết bị ghi, các phần mềm hỗ trợ …Số lượng và giá thành của các thiết bị
này không phải là nhỏ, do đó khá là tốn kém.
Các dịch vụ hỗ trợ phổ biến cho việc xác thực bằng thẻ là chưa đầy đủ. Các
dịch vụ thư điện tử, các dịch vụ thương mại …cần đến xác thực trên Internet đều chưa
hỗ trợ xác thực bằng thẻ. Hiện nay, hầu như các nhà cung cấp giải pháp xác thực bằng
thẻ đều phát triển các dịch vụ theo mô hình riêng của mình, sử dụng các thiết bị riêng
chưa thống nhất, do đó khả năng liên hệ giữa các hệ thống hầu như không có.
Ứng dụng
Đây được coi là giải pháp tương đối hoàn chỉnh và được nhận định là có tiềm
năng lớn. Hiện nay, trên thế giới có rất nhiều công ty lớn đang phát triển những giải
pháp xác thực hoàn thiện hơn về cả mức độ an toàn và khả năng linh động trong việc
sử dụng thẻ. Có rất nhiều quốc gia đã sử dụng công nghệ này để làm chưng minh thư,
thẻ rút tiền ngân hàng… Giải pháp này ngày càng được sử dụng nhiều hơn do sự phát
triển về khoa học công nghệ, giá thành của thẻ cũng như của các thiết bị có liên quan
giảm đi rất nhiều trong thời gian vừa qua. Tổ chức chuẩn hóa quốc tế ISO đã và đang
đưa ra những tiêu chuẩn thống nhất trong việc xây dựng và phát triển thẻ.
12

14. Giải pháp xác thực người dùng Lê Thị Thùy Lương
c. Giải pháp xác thực sử dụng các kỹ thuật sinh trắc học
Mô tả
Tuy giải pháp xác thực sử dụng thẻ thông minh khá an toàn và linh hoạt nhưng
trong những lĩnh vực quan trọng cần sự an toàn chặt chẽ như ngân hàng, quân sự …
đòi hỏi phải có giải pháp khác an toàn hơn. Và các nhà nghiên cứu đã đưa ra giải pháp
xác thực sử dụng các kỹ thuật sinh trắc học để giải quyết những vấn đề đó.
Giải pháp này dựa vào một số bộ phận của con người như dấu vân tay, hình
dạng lòng bàn tay, mắt, giọng nói…Đây là những đặc điểm đặc trưng mà không của
người nào hoàn toàn giống của người nào. Để xác thực trong máy tính, chúng ta phải
số hóa và lưu trữ các đặc điểm này vào một cơ sở dữ liệu. Ngoài ra còn phải có các
thiết bị để ghi nhận các thông tin và chuyển về để đối chiếu với cơ sở dữ liệu đã có
trong hệ thống.
Ở phía máy khách, người dùng sử dụng một thiết bị đầu cuối có hỗ trợ biểu
mẫu dùng cho việc đăng nhập vào hệ thống hoặc trong môi trường Internet thì sử dụng
trình duyệt để mở trang đăng nhập.
Người dùng sẽ phải điền vào biểu mẫu mật khẩu hay một thông tin nhận dạng
tương tự và cung cấp mẫu sinh trắc học như dấu vân tay, hình dạng lòng bàn tay, mắt,
giọng nói, chữ ký …thông qua các thiết bị nhận dạng được tích hợp trong đó. Sau đó,
các thông tin này sẽ được chuyển về trung tâm xác thực của hệ thống để kiểm tra.
Trung tâm sẽ phân tích mẫu thu được và đối chiếu xem mẫu tương ứng với mật khẩu
được lưu trong cơ sở dữ liệu có trùng hay không, nếu trùng thì người dùng đăng nhập
là hợp lệ. Và hệ thống sẽ đưa ra các quyền hạn, tài nguyên phù hợp cho người sử dụng.
Ưu điểm
Người dùng hầu như không thể thay đổi được đặc điểm các bộ phận như dấu
vân tay, mắt …để dùng trong xác thực.
Người dùng cũng không thể đưa những đặc điểm này cho người khác sử dụng
như thẻ hay mật khẩu được.
Các đặc điểm sinh trắc học này thì không thể bị mất cắp. Ngày nay với trình độ
khoa học công nghệ phát triển, việc nhận biết các thông tin sinh trắc học đã có thể
phân biệt được thông tin sinh trắc học của người sống và của người chết.
Nhược điểm
13

15. Giải pháp xác thực người dùng Lê Thị Thùy Lương
Khi mà các dữ liệu sinh trắc học khó có sự thay đổi như dấu vân tay, mắt được
sử dụng trong các ứng dụng khác nhau thì rất dễ bị đánh cắp.
Trên thế giới vẫn chưa có một chuẩn chung nào cho việc số hóa các mẫu sinh
trắc học. Mặt khác, các nhà sản xuất khác nhau cung cấp các thiết bị xác thực mẫu sinh
trắc học theo các chuẩn khác nhau không có sự thống nhất. Do đó, việc trang bị hệ
thống xác thực này không có tính linh động cao.
Có một số thông tin có thể bị thay đổi vì nhiều lý do. Ví dụ: Dấu vân tay bị thay
đối do bị chấn thương, giọng nói bị méo do bị viêm họng …Do đó, việc xác thực đúng
các thông tin này thường rất thấp.
Ở nhiều nơi việc đưa giải pháp này vào các ứng dụng trên Internet là không
thực tế. Các thông tin xác thực sinh trắc học thường khá lớn trong khi băng thông
đường truyền không phải ở đâu cũng đủ rộng. Dẫn đến kết quả phản hồi lại rất chậm.
Ứng dụng
Đây là một giải pháp có mức độ an toàn cao nhất và được đánh giá là có khả
năng phát triển rộng rãi. Khoa học công nghệ ngày càng phát triển hiện đại sẽ làm tăng
thêm sự an toàn, tính tiện lợi và giảm giá thành của các thiết bị liên quan đến.
Một số hãng phần mềm lớn đã hỗ trợ giải pháp xác thực bằng sinh trắc học như
hãng Microsoft với các phiên bản hệ điều hành Windows NT, Windows 2000… Nước
Anh cũng đã bắt đầu nghiên cứu và đưa vào triển khai kế hoạch sử dụng các thông tin
sinh trắc học trong công việc quản lý như các thẻ dịch vụ, chứng minh thư …
1.3.3. Các giao thức xác thực
Dịch vụ xác thực đặc biệt quan trọng trong việc đảm bảo cho một hệ thống hoạt
động an toàn. Một hệ thống thường phải xác thực một thực thể trước khi tiến hành
truyền thông với thực thể đó. Nhận dạng của thực thể sau đó được sử dụng để xác định
quyền truy cập hay để thực hiện chống chối bỏ. Trong giao thức xác thực, hai bên
thường đồng ý chia sẻ một bí mật để đảm bảo tính toàn vẹn và tính bí mật.
Các kỹ thuật xác thực thường dựa trên ba mô hình: bạn-có-cái-gì-đó, bạn-biết-
cái-gì-đó và bạn-là-cái-gì-đó. Trong mô hình xác thực bạn-biết-cái-gì-đó, người sử
dụng đưa ra tri thức về một cái gì đó ví dụ như password hoặc một số định danh cá
nhân. Trong hướng tiếp cận bạn-có-cái-gì-đó, người sử dụng chứng minh sự chiếm
hữu một vật gì đó ví dụ như một khóa vật lý, một dấu hiệu, một card tự nhận dạng
hoặc một khóa bí mật được lưu trữ trên smart card. Mô hình bạn-là-cái-gì-đấy dựa trên
14

