1. Ch¬ng 3: use case
Néi dung:
 Ph©n tÝch UC
 UC lμ g×? Actor lμ g×?
 T×m UC vμ Actor nh thÕ nμo?
 Luång sù kiÖn trong UC
 LËp biÓu ®å UC
 C¸c lo¹i quan hÖ trong biÓu ®å UC
 C¸ch lËp bÓu ®å UC

2. i. Ph©n tÝch use case (uc)
 UC lμ g×?
 UC m« t¶ ai ®ã sö dông HT nh thÕ nμo, m« t¶ t¬ng t¸c gi÷a
NSD víi HT phÇn mÒm ®Ó thùc hiÖn gi¶i quyÕt mét c«ng
viÖc cô thÓ.
 UC lμ mét phÇn cña vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt, lμ nÒn t¶ng cña
ph©n tÝch HT
 Mçi UC cã nhiÒu biÕn thÓ, chóng ®îc gäi lμ c¸c kÞch b¶n
(Scenario), ph¶i x¸c ®Þnh chi tiÕt c¸c kÞch b¶n ®Ó HT xö lý
chÝnh x¸c
 VD: UC “Rót tiÒn” cã c¸c biÕn thÓ Rót thμnh c«ng, Kh«ng rót
®îc v× sai PIN, Kh«ng rót ®îc v× yªu cÇu rót qu¸ sè tiÒn theo
qui ®Þnh,...
 Mçi UC ®Òu thÓ hiÖn sù t¬ng t¸c gi÷a t¸c nh©n (actor) vμ HT
 C¸c ho¹t ®éng ph©n tÝch, thiÕt kÕ, cμi ®Æt, kiÓm thö ®Òu
liªn quan ®Õn UC

3. Ch¬ng 3: use case
C¸c bμi to¸n øng dông (case study):
1. HT So¹n th¶o v¨n b¶n MS WORD (lμm vÝ dô)
2. Giao dÞch tÝn dông (chñ yÕu Rót tiÒn) (lμm
vÝ dô)
3. HT tra cøu s¸ch cña th viÖn (bμi tËp)
4. HT qu¶n lý th«ng tin sinh viªn vμ ®iÓm RL
(bμi tËp)
5. HT b¸n hμng (siªu thÞ, qua m¹ng) (bμi tËp)

4. i. Ph©n tÝch use case (uc)
 T×m actor vμ UC
 Actor: thùc thÓ bªn ngoμi t¬ng t¸c ®Õn HT cÇn x©y
dùng. Cã thÓ lμ con ngêi (®iÓn h×nh cña mçi HT), HT
kh¸c hay thiÕt bÞ phÇn cøng
 Ký hiÖu vμ c¸ch ®Æt tªn actor
 C¸c c©u hái gióp t×m actor:
1. Ai sö dông chøc n¨ng chÝnh cña HT?
2. Ai gióp HT lμm viÖc hμng ngμy?
3. Ai qu¶n trÞ, b¶o dìng HT?
4. C¸c HT nμo t¬ng t¸c víi HT nμy?

5. i. Ph©n tÝch use case (uc)
 Ký hiÖu vμ c¸ch ®Æt tªn actor
 Actor xác định tập các vai trò khi người sử dụng tương tác với hệ
thống. Người sử dụng có thể là một cá nhân hay một hệ thống
khác.
Actor không phải là một con người cụ thể mà mang một nhiệm
vụ (sinh viên A,B là người đọc nhưng ko phải là actor)
Ví dụ: Hệ thống thông tin thư viện actor Độc giả
Ký hiệu:
Tên Actor thường là danh từ: Độc giả, thủ thư, khách hàng…

6. i. Ph©n tÝch use case (uc)
 T×m UC:
 B¾t buéc ph¶i cã vai trß cña kh¸ch hμng. PP chÝnh:
pháng vÊn NSD vμ nghiªn cøu tμi liÖu cña hä.
 §Ó t×m UC cÇn t×m c¸c hμnh ®éng cña HT
 C¸c c©u hái gióp t×m UC
1. Actor yªu cÇu HT thùc hiÖn chøc n¨ng nμo?
2. Actor cÇn ®äc, t¹o lËp, xãa, lu tr÷, söa ®æi c¸c th«ng tin nμo trong
HT?
3. Cã cÇn th«ng b¸o cho actor vÒ sù kiÖn xμy ra trong HT? Cã cÇn
actor th«ng b¸o g× cho HT?
4. HT cÇn vμo/ra nμo? Nh÷ng vμo/ra ®i ®Õn ®©u hay tõ ®©u?
 Ký hiÖu vμ c¸ch ®Æt tªn UC

