2. İLETİŞİM SÜRECİNİN İŞLEYİŞİ
• İletişim süreci, bir dizi süreçte gerçekleşen iki
aşamada incelenebilir.
• Kaynaktan hedefe ileti akışı
• Hedeften kaynağa ileti akışı
2
3. • Birinci Aşama: Kaynaktan Hedefe İleti Akışı
Bu aşama, belli bir iletişim durumunda kaynak
olan kişinin iletisini hazırlayıp üretmesi,
hedefe gönderilmesi ile ilgili süreçleri içeren
aşamadır. Bu süreçler aşağıdaki gibi
belirtilebilir.
• Anlamlandırma / yorumlama süreci
• Kodlama ve gönderme süreçleri
3
4. • Anlamlandırma Süreci
• Kaynak, iletişimde bulunmak istediğinde /
zorunda kaldığında, önce kime neyi iletmek
durumunda olduğunu değerlendirecek, sonra
iletilerini zihinsel olarak oluşturacaktır. Kaynağın
amacını, hedefini özelliklerini, kısaca iletişim
durumunu ve bu durumda kendi konumunu
anlamlandırıp, yorumlaması sürecinde referans
çerçevesi belirleyici olacaktır
4
5. • Referans çerçevesi, kişinin gerçekleri algılayışı
ve değerlendirişi ile ilgilidir. Referans çerçevesi
denem alanı (iç etkenler) ile iletişim ortamı
(dış etkenlerden) oluşur. Denem alanı iletişim
gerçekleştiği
ortamın
koşullarından
bağımsızdır. Kişinin geçmiş yaşantıları, değer,
tutum ve inançları, özgürlük vs gibi psikolojik
gereksinimlerinden oluşur.
5
6. • İletişim ortamı ise iletişimin gerçekleştiği
ortamın koşullarına göre değişen etkenleri
kapsar. Bulunulan yerin ışık durumu, çevrenin
kalabalık ve gürültülü olup olmayışı, kaynağın
o andaki psikolojik halleri, hedefle arasındaki
uzaklığın fiziksel ve kültürel yönden uygun
olup olmaması, hedefin hal ve tavırları gibi
etkenler iletişim ortamını belirleyen dış
etkenlerdendir.
6
7. • Kodlama ve Gönderme Süreçleri
• Bu süreç, önceki süreçte kaynağın, zihinsel
olarak oluşturduğu düşünceleri / iletileri
başkaları
tarafından
algılanabilir
ve
anlaşılabilir sistemlerine dönüştürmesi ve
onları göndermesi sürecini içerir.
7
8. • Kaynak iletilerini kodlarken öncellikle hedefin
özelliklerine, iletişim durumunun koşullarına
ve kendi amaçlarına uygun kanal; araç ve
simge sistemini seçecektir.
• Sözlü kodlama(konuşma dili), iletişimde
başvurabilecek kodlardan yalnızca biridir.
8
9. • Yazı, yüz ve vücut hareketleri ile, çizimle,
dokunma ile kodlama gibi yöntemler, durum
bağlı olarak tek başına ya da birkaçı birlikte
kullanılabilecek kodlardır.
• Seçilen kod, aynı zamanda gönderilme
sürecinde kullanılan kanal ve aracın da seçimi
demektir.
9
10. • İkinci Aşama: Hedeften Kaynağa İleti Akışı
• Bu aşama, belli bir iletişim durumunda
hedef/alıcı olan kişinin iletileri alması ve
bunlara tepki göstermesi ile ilgili süreçleri
içerir. Bu süreçler
Algıla ve kod aça süreçleri
Yorumlama süreci
Kodlama ve geri bildirim sürecidir.
10
11. Algılama ve Kod Açma Süreçleri
• İletişimde algılama, iletişimin hedef / alıcı
tarafından –duyu organları aracılığıyla- farkına
varılması sürecidir. Bu süreç algılayan kişinin
özelliklerine olduğu kadar uyarıcıların
niteliklerine de bağlı olarak gelişir.
11
12. • Diğer bir deyişle, hem kişinin referans
çerçevesi, hem de iletilerin hedefin alıcı
kanallarına uygun olup olmaması algılamanın
temelini oluşturur. Örneğin, görmeyen bir için
görsel iletiler uygun nitelikte uyarıcılar
değildir.
12
13. • Dikkat, hedefin/alıcının içinde bulunduğu
ortamda duyularını uyaran değişik birçok
uyarıcılar arasından birine/bazılarına özel bir
ilgi duymasıdır. Bu nedenle dikkat iletişimde
algılamanın başlangıcıdır. Bunun ilk koşulu ne
türden olursa olsun iletilerin yöneldikleri
kişinin duyum eşiğini şiddet, büyüklük, hız,
yinelenme sayısı gibi fizik özellikleriyle
aşabilmesidir.
13
14. • Kod açma algılarına sürecinde iletilere dikkat
çekilen hedefin / alıcının algıladığı işaretleri
zihinsel
olarak
anlamlı
simgelere
dönüştürmesi sürecidir. Hedef/alıcı bu süreçte
algıladığı iletileri çözümleyerek ham biçimde
zihninde yeniden oluşturur. Böylece algılanan
iletiler bellekte var olan düz anlamları
düzeyinde çözümlenerek anlamsız uyarıcılar
olmaktan çıkarlar.
14
15. • Örneğin Çince bilmeyen biri için Çince bir
konuşma ileti niteliği taşımaz. Kısaca kod açma
sürecinde işaretler, ilgili oldukları kodlar
bağlamında simgelere ve aralarındaki ilişkilere
göre anlamlı iletilere dönüştürülürler.
