3. Այդ ժամանակ զգալի տարածվեցին ինքնաթիռները: Առաջին համաշխարհային պատերազմի սկզբին նրանց թիվը
150-250 էր ամեն պատերազմող երկրում: Սկզբում դրանք օգտագործվում էին հետախուզության համար, բայց հետո
դրանք սկսեցին ռազմական գործողություններ էլ իրականացնել: Օրինակ սկսեցին նետել ռումբեր հակառակորդի
վրա: Սկզբում դրանք սովորական հրետանային արկեր էին՝ մատակարարված պոչային ստաբիլիզատորով: Բացի
այդ ռումբերը ստիպված էին լինում նետել ձեռքով: Շատ արագ ավիացիան կարողացավ զարմացնել հակառակորդին
նոր տեսակի ռումբերով ինչպիսին ֆուգասը, բեկորային արկը և այլն էին: Ինքնաթիռների վրա չկար կայուն զենք, այդ
իսկ պատճառով մինչ այդ օդաչուներն օգտագործում էին իրենց անձնական զենքը: Որոշ ժամանակ անց ի հայտ
եկավ գնդացիրը, որը որոշեցին օգտագործել, սակայն սրա հետ կապված առաջացան որոշակի խնդիրներ: Օրինակ
գնդացիրը պետք էր տեղադրել օդաչուի խցիկից վերև, որպեսզի պրոպելլերի շեղբերը չվնասվեն: Ավելի ուշ
հայտնվեց սարք, որը սինխրոնիզացնում էր կրակոցի տեմպը և պրոպելլերի պտտման արագությունը, և հրաձիգները
սկսեցին ազատ կրակել պրոպելլերի միջով՝ չվախենալով վնասել այն:
Ավիացիա
Մաս 2

4. Սկսեց զարգանալ նաև ծովային ավիացիան: Դեռւս մինչև պատերազմը, մի ամերիկացի օդաչու կարողացավ
կատարել թռիչք մի հածանավից (крейсер) և վայրէջք կատարել մեկ այլնի վրա: Բայց ավիակրրների ժամանակը
եկավ ավելի ուշ: Այդ ժամանակ օգտագործվում էին սովորական հիդրոինքնաթիռներ: Նրանք տեղափոխվում էին
հատուկ նավերով և հատուկ կռունկների օգնությամբ իջացվում կամ բարձրացվում էին, երբ անհրաժեշտ էր: Նաև
խոշոր նավերը ստանում էին հետաախույզ-ինքնաթիռներ, որոնք թռչում էին հրանոթային աշտարակների հատուկ
հարթակներից:Պատերազմի վերջում բանակն ուներ մեծ քանակությամբ ինքնաթիռներ (մոտ. 11.000 ինքաթիռ-
կործանիչներ, ինքնաթիռ-ռմբակոծիչներ և ինքնաթիռ-հետախույզներ): Նրանց արագությունը 80 կմ/ժ-ից հասավ
200 կմ/ժ-ի, իսկ գործողության հեռավորությունը՝ 500 կմ-ի: Քանի որ մարդիկ ավելին էին ուզում, նրանք
յուրացրեցին գիշերային թռիչքներ, իսկ կործանիչները սկսեցին կատարել գիշերային մասսայական ռեյդեր:
Այսպիսով գերմանացի ռմբակոծիչների խումբը (450 ինքնաթիռ)փորձում էին գիշերը գրոհել Փարիզը, բայց
նշանակետ հասան միայն 37-ը:Նաև, ռմակոծելու նպատակով փորձում էին օգտագործել դիրիժաբլներ, բայց դրանք
իրենց չարդարացրեցին: Երբ դրանք շատ հարմար նշանակետ էին ՀՕՊ-ի համար, որոնք այդ ժամանակ սկսել էին
ի հայտ գալ: Սկզբում դրանք հասարակ գնդացիրներ էին հենակների վրա, որոնք թույլ էին տալիս դիպուկ կրակ
բացել օդում, բայց հետո հայտնվեցին զենիթային զենքերը: Գիշերային ժամերին նշանակետերը հայտնաբերվում
էին պրոյեկտորների օգնությամբ:

5. Հրացաններ , ռումբեր և այլն
Մաս 2

6. Հրացաններ , ռումբեր և այլն

7. Իլյա Մուրոմեց
Առաջին համաշխարհային պատերազմից ուղիղ մեկ տարի առաջ
Ռուսաստանում հայտնվեց առաջին ինքնաթիռը, որը իրոք կարող
էր դառնալ ուժեղ ռմբակոծիչ և լինել մրցակից գերմանական ցեպելիններին:
1913 թվականի գարնանը «Գրանդ» ինքնաթիռը մի քանի թռիչք ունեցավ
Պետերբուրգում: Այդ ժամանակ դա համարվում էր անմիտ: Մասնագետների մեծամասնությունը
կարծում էր, որ մեկ շարժիչով ինքնաթիռը չի կարող անցնել մի քանի փոքրիկ մեքենա:
1913 թվականի հոկտեմբերին չորս շարժիչային ինքնաթիռ «Իլյա Մուրոմեցը» դարձավ առաջին չորս շարժիչ
ունեցող ռմբակոծիչը:
Սա դուրս եկավ բավականին հաջող մոդել: Այս ռմբակոծիչը օգտագործվել է ոչ
միայն առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ, այլև դրանից հետո՝ Հայրենական Մեծ պատերազմի
ժամանակ:
Չնայած ռուսական այս մոդելին ի վերջո կարողացան գերազանցել: Իտալական Caproni Ca.1-ը բաց թողնվեց
«Մուրոմեցից» մեկ տարի հետո: Բրիտանացիների մոտ 1915 թվականին հայտնվեց Handley Page Type O-ը, որը
տեխնիկապես նման էր ռուսականին: Գերմանիան 1917 թվականին ձեռք բերեց Gotha G.IV-ը, որը արդեն ցեպելինի
փոխարեն կարողացավ ռմբակոծել Լոնդոնը:

