Tài liệu là một bức thư giữa một người bác và cháu gái, trong đó bác chia sẻ quan điểm về chính trị và xã hội Việt Nam, đồng thời nhấn mạnh tầm quan trọng của việc không đánh giá sai lệch về chế độ, cũng như cần có chính kiến riêng. Bác cũng khuyên cháu giữ vững nguyên tắc 'nhẹ nhàng nhưng dứt khoát' và khuyến khích cháu suy nghĩ về những hi sinh trong cuộc sống mà không hối tiếc. Cuối cùng, bác mong muốn cháu luôn tìm kiếm sự hiểu biết mà không làm hại đến bản thân hay người khác.

1. Gửi cháu gái,
Lâu lâu mới nhận được "mail" của cháu. Bác cảm ơn lời chúc của cháu. Bác
sẽ thảo luận với cháu từng vấn đề một.
1/ Đ..., CP và chế độ:
Thời trước, cứ ai trái ý đ... thì bị coi là "phản động, làm tay sai cho nước
ngoài". Ví dụ, từ năm 1963, đ... (L. D. & L. Đ. Th.) muốn xé bỏ "hiệp định hòa
bình Geneve", đem quân đội đánh miền Nam. Những người phản đối chiến
tranh đều bị coi là "phản động, gián điệp của nước ngoài". Đỉnh điểm nhất là
năm 1967, "vụ Xét Lại Chống Đ...", họ bắt bỏ tù khoảng 300 đ... viên phản
chiến. Bắt bỏ tù, không có xét xử của toàn án cháu ạ. Chỉ vì mỗi lý do: Đ...
muốn đổ máu, còn họ thì không. Bắt bỏ tù vì dám trái ý đ... Vì vậy, hơn chục
triệu "liệt sĩ chống Mỹ" rải khắp từ bắc vào Nam, đồng thời cũng hơn chục
triệu lính Việt Nam Cộng Hòa chết trận là do "đ... mượn tay Mỹ để giết họ."
Vậy đến đây, cháu thấy "mình không muốn quan tâm đến đ...", thì liệu mình
có an thân không? Giả thử đ... nó bảo bán Thăng Long long cho Tàu Khựa.
Vậy mình có không muốn quan tâm phỏng có được không?
Trước đây thì những người "phản động" ít thôi cháu ạ. Cả nước chỉ có 300
đ... viên bị tống giam. Đối với đ... chẳng bõ bèn gì, chỉ là vài con muỗi. Nhưng
300 đ... viên bị tống giam là tan nát 300 gia đình, và khoảng 3000 người kéo
theo đau khổ cả đời.
Nhưng thời nay thì "phản động" nhiều hơn. Đ... không còn đủ nhà tù để nhốt
nữa. Nên họ chỉ bắt nhốt những người đủ tuổi. Tức là những người có sức
ảnh hưởng mạnh đến quần chúng. Còn lại những người trái ý đ... kiểu thời
"Xét Lại" thì nhiều quá, bắt không xuể. Nếu là thời điểm 1967, bác của cháu
hẳn cũng đang ở tù rồi.
Kể cũng lạ cháu nhỉ, cùng sinh ra lớn lên ở miền Bắc, cùng thụ hưởng nền
giáo dục nhồi sọ. Nhưng người ta lại đi theo hướng khác nhau. Có những
người như bác luôn nhìn thấy đ..., CP, chế độ toàn là thối tha xấu xa. Nhưng
ngược lại, thì cũng có những người họ thấy đó là ưu việt. Họ thấy như thế
thật chứ không phải họ nịnh.
Bác kể một ví dụ: Bác bảo là: "Nhiều ông quan to cứ bảo là ở VN mới là dân
chủ, thậm chí còn là dân chủ quá trớn. Tôi thấy, các ông quan đó Trí lùn thật!
Khái niệm sai hết cả! Nhập nhằng đánh lận con đen. Cái điều kiện đầu tiên của

