2. Monopol,ikamesi güç bir malın üretim yada
satışının bir tek firma tarafından yapılmasıdır.
Piyasanın tamamına tek bir firma sahip olduğu için
firma monopolcü firma(tek satıcı veya tekel) diye
de adlandırılır.
3. Monopolün iki karakteristik özelliği vardır.
1. Monopolcünün arzını kontrol ettiği malın
ikamesinin çok güç olması
2. Monopolcünün faaliyette bulunduğu piyasaya
başka firmaların girememesidir
4. Giriş Engelleri
1.Doğal Kısıtlamalar
Doğal kısıtlamaların kaynağı ölçek ekonomileridir.Bir
malın üretiminde geniş bir üretim aralığında ölçek
ekonomileri bulunuyorsa ve bir firma ölçek
ekonomilerinden dolayı piyasanın tümüne en ucuz
maliyetle mal üretip arz edebiliyorsa o zaman iki veya
daha fazla firmanın piyasadaki talebe göre mal
üretmesi yerine bir firmanın mal üretmesi daha düşük
maliyetli olacaktır.
5. Q1 belli bir fiyatta
piyasada talep edilecek
miktar olsun.Tek bir
firma bu miktarı
üretirse malın
ortalama maliyeti AC1
olacaktır.Aynı miktarı
tek bir yerine iki firma
eşit miktar üretirlerse
o zaman ortalama
maliyet (AC2) daha
fazla olacaktır.
6. 2-Yasal Kısıtlamalar
Yasal kısıtlamalar devlet tarafında getirilir.Başlıca
dört çeşit yasal kısıtlamalar vardır.Bunlar;
a)Devletin verdiği işletme imtiyazı
Buna örnek olarak PTT verilebilir.
7. b)Devletin verdiği lisans
Doktorluk,eczacılık,hakimlik ve avukatlık gibi bazı
mesleklerin yapılabilmesi bir lisans
gerektirir.Amerika’da olduğu gibi bazı ülkelerde
meslek örgütleri çok güçlü olup bir çeşit
monopolcü firma gibi hareket etmekte ve kendi
alanlarındaki eğitim olanaklarını kısıtlamaya
çalışmaktadır.
8. c)Patent
Bir firmaya yeni bir mal veya hizmet üretimiyle ilgi
olarak belli bir süre için yalnız kendisinin bunu
üretip satabileceğine ilişkin verilmiş yasal bir hak
olup belli bir süreyi kapsar.Patentler yeni
ürünlerin ve üretim yöntemlerinin geliştirilmesini
teşvik eder
9. d)Telif Hakkı
Bir kitabın yazarına bir besteciye,bir ressama veya
başka türden bir sanat eseri ortaya koyan kişiye
eserini basması veya çoğaltması için tanınan yasal
bir haktır.Eserin sahibi bu basım veya çoğaltma
işini kendisi yapabileceği gibi başka birinin
üstlenmesine izin veya yetki verebilir.
10. e) Firmaların aralarında yaptığı anlaşmalar:
Belli bir sektörde çalışan firmaların
birleşmesiyle veya anlaşmasıyla ortaya çıkan
monopol durumudur.
Örnek: Kartel ve tröst
11. KARTEL
Kartel aynı alanda faaliyet gösteren işletmelerin bir
araya gelerek tekelleşmeleridir. İstenmeyen bir
durumdur. İşletmeler arasında yapılır ve bu
anlaşmalar rekabeti engeller.
Bu tip anlaşmalar ve yine hükümetler tarafından
önlenerek hükümetler tarafından rekabetin ülke
içerisinde yaygınlaştırılması amaçlanmaktadır.
En iyi örnek,Opectir.
12. TRÖST
Tröst, birsanayi dalının, bir ortaklar grubunun eline
geçmesiylegerçekleşen tekelciliğin gelişmişbir
biçimidir. Tröst tekelciliğin en gelişmişbiçimlerinden
biridir. Tröstün daha etkili ve güçlübiçimi
konsorsuyumdur.
13. Tröst’e örnek olarak 10’dan fazla markanın %50den
fazla hissesini ele geçirip,yönetimi devralan
Volkswagen Group’u gösterebiliriz.