7. i. Ph©n tÝch use case (uc)
 Ký hiÖu vμ c¸ch ®Æt tªn UC
Sau khi chỉ ra các UC cần đặt tên cho chúng. Tên
UC nên ngắn gọn, là động từ chỉ hành động tác
nghiệp.
Ký hiệu: UC trong UML là một hình elip với tên UC
đặt phía dưới.
Ví dụ: Hệ thống thông tin thư viện các chức năng liên quan đến Độc
giả là Tìm kiếm tài liệu. Liên quan đến Thủ thư là: Cập nhật, tìm kiếm,
quản lý mượn trả.

8. i. Ph©n tÝch use case (uc)
 Luång sù kiÖn trong UC
 Tμi liÖu m« t¶ chi tiÕt NSD lμm g× vμ HT lμm g×
 Mçi kÞch b¶n chØ ra 1 luång sù kiÖn trong 1 thÓ hiÖn biÕn thÓ
cña UC
 C¸c kÞch b¶n ®i xuyªn suèt UC theo nh¸nh chÝnh, nh¸nh phô
hoÆc nh¸nh ®Æc biÖt
 C¸ch t¹o lËp tμi liÖu luång sù kiÖn: th«ng qua c¸c bíc sau
1. M« t¶ v¾n t¾t UC
2. TiÒn ®iÒu kiÖn (liÖt kª c¸c ®iÒu kiÖn cÇn tháa m·n tríc khi UC
khëi ®éng)
3. Luång sù kiÖn chÝnh
4. Luång sù kiÖn rÏ nh¸nh
5. HËu ®iÒu kiÖn (liÖt kª c¸c ®iÒu kiÖn cÇn tháa m·n sau khi UC
kÕt thóc)

9. i. Ph©n tÝch use case (uc)
 Luång sù kiÖn trong UC gåm:
1. UC khëi ®éng nh thÕ nμo?
2. C¸c ®êng ®i xuyªn qua UC
3. Luång chÝnh, luång rÏ nh¸nh
4. Luång lçi
5. UC kÕt thóc nh thÕ nμo?
 Nhîc ®iÓm cña tμi liÖu luång sù kiÖn: víi nh÷ng UC
phøc t¹p kh«ng ®¶m b¶o ®îc tÝnh nhÊt qu¸n, lμm cho
ngêi ph¸t triÓn khã h×nh dung
 Gi¶i ph¸p: kÕt hîp m« t¶ b»ng v¨n b¶n víi sö dông c¸c
biÓu ®å tr¹ng th¸i, ho¹t ®éng, t¬ng t¸c.

10. ii. LËp biÓu ®å uc
 M« h×nh UC ®îc m« t¶ b»ng 1 hay nhiÒu biÓu ®å
UC
 BiÓu ®å UC chØ ra mèi quan hÖ UC-UC, actor-
UC
 Quan hÖ giao tiÕp actor-UC: actor (ngêi) kÝch
ho¹t UC hoÆc UC t¸c ®éng actor (HT ngoμi, thiÕt
bÞ)
 Ký hiÖu

11. ii. LËp biÓu ®å uc
 Quan hÖ bao gåm (include) hay cßn gäi lμ
sö dông (uses) gi÷a c¸c UC. Thêng dïng
®Ó m« h×nh hãa nh÷ng chøc n¨ng sö dông
l¹i
 Ký hiÖu: <<include>>

12. ii. LËp biÓu ®å uc
 Quan hÖ më réng (extends) gi÷a c¸c UC
 Ký hiÖu
<<extend>>
 Quan hÖ tæng qu¸t hãa gi÷a c¸c actor vμ c¸c UC
 Ký hiÖu

13. Xác định mối quan hệ
 Quan hệ <<include>> : Sử dụng để chỉ ra rằng một use case
được sử dụng bởi 1 use case khác.
 Quan hệ <<extend>>: sử dụng để chỉ ra rằng một use case
được mở rộng từ một use case khác bằng cách thêm vào
một chức năng cụ thể.
 Quan hệ generalization: biểu thị use case này là tổng quát
còn use case kia là cụ thể hóa của use case đó.
 Quan hệ kết hợp: thường dùng để biểu diễn mối liên hệ
giữa actor và các use case (một actor kích hoạt một use
case).