2. dân chủ là thượng tôn pháp luật. Một xã hội mà quan thì đè lên pháp luật,
còn dân thì tiểu tiện vào pháp luật thì là bát nháo chứ sao lại là dân chủ"
Thế là ông thuyền trưởng N. H. L. (kém bác 1 tuổi, nhưng thâm niên thuyền
trưởng hơn bác vài năm) liền bảo: "Ông sai! Xã hội ta mới là ưu việt! Như ở
Mỹ, nếu ông đi xe vượt đèn đỏ là ông bị tông xe chết liền. Nếu không chết
ông cũng bị cảnh sát gông cổ vô đồn liền. Nhưng ở ta thì vô tư. Ông cứ vượt
đèn đỏ thoải mái. Cảnh sát mà gọi lại, đấm vô mồm nó luôn. Đấm nó không
xong thì nhét một mớ tiền vào mồm nó là xong."
Vậy đấy! Chế độ ta hay thật!
Tuy nhiên, nếu cháu gắng đừng quan tâm đến đ..., chế độ cũng tốt. Miễn là
khi bọn đ... nó có gì ảnh hưởng đến mình thì mình cũng cố tìm cách thoát ra
là được.
2/ "Nhẹ nhàng nhưng dứt khoát": Ngày xưa ông ngoại cháu là một điển hình
của đức tính này đấy. Nếu cháu rèn luyện được thì rất tốt. Cháu đọc quy tắc
90/10 chưa? Đó là một ví dụ rất điển hình.
3/ Cái mà mình phải hy sinh có đáng tiếc không? Cháu là một đứa bé ham đọc.
Cháu đọc nhiều sách hơn nữa, cháu dần dần sẽ hiểu.
Đức Phật dạy rằng: Cái thân mình vốn là giả, vậy thì những vật ngoài thân
còn giả hơn nữa.
Về vấn đề: Không biết là mình đang làm đúng hay sai. Theo bác, cháu hãy
nghĩ đơn giản một chút: Hãy làm bất cứ gì mà cháu muốn, miễn là điều cháu
làm không hại bản thân mình, không hại người khác. Những gì mình làm là
quyền tự do của mình, và không ảnh hưởng đến tự do của người khác là
được.
Thé nhé! Chúc cháu gái của bác luôn vui vẻ!
-----------------Original Message-----------------
Cháu chào bác,
Đợt vừa rồi cháu bị thu tab vs cả cháu cux hay quên nên mãi chưa gửi đc
"mail" cho bác. Hôm Tết cháu chưa chúc năm mới bác đc, thôi bây h cháu
chúc bù nhé! Chúc bác luôn mạnh khỏe và luôn minh mẫn (có sức khỏe và ý
chí là có vẻ là có tất cả..., có phải ko nhỉ?).

3. Cháu vừa ngồi đọc lại hết bao nhiêu là "mail" của bác vs mọi ng, cháu mới
nhận ra 1 vài điều như sau:
1. Có vẻ vấn đề này đã lắng xuống từ khá lâu nhưng dù sao thì cháu vn thắc
mắc :) đó là về vấn đề về đ..., nh... nước, hay cái j đó đại loại thế. Cháu ko bik
là do cháu chưa đến tuồi quan tâm hay do cháu vô tâm, mà cháu thấy cái vấn
đề đó ko thể nào lm cháu quan tâm đc. Cháu thấy nó có vẻ không đáng để
quan tâm hay đáng để bị ảnh hưởng tư tưởng. Mà cháu ko thấy đ... thực sự
có thể chi phối nhiều đến cháu vì cháu còn chẳng biết j. Cháu biết là dù sao
thì cux nên bik 1 vài điều thứ yếu, nhưg cháu vẫn không hiểu sao mọi ng lại
phải bàn tán hay có sự quan tâm đặc biêt tới vấn đề đ... Cháu thấy bao nhiêu
năm nay có đ... hay ko có thì cux ko bik là có sự tiến bộ đặc biệt nào chưa?
Hay đ... đã làm đc cải cách gì cho dân bớt khổ chưa? Hay chỉ là lời nói xuông.
Cháu thấy việc quan tâm đến có vể khá mất tg, đó chỉ là ý kiến riêng của
cháu.
2. Cháu thấy cái nguyên tắc "nhẹ nhàng mà dứt khoát" thực sự rất hữu dụng
và là 1 cách đối nhân xử thế ai cũng nên rèn luyện.
3. Cháu thấy trong cuộc sống có nhiều lúc mình vì 1 điều gì đó mà mình cho là
quan trong nhất đối vs mình ở hiện tại mà hi sinh những thứ khác, thậm hí là
những thứ ĐÃ TỪNG là quan trong nhất. Cháu tự hỏi lm thế nào để mà một
số ng có thể đủ can đảm để hi sinh nhiều như thế mà ko hối tiếc j. Có thể họ
có hối tiếc, nhưng dù sao thì họ cũng đã can đảm hi sinh để đạt đc điều quan
trọng đó. Cháu ko bik là lm thế nào để mà có thể biết đc rằng việc mình đang
lm là đúng hay sai, rằng lm thế nào để biết rằng mình sẽ ko thất bại khi đó là
điều mik quyết định cho cả cuộc sống của mik, và lm thế nào để biết đc rằng
liệu có phải điều mình đã hi sinh mới là điều mình nên lm? Thực sự cháu thi
thoảng lúc đang tắm hay đng ăn hay ngồi đọc sách một mình cháu lại nghĩ
như thế, tự hỏi như thế, cố gắng tự trả lời nhưng câu trả lời luôn có vẻ vô lý
hay còn chỗ hổng. (nghĩ lại cháu thấy buồn cười quá cơ, cháu suy nghĩ ng lớn
thế :D)
Thư cháu viết đã dài, cháu chúc bác mạnh khỏe!