3. Το γνωστότερο μνημείο
της σύγχρονης
Καβάλας είναι οι
"Καμάρες", το παλιό
υδραγωγείο της πόλης.
Το μνημείο δεσπόζει
στο άκρο της παλιάς
πόλης και εντυπωσιάζει
με τον όγκο του αλλά
και την αρχιτεκτονική
του. Το υδραγωγείο
ήταν έργο ζωτικής
σημασίας για την
Καβάλα, γιατί με αυτό
υδροδοτήθηκε η
χερσόνησος της
Παναγίας που μέχρι τον
16o αιώνα ήταν άνυδρη.
4. Ας γνωρίσουμε καλύτερα τις καμάρες…
Το έργο αποδίδεται στον Imbrahim Pasa, τον
άνθρωπο που όπως αναφέρθηκε προίκισε την
πόλη με εκείνη την αστική υποδομή, που ήταν
απαραίτητη για την αναδιοργάνωση της. ( Η
άποψη αυτή στηρίζεται σε κείμενο του Belon,
περιηγητή των μέσων του 16ου αι.)
Το υδραγωγείο της Καβάλας, σύμφωνα με την
επικρατέστερη άποψη και τις νεώτερες
αρχαιολογικές ανακαλύψεις, είναι το ρωμαϊκό
υδραγωγείο της αρχαίας Νεάπολης που
κατασκευάστηκε πιθανότατα ανάμεσα στον 1ο και
τον 6ο αιώνα μΧ. Την περίοδο αυτή η πόλη βιώνει
την αποκατάσταση των αστικών της λειτουργιών
και την ενίσχυση του πληθυσμού της, είτε με
μεταφορές πληθυσμών από την Ευρώπη, είτε με
την επανεγκατάσταση των παλαιών κατοίκων από
τις γύρω περιοχές, οι οποίοι την είχαν
εγκαταλείψει μετά την άλωση της από τους
Οθωμανούς κατά τα πρώτα χρόνια της αστάθειας
και του κινδύνου των πειρατών.
5.
6. Κατασκευή& συντήρηση
Από τα τέλη τού 14ου αιώνα το υδραγωγείο
έπαυσε να λειτουργεί και να συντηρείται. Κατά
την τουρκοκρατία, ο πρώτος Βεζίρης του
Σουλεϊμάν του Β, ο Ιμπραήμ πασάς, αποφάσισε
να μεγαλώσει την πόλη και να την κοσμήσει με
ιδιωτικά και δημόσια κτίρια. Τότε η ανάγκη για
νερό αυξήθηκε και έτσι αποφάσισε στη θέση
του παλιού και κατεστραμμένου υδραγωγείου,
την οικοδόμηση ενός μεγαλύτερου. Έτσι στα
1520 με 1530 ανοικοδομήθηκαν οι επιβλητικές
Καμάρες της πόλης. Μέσα από αυτές το νερό
μεταφερόταν από τα απέναντι υψώματα της
Παλιάς Καβάλας, όπου υπήρχαν πολλές πηγές,
για να φτάσει στους κοινόχρηστους χώρους της
πόλης: λουτρά, δεξαμενές και κρήνες. Το
υδραγωγείο που κατασκεύασαν οι Οθωμανοί
είναι μια διπλή τοξωτή κατασκευή με μήκος
περίπου 280 μέτρα. Το μέγιστο ύψος του στο
κέντρο είναι 25 μέτρα.
Παράλληλα επισκευάστηκε ριζικά ο αγωγός του
νερού σε όλη τη διαδρομή, από τα "Τρία
Καραγάτσια" μέχρι την πόλη και κτίστηκαν ή
επιδιορθώθηκαν οι υδατογέφυρες
7. Το παλιό αυτό υδραγωγείο ύδρευσε την πόλη
της Καβάλας μέχρι τις πρώτες δεκαετίες του
20ου αι. Διατηρήθηκε σε καλή κατάσταση
χάρη στη συνεχή συντήρησή του. Τεκμήριο
των συνεχών επεμβάσεων είναι η πολυμορφία
των τόξων του. Ο αρχαιολόγος Κώστας
Τσουρής γράφει σχετικά: «Το πιο εντυπωσιακό
τμήμα του υδραγωγείου είναι οι Καμάρες
μέσα στην ίδια την πόλη. Πρόκειται για ένα
πραγματικό δειγματολόγιο μορφών τόξων...
Υπάρχουν τόξα ημικυκλικά λιθόκτιστα,
πλινθόκτιστα, εναλλαγή λίθων και πλίνθων,
κατά ένα τμήμα τους λιθόκτιστα και κατά άλλο
πλινθόκτιστα... όλα δείχνουν μακραίωνη και
αδιάκοπη συντήρηση». Η μόνη γνωστή
επέμβαση είναι του 1818. Τότε επισκευάστηκε
το νότιο τμήμα των Καμάρων, προς την
πλευρά των τειχών της πόλης, όπως μαρτυρεί
και σχετική επιγραφή, εντοιχισμένη στις
Καμάρες.
8. Τα προβλήματα άρχισαν να εμφανίζονται
κατά τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αι. Το
νερό του παλιού υδραγωγείου δεν επαρκούσε
πια για να καλύψει τις συνεχώς αυξανόμενες
ανάγκες της χερσονήσου της Παναγίας.
Επιπλέον δημιουργήθηκαν νέες τούρκικες
συνοικίες στο ανατολικό μέρος της πόλης (Γενί
Μαχαλέ, Χαμιντιγιέ, Σελιμιγιέ) που
υδροδοτούνταν και αυτές από τις πηγές της
Παλιάς Καβάλας.