16. Giải pháp xác thực người dùng Lê Thị Thùy Lương
một đặc điểm không thể thay đổi của người sử dụng như giọng nói, dấu vân tay hay
võng mạc.
Vì các kỹ thuật này không cung cấp đủ sự đảm bảo về nhận dạng nếu được sử
dụng đơn lẻ, nên các hệ thống kết hợp cả ba mô hình có thể được sử dụng. Các hệ
thống này yêu cầu người sử dụng đưa ra hơn một loại bằng chứng để chứng minh nhận
dạng của mình. Ví dụ như một máy ATM (Asynchronous Transfer Mode) yêu cầu một
người chứng minh cả tri thức về số nhận dạng cá nhân và sự sở hữu một card để truy
cập được đến account của mình.
Hệ thống xác thực có thể thực hiện các giao thức xác thực phức tạp với các thiết
bị kiểm tra nhận dạng của người sử dụng. Các giao thức này có thể sử dụng các thao
tác mã hóa phức tạp và sử dụng các khóa mã hóa dài để ngăn cản nhiều loại tấn công
truyền thống. Sau đây là một số giao thức xác thực phổ biến:
Giao thức thử thách và trả lời: Giao thức thử thách và trả lời cho phép người
truy nhập tự xác thực mình với hệ thống bằng cách chứng minh hiểu biết của mình về
giá trị mật mã bí mật mà không yêu cầu người truy nhập tiết lộ bí mật. Hệ thống xác
thực đưa ra cho người truy nhập một số được tạo ra một cách ngẫu nhiên được gọi là
thử thách. Người truy nhập nhập số thử thách và giá trị mật để hàm mật mã tính ra câu
trả lời. Hệ thống xác thực nét nhận dạng của người truy nhập nếu câu trả lời là giá trị
mong đợi. Bởi vì thử thách là một số ngẫu nhiên, giao thức thử thách – trả lời cung cấp
một lá chắn có hiệu quả chống lại sự tấn công lặp lại.
Giao thức xác thực không tiết lộ bí mật: cho phép người sử dụng tự xác thực
với một hệ thống bằng cách chứng minh tri thức về một giá trị bí mật mà không yêu
cầu người sử dụng tiết lộ bí mật. Hệ thống xác thực gửi cho người sử dụng một số bất
kỳ. Người sử dụng sử dụng giá trị bất kỳ đó và bí mật để tính toán một giá trị trả lời.
Hệ thống xác nhận nhận dạng của người sử dụng nếu giá trị trả lời đúng.
Giao thức biến đổi mật khẩu: một người sử dụng xử lý mật khẩu của mình
thông qua một hàm băm và gửi kết quả cho hệ thống xác thực. Hệ thống so sánh giá trị
băm với giá trị băm đúng mà nó lưu trữ, người sử dụng sẽ được xác thực nếu hai giá trị
này giống nhau. Nếu hệ thống lưu trữ mật khẩu thay vì lưu trữ các giá trị băm của nó,
nó phải tính toán giá trị băm trước khi thực hiện so sánh. Các giao thức này ngăn chặn
việc ăn cắp mật khẩu trên đường truyền nhưng lại dễ bị đánh lừa bởi các cuộc tấn công
lặp lại.
Giao thức sử dụng mật khẩu một lần: là cải tiến của phương pháp biến đổi
mật khẩu để chống lại các cuộc tấn công lặp lại. Giao thức này yêu cầu người sử dụng
15

17. Giải pháp xác thực người dùng Lê Thị Thùy Lương
và hệ thống xác thực chia sẻ một số bí mật nhỏ n. Người sử dụng băm mật khẩu của
mình n lần để tạo ra mật khẩu sử dụng một lần và gửi nó tới hệ thống, trong khi đó hệ
thống cũng thực hiện băm giá trị mật khẩu của người sử dụng mà nó lưu trữ n lần và sẽ
xác thực người sử dụng nếu hai giá trị này trùng nhau. Các cuộc tấn công lặp lại không
thể thực hiện được bởi mật khẩu lần sau không xác định được từ mật khẩu của lần truy
nhập trước.
Giao thức sử dụng chứng chỉ số: là một dạng khác của giao thức xác thực
không tiết lộ bí mật trong đó giá trị mã hóa bí mật là một khóa riêng và hệ thống xác
thực sử dụng khóa công khai tương ứng để kiểm tra trả lời.
1.3.4. Nhận xét
Giải pháp xác thực sử dụng tên và mật khẩu là giải pháp truyền thống được sử
dụng phổ biến nhất hiện nay. Nó có hiệu quả, đơn giản, nhanh gọn và giá thành thấp.
Song, giải pháp này còn tồn tại khá nhiều bất cập, nguy cơ bị đánh cắp cao. Khi ứng
dụng trên Internet, các thông tin này cũng rất dễ bị lấy cắp trong quá trình truyền thông
tin đi. Hiện nay, để hạn chế các nhược điểm này, có nhiều cơ chế bảo mật được sử
dụng như mật khẩu dùng một lần.
Giải pháp xác thực sử dụng thẻ đã hạn chế một số nhược điểm của giải pháp
dùng tên và mật khẩu. Các thông tin cần thiết của người dùng được lưu trữ ngay trên
thẻ. Các thẻ hầu như đều yêu cầu người sử dụng phải nhập vào một số nhận dạng PIN
làm tăng thêm mức độ an toàn. Đây là giải pháp khá hoàn chỉnh và an toàn nhưng chi
phí cho việc áp dụng giải pháp này lại cao. Các nước phát triển trên thế giới sử dụng
nhiều.
Giải pháp xác thực sử dụng kỹ thuật trong sinh trắc học cung cấp một cơ chế
đặc biệt an toàn. Người dùng sẽ được xác thực thông qua những gì của chính mình.
Nhưng việc áp dụng giải pháp này trong các ứng dụng trên Internet là không khả quan
vì đường truyền băng thông không đủ lớn so với lượng thông tin cần truyền. Mặt khác,
giải pháp này đòi hỏi phải có các trang thiết bị với công nghệ cao và hiện đại nên việc
áp dụng giải pháp này còn gặp nhiều khó khăn.
Hiện nay, trên thế giới để nâng cao tính an toàn, một số nhà sản xuất đã cung
cấp những giải pháp kết hợp các giải pháp khác nhau. Tuy nhiên, nó đòi hỏi các trang
thiết bị hiện đại và giá thành rất cao. Và thực tế hiện nay, sự kết hợp này chưa được sử
dụng nhiều.
16

