1. De aarde heeft koorts
- op zoek naar een
‘coole’ economie
Late Lane Academy,
26 augustus 2009

3. Alles is duurzaam?
• Duurzame economie
• Duurzaam ondernemen
• Duurzame visvangst
• Duurzame cosmetica
• Duurzame chemie
• Duurzaam onderwijs
• Duurzame uitvaarten
• Duurzaam schoonmaken
• Duurzame zuivel
• ….

4. Duurzaam is ingewikkeld?
• Grondstoffen • Arbeidsomstandigheden
• Transport • Arbeidsvoorwaarden
• Productieprocessen • Dictatoriale regimes
• Keten- • Life cycle analysis
verantwoordelijkheid • Stakeholder-engagement
• Afvalmanagement • Klimaat
• Cradle to Cradle • Ecologische voetafdruk
• Biodiversiteit • Eco-design
• Eco-efficiency • License to operate
• Milieu-indicatoren • …
• Best in class
• Triple bottom line

5. Alle methoden zijn gelijk, maar
sommige zijn meer gelijk dan
andere….
BoVOS:1
• Bedenk, maak, ontwerp, produceer,
verkoop, bied aan…
• Alsof u zelf en uw kinderen…
• Volledig met de gevolgen van uw
keuzes worden geconfronteerd
1 BoVOS = BoerenVerstand Oude Stijl

6. 4 BoVOS-regels
1. Er is echt een groot probleem
2. Als u het niet aanpakt, wie dan wel?
3. Wat levert u nu eigenlijk?
4. Doe vervolgens uw huiswerk

7. Bovos 1: er is echt
een groot
probleem
• Krishnamurti: zien is
handelen
• Maar: durven we te
zien?

9. Klimaatverandering
6
5.5
400
5
4.5
380
4
3.5
360
3
2.5
340
2
1.5
320
1
0.5
300
0
-0.5
-1280
-1.5 1954 1969 1983 1998 2012
1000 1100 1200 1300 1400 1500 1600 1700 1800 1900 2000 2100

12. Kopenhagen 2009
Wetenschappelijke conferentie:
• Emissies stijgen laatste jaren sneller dan
gedacht
• Concentraties nemen sneller toe
• Klimaatgevoeligheid lijkt groter
• Gevolgen ingrijpender
• Snellere en sterkere reducties nodig
• Westerse wereld: naar ‘negatieve’ emissies
(CO2-verwijdering)

13. IEA Technology Perspectives
• 450 ppm (2 graden) alléén haalbaar
indien:
– Direct actie
– 90% wereldwijd moet meedoen
– Maatregelen nodig van $200/ton CO2
(technologisch optimisme) tot ca $500/ton
(pessimisme)

14. Conclusie: verandering op
wereldschaal onontkoombaar
Visie
Creatief handelen
Realiteit

15. • Hoop is een
kwaliteit van de ziel
en is niet
afhankelijk van wat
er in de wereld
gebeurt
(Václav Havel)

16. • Als ik wist dat
morgen de wereld
zou vergaan,
plantte ik vandaag
nog een boom
(Maarten Luther)

17. Met het oog op morgen…
• Verlies biodiversiteit (soortenrijkdom)
• Klimaatverandering
• Verlies natuur/habitats/groene ruimte
• Erosie, verlies bodemvruchtbaarheid
• Lokale luchtverontreiniging
• Verspreiding toxische (giftige) stoffen
• Vermesting
• Zoetwaterschaarste
Gemeenschappelijke oorzaken

18. Liberalisering na 1980
Motto:
Privatize the profits
Socialize the costs

19. Bovos 2: als u het niet aanpakt,
wie dan wel?

20. Wat hebben toekomstige
generaties eigenlijk
voor mij gedaan?
Groucho Marx

21. 1. Van de consument is geen wezenlijke
bijdrage aan een beter milieu te
verwachten
2. Van de burger wel
3. Er is géén relatie tussen
milieubewustzijn, percepties,
houdingen en motivaties t.a.v. natuur
en milieu etc etc en de feitelijke
ecologische footprint

22. 300
290
280
Energy requirement (GJ)
270 Average for all
consumers
260
250
240
reference
230
actual
220
210
200
u l s s d ts s d d
hf tiv
e is t nc
e is na
l
de e
it n al n nd
fa rv
a
ed
o l a ri s io m
i
m
i
i ng e H Ba a te e s d ly
ar o ns M ro
f
ro
a
c ia
l
C C P B
So

23. 4. De enige factor die de footprint
bepaalt is Inkomen, nl voor 60%
Energieverbruik (GJ/jaar)
1,000
900
800
700
600
500
400
300
200
100
-
- 10,000 20,000 30,000 40,000 50,000 60,000 70,000 80,000
Netto huishoudelijk inkomen (euro/jaar)

24. 5. De consument realiseert zich zijn
prisoner’s dilemma en vraagt in zijn
rol als burger overheden maatregelen
te nemen

25. Bovos3: wat levert u eigenlijk?

26. Dit is geen stoel.

27. Dit is geen fosforzuur.

28. Dit is geen lamp.

29. Dit is geen wegenbouw.

30. Dit is geen gaswinning.

31. Bovos 4: doe uw huiswerk
1. Welke functie(s)?
2. Welke hard- en software nodig?
3. Hoe lang, gebruiksduur en –veranderingen?
4. Voor welke gebruiker(s)?
5. Wat gebeurt er na de gebruiksduur?
6. 0 CO2 of beter
7. 0 biodiversiteitsverlies of +
8. Afval = grondstof
9. Nieuwe arrangementen en coalities

32. Voorbij milieubescherming:
economie in dienst van de aarde

33. Alle p’s zijn gelijk….
Maar sommige p’s zijn meer
gelijk dan andere
Kernvraag: wanneer maakt de ‘BV Wereld’ de
paradigma-omslag:
Profit (economie) eerst, schade aan planet en
people beperken
 Planet + people eerst, economie veerkrachtig
genoeg om maatregelen op te vangen