15
16. Yorumlama Süreci
• Bu süreç, hedefin/alıcının kod açma sürecinde
düz anlamlarını oluşturduğu iletileri referans
çerçevesinde
göre
bir
kez
daha
anlamlandırdığı süreçtir. Örneğin “gençlere
karar ve seçimlerinde özgürlük tanımak
gerekir” iletisinin farklı dünya görüşüne sahip
kişiler üzerinde bıraktığı etki gibi.
16
17. Kodlama ve Geri Bildirim Süreci
• Geri bildirim (feedback), alıcının algıladığı ve
yorumladığı iletilere sözlü, sözsüz her türlü
tepki verme sürecidir. Alıcı, kendisine ulaşan
iletilere
yaptığı
yorumlandırmalar
çerçevesinde yanıt verir, yani bir tutum
davranış değişikliği gösterir.
17
18. İletişimin Gerçekleştiği Alan: Ortak Referans Çerçevesi
• Aynı dili konuşuyor olmak ve aynı ülkede
yaşıyor olmak da her zaman kaynakla hedef
arasında iletişim gerçekleşebileceği anlamına
gelmez. Değişik kültür çevrelerinden gelen,
değişik yaşantılara sahip insanlar sözde aynı
dili kullandıkları halde gerçek bir iletişim
kuramayabilirler.
18
19. • Aynı dili konuşuyor olmak ve aynı ülkede
yaşıyor olmak da her zaman kaynakla hedef
arasında iletişim gerçekleşebileceği anlamına
gelmez. Değişik kültür çevrelerinden gelen,
değişik yaşantılara sahip insanlar sözde aynı
dili kullandıkları halde gerçek bir iletişim
kuramayabilirler.
19
20. • İletişimin
gerçekleşebilmesi,
hedefle
aralarında anlaşabilmeleri sağlayacak ortak bir
anlamlandırma alanının bulunmasına bağlıdır.
Bu ortak alan iletişimde taraf olan kişilerin
referans çerçevelerinin kesiştikleri noktalarda
ortaya çıkar. Bu alana ortak referans çerçevesi
(ortak tecrübe alanı) denir.
20
21. İLETİŞİM MODELLERİ
• İletişimi, işleyişini tarif eden pek çok yol
olmakla birlikte, başlıca modellerden dördü
üzerinde durulacaktır.
21
22. Tek Yönlü İletişim (Eylem) Modeli
• Bu model mesaj gönderen üzerinde
odaklanmıştır. Bir kişi (gönderen) bir diğerine
(alıcı) bir mesaj gönderir ve alıcı bu mesajı alır.
Doğrusal model olarak da adlandırılan bu
modelde mesaj gönderenden alıcıya ulaşır ve
sonrası yoktur.
22
23. • Kısaca tek yönlü olarak işler. Modelde bu
geribildirim ve y etkileşim yer almamaktadır.
Zaman zaman bu model kullanılmasına
rağmen
etkinliği
sınırlıdır.
Komutanın
askerlerine direktif vermesi, güvenlik şefinin
astlarına görev nöbet çizelgesini söylemesi tek
yönlü bildirim örnekleri sayılabilir.
23
24. Karşılıklı Çift Yönlü İletişim Modeli
• Karşılıklı iletişim modelinde, eylem modeline
yeni bir eleman eklenmekte, yani kaynaktan
gönderilen mesajı alan alıcı, mesajı gönderene
biri başka mesajla karşılık vermektedir. Yani
geribildirim
elemanı
modele
dahil
edilmektedir.
24
25. • Ancak burada bir sıra söz konusudur. Önce
kaynak
mesajı
gönderir,
bu
aşama
tamamlandıktan sonra alıcı çözümlediği bu
mesaj karşılığında yeni bir mesaj kodlayarak
geri bildirimde bulunmaktadır. Yani iletişim A
dan B ye, B den A ya sonra yine A dan B ye
şeklinde devam etmektedir.
25
26. Etkileşimli Model
• Eylem ve karşılıklı iletişim modellerinde öne
çıkan “etki-tepki”, “neden-sonuç” ilişkisi
iletişim eylemi yerine, etkileşimli modelde,
iletişim tarafları eş zamanlı olarak mesaj alıp
verebilmektedir.
26
27. • Modeldeki temel varsayım, iletişimden
tarafların kaçınamayacağı, tek doğrultuda
değil de bir çok doğrultu da iletişimin sürekli
devam edeceği düşüncesidir. Mesaj gönderme
ve mesaj alma ayrı ayrı faaliyetler değildir; eş
zamanlı ortaya çıkan eylemlerdir.
27
28. Uzlaşmacı İletişim Modeli
• Bu modelde, temel odak noktası iletişim
taraflarının kafasında meydana gelenler yani,
“anlamın yorumlanması” konusudur. Bu
bağlamda, alıcı iletişimin edilgin tarafı olmayıp
kendi
gerçekliğini
kendi
kafasında
yaratmaktadır.
28
29. • Mesaj gönderenin alıcıdan beklentisi, alıcının
gerçekliği ve ürettiği anlamla örtüşmeyebilir.
Anlamın müzakeresi olarak tanımlanan bu
ilişkide, mesajı gönderenin mesajı alana “ne
anladığını”, mesajı alan ise gönderene “ne
anlatmak istediğini” sormak ve böylece
uzlaşmak durumundadır.
29