18. Giải pháp xác thực người dùng Lê Thị Thùy Lương
Chương 2:
MẠNG KHÔNG DÂY VÀ CÁC CHÍNH SÁCH BẢO MẬT
Mạng không dây là một công nghệ sử dụng sóng điện từ để truyền tin. Hiện
nay mạng không dây được ứng dụng trong rất nhiều thiết bị, đặc biệt là các thiết bị
cầm tay ví dụ như: Pocket PC, điện thoại di động thế hệ mới … Mục đích chính của
công nghệ không dây là cung cấp cho người sử dụng khả năng truy cập thông tin ở bất
cứ đâu và tại bất kì thời điểm nào với các thiết bị có vị trí liên tục thay đổi.
2.1. Giới thiệu chung về mạng không dây
Ngày nay sự phát triển công nghệ đã diễn ra với một tốc độ chóng mặt, không
thể đoán trước. Công nghệ Internet cũng không nằm ngoài xu hướng đó, chỉ cách đây
một thời gian ngắn khi các modem 56Kbps đang còn phổ biến và được nhiều người
chấp nhận, nhưng đến nay với công nghệ DSL thì người dùng có thể truy cập Internet
tốc độ cao ngay tại chính nhà mình với đường kết nối có thể lên tới 6Mbps. Chưa bao
giờ người dùng có thể truy nhập miễn phí rất nhiều thông tin một cách nhanh chóng và
thuận tiện. Con người có thể ngồi nhà và tìm kiếm trao đổi thông tin với tốc độ tải dữ
liệu lên tới hàng megabit. Nhưng thực sự thì chi phí cho DSL là không rẻ, điều đó làm
cho nó không phải là một giải pháp tối ưu đối với người dùng. Với sự phát triển mạnh
mẽ của các thiết bị cầm tay và các thiết bị hỗ trợ không dây đã đưa đến một công nghệ
mới chính là công nghệ mạng không dây, dùng sóng điện từ để thực hiện các giao thức
truyền tin không cần qua dây hoặc cáp nối. Giao tiếp qua mạng không dây hiện nay
được cung cấp rất dễ dàng, giá rẻ, dịch vụ mạng băng thông rộng. Cùng với các thiết
bị hỗ trợ như là bluetooth, mạng không dây đang được áp dụng rộng rãi, đặc biệt với
các thiết bị cầm tay như là: mobile, PDA, pocketPC, …
Công nghệ không dây - đúng với tên gọi của nó - là công nghệ cho phép một
hoặc nhiều thiết bị giao tiếp được với nhau mà không cần những kết nối vật lí hay nói
cách khác là kết nối mà không cần đến cable mạng. Công nghệ không dây sử dụng
sóng radio trong khi các công nghệ truyền thống sử dụng các loại cable làm phương
tiện truyền dữ liệu. Phạm vị của công nghệ không dây là rất lớn, kể từ những hệ thống
mạng trên diện rộng và phức tạp như mạng WLAN, mạng điện thoại di động cho tới
những hệ thống, thiết bị cực kì đơn giản như tai nghe, micro không dây và một loạt các
thiết bị không có nhiệm vụ lưu trữ và xử lí thông tin khác. Nó cũng bao gồm các thiết
bị hồng ngoại như các loại điều khiển từ xa, một số loại chuột và bàn phím không dây
và tai nghe stereo không dây, các thiết bị loại này đều cần một không gian không bị
17

19. Giải pháp xác thực người dùng Lê Thị Thùy Lương
chắn giữa hai thiết bị truyền và nhận tín hiệu để đóng đường kết nối. Mục đích chính
của công nghệ không dây là cung cấp cho người sử dụng khả năng truy cập thông tin ở
bất cứ đâu và tại bất kì thời điểm nào với các thiết bị có vị trí liên tục thay đổi. Trong
lĩnh vực phát triển ứng dụng cho công nghệ không dây, điều đầu tiên phải nhắc tới
chính là các ứng dụng phục vụ cho việc đàm thoại bằng các thiết bị điện thoại di động.
Nhưng ngày nay, với sự phát triển liên tục của các thiết bị di động, nền tảng mạng di
động và cả nhu cầu của người sử dụng, lĩnh vực phát triển ứng dụng cho công nghệ
không dây đã được mở ra nhiều hướng đầy tiềm năng như truy cập Internet, truy cập
tới các tài nguyên đa phương tiện và các trò chơi .
2.2. Lịch sử phát triển và sự phát triển của mạng không dây
2.2.1. Lịch sử phát triển của mạng không dây
Sau đây là những thông tin cơ bản dẫn đến sự ra đời của hệ thống truyền thông
không dây hiện nay:
Năm 1928: Lần đầu tiên John Baird đã sử dụng bộ biến điệu biên độ trong công
nghệ không dây để thu phát tín hiệu Tivi qua thái bình dương.
Năm 1933: Amstrong phát minh ra bộ biến điệu tần số
Năm 1958: Hệ thống mạng không dây đầu tiên ở Đức ra đời, đó là hệ thống A-
Netz, theo công nghệ tương tự sử dụng tần số 160MHz. Đến năm 1971 mức độ phủ
sóng đạt 80% diện tích lãnh thổ, phục vụ hơn 11.000 khách hàng.
Năm 1982: Hệ thống mới ra đời, sử dụng dải tần 900MHz, cho phép truyền âm
thanh và dữ liệu, đó là hệ thống GSM (Groupe Speciale Mobile) (sau này thuật ngữ
này viết tắt cho Global System for Mobile communication).
Năm 1983: Mỹ đưa ra hệ thống AMPS và đến năm 1989 hệ thống này được
phát triển thành hệ thống điện thoại di động tương tự làm việc ở dải tần 850 MHz.
Đầu năm 1990: Đánh dấu sự khởi đầu của hệ thống kỹ thuật số hoàn chỉnh.
Năm 1991, cơ quan Tiêu chuẩn truyền thông Châu Âu ETSI phát triển chuẩn DECT
cho hệ thống điện thoại không dây kỹ thuật số, làm việc ở dải tần 1880-1900 MHz với
phạm vi liên lạc 100-500m, gồm 120 kênh khác nhau, có thể chuyển tải được 2Mbit/s.
Hệ thống có khả năng hỗ trợ 10.000 người sử dụng trên 1 km² và sau đó đã được sử
dụng ở hơn 40 nước.
Năm 1991: GSM được chuẩn hoá, phiên bản đầu tiên của GSM được gọi là hệ
thống toàn cầu cho truyền thông di động, hoạt động ở tần số 900MHz, sử dụng 124
18

20. Giải pháp xác thực người dùng Lê Thị Thùy Lương
kênh song công. GSM có thể cung cấp dịch vụ trên phạm vi quốc tế, tự động định vị
những dịch vụ, nhận dạng, mã hoá, nhắn tin ngắn với 160 ký tự, fax. Hiện nay, trên thế
giới có khoảng 130 nước sử dụng các hệ thống truyền thông theo chuẩn GSM.
Năm 1996: Chuẩn ESTI được chuẩn hoá thành HYPERLAN (High
Performance Radio Local Area Network) hoạt động ở tần số 5.2GHz, băng thông
đường truyền lên tới 23,5Mbit/s.
Năm 1997: Chuẩn IEEE 802.11 ra đời, hoạt động ở dải tần 2,4 GHz và băng
thông 2Mbit/s (có thể nâng lên 10Mbit/s)
Năm 1998: Đánh dấu sự bắt đầu của truyền thông di động bằng việc sử dụng vệ
tinh với hệ thống Iridium. Hệ thống này bao gồm 66 vệ tinh quay quanh trái đất ở tầng
thấp và sử dụng dải tần 1.6GHz cho việc kết nối với điện thoại di động .
2.2.2. Sự phát triển của mạng không dây
Mạng không dây có tuổi đời còn rẩt trẻ, tuy nhiên trên thể giới đã có tới hàng
triệu người sử dụng Web phone và các thiết bị cầm tay không dây để truy cập Internet.
Các quốc gia và các tập đoàn đa quốc gia đang nỗ lực rất lớn để thiết lập một cơ sở hạ
tầng không dây vững chắc. Để thấy được sự phát triển của mạng không dây chúng ta
sẽ so sánh mạng không dây và mạng có dây và các ứng dụng của chúng với nhau.
Hình 1. Mạng không dây có dây và các ứng dụng của nó
Mạng không dây bắt đầu phát triển vào năm 1990 nhưng mãi cho tới năm
2000 nó mới thực sự phát triển.
19