Το 1912-1913 οι αρχές της βουλγαρικής
διοίκησης μετέτρεψαν το μονοπάτι του νερού
σε δρόμο. Η διέλευση πεζών, κοπαδιών και
αμαξών προκαλούσε ρήγματα και βλάβες στον
αγωγό, με αποτέλεσμα την απώλεια του
νερού αλλά και τις συχνές μολύνσεις του. Στα
χρόνια της εγκατάστασης των προσφύγων το
νερό έφτανε στην παλιά πόλη μέρα παρά
μέρα και μόνο για λίγες ώρες και οι
κοινόχρηστες βρύσες γίνονταν θέατρο
ομηρικών καυγάδων για το σπάνιο αγαθό. Για
να μειωθεί η λειψυδρία, στις αρχές της
δεκαετίας του 1930 η χερσόνησος της
Παναγίας υδροδοτήθηκε και από τη δεξαμενή
του Αγίου Αθανασίου. Το αρχαίο υδραγωγείο
μπήκε σε αχρηστία και έκλεισε τον κύκλο της
ζωής του στα μέσα του 20ου αιώνα.
9.
10. Οι Καμάρες σήμερα: Σήμερα οι Καμάρες
έχουν χάσει πολύ από το ζωτικό τους χώρο.
Το επιβλητικό υδραγωγείο που επί αιώνες
κυριαρχούσε στο τοπίο και ήταν ορατό από
παντού, ασφυκτιά μέσα στις
πολυκατοικίες. Κάτω από τα τόξα του
περνούν οι δρόμοι που συνδέουν το κέντρο
της πόλης με τις ανατολικές περιοχές της.
Αταίριαστες και ακαλαίσθητες κατασκευές
παρενοχλούν το μνημείο, κυρίως από την
πλευρά του καρνάγιου, ενώ ανάμεσα σε
κάποια ποδαρικά του διατηρούνται ακόμη
τα μικρά προσφυγικά σπιτάκια.
Παρόλα αυτά το μνημείο διατηρεί αμείωτη
τη γοητεία του. Σ' αυτό συνέβαλε και η 12η
εφορία βυζαντινών αρχαιοτήτων με την
πρόσφατη εξαιρετική αναστήλωση που
πραγματοποίησε.
14. Συνέντευξη με θέμα τις Καμάρες από τη Βίκυ Κρητικού.
1.Πότε γεννηθήκατε; Γεννήθηκα το 1953.
2.Πως ήταν οι Καμάρες και η περιοχή; Οι Καμάρες το 1960 υπήρχαν σαν
οικοδόμημα αλλά δε λειτουργούσε ως υδραγωγείο. Αυτό που θυμάμαι από μικρή
ήταν κάτι μικρές παραγκούλες ανάμεσα στα τείχη των Καμαρών, οι οποίες ήταν είτε
μικρά σπιτάκια, τα οποία σώζονται μέχρι σήμερα, είτε ως μικρά καταστήματα( π.χ.
καφενεία)
3. Ποια η χρήση του; Οι Καμάρες λειτουργούσαν σαν υδραγωγείο. Στο πάνω μέρος
υπήρχε ένας μεγάλος αγωγός, όπου έφερνε το νερό από τα βουνά της Παλιάς
Καβάλας και το διοχέτευε στην Χερσόνησο της Παναγίας σε λουτρά, σε κρήνες
(βρύσες) και σε δεξαμενές για τις ανάγκες των κατοίκων.
4. Τι θυμάστε από την περιοχή; Θυμάμαι ότι υπήρχαν δύο οδικοί δρόμοι που
περνούσαν κάτω από τις δύο μεγάλες Καμάρες, όπως ακριβώς είναι και σήμερα. Στο
κεντρικό σημείο του μνημείου υπήρχε μεγάλη κίνηση, γιατί λειτουργούσαν μικρά
υποτυπώδεις καταστήματα, όπου άλλα ήταν χτισμένα με πέτρα και άλλα με ξύλο. Η
διαμόρφωση του χώρου, όπως είναι σήμερα, μπροστά στις Καμάρες έγινε γύρω στο
1970-1980 τοποθετήθηκε το άγαλμα που αναπαριστά το λιοντάρι.
5.Ποιοι ζούσαν εκεί; Στην αρχή του υδραγωγείου ανάμεσα στις μεγάλες καμάρες
όταν ήρθαν οι πρόσφυγες το 1922-1923, μετά την μικρασιατική καταστροφή,
έχτισαν μικρά σπιτάκια για να στεγάσουν τις οικογένειες τους.
15.
16. ΜΑΡΤΥΡΙΑ ΤΟΥ ΤΟΥΡΚΟΥ ΠΕΡΙΗΓΗΤΗ ΕΒΛΙΓΙΑ
ΤΣΕΛΕΜΠΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΤΟΥ ΥΔΡΑΓΩΓΕΙΟΥ
(17ος αιώνας)
«Για να ενισχύσει το έργο του ευνοούμενού του
(Ιμπραήμ πασά), ο αείμνηστος σουλτάνος Σουλεϊμάν
έφερε στην πόλη το ζωογόνο νερό από μια βουνίσια
πηγή που βρίσκεται πολύ μακριά, σε απόσταση ενός
κονάκ (=ενός σταθμού για ταξιδιώτες). Το νερό
φθάνει στην πόλη διά μέσου ενός υδραγωγείου που
έχει εξήντα αψίδες και το ύψος του φθάνει στις
ογδόντα πήχεις. Το έργο αυτό του Σουλεϊμάν – ο
θεός να τον ελεήσει – είναι ανώτερο από κάθε
περιγραφή. Υψώνεται σαν ουράνιο τόξο και μπορεί
να συγκριθεί μόνο με το φρούριο της Καβάλας, που
έκτισε ο βασιλιάς Φίλιππος».
Εβλιγιά Τσελεμπή
