Volgens OLAF is het opsplitsen van aankopen een verleidelijke techniek voor fraudeurs. ‘Medewerkers van de aanbestedende dienst kunnen een aankoop opsplitsen in twee of meer kooporders of opdrachten, teneinde mededinging of beoordeling door hogere leidinggevenden te vermijden.’

1. Dossier 9 september 2015
13
Misschien herinnert u zich dit merkwaardige verhaal nog. In 2010 vroegen acht Roe-
menen een Europese landbouwsubsidie aan voor het beheren van een koeienboerderij.
In drie jaar tijd streken ze liefst 500.000 euro op.
Dat geld gebruikten ze wel voor fictieve
koeien! De EU eiste het geld vervolgens terug.
Voor iedere koe kende de EU hen 100 tot 150
euro toe. In totaal kwamen de Roemenen via
1.860 virtuele koeien dus aan een half miljoen
euro Europees subsidiegeld. De Roemenen
werden aangemaand dat geld terug te beta-
len, omdat de subsidie enkel kon voor echte
koeien. Drie van de acht ‘virtuele’ boeren heb-
ben echter bezwaar aangetekend. Zij beweren
immers dat de EU in de subsidievoorwaarden
nergens vermeldt dat het geld enkel voor echte
koeien mag dienen.
OLAF
Het (echt gebeurde) verhaal over die Roe-
meense fraudeurs toont aan dat het opspo-
ren van fraude en gesjoemel in Europa nood-
zakelijk is. De EU gaf in 2014 zowat 144 miljard
euro uit. Het grootste deel ging naar diverse
subsidies en toelages. Maar er werd ook lus-
tig gesjoemeld en gefraudeerd. Maar liefst
901 miljoen euro aan Europees geld moet
weer terug naar de Europese kas omdat er
fraude mee is gepleegd. Dat stelt het Euro-
pees bureau voor fraudebestrijding, OLAF, in
zijn jaarverslag 2014.
Hoogste bedrag in vijf jaar
Het gaat om het hoogste bedrag in de afge-
lopen vijf jaar. OLAF ontdekte fraude bij Euro-
pese fondsen voor regionale ontwikkeling
(476,5 miljoen euro) en bij hulp voor niet-
Europese landen (174 miljoen), maar ook bij
de sector douane en handel (132,2 miljoen)
en bij de Europese steun voor de landbouw
(75,9 miljoen). Het is vervolgens wel aan de
betrokken Europese of nationale autoriteiten
om het geld terug te halen. (En dat is een zwak
punt in deze fraudebestrijding.) OLAF ont-
ving in 2014 ook een recordaantal beschuldi-
gingen van mogelijke fraude, namelijk 1.417.
Het bureau opende 234 onderzoeken, maar
wees ook (terecht of onterecht) ruim duizend
klachten af.
Meeste informatie van
Roemenen
In het vuistdikke rapport van OLAF lezen we
dat België veel tips over fraude geeft. Ons land
gaf liefst 53 informatiemeldingen over moge-
lijke fraude, 28 van ‘publieke’ aard (overhe-
den) en 25 van ‘private’ aard (particulieren
en bedrijven). Die 28 meldingen van publieke
aard zijn overigens het hoogste aantal van alle
Europese landen. Andere landen zijn heel wat
minder ijverig. Zo gaf Estland geen enkele tip
door! Verrassend genoeg kwam er ook vanuit
Zweden geen enkele melding van fraude. Slo-
venië gaf nauwelijks 3 meldingen door.
De meeste tips kwamen uit Roemenië. Uit
‘private’ bron kwamen er liefst 73 meldingen
binnen bij OLAF. En ook de Roemeense over-
heid bond de kat 6 keer de bel aan.
Ook Polen was ijverig, met 52 meldingen.
En Spanje staat in de top 5 met 56 tips, vooral
vanuit ‘private’ bronnen. Het kan bijvoorbeeld
gaan om een landbouwer die zijn collega ver-
klikt omdat deze onterecht subsidies ontvangt.
234 nieuwe onderzoeken
Die tips leidden vervolgens tot 234 nieuwe
concrete onderzoeken. Vorig jaar werden ook
156 onderzoeken afgerond. Bovenaan qua
fraude staat – niet erg verrassend – Roeme-
nië met liefst 36 afgeronde fraudedossiers.
Hongarije staat op plaats 2 met 13 concrete
fraudegevallen. En Bulgarije op drie met 11
gevallen. Ons land heeft slechts 1 fraudegeval.
Actie op nationaal niveau
Een zwak punt is dat de door de lidstaten
zelf concrete actie genomen moet worden.