21. Giải pháp xác thực người dùng Lê Thị Thùy Lương
Công nghệ truy cập không dây thế hệ 2G truyền với tốc độ: từ 9,6 -> 19,2
kbps, tốc độ này thấp hơn nhiều so với di-up Destop Pc kết nối Internet. Tuy nhiên, ở
thế hệ 2.5G tốc độ này đã lên tới100 kbps, thế hệ 3G tốc độ đạt 2 -> 4Mbps. Với tốc
độ này cho phép kết nối không dây chạy nhanh hơn nhiều so với kết nối có dây và các
dịch vụ DSL.
Hình vẽ trên cho thấy: ở thế hệ 2G, các thông điệp được truyền đi chủ yếu
dưới dạng tiếng nói và văn bản. Nhưng thế hệ 2.5G đặc biệt là 3G đã mở ra một cánh
cửa mới cho nhiều ứng dụng không dây mới ví dụ như hội thảo qua mạng …
Một so sánh nữa mà chúng tôi muốn đưa ra đó là: số lượng thuê bao
(Subscrible) không dây và có dây truy cập Internet. Từ năm 2003 trở về trước số
lượng thuê bao có dây cao hơn nhiều so với không dây. Theo dự đoán của ông
Ericson, thì đến năm 2006 số thuê bao không dây sẽ cao hơn nhiều. (Minh họa Hình 2)
Hình 2: Truy cập internet di động
2.2.3. Các thế hệ phát triển của mạng không dây
Các thế hệ phát triển của mạng không dây được phân chia dựa vào công nghệ
truy cập không dây(Wireless Access Technology).
1G. Hệ thống mạng không dây thế hệ thứ nhất ra đời vào cuối những năm 70
đầu những năm 80. Hệ thống được xây dựng với mục đích duy nhất truyền tiếng nói
dựa trên công nghệ FDMA. Với công nghệ này, mỗi người gọi sẽ có một kênh tần số
riêng .
2G. Thế hệ thứ 2 ra đời vào cuối những năm 80 đầu những năm 90. Hệ thống
đã được số hóa, chất lượng đường truyền được cải thiện đáng kể, dung lượng hệ thống
20

22. Giải pháp xác thực người dùng Lê Thị Thùy Lương
tăng lên, phạm vi của khu vực phủ sóng tăng lên. Công nghệ đa truy nhập chính được
sử dụng cho thế hệ 2G đó là TDMA và CDMA.
3G. Thế hệ 3G là thế hệ của tiếng nói kỹ thuật số và dữ liệu. Hệ thống có thể
truyền được tiếng nói, dữ liệu , hình ảnh, audio và video. Công nghệ sử dụng chính là
W-CDMA and CDMA 2000. W-CDMA(Wideband CDMA): có băng thông 5MHz,
cùng hoạt động với GSM, có thể chuyển giao với cell của GSM, thúc đẩy bởi UMTS
(Universal Mobile Telecommunication System) của châu Âu. CDMA 2000: được đưa
ra bởi Qualcomm của US, băng thông 5MHz, không cùng hoạt động với GSM, không
thể chuyển giao với cell của GSM.
2.5G. Băng thông 100 kbps, lớn hơn nhiều so với thế hệ 2G nhưng thấp hơn
nhiều so với thế hệ 3G.
4G. Thế hệ 4G gắn liền với sự phát triển của mạng LAN không dây.
2.3. Công nghệ phổ biến của mạng không dây
2.3.1. Công nghệ TDMA
Hệ thống sử dụng TDMA hoạt động theo kênh tần số, trong đó các caller sử
dụng chế độ chia sẻ thời gian theo kênh tấn số này, mỗi caller sẽ sử dụng một khe thời
gian trong cả chuỗi khe thời gian.
Ưu điểm của hệ thống TDMA: tăng hiệu quả truyền dữ liệu. Công nghệ
TDMA phân chia người sử dụng theo thời gian vì vậy đảm bảo cho các sự truyền
thông diễn ra đồng thời không gây ra xung đột.
Bên cạnh đó, một nhược điểm của TDMA là mỗi một caller có một khe thời
gian được định nghĩa trước, kết quả là khi mà một caller đang đi lang thang từ khối
này sang khối khác thì tất cả khe thời gian của khối tiếp theo đã bị chiếm dữ, vì vậy có
thể bị ngừng kết nối.
2.3.2. Công nghệ GSM
GSM(Group Special Mobile hoặc Global System for Mobile Communication)
Công nghệ này trước kia phát triển chủ yếu ở Châu Âu và Mĩ. Tuy nhiên, ngày nay
GSM đã phổ biến ở nhiều nước trên thế giới. Hệ thống triển khai GSM là DECT
(digital enhanced cordless telephony), dùng chuẩn IS – 136 và iDEN(integrated Digital
Enhanced Network).
21

23. Giải pháp xác thực người dùng Lê Thị Thùy Lương
2.3.3. Công nghệ CDMA
CDMA và GSM thuộc thế hệ 2G. Công nghệ CDMA hoạt động ở dải tần
1.25MHz, được đặc tả trong chuẩn IS – 95. CDMA cho sử dụng toàn bộ phổ tần số, có
khả năng đồng bộ người dùng tuy nhiên mức độ điện năng của toàn bộ người dùng
phải như nhau, tại trạm cơ sở biết mọi người dùng. Tín hiệu truyền đi với chất lượng
tốt, giao tiếp an toàn. Ngày nay có khá nhiều các chuẩn mobile phone đang được phát
triển dựa trên công nghệ CDMA.
2.3.4. Công nghệ WiFi
Wifi - Wireless Fidelity là tên gọi mà các nhà sản xuất đặt cho một chuẩn kết
nối không dây (IEEE 802.11), công nghệ sử dụng sóng radio để thiết lập hệ thống kết
nối mạng không dây. Công nghệ WiFi cho phép kết nối Internet vô tuyến với tốc độ
cực nhanh, có thể sử dụng trong vòng bán kính từ vài chục mét trở lên. Bằng cách thiết
lập nhiều điểm truy cập hay còn gọi là “điểm nóng” (hot spots). Đây là công nghệ
mạng được thương mại hóa tiên tiến nhất thế giới hiện nay. Một mạng Internet không
dây Wifi thường gồm ba bộ phận cơ bản: điểm truy cập (Access Point); card giao tiếp
mạng (Network Interface Card - NIC); và bộ phận thu phát, kết nối thông tin tại các
nút mạng gọi là Wireless CPE (Customer Premier Equipment). Trong đó, Access Point
đóng vai trò trung tâm của toàn mạng, là điểm phát và thu sóng, trao đổi thông tin với
tất cả các máy trạm trong mạng, cho phép duy trì kết nối hoặc ngăn chặn các máy trạm
tham gia vào mạng. Một Access Point có thể cho phép tới hàng nghìn máy tính trong
vùng phủ sóng truy cập mạng cùng lúc.
Đến nay, Viện Kỹ thuật điện và Điện tử của Mỹ (Institute of Electrical and
Electronic Engineers - IEEE) đã phát triển ba chỉ tiêu kỹ thuật cho mạng LAN không
dây gồm: chuẩn 802.11a ở tần số 5,lGHz, tốc độ 54Mbps; chuẩn 802.11b ở tần số 2,4
GHz, tốc độ 11 Mbps; và chuẩn 802.11g ở tần số 2,4GHz, tốc độ 54Mbps. Các ứng
dụng mạng LAN, hệ điều hành hoặc giao thức mạng, bao gồm cả TCP/IP, có thể chạy
trên mạng không dây WLAN (Wireless Local Area Network) tương thích chuẩn
802.11 dễ dàng mà không cần tới hệ thống cáp dẫn lằng nhằng.
Wifi đặc biệt thích hợp cho nhu cầu sử dụng di động và các điểm truy cập
đông người dùng. Nó cho phép người sử dụng truy cập mạng giống như khi sử dụng
công nghệ mạng máy tính truyền thống tại bất cứ thời điểm nào trong vùng phủ sóng.
Thêm vào đó, Wifi có độ linh hoạt và khả năng phát triển mạng lớn do không bị ảnh
hưởng bởi việc thay đổi lại vị trí, thiết kế lại mang máy tính. Cũng vì là mạng không
22

