1. Εισαγωγή στην επική ποίηση και, ειδικότερα, στην
Οδύσσεια.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΕΠΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΟΔΥΣΣΕΙΑ (βιβλίο σ. 9–12)
Η αρχαία ελληνική ποίηση διακρίνεται στα εξής τρία είδη:
ΕΠΙΚΗ ΛΥΡΙΚΗ ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ
Όμηρος (ηρωικό έπος) Πίνδαρος Αισχύλος
Ησίοδος (διδακτικό έπος) Σαπφώ Σοφοκλής
Ευριπίδης
1. Έπος: έννοια, περιεχόμενο, βασικά γνωρίσματα του ηρωικού έπους
Έπος: λόγος
διήγηση
αφηγηματικό ποίημα (= ποίημα που αφηγείται ιστορίες)
 μυθολογικό
 διδακτικό περιεχόμενο
 ηρωικό
Ηρωικό έπος:
 Αφηγείται κατορθώματα ηρώων και θεών ( ἔργα ἀνδρῶν τε θεῶν τε).
 Τα βασικά του γνωρίσματα είναι:
α. μυθοποιεί γεγονότα του παρελθόντος και τα παρουσιάζει σαν να είναι αληθινά
β. εκφράζει τις απόψεις της κοινωνίας στην οποία ζει ο δημιουργός του (αντικειμενικότητα) κι όχι τις
προσωπικές απόψεις του δημιουργού (υποκειμενικότητα).
2. Ο επικός κύκλος
Επικός κύκλος ή κύκλια έπη: ένα σύνολο από έπη που αφηγούνταν τα μυθικά γεγονότα από τη δημιουργία του
κόσμου ώς το θάνατο του Οδυσσέα. (Δηλαδή, τοποθετημένα το ένα μετά το άλλο σε συνέχεια, έδιναν όλα τα
μυθικά γεγονότα από την ένωση του Ουρανού και της Γης ώς το θάνατο του Οδυσσέα).
3. Ο χρόνος, ο χώρος και ο κόσμος των ομηρικών επών σε σχέση με την
Ιστορία
Ιλιάδα
Κεντρικό θέμα: η οργή του Αχιλλέα μετά τη σύγκρουσή του με τον αρχιστράτηγο των Αχαιών, τον
Ατρείδη Αγαμέμνονα.
Χρόνος: Η δράση καλύπτει μόνο … μέρες από το …………….. έτος του τρωικού πολέμου. Μέσα σε
αυτή τη μικρή χρονική περίοδο γίνονται αναφορές στο παρελθόν και στο μέλλον κι έτσι περιγράφονται
πολλά επεισόδια του τρωικού πολέμου (όχι μόνο αυτά που συμβαίνουν σε αυτές τις 51 μέρες).
1

2. Εισαγωγή στην επική ποίηση και, ειδικότερα, στην
Οδύσσεια.
Οδύσσεια
Κεντρικό θέμα: ο δεκαετής αγώνας του Οδυσσέα για το νόστο 1.
Συμπληρωματικό θέμα:
..........................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................
Χρόνος: Η δράση συμπυκνώνεται σε ….. μέρες ενώ οι περιπλανήσεις του ήρωα διαρκούν …………….
χρόνια. Ο ποιητής παρουσιάζει αρχικά τον Οδυσσέα στο νησί της ……………. και στη συνέχεια, με
αναφορές στο παρελθόν, συμπληρώνει τα γεγονότα των προηγούμενων χρόνων. Παράλληλα, συνεχίζει
την ιστορία μέχρι τη στιγμή που ο ήρωας θα φτάσει στην πατρίδα του, ………………...
Μυκηναϊκή εποχή: 1600–1100 περίπου π.Χ.
