1. Top sectoren Spaanse Economie
kernfeiten & kansen voor buitenlandse investeerders
Utrecht, 30 mei 2013

3. Samenvatting
Negatieve ontwikkelingen
Staatsschuld
Werkloosheid
Verlamde bouw- en vastgoedmarkt
Publieke financiën nog niet op orde
Financiële sector:
Sanering van spaarbanken
Positieve ontwikkelingen
?

4. Nuanceringen en succes verhalen

5. underperformers … en performers
o Groei blijft op +/- 2% per jaar
o Stijging export (handelsbalans voor eerst positief)
o Stijging productiviteit tussen 12% en 20% (industrie)
o Arbeidskosten - 5% (+ 10% Duitsland, Frankrijk)
o Bouw- en vastgoedsector
o Publieke sector
o Financiële sector (spaarbanken)
30 % BNP
70 % BNP
Bron: BBVA Research
Bad sectors Good sectors

6. Sectoren en Bedrijven
Sector Bedrijven
Telecommunicatie Telefonica; FON (WiFi hotspots);
FON is aanwezig in NL in samenwerking met KPN en Ziggo;
(eerder met BT en Belgacom)
Kleding Zara, Mango, Custo, Desigual, Springfield, Loewe, Pull & Bear, Adolfo
Dominguez, Agatha Ruiz de la Prada, Pronovias (trouwjurken)
Retail + Groothandel El Corte Inglés, Mercadona
Hotels NH: totaal omzet van 1.312 mln. in 2012;
Wereldwijd aanwezig, in NL 35 hotels, van Krasnapolsky in Amsterdam
tot Sparrenhorst in Nunspeet
Aqua Parken Aspro Ocio, 41 parken in 8 landen waaronder Neeltje Jans en
Linnaeushof, deze laatste het grootste van Europa
ICT Stemherkenning software CIA; metingapparatuur stralingen Fukushima
Business Schools IESE (2-3 w.w.); ESADE (4-9 w.w.); EADA (61-66 w.w.)

7. Sectoren en Bedrijven
Sector Bedrijven
Engineering/ Infra Internationalisering, nummer één van de wereld;
Spaanse bedrijven beheren 272 projecten wereldwijd, 37% van het
totaal, van snelwegen tot water business
Spoorweg [industrie] Internationalisering.
Metro, Tram, Trein, Sneltrein;
Energie Meer dan 65 miljoen klanten wereldwijd;
Omzet € 120,0 mld. (11,5% van BNP);
400.000 werknemers;
R&D totaal € 1,3 mld. (10% totaal R&D in Spanje);
Wind-, zon-, kern-, hydroenergie, biomassa
Logistiek Spaanse logistieke markt staat op nummer 5 in Europa;
Grootste netwerk van snelwegen;
Gateway naar Amerika en Noord Afrika;
Twee van de tien grootste luchthavens van Europa

8. Banken (EU): totaal ‘assets’ 2012
Bank Land € mld. Core tier
1
1 HSBC Holdings UK 2.040 12.3%
2 Deutsche Bank Germany 2.012 11.4%
3 Crédit Agricole France 2.008 9.7%
4 BNP Paribas France 1.907 11.8%
5 Barclays UK 1.834 10.9%
6 Royal Bank of Scotland UK 1.615 10.3%
7 Santander Group Spain 1.270 11.2%
8 Société Générale France 1.251 10.7%
9 ING Group Netherlands 1.169 11.9%
10 Groupe BPCE France 1.148 10.7%
Bron: Banks daily