24. Giải pháp xác thực người dùng Lê Thị Thùy Lương
dây nên Wifi khắc phục được những hạn chế về đường cáp vật lý, giảm được nhiều chi
phí triển khai thi công dây mạng và không phải tác động nhiều tới cơ sở hạ tầng.
2.3.5. Công Nghệ WiMax
WiMax cũng tương tự như WiFi. Cả hai đều tạo ra các điểm nóng truy nhập,
tức là vùng xung quanh một ăngten trung tâm để mọi người có thể chia sẻ thông tin và
truy nhập Internet chỉ bằng một chiếc laptop đã cài đặt. Trong khi Wi-Fi chỉ bao phủ
trong vùng rộng vài trăm feet (1 feet = 0,3048m), WiMax có thể bao phủ vùng rộng 25
đến 30 dặm. Như vậy, WiMax có thể được dùng để thay thế cả các công nghệ băng
thông rộng truyền thống, sử dụng đường điện thoại cố định và dây cáp. Công nghệ
WiMax sử dụng băng tần 10 MHz hứa hẹn tốc độ truyền 30 Mb/giây trong phạm vi 1
km ở khu vực đông dân và 5 km ở vùng hẻo lánh. WiMax sử dụng chuẩn OFDM
(Phân chia tần số trực giao) với khả năng tiêu thụ năng lượng thấp hơn WiFi. OFDM
có thể thu hẹp băng thông khi kết nối mạng và chỉ áp dụng tốc độ cao nhất trong quá
trình truyền thông tin. Khi gói dữ liệu đã tới nơi, hệ thống chuyển sang chế độ không
hoạt động trong khi WiFi không thể thực hiện được điều này."Wimax là tiềm năng lớn
cho công nghệ mạng di động thế hệ 4 (4G)".
2.3.6. Công nghệ GPRS
GPRS đã được nhắc đến nhiều trong khoảng 3-4 năm trở lại đây. GPRS
(General Packet Radio Service) là công nghệ chuyển mạch gói được phát triển trên
nền tảng công nghệ thông tin di động toàn cầu (GSM: Global System for Mobile) sử
dụng đa truy nhập phân chia theo thời gian (TDMA: Time Division Multiple Access).
Với công nghệ GPRS, tốc độ đường truyền có thể đạt tới 150 Kbp/s, gấp tới 15 lần
đường truyền hiện nay (GSM mới chỉ đạt tốc độ 9,6kbp/s). Người sử dụng có thể truy
cập Internet từ điện thoại di động có tính năng WAP để gửi tin nhắn hình ảnh và âm
thanh; chia sẻ các kênh truyền số liệu tốc độ cao và ứng dụng đa phương tiện; truyền
ảnh, truyền dữ liệu tốc độ cao, thương mại điện tử... GPRS là bước quan trọng hội
nhập tới các mạng thông tin thế hệ ba (3G).
2.4. Các chuẩn phổ biến của mạng không dây
Chuẩn 802.1. Là chuẩn không dây đầu tiên được đưa ra trong “802 family”,
được đề xuất bởi IEEE năm 1997, và định nghĩa ba công nghệ được sử dụng trong
tầng vật lý: FHSS ở 2.4Ghz, DSSS ở 2.4 Ghz, và Infrared. Các mạng radio 802.11b và
802.11g sử dụng DSSS có thể đạt được tốc độ truyền dữ liệu là 1 hoặc 2Mbps trong
khi có mạng radio sử dụng truyền thông FHSS và hồng ngoại không đạt được như vậy.
23

25. Giải pháp xác thực người dùng Lê Thị Thùy Lương
Chuẩn 802.11a. Theo tài liệu có trên IEEE cả 802.11a và 802.11b đều được
phê chuẩn vào 16/09/1999. Trước đó, 802.11a được biết đến như là sự chấm hết cho
802.11b, như là nó không chỉ truyền dữ liệu nhanh hơn (lên tới 54Mbs) mà còn thực
hiện ở một phổ hoàn toàn khác, 5Ghz UNII band. Nó sử dụng công nghệ mã hoá gọi là
OFDM ( Orthogonal Frequency Division Multiplexing ). Với những hứa hẹn về tốc độ
thực thi cao hơn, không bị nhiễu với các thiết bị 2.4GHz, 802.11có vẻ đầy tiềm năng
và nó được đưa ra thị trường chậm hơn 802.11b. 802.11a cũng phải trải qua một số
vấn đề: tại cùng điều kiện mức năng lượng như nhau, các tín hiệu tại 5GHz chỉ được
truyền đi với khoảng cách bằng một nửa so với các tín hiệu cùng loại ở 2.5Ghz, đây
thực sự là rào cản công nghệ với các nhà thiết kế và thực thi. Kết quả là 802.11a không
được sử dụng rộng rãi như 802.11b cũng như giá thành vẫn ở mức cao dù giá thiết bị
đã giảm xuống theo thời gian.
Chuẩn 802.11b. Đây là chuẩn phố biến (được thừa nhận do thực tế sản xuất)
trong một vài năm trở lại đây. Nó đem lại khả năng truyền cũng như thông lượng
truyền dữ liệu đáng nể (trong khi sóng radio có thể gửi frames với tốc độ có thể lên tới
11Mbps, chi phí giao thức làm cho tốc độ dữ liệu chỉ khoảng 5 tới 6 Mbps ngang với
chuẩn Ethernet 10baseT). Nó sử dụng DSSS ở 2.4Ghz, và tự động lựa chọn tốc độ tốc
độ truyền dữ liệu tốt nhất (1, 2, 5.5, hoặc 11Mbps), phụ thuộc vào năng lượng tín hiệu
hiện thời.. Ưu điểm lớn nhất của nó chính là tính phổ biến: hàng triệu các thiết bị
802.11b đã được mang đến các vùng trên thế giới, giá cả của các thiết bị cũng tương
đối rẻ mà không chỉ có thế rât nhiều các máy tính xách tay cũng như các thiết bị cầm
tay bây giờ đã được kèm theo với khả năng kết nối dựa trên chuẩn 802.11b.
Chuẩn 802.11g. Sử dụng mã hóa OFDM của 802.11a ở dải tần 2.4Ghz, và
cũng hạ xuống tới DSSS để tương thích ngược với các sóng radio của 802.11b. Điều
đó có nghĩa là các tốc độ thuộc dòng 54Mbps theo lí thuyết có thể đạt được ở dải tần
2.4Ghz, trong khi tất cả vẫn được giữ lại để tương thích với các thiết bị 802.11b đang
hiện có. Điều đó thực sự rất hứa hẹn, các thiết bị được bán ra giờ đây có thể nâng cấp
thành 802.11g thông qua nâng cấp các firmware, 802.11g thực sự sẽ hưa hẹn trở thành
công nghệ chính phổ biến trong thời gian tới với sự khắc phục các nhước điểm về kĩ
thuật, giá cả, sự tương thích của 802.11a.
Chuẩn 802.16. Được đưa ra vào năm 2001, 802.16 hứa hẹn sẽ khắc phục
được tất cả các thiếu sót của những ứng dụng khoảng cách xa so với các chuẩn 802.11.
Do họ gia đình chuẩn 802.11 chỉ áp dụng trong các mạng LAN, không được sử dụng
trong các khoảng cách xa nên 802.16 được thiết kế như một chuẩn cung cấp một cơ sở
24