14. Phân rã biểu đồ use case
 Dựa trên các mối quan hệ trên, biểu đồ use case được
biểu diễn lại thành dạng phân cấp gọi là phân rã biểu
đồ use case. Nguyên tắc phân rã biểu đồ use case như
sau:
- Xác định sơ đồ use case mức tổng quát: từ tập tác nhân
và use case đã được xác định, tìm ra các chức năng
chính của hệ thống. Các chức năng này phải có tính
tổng quát, dễ dàng nhìn thấy được trên quan điểm của
các tác nhân.
+ Các dạng quan hệ thường dùng trong sơ đồ use case
mức tổng quát là quan hệ kết hợp, quan hệ tổng quát
hóa và quan hệ include.

15. Phân rã biểu đồ use case
 Xác định sơ đồ use case mức tổng quát:
 Ví dụ: Trong bài toán quản lý thư viện, xét trên quan
điểm tác nhân bạn đọc, thủ thư, nếu tạm thời chưa xét
đến chức năng mượn và trả sách thì chức năng tổng
quát của hệ thống là: đăng nhập, cập nhật và tìm kiếm.
Biểu đồ use case mức tổng quát bài toán quản lý thư viện

16. Phân rã biểu đồ use case
 Phân rã các use case mức cao:
 Tiến hành phân rã các use case tổng quát thành các use
case cụ thể hơn sử dụng quan hệ extend. Các use case
con (mức thấp) được lựa chọn bằng cách thêm vào use
case cha một chức năng cụ thể nào đó và thường được
mở rộng trên cơ sở chuyển tiếp và phân rã các chức
năng của hệ thống.

17. Phân rã biểu đồ use case
 Ví dụ: Chức năng “ Cập nhật” trong bài toán quản lý
thư viện được phân rã thành: cập nhật bạn đọc và cập
nhật tài liệu.
Biểu đồ phân rã use case Cập nhật

18. Phân rã biểu đồ use case
 Tiếp tục phân rã sơ đồ use case cho đến khi gặp use case ở
nút lá:
Các use case ở nút lá thường gắn với một chức năng cụ thể
trong đó hệ thống thực sự tương tác với các tác nhân (gửi
kết quả đến tác nhân hoặc yêu cầu tác nhân nhập thông
tin).Trong sơ đồ use case mức 2 nếu còn có use case nào
chưa phải là nút lá thì cần tiếp tục được phân rã.

19. Phân rã biểu đồ use case
 Ví dụ: Phân rã use case “ cập nhật bạn đọc” và “ Cập
nhật tài liệu”.
Phân rã use case Cập nhật bạn
đọc
Phân rã use case Cập nhật tài
liệu

20. Hoàn thiện biểu đồ use case
 Người phát triển tiến hành xem xét tất cả các use case
đã được biểu diễn trong biểu đồ (tất cả các mức). Nếu
còn có use case chưa có trong biểu đồ nào, người phát
triển phải xem xét xem chức năng mà use case đó đại
diện đã được thực hiện bởi use case khác chưa để bổ
sung thêm hoặc loại bỏ use case đó ra khỏi biểu đồ.

21. ii. LËp biÓu ®å uc
 Lu ý khi t¹o biÓu ®å UC:
 Kh«ng m« h×nh hãa giao tiÕp actor-actor
 Kh«ng nªn h×nh thμnh quan hÖ trùc tiÕp UC-UC (trõ quan hÖ
include vμ extends)
 UC ph¶i ®îc actor khëi ®éng (trõ c¸c UC cã quan hÖ include vμ
extends)
 Kh«ng h×nh thμnh luång th«ng tin g÷a c¸c UC (trêng hîp cã CSDL
th× dïng 2 UC kh¸c nhau ®Ó nhËp DL vμ x©m nhËp DL)
 XÐt VD: Rót tiÒn, So¹n th¶o VB (x¸c ®Þnh actor, c¸c UC, mèi
quan hÖ actor-UC vμ UC-UC ®Ó vÏ biÓu ®å)