Editor's Notes
- 1. โครงหลังคาไม้โครงหลังคาที่ทำด้วยไม้นิยมใช้กันมากในสมัยก่อน เพราะต้นทุนของวัสดุต่ำ ขั้นตอนการปลูกสร้าง ก็ไม่ยุ่งยาก ไม่ต้องใช้เครื่องมือมาก อีกประการหนึ่งบ้านในสมัยก่อนยังนิยมปลูกเป็นบ้านไม้ การเชื่อมต่อระหว่างโครงหลังคา กับโครงสร้างของ เสาและคาน ที่ทำด้วยไม้เหมือนกันสามารถทำได้โดยสะดวก แต่ในปัจจุบันบ้านเรือนส่วนใหญ่จะปลูกเป็นตึก ประกอบกับไม้เป็นวัสดุที่หายากและมีราคาแพงขึ้น โดยเฉพาะไม้คุณภาพดีที่ให้ความแข็งแรงทนทานและคงรูปก็ยิ่งหายากและมีราคาแพง นอกจากนี้ โครงหลัง คาไม้ยังอาจมีปัญหาของปลวกเกิดขึ้นได้ในภายหลัง ฉะนั้นโครงหลังคาไม้จึงไม่เป็นที่นิยมทำกันในปัจจุบัน สำหรับอาคารบ้านเรือนทั่วไปที่เป็นตึก แต่ยังมีใช้กันอยู่สำหรับบ้านไม้2. โครงหลังคาเหล็กโครงหลังคาที่ทำด้วยเหล็กเป็นโครงหลังคาที่นิยมใช้กันทั่วไปสำหรับอาคารบ้านเรือนใน ปัจจุบัน เพราะเหล็กเป็นวัสดุที่หาง่ายในท้องตลาด อีกทั้งมีรูปแบบและขนาดต่าง ๆ ให้เลือกมากมายเพื่อ ให้เหมาะสมกับการรับน้ำหนักและรูปทรงที่แตกต่างกันของบ้านเรือนแต่ละหลัง นอกจากนี้ เหล็กยังเป็นวัสดุ ที่ให้ความแข็งแรงและความคงรูปเป็นอย่างดี ปราศจากปัญหาเรื่องปลวก ในแง่ของความคงทนและอายุการ ใช้งานนั้นเหล็กที่ผ่านกรรมวิธีป้องกันสนิม เช่น การชุบสังกะสีหรือการเคลือบสีอย่างดีจะมีอายุการใช้งาน ยาวนานหลายสิบปีในสภาพใช้งานปกติการเลือกใช้หลังคาในภูมิอากาศเขตร้อนชื้นอย่างในเมืองไทย มีหลักต้องคำนึงถึงอยู่หลายประการดังต่อไปนี้1. หลังคาต้องมีความเหมาะสมกับสภาพภูมิอากาศในบ้านเรา คือสภาพอากาศแบบร้อนชื้น ซึ่งมีทั้งความร้อนจากแสงอาทิตย์ และความชื้นในอากาศ ดังนั้นการเลือกใช้หลังคา จึงต้องคำนึงถึงความสามารถ ในการป้องกันความร้อน รวมถึงการออกแบบ ระบบการระบายความร้อนใต้หลังคา และการป้องกันความร้อน โดยใช้วัสดุประเภท ฉนวน ที่สามารถป้องกันความร้อนได้ดี ส่วนกรณี การระบาย ความร้อนใต้หลังคา ควรมีการเจาะช่องลมให้ลมพัดมาเอาความร้อนใต้หลังคาออกจากตัวบ้านออกไปได้สะดวก ไม่เก็บความร้อน จนระบายผ่าน ฝ้าเพดาน สู่ห้องด้านล่าง รูปทรงหลังคาที่เป็นที่ยอมรับกันว่าเหมาะกับสภาพภูมิอากาศบ้านเราคือ หลังคาทรงจั่ว และหลังคาทรงปั้นหยา เพราะสามารถ กันแดดกันฝน ทั้งยังระบายความร้อนใต้หลังคาได้ดี หลังคาประเภทอื่นก็ใช้ได้ หากมีการแก้ปัญหา เรื่องกันแดดกันฝน และเรื่องการระบายความร้อนใต้หลังคากันอย่างถี่ถ้วน ตลอดจนคำนึงถึง ปัจจัยต่างๆในข้อถัดไป 2. หลังคาต้องมีความสวยงามกลมกลืนกับรูปทรงของบ้าน หลังคาแต่ละประเภทควรมีลักษณะเฉพาะ สะท้อนภาพลักษณ์ของเจ้าของบ้าน ออกมาแตกต่างกันออกไป ดังนั้นการเลือกใช้หลังคาประเภทใดก็ควรดูจาก ลักษณะรูปทรงของบ้าน ตลอดจนสภาพแวดล้อม