26. Giải pháp xác thực người dùng Lê Thị Thùy Lương
hạ tầng cho mạng không dây cho các thành phố, với khoảng cách được tính bằng km.
Nó sử dụng tần số từ 10 đến 66Ghz để cung cấp các dịch vụ thương mại chất lượng tới
các trạm, các toà nhà … Các thiết bị cho 802.16 đã có trên thị trường và giá cả sẽ tốt
hơn theo thời gian.
Chuẩn 802.1x. Phương thức 802.1x không chỉ là phương thức của mạng
không dây. Nó được mô tả như là một phương pháp cho xác thực cổng và có thể áp
dụng cho bất kì mạng nào, cả không dây lẫn có dây.
Chuẩn Bluetooth. Ngày nay, Bluetooth là chuẩn khá phổ biến của mạng Ad
Hoc. Chuẩn Bluetooth là một đặc điểm kĩ thuật của tính toán và giao tiếp từ xa. Chuẩn
Bluetooth hoạt động ở băng thông radio 2.45GHz và hỗ trợ tốc độ truyền dữ liệu lên
tới 720 kbps. Trong tương lai nó có thể hỗ trợ đồng thời ba kênh tiếng nói cùng diễn ra
một lúc, nó có thể làm giảm xung đột bên trong của các thiết bị khác nhau hoạt động ở
cùng một băng thông tần số. Chuẩn IEEE 802.15 dựa trên các đặc điểm của Bluetooth
Version1.1. Các ứng dụng mạng của chuẩn Bluetooth bao gồm: sự đồng bộ hóa không
dây, truy cập Internet, Intranet, e-mail bằng cách sử dụng kết nối máy tính cá nhân cục
bộ, có thể tính toán ẩn thông qua các ứng dụng tính toán tự động .
2.6. Công nghệ tấn công và cách phòng thủ
2.6.1. Phương pháp tấn công bằng Rogue Access Point
Thuật ngữ “Rogue Access Point” là để chỉ những Access Point được triển khai
trái phép nhằm những mục đích xấu. Nhưng trên thực tế nó dùng để chỉ tất cả các thiết
bị được triển khai trái phép bất kể mục đích thực là gì.
a. Các nhân viên triển khai Access Point trái phép
Do sự tiện dụng của các thiết bị mạng không dây tại gia đình nên một vài nhân
viên đã gắn những Access Point rẻ tiền vào mạng WLAN nội bộ. Chính những hành
động không cố ý này của người dùng đã vô tình tạo nên một lỗ hổng lớn có thể dẫn tới
việc dò rỉ các thông tin quan trọng ra ngoài. Những Access Point rẻ tiền này có thể
không tuân theo các thủ tục tiêu chuẩn triển khai do đó tạo nên nhiều vấn đề bảo mật
trong mạng không dây và có dây. Những vị khách bên trong tòa nhà và các hacker bên
ngoài tòa nhà có thể kết nối tới các Access Point này để ăn cắp băng thông, gửi nhìêu
nội dung xấu tới người khác, lấy các dữ liệu quan trọng, tấn công các tài sản của công
ty, hoặc sử dụng mạng đó để tấn công các mạng khác.
25

27. Giải pháp xác thực người dùng Lê Thị Thùy Lương
b. Các Access Point không được cấu hình đúng cách
Thình thoảng một cái Access Point có thể bỗng nhiên trở thành một thiết bị
thâm nhập trái phép chỉ bởi một lỗi cấu hình rất nhỏ. Thay đổi trong việc thiết lập xác
định dịch vụ, thiết lập xác nhận, thiết lập mã hóa …, có thể diễn ra nghiêm trọng bởi vì
chúng có thể cho phép sự kết hợp trái phép nếu không được cấu hình đúng cách. Lấy
ví dụ, trong chế độ xác thực mở, bất cứ thiết bị không dây ở máy khách nào trong
trạng thái 1 (chưa được xác thực và chưa được liên kết) đều có thể gửi những yêu cầu
xác thực tới một Access Point và nếu xác thực thành công thì có thể chuyển sang trạng
thái 2 (được xác thực và chưa được liên kết). Nếu như một Access Point không xác
định đúng người dùng bởi những lối cấu hình thì kẻ tấn công có thể gửi rất nhiều yêu
cầu xác thực là tràn bảng chứa thông tin xác thực người dùng của Access Point, và làm
cho nó không thể phục vụ được những người dùng hợp pháp khác.
c. Rogue Access Point từ những mạng WLAN lân cận
Những máy tính sử dụng chuẩn 802.11 ngày nay đều tự động chọn cái Access
Point gần nhất và kết nối với chúng. Ví dụ, Window XP tự động kết nối tới liên kết
gần nhất có thể ở trong vùng lân cận. Chính bởi vì đặc tính này mà các máy tính của
một tổ chức có thể kết nối tới những Access Point của một tổ chức lân cận. Mặc dù là
các Access Point lân cận này không phải chủ ý muốn lôi kéo các máy tính đó, nhưng
chính sự liên kết này có thể làm lộ các thông tin nhạy cảm. Trong mạng ad-hoc, các
thiết bị không dây có thể liên lạc trực tiếp giữa chúng mà không cần một thiết bị tạo
mạng LAN như là Access Point. Mặc dù các thiết bị này về bản chất có thể tự chia sẻ
dữ liệu tuy nhiên chúng có thể gây ra những đe dọa nguy hiểm cho cả tổ chức bởi vì
chúng thiếu những biện pháp bảo mật cần thiết như là việc xác thực người dùng
802.1x, và mã hóa khóa động. Kết quả là mạng ad-hoc có thể gây ra nhiều mối nguy
hiểm cho dữ liệu (khi dữ liệu không được mã hóa). Thêm vào đó, việc xác thực người
dùng yếu cũng có thể cho phép các thiết bị truy cập bất hợp pháp. Nếu như các thiết bị
trong mạng ad-hoc có kết nối với mạng có dây thì toàn bộ hệ thống mạng có dây đều
bị đặt trong tình trạng nguy hiểm.
d. Các Rogue Access Point không áp dụng đúng các chính sách bảo mật
Các tổ chức có thể thiết lập các chính sách bảo mật lên trên các Access Point
tham gia truy nhập vào mạng không dây. Chính sách cơ bản nhất là dựa trên việc phân
loại các địa chỉ MAC. Các tổ chức có thể cấu hình trước cho phép một loạt các địa chỉ
MAC hợp lệ và định danh của một số các thiết bị khác ngoài danh sách địa chỉ MAC
26

28. Giải pháp xác thực người dùng Lê Thị Thùy Lương
để nhằm ngăn chặn việc xâm nhập trái phép của các thiết bi khác. Hoặc giả như một tổ
chức chỉ hoàn toàn dùng các Access Point của hãng Cisco thì một chiếc Access Point
của một hãng khác chắc chắn là chiếc không hợp lệ rồi. Một cách đơn giản, các tổ
chức có thể thiết lập hàng loạt các chính sách sử dụng SSID, loại sóng truyền thông, và
kênh. Bất cứ khi nào một chiếc Access Point bị phát hiện là không tuân theo các chính
sách đã được thiết lập trước này thì nó đều bị coi là Access Point trái phép.
e. Các Rogue Access Point được điều khiển bới kẻ tấn công
Các mạng LAN không dây phải chịu rất nhiều cuộc tấn công. Thêm vào đó
các công cụ tấn công mã nguồn mở đã làm cho công việc của những kẻ tấn công dễ
dàng hơn. Những kẻ tấn công có thể cài đặt những Access Point với cùng chỉ số SSID
như những chiếc Access Point hợp lệ khác. Khi các máy tính nhận được tín hiệu mạnh
hơn từ chiếc Access Point mà kẻ tấn công điều khiển thì chúng sẽ tự động kết nối với
chiếc Access Point đó. Sau đó thì kẻ tấn công có thể thực hiện một cuộc tấn công.
Những kẻ tấn công sẽ điều khiển các máy tính truy cập vào Access Point bằng cách sử
dụng một chiếc laptop dùng mạng không dây và một vài thiết bị khác, kẻ tấn công có
thể phá hoại thành công những dịch vụ không dây ở xung quanh đó. Phần lớn các cuộc
tấn công từ chối dịch vụ là đều nhằm vào việc làm cạn kiệt những tài nguyên của
Access Point như là bảng chứa thông tin xác thực người dùng.
Tóm lại, một rogue Access Point là một Access Point không đáng tin cậy hoặc
chưa được xác định đang chạy trong hệ thống WLAN của bạn. Việc dò tìm các Access
Point bất hợp pháp này là bước đầu tiên để phòng vệ cho hệ thống WLAN của bạn.
2.6.2. Tổng hợp các phương pháp tấn công khác
a. Tấn công Duration
Các thiết bị không dây có một bộ cảm biến để ưu tiên việc dùng sóng RF. Bộ
cảm biến này làm giảm khả năng 2 thiết bị cùng truyền phát một lúc. Những nút không
dây dành quyền sử dụng kênh truyền sóng trong một khoảng thời gian nhất định quy
định trong gói tin. Thông thường một gói tin 802.11 có định dạng như sau:
27