8. Քիմիական զենքեր 1915 թվ. ապրիլին, Իպրի մոտ ընթացող պայքարում, գերմանացինրը առաջին անգամ
օգտագործեցին քլոր: Ֆրանսիացիների դեմ ուղարկվեց 180 տոննա գազ, 6000 տարաից: Տուժեց ավելի քան 15000
մարդ, որոնցից 5000-ը մահացան միանգամից: Հետագայում սկսեցին օգտագործվել այլ նյութեր, ինչպես, օրինակ՝
մաննեխային գազն(իպրիտ) ու ածխաջրային ծծմբաթթուն(ֆոսգեն): Իսկ մանանեխային գազն իր երկրորդ՝ իպրիտ,
անունը ստացել է այն պատճառով, որ օգտագործվել է Իպրում: Կես տարի հետո գազ օգտագործեցին նաև
անգլիացիները, սակայն ապարդյուն: Նրանք հաշվի չէին առել քամու առակայությունը: Քամին նրանց կեղմից
ստեղծած թունավոր գազային ամպը շարժեց դեպի իրենց: Թունավորումից խուսափելու համար նրանք
օգտագործեցին ռուս գիտնական Զելենսկիի կողմից ստեղծած հակագազը, որը աշխատում էր ակտիվացած
քարածխով:
Քիմիական զենք

9. Հրանոթային սպառազինությունը նույնպես ակտիվորեն զարգանում էր: Մեծանում էր հաուբիցի ուժը, որը
ավելի համապատասխան էր պաշտպանական կառույցների ոչնչացման համար: <<Կրուպա>> գործարանում
ստեղծվեց իր չափերով սարսափեցնող հրանոթ: Այն կշռում էր 750 տոննա, փողի երկարությունը՝ 34մետր , և
1918 թվ. 120 կիլոգրամ կշռող արկը, կրակված այս սարքի կողմից, հասավ մինչև Փարիզ: Բայց
հուսալիությունը այնքան էլ մեծ չէր. 50-րդ կրակոցից հետո ստիպված էին փոխել փողը: Զենքը մարտին
պատրաստելը տևում էր մի քանի օր: Բացի այդ, Սոմա գետի վրա դաշնակիցները, մեկ շաբաթվա ընթացքում
բաց են թողել 1500000 արկ: 1914 թվ, գերմանացիների մոտ կային փոքր քանակի ականանետներ, բայց
պատերազմի վերջին դրանց քանակը հասել էր 15 հազարի: Դրանք օգտագործվում էին ամենատարբեր
նպատակներով՝ հետևակից մինչը գազային արկերը վնասազերծելու համար: Ինչը օգնում էր վնասել
թշնամական զինվորներին՝մինիմալին հասցնելով շինությունների ավերումը:

10. Առաջին անգամ մարտի դաշտում հայտնվեցին տանկերը:Առաջին տանկերը, որոնք օգտագործում էին
թրթուրավոր քարշուժը եւ չորս տակտային բենզինով աշխատող ներքին այրման շարժիչը, զինված էին Մաքսիմի
եւ Լյուիսի հրացաններով եւ ունեին հակափամփուշտային զրահապատում: Առաջին տանկերի հիմնական
խնդիրը անհուսալիությունն էր՝ դրանք շուտ էին շարքից դուրս գալիս: Առաջին համաշխարհային պատերազմի
ժամանակ կարեւոր զինամթերք էին համարվում սուզանավերը: Պատերազմից առաջ սուզանավերի վրա սկսեցին
օգտագործել դիզելային եւ էլեկտրական շարժիչների զուգակցումը, որոնք օգտագործվում էին մակերեսային եւ
ստորջրյա շարժման համար:
Բրիտանական կղզիները կախված էին սննդամթերքի եւ հումքի ծովային ճանապարհով ներկրումից:
Գերմանացիների նկատմամբ բրիտանական մակերեսային նավատորմի առավելության պայմաններում,
ստորջրյա պատերազմի օգնությամբ գերմանացիները փորձում էին շրջափակել բրիտանական կղզիներ ապրանքի
ներկրումը: Գերմանական սուզանավերի պայքարը բրիտանական նավերի դեմ հայտնի դարձավ որպես
Ատլանտիկայի համար առաջին մարտ:

11. Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ տեղի ունեցան նորամուծություններ, որոնք համատարած
օգտագործվում էին նոր սերնդի համար և որին էլ նախորդ 20 ամյակում կարողացան տիրապետել Եվրոպական
զորքերը: Առաջին համաշխարհային պատերազմի սկզբում Եվրոպական զորքերը անցան հրաձիգների
օգտագքրծման 6,5-8 մմ կալիբրով (առաջին անգամ օգտագործվել է Օմդուրմանի Անգլիական կռիվներում), որն
ուներ զինվորական ավտոմատների և հրանոթների տեսք:Սկզբնական շրջանում դրանք սովորական հրաձգային
փամփուշտներ էին, որոնք հիշեցնում էին մեխանիկական հրացանների:Միայն հրացանների կողմից արված ծանր
կորուստները կարողացան ապացուցել դրա կարևորությունը երկու պատերազմող կողմերին: Եվ այդ ձևով ձեռքի
հրանոթը դարձավ հիմնական հարձակողական զենքը: