Fyrirlestur haldinn á Töff Stöff! Veflausnadegi TM Software 18. október 2012. http://www.tmsoftware.is/tm-software/vidburdir/vidburdur/item68106/Toff-Stoff--Veflausnadagur-TM-Software/ Umsjónarmenn vefsvæða þurfa í sífellu að huga að textagerð fyrir vefsvæði sín og mikil vakning hefur orðið á því undanfarið hversu miklu máli gott efni á vefsíðum skiptir. En það getur verið erfitt að gefa sköpunargleðinni lausan tauminn þegar kemur að því að skrifa óskáldaðan texta á dæmigerðar vefsíður. Rúnar Helgi Vignisson, lektor í ritlist við Háskóla Íslands ætlar að gefa okkur góðar hugmyndir varðandi sköpunarferlið og vinnulag við að finna orðin sem hitta í mark.

1. Óskáldað en andríkt
Rúnar Helgi Vignisson
Rithöfundur, lektor í ritlist

2. Einfalt mál?

3. Í erindinu kem ég m.a. inn á:
• Ritunarferli
• Málsnið – markhóp
• Frágang, málfar og fagmennskuyfirbragð
• Skrif fyrir netið
• Leiðir til að vera skapandi í sannsögulegum
texta og koma hugmyndaflæði af stað.

4. Leið til að hugsa
• Ritstörf eru
landkönnun, leið til
að hugsa og koma
skipulagi á hugsanir
sínar.
• Ritmál er fáguð
hugsun og kallar á
tilhlýðilegan búning.

5. Sköpunarferlið
• Sköpun þarf tíma. Svokallaður innblástur er
afrakstur vinnu.
• Halda þarf vitundinni við efnið og þá kannski
ekki síst undirvitundinni.
• „Ég rýni af og til í þetta og leita fyrir mér, juða
við allskonar tilraunir, ekki síst til að halda
undirvitundinni við efnið. Undirvitundin er
einfaldlega svo miklu menntaðri eða þroskaðri
en restin af vitsmununum.“ Sigfús Bjartmarsson, TMM

6. Gerðu mistök!
• „Ég hugsa og hugsa svo mánuðum og árum
skiptir. Í níutíu og níu prósent tilfella er
niðurstaðan röng. Í hundraðasta skiptið hef ég
á réttu að standa.“ Hugmyndabók, 112
Yfirfært á sköpun:
• „En mistök eru hluti af skapandi hugsunarferli
og ef þú ert að reyna að skapa eitthvað nýtt
gerir þú fjölda mistaka.“
• Jón Gnarr: http://eyjan.is/2011/08/23/jon-gnarr/
Rúnar Helgi Vignisson

7. Fullkomnunarárátta
• Ef mistök eru lykill að sköpun segir sig sjálft að
fullkomnunarárátta heftir sköpun.
Fullkomnunarárátta er afurð hefðar.
• Óreiða er gósenland skaparans. Uppkast er
yfirleitt ófullkomið.
• Í upphafi skal endirinn skoða á ekki endilega
við um fyrstu skrefin í nýrri ritsmíð.
• Skiptir ekki öllu hvaða fótur er settur fyrst
undir borðið ef það stendur að lokum.
Rúnar Helgi Vignisson

8. Aðferð til að koma hugmyndaflæði
af stað og slökkva á ritskoðara
• Frjáls og óheft skrif: Skrifið í nokkrar mínútur
án þess að ritskoða nokkuð, skráið allt sem
kemur upp í hugann, jafnvel þó að ykkur detti
ekkert í hug annað en „mér dettur ekkert í
hug“.
• Endurtakið og beinið hugarflæðinu í ákveðinn
farveg.
• Ein hugmynd kveikir aðra, ekki síst ef tekst að
slökkva á ritskoðaranum.