9. Banken (Wereld): Market Cap 3/2013
rk Bank Land € mld. rk Bank Land € mld.
1
Industrial Commercial
Bank of China CHI 235.2 21 BNP Paribas FRA 64.5
3 Wells Fargo VS 196.4 24 UBS ZWIT 59.8
4 HSBC Holdings VK 195.7 30 BBVA SPA 51.2
9 Commonwealth Bank AUS 115.3 32 Nordea Bank ZWE 44.5
11 Royal Bank of Canada CAN 87.5 36 Deutsche Bank DUITS 36.3
12 Mitsubishi UFJ Group JAP 84.7 42 ING Group NL 29.2
14 Itau Unibanco Holding BRZ 80.3 43 HDFC Bank India 28.6
16 Banco Santander SPA 71.2 46 UniCredit ITA 24.7
18 Sberbank of Russia RUS 69.0
Bron: Banks daily

10. ‘Viveros de empresas’
o Incyde, overkoepelende organisatie Spaanse kamers van koophandel;
o Deels gefinancierd door FEDER (EU);
o Gericht op ondernemers, start-ups;
o Begeleiding, ondersteuning, financiering;
o 96 viveros + 15 in opbouw;
o 958 bedrijven ondergebracht;
o Succesratio: 80% van de kleine visjes worden grote vissen.
Bron: Marca España

11. Spanje: Investeringen R&D 2011
€ 14,2 mld.
- 2,8% t.o.v. 2010
Nederland = € 12.3 mld.
Bron: INE

12. Buitenlandse investeringen [per regio]
Regio (AUT) BNP buit. inv.
Madrid 186.630 16.626
Cataluña 195.287 3.501
Canarische Eilanden 40.344 1.029
Baskenland 64.464 664
Castilla La Mancha 37.399 501
Andalucía 143.587 470
Valencia 101.111 462
Totaal overige 10 AUT 281.644 1.696
24.949
Bron: ICEX; 2011, getallen in € x 000.

13. ‘Perception differs from reality’
Perception Reality
Land share *
Duitsland 21%
Frankrijk 16%
VK 24%
Nederland 5%
Italië 2%
Spanje 9%
Ierland 4%
Bron: European Attractiveness Survey (E&Y); * number of FDI projects
Land share *
Duitsland 38%
Frankrijk 17%
VK 16%
Nederland 5%
Italië 4%
Spanje 3%
Ierland 1%

14. Kansen ?

15. USP’s: Concurrerend en Innovatief
Sector/ onderwerp USP’s
Kennis en Onderwijs 32% bevolking is hoog opgeleid
33.000 engineers nieuwe aanwas elke jaar
Wetenschappelijk ‘output’ 12% EU output
Technologische sector 4.100 bedrijven in 153 technologie parken
Infrastructuur (snel)wegen, hogesnelheidstrein, luchthavens, …
Telecommunicatie Kwaliteit netwerk en innovatieve bedrijven
Energie (kosten) Tussen 3% en 10% lager dan EU-gemiddelde
Arbeidskosten - 29% (Fr.); - 13% (Italië); - 9% (Duitsland)
Hoog Opgeleiden: - 33% (Duitsland); - 11% (VK en Frankrijk)
Productiviteit Flexibiliteit en lage arbeidskosten
Geostrategisch Toegang tot 500 mln. markt Spaanssprekend
+ Noord Afrika, Maghreb

16. Foreign Direct Investment (FDI)
FDI FDI in 2012 naar land
Conclusies
Sectoren:
1 ICT & Telecommunications
2 Energy & Utilities
3 Biotechnology
4 Clean technology
5 B2B Services (niet financieel)
Top bestemmingen investeringen in EU:
1 VK
2 Duitsland
3 Frankrijk
4 Spanje
Land #
projecten
VK 697
Duitsland 624
Frankrijk 471
Spanje 274
België 169
Nederland 161
Polen 148
Rusland 128
Ierland 123
Turkije 95Bron: European Attractiveness Survey (E&Y)
# projecten = 3.797 (- 2,8%)
# banen = 170.434 (+ 8,0 %)