29. Giải pháp xác thực người dùng Lê Thị Thùy Lương
Giá trị Duration trong gói tin này là để chỉ khoảng chờ tính theo mini giây mà
kênh sẽ dành để phục vụ cho thiết bị truyền gói tin này tới. Véctơ định vị mạng sẽ lưu
giữ thông tin về khoảng chờ này và định ra cho mỗi nút. Quy luật cơ bản nhất là bất cứ
nút nào cũng có thể truyền tin chỉ khi véctơ định vị mạng đang ở số 0 hay nói cách
khác tức là không có nút nào đang chiếm giữ kênh tại thời điểm đó. Những kẻ tấn
công đã lợi dụng đặc điểm này của véctơ định vị mạng. Một kẻ tấn công có thể gửi
một gói tin với một giá trị khoảng đợi rất lớn. Điều này buộc cho tất cả các nút khác sẽ
phải đợi cho đến khi giá trị đó trở về 0. Nếu như kẻ tấn công thành công trong việc gửi
liên tục nhìều gói tin với khoảng đợi lớn, thì nó sẽ ngăn cản các nút khác hoạt động
trong một thời gian dài và do đó gây ra từ chối dịch vụ.
Chương trình WiFi Manager có thể cảnh báo khi nó phát hiện ra những thông
số thời gian Duration không bình thường được gửi đi. Các nhà quản trị mạng WLAN
ngay lập tức phải phân tích xem thông số Duration đó là vô tình hay là cố ý được gửi
bởi kẻ tấn công.
b. Tấn công tràn kết nối
Tấn công tràn kết nối là một kiểu tấn công từ chối dịch vụ mà kẻ tấn công cố
gắng lấp đầy bảng kết nối của Access Point bằng cách làm tràn Access Point bởi một
loạt các thông tin yêu cầu kết nối giả. Theo chuẩn 802.11 thì chứng thực dùng khóa
chia sẻ gặp nhiều khiếm quyết và rất ít khi được sử dụng. Cách duy nhất là sử dụng
chứng thực mở một thủ tục dựa trên sự chứng thực cao hơn từ 802.1x hoặc VPN.
Chứng thực mở cho phép bất cứ máy khách nào được chứng thực sau đó kết nối. Một
kẻ tấn công có thể làm tràn bảng kết nối của Access Point bằng cách tạo ra nhiều máy
khách đạt tới trạng thái được chứng thực và được kết nối. Một khi bảng kết nối đã tràn
thì các máy khách khác sẽ không thể kết nối được với Access Point và lúc này tấn
công từ chối dịch vụ đã thành công.
Khi WiFi tìm kiếm các địa chỉ MAC giả và lần theo những hoạt động của
802.1x và việc truyền dữ liệu sau khi một kết nối máy khách thành công để ngăn chặn
kiểu tấn công từ chối dịch vụ này.
c. Tấn công tràn phân tách
Tấn công phân tách là một dạng của tấn công từ chối dịch vụ để buộc các máy
khách luôn ở trạng thái được chứng thực nhưng chưa được kết nối bằng cách lừa gửi
những gói tin phân tách từ Access Point tới các máy khách. Cứ mỗi khi máy khách yêu
cầu dịch vụ kết nối thì kẻ tấn công lại gửi một gói tin phân tách đến cho máy khách
28

30. Giải pháp xác thực người dùng Lê Thị Thùy Lương
làm cho máy khách không thể nào kết nối thành công được và không thể đạt được
trạng thái được chứng thực và được kết nối.
WiFi manager phát hiện ra kiểu tấn công từ chối dịch vụ này bằng cách dò tìm
các gói tin phân tách giả và lần theo tình trạng chứng thực và kết nối của các máy
khách. Một khi được cảnh báo, các Access Point và máy khách bị tấn công sẽ bị phát
hiện và người quản trị mạng WLAN có thể giải quyết vấn đề này.
d. Tấn công ngăn cản chứng thực
Tấn công ngăn cản chứng thực là một dạng của tấn công từ chối dịch vụ bằng
cách cố tình tạo ra các gói tin chứng thực với các thông số sai (thông số dịch vụ chứng
thực và mã trạng thái) từ các máy khách ở trạng thái được chứng thực và được kết nối
đến một Access Point. Khi nhận được các gói tin chứng thực sai này, Access Point sẽ
chuyển máy khách về trạng thái chưa được chứng thực và chưa được kết nối làm
ngưng kết nối đường truyền. Công cụ để thực hiện kiểu tấn công này gọi là Fata-jack –
một phiên bản nâng cấp của Wlan-jack víêt bởi Mark Osbourne.
WiFi manager sẽ phát hiện ra dạng tấn công từ chối dịch vụ này bằng cách quan
sát các địa chỉ MAC giả và các chứng thực thất bại. Những cảnh báo này cũng ám chỉ
các nỗ lực xâm nhập vào hệ thống. Mỗi khi một thiết bị không dây thất bại nhiều lần
trong việc chứng thực với một Access Point thì WiFi manager sẽ đưa ra một lời cảnh
báo về việc có một kẻ tấn công tiềm tàng đang cố gắng chọc thủng hệ thống bảo mật.
Chú ý rằng những cảnh báo này chỉ chú trọng và phương thức chứng thực 802.11 (Hệ
thống mở và chia sẻ khóa). Chứng thực 802.1x và EAP sẽ dựa trên những cảnh báo
của WiFi manager khác.
e. Tấn công tràn chứng thực
Tấn công tràn chứng thực là một kiểu tấn công từ chối dịch vụ nhằm mục đích
làm tràn ngập bảng lưu trữ dữ liệu truy cập của Access Point bằng cách dùng nhiều
máy khách gửi rất nhiều yêu cầu chứng thực tới Access Point. Bảng lưu dữ liệu truy
cập của Access Point là nơi mà Access Point lưu trữ thông tin về tình trạng máy khách
và nó có kích cỡ giới hạn phụ thuộc vào bộ nhớ vật lý.
Mỗi khi nhận được một yêu cầu chứng thực thì Access Point đều tạo ra một
bảng lưu lại đầu vào ở trạng thái chưa chứng thực và chưa kết nối trong bảng kết nối
Khi bảng kết nối này đã bị đầy tràn, các máy khách khách sẽ không thể được
chứng thực và kết nối với Access Point, do đó cuộc tấn công từ chối dịch vụ này đã
thành công.
29