Γεωμετρική εποχή: 1100– 700 περίπου π.Χ
Η Ιλιάδα και η Οδύσσεια δημιουργήθηκαν κατά τη Γεωμετρική εποχή, εφόσον ο Όμηρος έζησε το
δεύτερο μισό του 8ου αιώνα π.Χ. (750–700 π.Χ.), αλλά αναφέρονται σε γεγονότα της Μυκηναϊκής
εποχής (στον τρωικό πόλεμο κυρίως και στην επιστροφή των Αχαιών ηρώων στην πατρίδα τους μετά τη
λήξη του πολέμου). Ο ποιητής γνωρίζει την εποχή που περιγράφει (400 περίπου χρόνια πριν) μόνο από
την προφορική παράδοση (τραγούδια αοιδών, απαγγελίες ραψωδών). Γι’ αυτόν το λόγο συναντούμε στα
έργα του στοιχεία της δικής του εποχής (της γεωμετρικής) όπως, για παράδειγμα, το σίδηρο, την καύση
των νεκρών ή τη συνέλευση του λαού. Τα στοιχεία αυτά ήταν άγνωστα στη μυκηναϊκή εποχή.
Το φαινόμενο αυτό, το να περιγράφεται δηλαδή μια περασμένη εποχή από το δημιουργό και να
συμπεριλαμβάνονται στην περιγραφή του στοιχεία από τη δική του εποχή, ονομάζεται «αναχρονισμός»
(βλ. επίσης σ. 168).
Επομένως, θα ήταν λάθος να αντιμετωπίζουμε τα ομηρικά έπη ως ιστορικές πηγές για την εποχή που
περιγράφουν.
4. Οι αοιδοί και οι ραψωδοί
ΑΟΙΔΟΙ ΡΑΨΩΔΟΙ
Τραγουδούσαν με τη συνοδεία κιθάρας/φόρμιγγας. Απήγγελλαν κρατώντας ραβδί (=σύμβολο εξουσίας).
Αυτοσχεδίαζαν προφορικά βοηθούμενοι, όπως έλεγαν, Δεν αυτοσχεδίαζαν. Απομνημόνευαν έτοιμα
από τη Μούσα. Διέθεταν ταλέντο και εκπαιδεύονταν από καταγραμμένα έπη.
τους παλαιότερους: μάθαιναν να απομνημονεύουν
συνδυασμούς επιθέτων και ουσιαστικών, φράσεις,
στίχους ή σκηνές ολόκληρες (=τυποποιημένα στοιχεία).
Έγιναν περιζήτητοι επαγγελματίες και ζούσαν στα Δεν ζούσαν σε ανάκτορα, αλλά ανήκαν σε επαγγελματικά
ανάκτορα. σωματεία, ταξίδευαν από τόπο σε τόπο και παρουσίαζαν
τα έπη σε ανοιχτούς χώρους, στις μεγάλες προπάντως
γιορτές των Ελλήνων.
1
Η λέξη «νόστος» σημαίνει την επιστροφή στην πατρίδα.
«Νόστοι» ήταν τα έπη που αφηγούνταν την επιστροφή των ηρώων του τρωικού πολέμου στις πατρίδες τους.
2

3. Εισαγωγή στην επική ποίηση και, ειδικότερα, στην
Οδύσσεια.
5. Το ομηρικό ζήτημα
Αφορά τα πολλά ερωτήματα που γέννησε η μελέτη των ομηρικών επών (βλ. σ.11). Οι φιλόλογοι
προσπάθησαν μέσα από τη μελέτη και την έρευνα να δώσουν καποιες απαντήσεις, χωρίς όμως να
μπορούν να τις υποστηρίξουν με απόλυτη σιγουριά.
6. Η αξία των ομηρικών επών
 ...................................................................................................................................................................
 ...................................................................................................................................................................
 ...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
7. Η επίσημη καταγραφή των ομηρικών επών και η διαίρεσή τους σε ραψωδίες
α. Πότε καταγράφηκαν τα ομηρικά έπη και γιατί;
..............................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
β. Από πόσους περίπου στίχους αποτελείται η Οδύσσεια και πώς ονομάζονται τα μέρη στα οποία διακρίνεται; Πώς
συμβολίζονται αυτά τα μέρη;
..............................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
Εργασία:
Κάντε έρευνα στο διαδίκτυο ή σε άλλες, έντυπες, πηγές και συγκεντρώστε πληροφορίες για τον Όμηρο και τις
Μούσες. Στη συνέχεια καταγράψτε τις στο τετράδιό σας (για το καθένα μέχρι 7-8 γραμμές). Μην ξεχάσετε να
σημειώσετε στο τέλος την πηγή σας (π.χ. http://el.wikipedia.org/wiki/ ή εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος - Λαρούς –
Μπριτάννικα).
3