17. # Congressen 2011
Land
Wereld
#
VS 759
Duitsland 577
Spanje 463
VK 434
Frankrijk 428
Italië 363
Brazilië 304
China 302
Nederland 291
Oostenrijk 267
Stad Wereld #
Wenen 181
Parijs 174
Barcelona 150
Berlijn 147
Singapore 142
Madrid 130
Londen 115
Amsterdam 114
Istanbul 113
Beijing 111
Land Europa #
Duitsland 577
Spanje 463
VK 434
Frankrijk 428
Italië 363
Nederland 291
Oostenrijk 267
Zwitserland 240
Portugal 228
Zweden 195
Bron: ICCA (International Congress and Convention Association)

18. # Beurzen 2011
Land Europa # Land Europa #
Frankrijk 565 Italië 176
Turkije 419 Finland 88
Spanje 232 Rusland 87
Duitsland 215 Tsjechië 53
Polen 208 Zweden 49
Nederland 16
Bron: UFI Eurofair

19. Export: naar EU vs. naar rest Wereld
EU Overig
80.1%
19.9%
62.8%
37.2%
2007 2012
Totale export in 2012 = € 222,6 mld. (+3,8%)

20. Export: groei 2012
Sector Bestemming
37.6%
30.6%
14.9% 13.5%
11.9%
-1.3% -2.7%
36%
21% 20%
17%
14% 13% 13% 13% 12%

21. TOP SECTOREN

22. Top Sectoren
Nederland Spanje
Topsectorenbeleid
Tuinbouw en uitgangsmaterialen
Water
High Tech
Transport en Logistiek
Chemie
Agrarische en Voedingsmiddelen
Energie
Biotechnologie (Gezondheid)
Creatieve industrie
‘Good sectors’
Automobile
Machinebouw
ICT en Telecommunicatie
Biotechnologie
Lucht- en Ruimtevaart
Agrarische en Voedingsmiddelen
Potentieel interessant
Spoorweg Industrie
Duurzame Energie

23. Top Sectoren Spanje
Top Spaanse Sectoren Kerngetallen
omzet € 360 mld. (35% BNP)
export € 130 mld. (42% totaal)
# werknemers 2 miljoen (10% totaal)
groei omzet 3% per jaar
productiviteit € 180.000 per medewerker

24. Kernfeiten per sector

25. ICT en Telecommunicatie
Algemeen Kernfeiten
Activiteiten
e-health
- leider in EU in mobile applicaties
- 97% centra gebruikt DIGI patiëntendossier
- 65% afspraken -> digitaal
e-overheid
- 70% totaal overheidsdiensten
- 100% basis overheidsdiensten
e-commerce
- Volume e-commerce =10,5 mld. (+ 17%)
- +/- 11 mln. ‘online’ kopers
2011
+/- 30.500 bedrijven
1.400 nieuwe bedrijven in laatste 4 jaar
€ 100,8 mld. omzet (7,5% BNP)
440.000 werknemers (1,5 mln. + indirect)
€ 18,0 mld. investeringen (+ 9,0%)
Investeringen in R&D = 40% totaal Spanje
Ranking leveranciers ICT diensten:
1. India
2. Oost Europa
3. China
4. Spanje
Bron: ICEX, AETIC (brancheorganisatie)

26. Biotechnologie
Algemeen Kernfeiten
Activiteiten
Sterke spin-off vanuit overheid -> nieuwe
bedrijven
Leider OESO in agro-biotechnologie
Kosten klinisch testen 30% lager dan elders
Sterke farmaceutische industrie
(+/- 20% totaal R&D in Spanje)
Kansen
- voedingsmiddelen
- bio-informatica
- [nano] medicijnen
- cellulaire therapie
2011
1.715 bedrijven (+ 13%)
(95% < 250 medewerkers)
€ 60,1 mld. omzet (+11%)
165.000 werknemers totaal sector (+ 4%)
€ 570 mln. investeringen R&D (+11%)
Risk Capital Fonds € 150 mln. voor MKB
Patenten: 623 (aanvraag) + 292 (gehaald)
(+17%)
Bron: ASEBIO (brancheorganisatie)
BAC 2013, 10 - 12 juli in Sevilla
(Biotech Annual Congress)