(De Europese Commissie streeft overigens wel
naar een Europees strafrechtsysteem.) OLAF
publiceert hierover een erg interessante statis-
tiek (te vinden op de webstek van de dienst).
Zo lezen we dat er in België in 2014 van de 45
mogelijke fraudegevallen aangebracht door
OLAF 28 concrete beslissingen volgen die ver-
volgens leiden tot 17 veroordelingen. Dat is 61
procent (17 op 28). Het gemiddelde van alle
landen ligt op 53 procent.
Niet alle landen zijn dus even ijverig. Let-
land, Finland, Cyprus, Ierland en Denemarken
halen 0 procent!
Goede score voor Italië
Aanbevelingen doen is goed, maar als de
lidstaten niet tot veroordelingen komen, dan
heeft het weinig zin.
Verrassend genoeg haalt Italië hier een
goede score. In de 41 fraudedossiers werden
liefst 32 veroordelingen vastgesteld. Dat is een
score van 78 procent.
Griekenland slaagde er zelfs in om in de 11
dossiers in 2014 alle betrokkenen te laten ver-
oordelen. Ook Malta haalde een succesgraad
van 100 procent voor 4 dossiers.
In Roemenië daarentegen werden slechts
veroordelingen uitgesproken in 30 procent
van de gevallen (16 op 53 dossiers). Roeme-
besteed. Het pretpark is de grootste toeristi-
sche mislukking die Vlaanderen ooit gekend
heeft. Toen het Romeinse themapark op 28
augustus 2007 de deuren moest sluiten, was
het welgeteld 74 dagen open geweest. Het
bezoekersaantal bleef al die tijd ver onder de
verwachtingen.
Fraude bij structuurfondsen
Het EFRO is één van de Europese structuur-
fondsen. Het fonds is bedoeld om de belang-
rijkste economische onevenwichtigheden
tussen de Europese regio’s terug te dringen.
Hiermee sluit het Europees Fonds voor Regi-
onale Ontwikkeling aan bij de doelstellingen
van het Europese regionale beleid. Om deze
doelstellingen te bereiken, financiert het fonds
programma’s voor de ontwikkeling en struc-
turele aanpassing van achtergebleven regio’s
en voor de omschakeling van regio’s met afne-
mende industriële activiteit. Wat betreft de
‘meer ontwikkelde’ regio’s binnen de EU, zoals
ons land en Nederland, richt het fonds zich
onder meer op het versterken van de regio-
nale concurrentiekracht en het vergroten van
de werkgelegenheid.
voor de goederen ter waarde van 150.000
euro en één voor de diensten ter waarde van
125.000 euro), om een aanbestedingsproce-
dure te voorkomen. Het opsplitsen van aan-
kopen (vaak aangeduid met ‘salamitactieken’)
kan wijzen op corruptie of andere fraudesyste-
men door een inkoopmedewerker.
Verkeerde kosten in rekening
brengen
Een andere fraudetechniek is verkeerde kos-
ten in rekening te brengen. OLAF: ‘Een aanne-
mer kan fraude plegen door opzettelijk kosten
in rekening te brengen die niet geoorloofd of
redelijk zijn, of die niet direct of indirect aan
een opdracht kunnen worden toegewezen. De
arbeidskosten kunnen gemakkelijker verkeerd
gefactureerd worden dan die voor materialen,
omdat arbeidskosten theoretisch bij iedere
opdracht in rekening kunnen worden gebracht.
De arbeidskosten kunnen gemanipuleerd wor-
den door het maken van fictieve tijdkaarten,
het wijzigen van tijdkaarten of ondersteu-
nende documentatie of door eenvoudigweg
te hoge loonkosten in rekening te brengen
zonder ondersteunende documentatie.’
Valse, buitensporig hoge of
dubbele facturen
Ook valse, buitensporig hoge of dubbele
facturen zijn een plaag. OLAF: ‘Een aannemer
kan bewust valse, buitensporige hoge of dub-
bele facturen indienen. Hij kan hierbij alleen
handelen of samenspannen met medewer-
kers van de aanbestedende dienst door mid-
del van corruptie.’
Kritiek op OLAF
OLAF verricht doorgaans goed werk. Laat
dat duidelijk zijn. Toch is er ook kritiek. Een
rapport van het Toezichthoudend Comité is
niet mals: OLAF is niet transparant over de
kwaliteit van zijn onderzoeken en geeft al
helemaal geen duidelijke informatie over de
criteria die aan de basis van anti-fraudeonder-
zoeken ten grondslag liggen.