ภายนอกของบ้านด้วย3. หลังคาต้องเหมาะสมกับงบประมาณ หลังคาแต่ละชนิดถึงแม้ว่าในเนื้อที่เท่ากัน แต่ราคาค่าก่อสร้างนั้นแตกต่างกัน เนื่องจากความยากง่ายในการก่อสร้างที่แตกต่างกันรวมถึงวัสดุที่ใช้มากน้อยต่างกัน โดยจำแนกหลังคาบ้านที่นิยมกันอยู่ทั่วไปจากแบบที่ถูกไปสู่แบบที่แพงที่สุดคือ 4. ความแข็งแรงทนทานต่อการเปลี่ยนแปลงของสภาพดินฟ้าอากาศ, 5. เป็นวัสดุที่มีความสามารถในการทนไฟเพื่อป้องกันเหตุเพลิงไหม้, 6. เป็นวัสดุที่ไม่เก็บความร้อนและป้องกันเสียงรบกวนจากภายนอกได้ เป็นต้น
- หลังคาบ้าน ทรงจั่วเหมาะกับบ้านทั่วไป ทุกๆ ภูมิภาค ทุกๆ ประเทศ อาจเรียกได้ว่า เป็นแบบมาตรฐานที่นิยมใช้กันมาเนิ่นนาน หลังคาประเภทจั่วนี้ จะมีปัญหาการรั่วซึมน้อยมาก เนื่องจากมุมองศาของบ้าน ให้ความลาดเอียงเยอะเป็นพิเศษ เมื่อฝนตก ทำให้แรงของน้ำ กระจายสู่ชั้นล่างได้รวดเร็ว หากมีการรั่วซึมของหลังคา ก็สร้างปัญหาไม่มากนัก แต่จะมีข้อเสีย หากทิศทางลมขณะฝนสาด เป็นทิศทางที่หันเข้าสู่จั่วบ้าน อาจจำเป็นต้องติดตั้งหลังคากันสาดเพิ่มเติมหรือต่อเติมชายคาบ้าน ให้กว้างขึ้น และอาจเพิ่มกันสาดริมหน้าต่างห้อง ในกรณีที่มีห้องเปิดหน้าต่างด้านดังกล่าว มิเช่นนั้น เม็ดฝนอาจเข้าสู่ตัวบ้านได้ง่ายเมื่อลมพัดแรง หลังคาแบนลักษณะหลังคา ที่ได้รับความนิยมสำหรับบ้านสมัยใหม่ ทาวน์โฮม ทาวน์เฮ้าส์ หรือแม้แต่บ้านทั่วไป บางท่านอาจเรียกว่า เป็นบ้านไม่มีหลังคา หลังคาเปลือย วัสดุที่ใช้ นิยมใช้ เป็นคอนกรีต และไม้ เหมาะกับบ้านรูปทรงโมเดิร์น และ ทรอปิคอลโมเดิร์น สามารถใช้พื้นที่ของหลังคาให้เกิดเป็นประโยชน์ได้ หรือที่เรียกว่า ดาดฟ้า ปัจจุบันนิยมทำเป็นพื้นที่จัดสวนบนดาดฟ้า สวนนั่งเล่น รับลมเย็นๆ เหมาะกับลักษณะบ้านในสังคมเมืองมากที่สุด
- หลังคาบ้าน มะนิลามะนิลา เป็นรูปแบบหลังคาบ้านที่เกิดจากการผสมผสาน ระหว่าง ทรงปั้นหยา และ ทรงจั่วเข้าด้วยกัน เป็นรูปแบบที่นำข้อดีทั้งสองสไตล์ มาประยุกต์ใช้ นิยมใช้กับบ้านสไตล์คันทรี่ บ้านร่วมสมัย หลังคา เพิงหมาแหงนเพิงหมาแหงน ชื่อเรียกดังกล่าวนี้ เรียกตามลักษณะท่าทางของสัตว์ เช่นเดียวกับปีกผีเสื้อ หมา หรือ สุนัข มักนั่งท่าแหงน เชิดหน้าขึ้นฟ้า ดูเท่ห์สง่างาม บ้านลักษณะดังกล่าว จึงให้ความเป็นโมเดิร์นทันสมัย เป็นอย่างมาก ส่วนใหญ่แล้ว มักนิยมให้แหงน
- หลังคาบ้าน ทรงปั้นหยาหลังคาทรงปั้นหยา นิยมสูงในบ้านสไตล์ ญี่ปุ่น เกาหลี และประเทศไทย ทรงหลังคาจะมีมุมลาดเอียงน้อยกว่าทรงจั่ว ลักษณะของหลังคาจะครอบคลุมทุกทิศทางของบ้าน ส่วนใหญ่แล้วจะเป็น 4 ด้าน ซ้าย ขวา หน้า และ หลัง โดยส่วนบนสุดของหลังคา จะเป็นจุดยอดรวมของแต่ละด้าน ด้านต่างๆ มีลักษณะเป็นทรง 3 เหลี่ยม หันพิงเข้าหากัน สไตล์ดังกล่าวนี้ ส่วนใหญ่ใช้กับบ้านจัดสรร โครงการบ้านทั่วไป