27. Auto industrie
Auto fabricage Auto onderdelen
2011
2,4 mln. voertuigen, waarvan 1,8 mln. auto’s
7% BNP; 17% totaal Spaanse export
90% productie bestemd voor export
€ 36,2 mld. omzet (- 5,8%)
58.200 werknemers
2e producent in Europa na Duitsland
Renault, PSA, Ford, GM, Seat, Nissan,
Mercedes … 18 multinationals
2011
60% bestemd voor export
€ 27,4 mld. omzet (+ 8,7%)
185.046 werknemers
Bron: ANFAC en SERNAUTO, brancheorganisatie
Vooruitzichten sector
Toegekende extra investeringen 5,0 mld.
25.000 extra arbeidsplaatsen

28. Lucht- en Ruimtevaart
Algemeen Kernfeiten
2011
+/- 90 bedrijven
€ 6.262 mln. omzet (+ 12%/ 10 jaar)
37.000 werknemers
889 mln. investeringen in R&D
Luchtvaart : EADS (Airbus) en Eurocopter
Ruimtevaart : ESA (Galileo)
EADS-CASA in Andalucia, Madrid
Beschouwd als motor industrie in Baskenland
R&D (helikopters) in Barcelona
Bron: Technology Review, ICEX en TEDAE (brancheorgan.)
Activiteiten
Mechaniek
Landingsgestel Airbus 380
Controle systemen
Indra
- 20% vluchten wereldwijd
- Satellieten (Galileo)
Carbon Fiber
Samenwerking met Boeing
Vliegtuigen
EADS-CASA CN 325 US Coast Guard
Testbanken en Vluchtsimulators
Vliegtuigen en helikopters (US Navy)
Motoren en Turbines
Samenwerking met Rolls Royce

29. Agrarisch en voedingsmiddelen
Agrarisch Voedingsmiddelen
2011
€ 41,171 mld. omzet (+ 3,0%)
993.225 mensen actief (-4,0%; -50% 20 jaar)
Olijfolie, record productie van 1.6 mln. ton
(waarvan 850.000 export)
Wijn, 40,3 mln. hectoliters (15% van wereld)
Frankrijk, Italië, Spanje
[Varkens]Vlees, 3.469 ton (540.000 varkens)
Sector doet het goed -> weliswaar dalende
bijdrage aan BNP
2011
€ 82,315 mld. omzet (+ 2,7%)
445.000 werknemers (- 3,2%)
29.334 bedrijven (- 3,0%)
1] Vlees -> 21% van totaal
2] Drank -> 11 % van totaal
3] Zuivelsector -> 10% van totaal
4] Dierenvoeding -> 9% van totaal
Bron: Mercasa en FIAB, Federacion Industria Alimentacion en Bebidas
(brancheorganisaties)

30. Machinebouw
Algemeen Kernfeiten
Activiteiten
Duidelijk gericht op export (+ 44% groei)
- 15% naar China
- 15% naar Duitsland
Toeleverancier voor andere top sectoren:
- Automobile
- Lucht- en ruimtevaart
- Wind energie
- Spoorweg industrie
Voornamelijk in Baskenland
(70 % totaal bedrijven)
2011
€ 771 mln. omzet (+ 22%)
5% omzet gaat naar R&D
Bron: ICEX en AFM (brancheorganisatie)

