Vortrag von Dr. Pawel Kubicki in der Villa-Fohrde

1. Wdrażanie Konwencji ONZ o
Prawach Osób Niepełnosprawnych
Paweł Kubicki, Fohrde 16.02.2016

2. Osoby z niepełnosprawnościami
• Te osoby, które mają długotrwale naruszoną sprawność fizyczną,
psychiczną, intelektualną lub w zakresie zmysłów co może, w
oddziaływaniu z różnymi barierami, utrudniać im pełny i skuteczny
udział w życiu społecznym, na zasadzie równości z innymi osobami.
• W oryginalnym polskim tłumaczeniu angielski termin „mental”
przetłumaczono błędnie, jako niepełnosprawność umysłową, a nie
psychiczną, co czyni niejasnym rozróżnienie na niepełnosprawność
umysłową i intelektualną.

3. Art. 2 Definicje
• "Racjonalne usprawnienie" oznacza konieczne i odpowiednie zmiany i
dostosowania, nie nakładające nieproporcjonalnego lub nadmiernego
obciążenia, jeśli jest to potrzebne w konkretnym przypadku, w celu
zapewnienia osobom niepełnosprawnym możliwości korzystania z
wszelkich praw człowieka i podstawowych wolności oraz ich wykonywania
na zasadzie równości z innymi osobami.
•
"Uniwersalne projektowanie" oznacza projektowanie produktów,
środowiska, programów i usług w taki sposób, by były użyteczne dla
wszystkich, w możliwie największym stopniu, bez potrzeby adaptacji lub
specjalistycznego projektowania. „Uniwersalne projektowanie” nie
wyklucza pomocy technicznych dla szczególnych grup osób
niepełnosprawnych, jeżeli jest to potrzebne.

4. Podstawowe fakty
• Ratyfikacja Konwencji 6 września 2012 r. (Dz. U. z dnia 25 października
2012 r., poz. 1169)
• Z zastrzeżeniami dotyczącymi: 1. ubezwłasnowolnienia, 2. zawierania
małżeństw przez osoby, których niepełnosprawność wynika z choroby
psychicznej albo niedorozwoju umysłowego, 3. regulacji przerywania
ciąży (art. 12 ust. 4, art. 23. ust 1 pkt a, art. 23 ust. 1 lit. b i 25 lit. b
KPON) i bez protokołu fakultatywnego dającego możliwość składania
skarg indywidualnych przez osoby, które twierdzą, że są ofiarami
naruszenia przez państwo-stronę postanowień Konwencji.
• Niezależnym organem monitorującym ustanowiono Rzecznika Praw
Obywatelskich

5. Sprawozdania z wdrażania KPON
• W 2015 r. powstały trzy raporty dotyczące wdrażania KPON:
• Rządowy, stan prawny, bez zajmowania się realizacją przepisów:
http://www.mpips.gov.pl/spoleczne-prawa-czlowieka/organizacja-
narodow-zjednoczonych/konwencja-o-prawach-osob-
niepelnosprawnych/test/
• Rzecznika Praw Obywatelskich:
https://www.rpo.gov.pl/pl/content/realizacja-przez-polsk%C4%99-
zobowi%C4%85za%C5%84-wynikaj%C4%85cych-z-konwencji-o-
prawach-os%C3%B3b-niepe%C5%82nosprawnych
• Raport społeczny przygotowany przez NGO:
http://konwencja.org/cala-tresc-raportu/

6. Postulaty wynikające z Raportu Alternatywnego
• Ratyfikowanie Protokołu Fakultatywnego.
• Likwidacja zakazu małżeństw wobec osób z niepełnosprawnościami.
• Zmiana systemu ubezwłasnowolnienia na system wspieranego podejmowania
decyzji.
• Wypracowanie wspólnie ze środowiskiem strategii polityki społecznej wobec
osób z niepełnosprawnościami (celów, obszarów, instrumentów i kryteriów
wsparcia itd.), w tym mapy drogowej wdrażania Konwencji.
• Zmiana definicji niepełnosprawności oraz dostosowanie systemu orzecznictwa
(w tym do opracowanej strategii i Konwencji), jak i jego ujednolicenie.
• Przeniesienie Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych do Kancelarii
Premiera. Uczynienie go odpowiedzialnym horyzontalnie za polityką
społeczną wobec osób z niepełnosprawnościami i koordynującym wszystkie
ośrodki decyzyjne.

7. Postulaty wynikające z Raportu Alternatywnego
• Oparcie prawodawstwa o zasady godności, autonomii i niezależnego życia.
• Wspieranie aktywności osób z niepełnosprawnościami zamiast bierności.
Zwiększenie udziału świadczeń i usług o charakterze kompensacyjnym,
aktywizacyjnym i włączającym.
• Indywidualizacja wsparcia.
• Deinstytucjonalizacja – przejście od wsparcia w dużych instytucjach do
wsparcia w środowisku lokalnym.
• Zdecydowane rozszerzenie oferty usług publicznych.
• Wzmocnienie wsparcia Państwa dla rodzin osób z niepełnosprawnościami.
• Preferowanie otwartego rynku pracy.

8. Postulaty wynikające z Raportu Alternatywnego
• Preferowanie i promowanie edukacji włączającej.
• Włączenie środowiska osób z niepełnosprawnościami w procesy kształtowania
polityki publicznej i stanowienia prawa, w tym zapewnienie odpowiedniego
udziału w ciałach decyzyjnych.
• Uchwalenie ustawy antydyskryminacyjnej zapewniającej osobom z
niepełnosprawnościami kompleksową ochronę.
• Ciągłe prowadzenie szkoleń podnoszących wiedzę na temat
niepełnosprawności pracowników podmiotów realizujących zadania
publiczne.
• Likwidacja aborcji eugenicznej.
• Usunięcie błędów w tłumaczeniu Konwencji.

9. Plusy Konwencji
• Całościowo opisuje prawa osób z niepełnosprawnościami
• Wprowadza/stoi na straży nowego społecznego paradygmatu
niepełnosprawności
• Dobra platforma do integracji całego środowiska działającego na rzecz
osób z niepełnosprawnościami – patrz raport społeczny
• „Drogowskaz” na który można powoływać się w dyskusji z władzami i
negocjowaniu nowych ustaw oraz realizacji przepisów prawa –
przykład edukacji
• Podstawa do dokonywania cyklicznej oceny sytuacji osób z
niepełnosprawnościami

10. Słabości we wdrażaniu KPON
• W świadomości i praktyce wciąż dominuje paradygmat medyczny, a
nie społeczny – niepełnosprawność raczej problemem jednostki, a nie
wyzwaniem dla społeczeństwa, by redukować bariery w otoczeniu
• Formalnie dokument nadrzędny, w praktyce kluczowe są ustawy i
rozporządzenia – bardziej znane ludziom i bardziej szczegółowe
• W sytuacji złamania postanowień KPON brak sensownego
mechanizmu odwoławczego i szybkiej ścieżki sądowej
• (Na razie) niewielka przekładalność na życie codzienne, najbardziej
pomaga osobom z najwyższym kapitałem ludzkim i społecznym,
najmniej korzystają najbardziej potrzebujący, kluczowi „Ambasadorzy
Konwencji” – NGO i osoby aktywnie promujące postanowienia KPON