9. Hvernig verður maður betri penni?
• Þetta er alveg eins og með tónlistarnám: Það
er ekki nóg að hlusta bara á tónlist, þó að það
hjálpi, það verður líka að æfa sig á hljóðfærið
og æfa sig að semja tónlist ætli maður að
verða tónskáld.
• Joyce Carol Oates: Ef ekki er lesið vítt og breitt
verður þetta bara áhugamennska, 99%
viðleitni, 1% geta.
Rúnar Helgi Vignisson

10. Markhópur og miðill
• Lestur er samstarf höfundar og lesanda.
• Báðir eru skapandi.
• Lestur markast af bakgrunni lesanda.
• Góður höfundur veit þetta og býður lesanda
til samstarfs.
• Miðill og markhópur móta framsetningu.
Rúnar Helgi Vignisson

11. Fagmennska endurspeglist í textanum
• Vara missir trúverðuleika við hverja
stasenigarvidlu, hverja ambögu. Hvers vegna
ætti kúnninn að treysta fyrirtæki sem ekki
kynnir sig á fagmannlegan hátt?
• Fúsk er ekki traustvekjandi.
• Fagmennskan þarf að endurspeglast í
kynningarefninu.
• Yfirlestur, prófarkalestur.

12. „Verðum að vera á svanbergi“
,,Við söknum Kolbeins, þeir þrír leikir sem hann hefur
veirð þá tel ég að hann geti orðið einn besti framherji
Evrópu," sagði Lagerback.

13. Vefrit: Skimað eða lesið?
• Fólk les ekki vefsíður
nema að litlu leyti.
• Það skimar og
rannsóknir sýna að það
skimar gjarnan í F-
mynstri yfir skjáinn.
• Að öllu jöfnu les fólk
ekki meira en 20% af
texta hverrar vefsíðu.

14. Frágangur texta á vef
• Hnitmiðaður og vel skipulagður.
• Aðalatriðin fremst, hafa línur ekki of langar,
láta lofta vel og nýta millifyrirsagnir.
• Ein hugsun í hverri efnisgrein.
• Forðast skrum og sértækt fagmál.
• Lesandi skrollar ekki margar skjálengdir.
• Ef notaðir eru hlekkir er betra að þeir séu
áberandi, ekki bara eitt stutt orð.

15. Ein hugsun í hverri línu.

16. Þýðingar
• Fólki hættir til að fylgja frumtextanum of
grannt; þýðingabragð.
• Gott að spyrja sig hvernig amma eða mamma
hefðu orðað sambærilega hugsun á íslensku.
• Hvort er snjóskafl þykkur eða djúpur?
• Hér er tíminn algjört lykilatriði sem og góður
yfirlesari.
• Ritstörf eru ekki eins manns verk.

17. Sköpun í sannsögulegum texta
• Nýta aðferðir skáldskaparins við framsetningu á
óskálduðu efni.
• Nota frumlegt orðfæri, óvæntar tengingar.
• Nota sjálfan sig sem persónu í textanum. Þannig
getur pistlahöfundur lýst því hvernig honum gekk
að læra á nýtt forrit, sett á svið skemmtilega senu
sem kristallar kosti (og galla) vörunnar.
• Höfundurinn þarf að gæta þess að verða ekki of
sjálfumglaður, því þá missir hann tiltrú.

18. Frumleiki getur hjálpað
Hér beitir höfundur því skemmtilega
stílbragði að skrifa bréf til Gouda-
ostsins í framhaldi af auglýsingu þar
sem osturinn sótti um nafnbreytingu.
Nýtir þetta til að koma á framfæri
skoðun sinni á nafnamálum.
Frumleiki getur selt, sbr. auglýsingar
þar sem oft er lagt mikið upp úr ferskri
nálgun.

19. Blogg
• Bloggformið er að mínum skilningi persónulegt
form.
• Á bak við það standa yfirleitt einstaklingar sem
vilja viðra skoðanir sínar á mönnum og málefnum
eða deila einhverju úr ævi sinni með heiminum.
• Af því við erum manneskjur höfum við hins vegar
mikinn áhuga á öðru fólki og stundum má nýta
það til óformlegrar kynningar á vöru eða
þjónustu.

20. Hjálpartæki ritlistarlífsins
• Veforðabækur: Snara, Málfarsbanki og
beygingarlýsing Árnastofnunar
• Hugmyndabók eftir Fredrik Härén
• Bird by Bird eftir Anne Lamott
• Sköpunarsögur eftir Pétur Blöndal
• Handbók um ritun og frágang eftir Ingibjörgu
Axelsdóttur og Þórunni Blöndal.