Volgens Europees Parlementslid Dennis de
Jong (SP), een Nederlander, is het al jaren
hommeles tussen OLAF en zijn eigen Toezicht-
houdend Comité.
In het jaarrapport over 2014 van het Toe-
zichthoudend Comité wordt een boekje open-
gedaan over het disfunctioneren van OLAF. De
Jong: ‘Er zou worden gesjoemeld met cijfers
over het aantal onderzoeken dat OLAF uitge-
voerd heeft (dat zijn er volgens het Comité veel
minder dan OLAF zelf aangeeft), maar mis-
schien nog erger: OLAF is volstrekt niet trans-
parant over de criteria voor het starten van een
onderzoek. Zo bleek dat maar liefst 423 zaken
op één dag waren gestart en dat van al die
zaken er maar 10 procent leidden tot aanbe-
velingen om nationaal een vervolgonderzoek
te starten. In negen van de tien gevallen zijn
mensen dus ten onrechte verdacht van fraude
met alle nare gevolgen van dien.’
De strijd tussen
politieke partijen
Een ander zwak punt van OLAF is dat het
ingezet wordt in de strijd tussen politieke
partijen. Enkele maanden geleden heeft het
Europees Parlement aan het Europese anti-
fraudebureau OLAF een dossier overgemaakt
over ‘financiële onregelmatigheden’ die door
de Franse extreemrechtse partij FN zouden
begaan zijn. De zaak gaat over lonen die uit-
betaald werden aan parlementaire mede-
werkers. Er zouden lonen uitbetaald zijn aan
twintig assistenten die vermeld worden in het
organigram van het Front national en die bin-
nen de partij ook politieke verantwoordelijk-
heid lijken te dragen, hoewel ze volgens het
parlement ‘noodzakelijkerwijs en rechtstreeks
moeten werken in functie van de uitoefening
van het parlementaire mandaat van de Euro-
pese afgevaardigden’. Hoe de vork precies aan
de steel zit, zal binnenkort duidelijk moeten
worden. Zeker is dat iedereen aanvoelt dat dit
onderzoek een manier is om het FN politiek
te treffen. Dat hebben we in ons land ook al
eens meegemaakt.
Thierry Debels
Overvloedig Europees geld trekt fraudeurs aan
nië spant opnieuw de kroon met die 53 con-
crete fraudeprocessen in 2014.
Vooral Belgen bij OLAF
OLAF werd in 1999 opgericht en heeft inmid-
dels al 3.500 onderzoeken gevoerd, waardoor
meer dan 1,1 miljard euro teruggevorderd werd
ten bate van het EU-budget.
In totaal werden (door de diverse Europese
landen) voor 900 jaar gevangenisstraffen uit-
gesproken. Bij OLAF werken liefst 73 Belgen.
Dat is opmerkelijk. Er zijn ook 49 Italianen en
34 Fransen. In totaal werken er 421 mensen.
Land van Ooit
Een ander dossier waarin OLAF een grote
rol speelde, was het pretpark Land van Ooit. In
2011 vermoedde OLAF (na een tip) gesjoemel
met Europese subsidies bij de bouw van het
geflopte pretpark in Tongeren. Het megapro-
ject rond het pretpark was jarenlang het troe-
telkind van de huidige Tongerse burgemeester,
Patrick Dewael (Open Vld). Olaf voerde gedu-
rende maanden in alle discretie een onderzoek
naar de manier waarop 1,5 miljoen euro sub-
sidies van het Europees Fonds voor Regionale
Ontwikkeling (EFRO) toen in Limburg werd
Mogelijke fraude
De speurders van OLAF vertellen dat moge-
lijke fraude op verschillende manieren kan
plaatsvinden.
Het opzettelijke manipuleren van financi-
ele overzichten, bijvoorbeeld, met onjuiste
opgave van inkomsten staat bovenaan. Ook
het wederrechtelijk ontvangen van materiële of
immateriële activa (bijvoorbeeld frauduleuze
onkostenvergoedingen). Op drie staat corrup-
tie (bijvoorbeeld omkoping, manipulatie van
aanbestedingsprocedures, verzwegen belan-
genverstrengeling, verduistering).
Techniek
Volgens OLAF is het opsplitsen van aanko-
pen een verleidelijke techniek voor fraudeurs.
‘Medewerkers van de aanbestedende dienst
kunnen een aankoop opsplitsen in twee of
meer kooporders of opdrachten, teneinde
mededinging of beoordeling door hogere lei-
dinggevenden te vermijden.’
Ter illustratie: als de drempel 250.000 euro
is, dan kan een enkele aankoop van goede-
ren en diensten ter waarde van 275.000 euro
worden opgesplitst in twee opdrachten (één