31. Spoorweg industrie
Algemeen Kernfeiten
Activiteiten
Producten
Metro, Tram, Trein, Sneltrein
Internationalisering
Europa: Frankrijk, Italië, Duitsland en VK
USA, Turkije, Rusland, Australië, Nieuw
Zeeland, Singapore;
Mexico, Brazilië, Venezuela, Argentinië ….
[snel]treinen
- TALGO AVE S-112 -> 330 km/ uur
- TALGO AVRIL -> 380 km/ uur
- CAF Oaris -> 350 km/ uur
Projecten
- Mekka – Medina (6,7 mld. -> 40%)
- Rio de Janeiro – Sao Paulo (13,0 mld.)
2011
+/- 225 bedrijven
€ 4.200 mln. omzet (=/=)
€ 2.000 mln. export (+ 26%)
19.000 werknemers
Bron: Mafex (brancheorganisatie)
Beurzen
BcnRail (Barcelona, 19-21.11.2013)
Innotrans (Berlijn, 23-26.09.2014)

32. Spoorweg industrie
product City, Country
Stoptrein Auckland
Trieste, Sardinië, Heathrow, Northern Spirit (UK)
Mexico DF, Sao Paulo, Recife, Belo Horizonte
Trein Pittsburgh, Sacramento, Vancouver-Portland, Chicago-Milwaukee
Intercity Ierland
Argentinië
Oezbekistan, Kazachstan (€ 1 mld.)
Metro Washington DC
Rome, Brussel, Boekarest
Mexico DF, Caracas, Santiago de Chile
Tram Sidney
Stockholm, Helsinki, Birmingham, Edinburgh, Freiburg (Duistland),
Lissabon, Nantes, Besançon, Belgrado, Lijn 51 (A’dam)
Houston, Cincinnati

33. Duurzame Energie
Algemeen Kernfeiten
Activiteiten
Wereldleider technologie duurzame energie
Duurzame = 32% totaal energievraag in 2012
1] Kern (22%), 2] Kolen (20%), 3] Wind (18%)
4e in windenergie na VS, Duitsland en China
Biofuel, % verplicht in openbaarvervoer
Zonenergie
- wereldleider in research
- kw. per inwoner
Top 5 landen in investeringen
MW in 2011 = 2.286
- wind -> 1.349
- zon -> 876
- biomassa -> 61
2011
€ 10.200 mln. bijdrage aan BNP (+ 0,6%)
+ besparingen van:
€ 2.500 mln. import energie (olie)
18.657 werknemers (+ 5,3%)
€ 303 mln. investeringen R&D (2010)
€ 730 mln. saldo netto export/ import
€ 6.102 mln. subsidies van regering (2012)
€ 687 mln. saldo netto belasting/ subsidies
€ 429 mln. besparingen emissierechten
(door 33,4 mln. ton CO2 minder !!!)
Bron: ICEX, Appa (brancheorganisatie)

34. Samenvatting
Negatieve ontwikkelingen
Staatsschuld
Werkloosheid
Verlamde bouw- en vastgoedmarkt
Publieke financiën nog niet op orde
Financiële sector:
Sanering van Spaarbanken
Positieve ontwikkeling
70% economie is nog steeds gezond
Lage inflatie
Herstel in 2014 verwacht
Werkklimaat:
- lage arbeidskosten
- flexibiliteit
- hoge gekwalificeerde arbeid
- hoge productiviteit
Ontwikkeling export buiten EU
Investeringen in innovatie
Groeiend ondernemerschap

35. Trefwoorden
Inflatie
Arbeidskosten
Productiviteit
Education
Technologie
Toegevoegde
waarde
Concurrerend
Innovatief
Exports
Buiten EU
(Asia)

36. Kansrijke sectoren/ branches
Voedingsmiddelen
Lucht- &
Ruimtevaart
Spoorweg
Auto
onderdelen
Machinebouw
Biotechnologie
ICT & Teleco
Internet (apps)
Software
Gezondheid

37. Dit is een fragment van de presentatie gemaakt door José-Luis Ruiz del
Portal Tranche voor Business Club Spanje en gepresenteerd op
donderdag 30 mei 2013.
Voor meer informatie:
j.l.ruizdelportal@gmail.com
contact@businessclubspanje.nl
www.businessclubspanje.nl