1. BIR BERKAY ERTUĞRUL PROJESI
Efervesan Tablet
Sunulan: Efervesan Tabletin suda tepkime vererek çözünmesi ve gaz basıncı.
Hazırlayan: Berkay Ertuğrul
4 Ocak 2014
Açıklanan: Reaksiyon ve çözünme detayları.

2. BIR BERKAY ERTUĞRUL PROJESI
ÖZET
Amaç
Bilindiği üzere, halk kademesinden kayda değer nitelikte bir bölüm, günlük hayatta bir şeyi ne kadar sık
kullanırsa kullansın, onun nasıl çalıştığını, işlevini ve işleyişini bilmemektedir. Bunlardan bir tanesi de kendimizi
her hasta hissettiğimizde boğazımızdan düşmeyen C Vitamini. Yaptığım küçük çaptaki bir röportaj ile veri
toplamına göre, İstanbul gibi ülkemizin en aydın, zengin ve okumuş insanlarının bulunduğu bir yerde bile,
insanlar kendi kullandıkları ürünlerin kısa da olsa detaylarından bihaber iken, ben de bazı konularda insanları
aydınlatmak amaçlı bu çalışmanın zaruri olduğunu düşünmekteyim.
Hedefler
Kimya dalı kapsamında olup, tanıtım bağlamındaki bu projede; Efervesan tabletlerin suda çözünürken verdiği
tepkime incelenecek, bir kısmı idealde kalmakla beraber bunun deneyi yapılacak ve formüller ile açıklanacaktır.
Ancak bundan önce, Efervesan tablet hakkında kısa bilgiler verilecek, C Vitamininin kimyasal özellikleri
tanıtılacaktır. Bunlara ek olarak, vitaminin biyolojik açıklamasına da ilgili okurlarımız için değinilecektir.
Çözüm
Proje, bir tanıtım belgesi ile ilk sunumuna ulaşacaktır. Tanıtım raporu kapsamında, genel seviyede bilimsel
açıklama, sosyal bağlamda öneminin anlaşılması, deney raporu, deney resimleri ve videosu bulunacaktır.
Proje Anahattı
Proje genel anlamda üç bölümden oluşacaktır ve bu bölümler Efervesan C Vitamini Tableti konulu olacak ve
bunun üzerine kurulacaktır.
• İlk bölümde, tanıtımlara yer verilecektir. C Vitamini kimyasal yapısı, Efervesan Tablet kimyasal yapısı ve
biyokimyasal bağlamda kısa tanıtımı yapılacaktır.
• İkinci bölümde, kimyasal reaksiyonlar incelenecektir.
• Üçüncü bölümde, deneylere yer verilecektir. İdeal kütle değişimi, oda sıcaklığında çözünürlük deneyi,
tepkime deneyi, deney raporu kapsamında amaç, yöntem vb. açıklaması, fotoğraf ve videolar bulunacaktır.

3. BIR BERKAY ERTUĞRUL PROJESI
GIRIS
C Vitamini Kimyasal Yapısı
Absorbik asit olarak da bilinen C Vitamini, adından da anlaşılabileceği gibi asidik bir yapıya sahiptir. Askorbik
asit, bir monosakkarittir. 6 karbonlu bir bileşik olma özelliğinden ötürü, glikoza benzer. Bilindiği üzre, glikozun
formülü C6H12O6 dır. C Vitamininin formülü ise, C6H8O6 dır. Benzerliği aşikardır. Yağda çözünmez, suda
çözünür. Bunlara ilaveten, organik bileşikler statüsüne sahip bir bileşiktir.
C Vitamininin Biyolojik ve Biyokimyasal Tanıtımı
C vitamini, belirtildiği üzre suda çözünen vitaminler arasındadır ve ince bağırsakta kullanılır. Dolayısıyla, yağı
çözen organlar çözmez. Ve dahi, önceden çözmeden katı halde almak daha etkilidir. Yani efervesan tabletler
halinde almak yerine katı yutacak (hap) halinde almak en etkilisidir. Ancak, bu deneyde suda çözünen tablet
haliyle kullanılacaktır.
C vitamini, günlük ihtiyaçlarımız içerisinde olup, zaten yeteri kadarını yediğimiz meyve, sebze gibi gıda
ürünlerinden aldığımız bir vitamindir. Ancak hastalık ve halsizlik durumlarında veya yeteri kadar meyve
bulamadığımız veya meyve yiyerek, meyve şekerinden dolayı kilo almak ve/veya şeker hastalığına bir adım daha
yaklaşmamak amacıyla gibi durumlarda ilaç halinde aldığımız bir vitamindir.
Efervesan Tablet Kimyasal Yapısı
C vitamininin efervesan tablet hali, suda çözünebilme ve tepkimeye girebilme özelliğine sahiptir. Zira içerisinde
saf halde C Vitamini yoktur sadece, farklı maddeler de eklenmiştir. Bu maddelerin miktarı üretici firmaya göre
değişim göstermektedir. Ancak genel hali, kalsiyum laktat-glukonat + kalsiyum karbonat + C Vitamini içerir.
Bunların yanında, ihmal dahi edilebilecek kadar ufak miktarlarda yardımcı maddeler de içermektedir.