อาจเรียกได้ว่าเป็นแบบบ้านยอดนิยมเช่นกันหลังคาบ้าน ปีกผีเสื้อปีกผีเสื้อ ชื่อเรียกดังกล่าวนี้ เรียกตามแบบหลังคา โดยมีลักษณะหลังคาที่แหงนออกสองด้าน โดยด้านนอกเป็นมุมสูง ตรงกลางหลังคาจะเป็นมุมต่ำ ลักษณะคล้ายๆ กับ ผีเสื้อกำลังกระพือปีกเพื่อบิน ส่วนตรงกลางของหลังคา ทำเป็นรางน้ำ อาจให้เอนมาด้านใดด้านหนึ่ง สามารถรองรับน้ำฝนได้ดีกว่าหลังคาประเภทอื่นๆ ให้ความเป็นโมเดิร์น ดูทันสมัย
- 1.อะเส คือส่วนของโครงหลังคาที่วางพาดอยู่บนหัวเสา ลักษณะคล้ายๆคาน ทำหน้าที่ยึดและรัดหัวเสา และยังทำหน้าที่รับแรงจากโครงหลังคาถ่ายลงสู่เสาอีกด้วย โดยทั่วไปแล้วในการวางอะแสมักจะวางทางด้านริมนอกของเสาและวางเฉพาะด้านที่มี ความลาดเอียงของหลังคา ดังนั้นหลังคามะนิลา(GABLE ROOF) จะมีอะเสหลักเพียง 2 ด้านในขณะที่หลังคาปั้นหยา (HIP ROOF) จะมีอะเสหลัก 4 ด้าน2.ขื่อ คือส่วนของโครงสร้างที่ว่าอยู่บนหัวเสาในทิศทางเดียวกันกับจันทันทำหน้าที่รับทั้งแรงดึงและยึด หัวเสาในแนวคานสกัดและช่วยยึดโครงผนัง3.ดั้งเอก คือส่วนของโครงสร้างที่อยู่ในแนวสันหลังคา โดยวางอยู่บนขื่อตัวฉากตรงขึ้นไป โดยมีอกไก่ วางพาดตามแนวสันหลังคาเป็นตัวยึด4.อกไก่ คือส่วนของโครงสร้างที่วางพาดอยู่บนดั้งบริเวณสันหลังคา ทำหน้าที่รับจันทัน5.จันทัน คือสวนของโครงสร้างที่วางอยู่บนหัวเสา โดยวางพาดอยู่บนอะเสและอกไก่รองรับแปหรือระแนงที่รับกระเบื้องมุงหลังคา จันทันยังแบ่งเป็นจันทันเอกคือ จันทันที่วางอยู่บนหัวเสาและจันทันที่มิได้วางพาดอยู่บนหัวเสา โดยทั่วไปจันทันจะวางทุกระยรประมาณ 1.00 ม. โดยระยะห่างของจันทันขึ้นอยู่กับน้ำหนักของวัสดุมุงหลังคาและระยะแปด้วย 6.แปหรือระแนง คือส่วนของโครงสร้างที่วางอยู่บนจันทันรองรับวัสดุมุงหลังคาประเภทต่างๆ โดยวางขนานกับแนวอกไก่ เริ่มจากส่วนที่ต่ำสุดไปสู่ส่วนที่สูงสุดของหลังคา7.เชิงชาย คือส่วนโครงสร้างที่อยู่บริเวณปลายจันทัน นอกจากเพื่อปกปิดความไม่เรียบร้อยของปลายจันทันและยังเป็นส่วนที่ใช้ยึด เหล็กรับรางน้ำ และยังทำหน้าที่เป็นแผ่นปิดด้านสกัดของจันทันที่ช่วยกันมิให้ฝนสาดย้อนกลับ ด้วยครับ8.ปั้นลม คือส่วนของโครงสร้างที่ปิดไม่ให้เห็นสันกระเบื้องทางด้านหน้าจั่ว และปิดหัวแป จะใช้กับอาคารประเภทมีหน้าจั่วเท่านั้น9.ไม้ปิดลอน หรือไม้เซาะตามลอนกระเบื้อง เป็นไม้ที่มีลักษณะโค้งตามขนาดลอนของวัสดุมุงหลังคา เพื่อปิดช่องว่างระหว่างปลายกระเบื้องกับเชิงชายกันนกและแมลงเล็ดลอดเข้าไป ก่อความรำคาญในบ้านของท่าน10.ตะเฆ่สัน จะอยู่บริเวณครอบมุมหลังคา ที่ความลาดเอียง 2 ด้านมาบรรจบกัน โดยหันหน้าออกจากกัน โดยมีครอบกระเบื้องและวัสดุมุงอีกที11.ตะเฆ่ราง เป็นส่วนที่ความลาดเอียงของหลังคาสองด้านมาชนกันเป็นราง ซึ่งบริเวณส่วนนี้จำเป็นจะต้องมีรางน้ำ เพื่อระบายน้ำออกจากหลังคา