31. Giải pháp xác thực người dùng Lê Thị Thùy Lương
WiFi manager sẽ phát hiện ra kiểu tấn công từ chối dịch vụ này bằng cách dò
tìm các tình trạng chứng thực và kết nối trong bảng tình trạng máy khách. Một khi có
cảnh báo thì Access Point và máy khách bị tấn công sẽ được phát hiện và người quản
trị mạng WLAN sẽ được báo.
f. Tấn công tràn gây từ chối xác nhận
Tấn công tràn gây ra từ chối xác thực là một dạng tấn công từ chối dịch vụ
nhằm mục đích đưa các máy khách tới trạng thái chưa chứng thực và chưa kết nối
bằng cách giả truyền các gói tin từ chối xác thực tới địa chỉ unicast của máy khách.
Với những sự bổ sung của các máy khách hiện nay thì dạng tấn công này là rất hiệu
quả và ngay lập tức gây ra sự chia cắt giữa Access Point và máy khách. Điển hình, các
máy khách sẽ phải chứng thực lại và kết nối lặp đi lặp lại đến dịch vụ cho đến khi nào
kẻ tấn công gửi một gói tin từ chối xác thực khác. Kẻ tấn công sẽ sử dụng các gói tin
giả từ chối xác thực này tới tất cả các máy khách trong dịch vụ.
g. Tấn công tràn Access Point
Access Point lưu trữ bảng thông tin tình trạng máy khách ở trong bảng liên kết
máy khách. Mỗi khi bảng liên kết máy khách đạt tới mức cho phép của các máy khách
kết nối, Access Point sẽ bắt đầu từ chối các yêu cầu kết nối mới. Tình trạng này của
Access Point gọi là tình trạng quá tải.
WiFi manager sẽ từ chối các yêu cầu kết nối và cảnh bảo tới người quản trị.
Một Access Point có thể bị quá tải vì một trong các lý do sau:
Thực sự bị quá tải bởi lượng người truy cập quá đông: Các Access Point ở
trong các vùng có mật độ truy cập đông thường bị quá tải. Đây là chuyện hết sức bình
thường. Việc này có thể được giải quyết bằng cách thêm nhiều Access Point nữa vào
vùng đó.
Kiểu tấn công từ chối dịch vụ sử dụng sự kết nối giả: Nếu như Access Point
không thực sự bị quá tải nhưng vẫn từ chối các máy khách thì nó chính là đã bị tấn
công từ chối dịch vụ. Những kẻ tấn công sử dụng máy laptop có WiFi và các công cụ
mã nguồn mở để gây ra vấn đề này. Nếu có quá nhiều cảnh báo về tấn công từ chối
dịch vụ vào một Access Point thì phải khoanh vùng và tìm kẻ tấn công để làm cho
Access Point này hoạt động bình thường trở lại.
30

32. Giải pháp xác thực người dùng Lê Thị Thùy Lương
2.7. Chính sách bảo mật mạng không dây
2.7.1. Đánh giá về hệ thống bảo mật của WLAN
Một mạng WLAN là cách hoàn hảo để chúng ta kết nối dữ liệu trong một tòa
nhà mà không cần phải thiết đặt hàng đống dây rợ trong văn phòng. Tuy nhiên đi kèm
với sự tiện lợi đó là rất nhiều vấn đề về an ninh đang còn tồn tại ở WLAN. Trong phần
lớn các mạng LAN, hệ thống dây nằm ở trong văn phòng, vì thế nếu muốn phá hoại thì
trước tiên kẻ tấn công phải đánh bại hệ thống phòng thủ vật lý. Tuy nhiên sóng radio
trong mạng không dây lại có thể đi xuyên ra ngòai tòa nhà làm gây nên rất nhiều nguy
hiểm cho hệ thống mạng WLAN.
Nói tóm lại hệ thống bảo mật của WLAN còn rất nhiều lỗ hổ và các nhà quản
trị mạng WLAN cần tuân theo các chính sách bảo mật nghiêm ngặt.
2.7.2. Chính sách bảo mật WLAN
Với bất cứ mạng WLAN nào bạn cũng nên xem xét việc áp dụng các chính
sách này đối với những tài nguyên để tránh những kẻ xâm nhập bất hợp pháp.
o Kích hoạt bảo vệ WEP ít thôi. Thực tế thì WEP rất yếu, nó không đủ để bảo
vệ các thông tin quý giá ở trong mạng. Vấn đề của chuẩn 802.11b là nó không
hỗ trợ việc thay đổi WEP động nên làm cho việc mã hóa yếu đi từng ngày.
o Tận dụng các cơ chế trao đổi khóa tĩnh. Hiện nay với chuẩn 802.11i bạn có
thể dùng cơ chế WiFi Protected Access để tăng cường khả năng an ninh cho
mạng.
o Đảm bảo rằng các card mạng và các phần cứng Access Point đều được cập
nhật. Các nhà sản xuất thường xuyên đưa các bản patch mới để tăng cường khả
năng bảo mật của các thiết bị này.
o Đảm bảo rằng không có người lạ nào có thể reset Access Point. Đừng để
Access Point ở nơi dễ dàng chạm tới nếu không thì bạn sẽ phải hối tiếc đó.
o Hãy cấu hình Access Point đúng cách. Điều này là rất quan trọng nhưng
nhiều khi các nhà quản trị quá chủ quan vì nó quá là đơn giản.
o Hãy đặt các Password thật mạnh cho Access Point. Để đảm bảo rằng chỉ có
admin mới có thể kiểm soát chiếc Access Point.
o Đừng sử dụng các tên SSID mặc định. Đặt tên mặc định thì bạn dễ nhớ nhưng
điều này cũng làm cho kẻ tấn công cảm thấy dễ dàng hơn.
31

33. Giải pháp xác thực người dùng Lê Thị Thùy Lương
o Hãy hạn chết sóng radio lan ra bên ngoài. Việc này có thể khắc phục bằng
cách điều chỉnh mức độ phát sóng của các Access Point để đảm bảo sóng chỉ ở
trong tòa nhà.
o Hãy cài đặt các tường lửa cá nhân. Sẽ khó hơn cho các hacker khi gặp phải
tường lửa tốt.
o Tận dụng hệ thống mạng ảo ở các máy khách để tăng cường khả năng bảo
mật của WLAN.
o Quan sát kỹ lưỡng khi có những tình huống khả nghi để có thể xử lý kịp thời.
32

34. Giải pháp xác thực người dùng Lê Thị Thùy Lương
Chương 3:
CÔNG NGHỆ CAPTIVE PORTAL VÀ SỬ DỤNG RADIUS
XÁC THỰC TRONG WLAN
3.1. Công nghệ Captive Portal là gì?
Chúng ta sẽ tìm hiểu khái niệm Captive Portal (viết tắt là CP) thông qua cách
thức hoạt động của chúng.
Công nghệ CP sẽ bắt buộc một máy muốn sử dụng Internet trong mạng thì
trước tiên phải sử dụng trình duyệt để “được” tới một trang đặc biệt (thường dùng cho
mục đích xác thực). CP sẽ chuyển hướng trình duyệt tới thiết bị xác thực an ninh. Điều
này được thực hiện bằng cách bắt tất cả các gói tin, kể cả địa chỉ và cổng, đến khi
người dùng mở một trình duyệt và thử truy cập Internet. Tại thời điểm đó, trình duyệt
sẽ được chuyển hướng tới trang web đặc biệt yêu cầu xác thực (đăng nhập) hoặc thanh
toán, hoặc đơn giản chỉ là hiện một bảng thông báo về các quy định mà người dùng sẽ
phải tuân theo và yêu cầu người dùng phải chấp nhận các quy định đó trước khi truy
cập Internet. CP thường được triển khai ở hầu hết các điểm truy nhập WiFi và nó cũng
có thể được dùng để điều khiển mạng có dây.
Do trang web đăng nhập phải truy cập được từ trình duyệt của máy khách, do
đó trang web này cần phải đặt ngay trên gateway hoặc trên một web server nằm trong
“danh sách trắng” nghĩa là có thể truy cập mà không cần quá trình xác thực. Ngoài
việc có danh sách trắng của các địa chỉ URL, một vài loại gateway còn có danh sách
trắng đối với một vài cổng TCP.
3.1.1. Các cách triển triển khai
a. Chuyển hướng bằng HTTP (Hypertext Transfer Protocol)
Nếu một máy khách chưa xác thực truy cập đến một website, trình duyệt sẽ yêu
cầu địa chỉ IP tương ứng với tên miền từ máy chủ DNS và nhận được thông tin này
như bình thường. Tiếp đó trình duyệt sẽ gửi một yêu cầu HTTP đến địa chỉ IP đó. Tuy
nhiên yêu cầu này sẽ bị firewall chặn lại và chuyển tiếp tới một máy chủ chuyển tiếp.
Máy chủ chuyển tiếp này phản hồi với một trả lời HTTP thông thường, trong đó gồm
mã trạng thái HTTP 302 để chuyển hướng máy khách tới CP. Đối với máy khách thì
quá trình này hoàn toàn “trong suốt”. Máy khách sẽ tưởng rằng website đó đã thực sự
trả lời với yêu cầu đầu tiên và gửi thông tin chuyển hướng.
33