4. BIR BERKAY ERTUĞRUL PROJESI
GELIŞME
Efervesan Tabletin Suda Tepkime Vermesi
Efervesan tablet, sulu ortamda (aq) bünyesinde bulundurduğu asit ve bazın reaksiyonu sonucucunda
karbondioksit çıkışını sağlamakla beraber, dağılmaya başlar. Dağılan katı haldeki bu madde ise etken maddedir.
Yani, askorbik asidin dağılmaya başlaması ve su içerisinde çözünmesi. Efervesan tabletler yutulmazlar. Bu
nedenle çözünmesi için yeterli miktarda su konulmalıdır.
Efervesan tablet içerisindeki yardımcı maddeler aslında oldukça büyük bir önem taşımaktadır. Bu maddeler,
misal sakaroz, tatlandırıcı görevi görmektedir ve bizim tableti kullanabilmemizi kolaylaştırmaktadır. H3C65O7,
yani sitrik asit ve sodyum bikarbonat yani NaHCO3 de çözünmede büyük rol oynamaktadır. Bunu aşağıdaki
genel efervesan tabletlerin çözünme reaksiyonunda da görebilyoruz.
3NaHCO3 (aq) + H3C6H5O7 (aq) ---> 3CO2 (g) + 3H2O (l) + Na3C6H5O7 (s)
aq = suda
g = gaz
l = sıvı
s = katı
Bu reaksiyonla beraber, etkin madde olan C Vitamini yani C6H8O6 serbest kalmaktadır ve suda
çözünebilmektedir. Yani (s) halinden (aq) haline gelebilmektedir.
Aşağıda Sandoz Efervesan Vitamin-C tabletinin öğeleri ve miktarları verilmiştir.
Öğeler
Miktar
Kalsiyum laktat-glukonat
1000 mg
Kalsiyum Karbonat
327 mg
C Vitamini
1000 mg
Sakaroz
1846 mg
Sitrik asit
n/a
Sodyum Bikarbonat
n/a
Sukaril Sodyum
160 mg
Toplam
+ 4333 mg
n/a = kitapçıkta belirtilmemiş
+ = daha fazla

5. BIR BERKAY ERTUĞRUL PROJESI
SONUÇ
Deney Raporu 1
Deney Adı: Efervesan Vitamin-C tabletinin suda tepkime vererek çözünmesi
Dersin Öğretim Üyesi: Raşit Tunç
Deneyi Yapan: Berkay Ertuğrul
Teslim Tarihi: 6.1.14
Deneyin Açıklanması
Kullanılan Malzemeler: Bardak, C Vitamini Efervesan Tableti (Sandoz), Su
Deneyin Amacı: C Vitamini efervesan tabletinin suda tepkime vererek çözündüğünü görmek, gaz çıkışını
gözlemlemek, tepkimede oluşan sesi işitmek, renk değişimini gözlemlemek, yoğunluk değişimini gözlemlemek
Deneyin Yapılışı: Bir su bardağına (veya o hacimdeki bir bardağa) C vitamini efervesan tableti atılır ve suda
çözünmesi beklenir, bu aşamada deneyde amaçlananlar gözlemlenir.
Deney Raporu 2
Deney Adı: Efervesan Vitamin-C tableti sulu çözeltisinin doyması
Dersin Öğretim Üyesi: Raşit Tunç
Deneyi Yapan: Berkay Ertuğrul
Teslim Tarihi: 6.1.14
Deneyin Açıklanması
Kullanılan Malzemeler: Bardak, C Vitamini Efervesan Tableti (Sandoz), Su
Deneyin Amacı: Efervesan tabletin az miktardaki suda çözünmeyeceğini ve çözeltinin doyum noktasına
ulaşacağını görmek
Deneyin Yapılışı: Bir bardağa çok az miktarda su konur ve C Vitamini efervesan tableti atılır, suda çözünmesi
beklenir ve bir süre sonra çözünmenin durduğu ve çözeltinin doyduğu gözlemlenir.

6. BIR BERKAY ERTUĞRUL PROJESI
Deney Raporu 3
Deney Adı: Efervesan Vitamin-C tableti sulu çözeltisinin kaynatılması
Dersin Öğretim Üyesi: Raşit Tunç
Deneyi Yapan: Berkay Ertuğrul
Teslim Tarihi: 6.1.14
Deneyin Açıklanması
Kullanılan Malzemeler: C Vitamini tableti sulu çözeltisi, tava, ocak, kaşık, tartı, peçete
Deneyin Amacı: Efervesan tabletin su ile çözünürkenki tepkimesi sonrasında kütlesinin bir kısmını kaybettiğini
görmek
Deneyin Yapılışı: C vitamini efervesan tabletinin sulu çözeltisi bir tavaya boşaltılır ve tava ocağa konulur, ocak
açılır ve çözelti ısıtılmaya başlanır. Bir kaşık alınır ve dibi tutmasın/yanmasın diye ara ara karıştırılır. Suyun
tamamen bitmesi beklenir ve katı hal, karamel kıvamına gelene kadar beklenir, bu kıvama gelince ise katı hal
yanmadan tava ocaktan çekilir ve kaşık ile tavaya dağılmış haldeki katı hal, kaşık ile toplanır. Bu aşamadan
sonra, sıra ölçüm aşamalarına gelir. İlk olarak, tartının üzerine tartı kirlenmesin diye bir peçete konulur, bu
peçetenin üzerine de bir kaşık konulur, bu kaşığın üzerine ise bir çözünmemiş ve tepkimeye girmemiş tablet
konulur, tartının gösterdiği değere bakılır. Daha sonra, çözünmüş ve tepkimeye girmiş ve buharlaştırılmış
çözeltimizin kaşık ile topladığımız katı hali tartılır ve çıkan değer gözlenir, ilk çıkan değer, şimdi çıkan değerden
farklı ve daha yüksek olacaktır.
Yorum: Tartım aşamaları tamamlandığında, eğer hatalı bir sonuç elde ediliyorsa, buharlaştırma aşamasında az
buharlaştırılıp biraz su kalmış olması muhtemeldir. Olması gereken sonuç, tabletin orjinal halinin daha ağır
gelmesidir. Aksi bir sonuç, deneyde yapılan bir hata anlamına gelmektedir. Orjinal tabletin daha ağır gelme
sebebi ise, su ile tepkimeye girmemiş ve dahi herhangi bir gaz çıkışı ile kütle kaybına uğramamış olmasıdır.

7. BIR BERKAY ERTUĞRUL PROJESI
Deney Raporu 4
Deney Adı: Efervesan Vitamin-C tableti suda çözünürken çıkan gaz ile sabit hacimli kapta oluşan basınç
Dersin Öğretim Üyesi: Raşit Tunç
Deneyi Yapan: Berkay Ertuğrul
Teslim Tarihi: 6.1.14
Deneyin Açıklanması
Kullanılan Malzemeler: Kapağı çekilerek açılan bir kutu (örneğin Sandoz C Vitamini efervesan tableti kutusu),
Efervesan Vitamin-C tablet, su
Deneyin Amacı: Efervesan tabletin su ile tepkimesinde çıkan gazın kapalı bir kapta yaptğı basıncın gözlenmesi
Deneyin Yapılışı: Kapağı çekilerek açılan bir kaba yeterli miktarda su konulur ve ardından efervesan C Vitamini
tableti içine atıldığı gibi kabın kapağı kapatılır ve güvenlik amacıyla bölgeden bir miktar uzaklaşılır, kabın kapağı
fırlar ve bu gözlenir, tepkime bitene kadar sürekli olarak her kapak fırlayışından sonra tekrar kapak kapatılabilir
ve deney sürekli tekrarlanabilir. Tepkime hızı yavaşladıkça hem kapağın fırlayış hızı, hem de fırlayış sıklığı azalır.
Yorum: Kapak tepkime bitmeden tekrar tekrar kapatıldıktan sonra daha yavaş ve daha az sıklıkla fırlamıyorsa
deneyde bir hata yapılmıştır, bu hata ise kapağın daha gevşek kapanmasıdır. Aynı zamanda, tepkime devam
ederken hiç fırlamıyorsa ya kap sabit hacimli olmayıp, esnek bir kaptır ya da kapak yeterince sıkı
kapatılmamıştır ve hava sızdırıyordur.