This short paper on the Dutch Gypsy-Transport (19 May 1944) attempts to bring some facts and figures together, concerning a horrifying proces.

1. Peter Jorna, januari 2022
1/2
Bij de Auschwitz-Herdenking, 30 januari 2022: ‘doortocht’ van het Z-Transport 1
Het Zigeuner-Transport uit Westerbork naar Auschwitz (19 mei 1944) bestond voor bijna de helft uit
kinderen jonger dan 16 jaar; bijna evenveel jongens als meisjes, de jongste een zuigeling van 3
maanden. Naast het vastgestelde aantal van 245 personen zijn zeker 2, vermoedelijk 4 babies tijdens
de reis of kort na aankomst op 21 mei 1944 in Birkenau geboren, zo valt uit de kampadministratie op
te maken. Ze hadden een persoons- en familienaam, en werden gelijk voorzien van een nummer. De
langst levende van hen stierf op 9 juli 1944. Van de volwassenen was de oudste 82 jaar.
Z-Transport Westerbork: 19 mei 1944____________________________________________________________________
121 M mannen 68 53 jongens
124 V vrouwen 66 58 meisjes
Volwassen 134 111 Kinderen ( < 16 jaar )
Ten tijde van hun binnenkomst stond al vast dat het Zigeunerlager met zijn 32 barakken en ongeveer
6.000 gevangenen overal uit Europa geliquideerd zou worden. Een poging tot ontruiming en selectie
voor vergassing of arbeid elders stagneerde op 16 mei 1944 door onrust en verzet tegen de SS. Van
de 23.000 gevangenen gedurende de 17 maanden waarin dit ‘familiekamp’ operationeel was,
overleefden weinigen. Dat gold ook voor het Zigeunertransport uit Nederland.
143 personen komen om in Auschwitz-Birkenau 1944 (21 mei – 3 augustus): ______
54 M mannen 9 45 jongens
89 V vrouwen 42 47 meisjes
Volwassen 51 92 Kinderen ( < 16 jaar )
Van alle 213 omgekomen Sinti en Roma uit het Z-Transport (87%) stierf meer dan de helft (143, 67%)
in Birkenau, dus in de eerste drie maanden. Het overgrote deel (131 personen) vermoedelijk in 1
nacht, van 2 op 3 augustus, samen met circa 4.000 andere Sinti en Roma. Uit de Holländische Baracke
Nummer 18 treft dat 49 Männer en 82 Frauen, velen onder hen nog kind. Van de (groot)moeders van
het Zigeunerlager was het lot nauw verbonden met hun kinderen, ook die nacht. In de hele periode
komen 42 van de 66 volwassen Sinti en Roma vrouwen uit Nederland om en 92 van de 111 kinderen.
102 personen in Transit AB -> Buchenwald (31 juli 1944)____ 32 overleven bij de Bevrijding in April / mei 1945___
67 M > 15 jaar 57 10 < 16 jaar 13 M 6 - 15 jr 6 jongens 7 mannen 16 jr – 39 jr
35 V > 15 jaar 25 10 < 16 jaar 19 V 8 – 15 jr 7 meisjes 12 vrouwen 16 – 50 jr
Van de 102 personen die op 31 juli in Birkenau voor arbeid zijn geselecteerd, kwamen 67 Sinti en
Roma in wagons in Buchenwald (M) terecht en 35 in Ravensbrück (F). Van hen stierven nog eens 70
in de negen maanden daarna - tot aan de bevrijding in april 1945 - in kampen als Ellrich, Nordhausen,
Harzungen, Dora-Mittelbau, Flossenburg, Wolkenburg, Buchenwald en Bergen-Belsen. Van de 57
volwassen mannelijke dwangarbeiders kwamen in dit eindstadium 50 om, bijna 90%. Bij de vrouwen
is dat bijna de helft (13 personen). Van de mannen die de maandenlange dwangarbeid overleven is
de oudste 39 jaar, bij de vrouwen is de oudste 50 jaar. Van degenen die dit eindstadium hebben
weten te overleven (32) was een deel nog kind ten tijde van de Nederlandse Zigeuneraktion het jaar
daarvoor. Het Rode Kruis repatrieert de overlevenden in treinen naar Nederland, de meesten via
station Eindhoven. Van daar was het zoeken, naar achtergebleven verwanten. In Den Haag stonden
1 Op basis van werkbestanden samengesteld uit diverse bronnen, naar aanleiding van de onderzoekpublicatie Sinti en Roma
in Den Haag, Voor, tijdens en na de Tweede Wereldoorlog (1900-1970), Peter Jorna, 2022,
https://haagsgemeentearchief.nl/nieuws/nieuwsoverzicht/haags-gemeentearchief-laat-haagse-geschiedenis-sinti-en-roma-
vastleggen

2. Peter Jorna, januari 2022
2/2
indertijd de meeste Sinti en Roma geregistreerd (circa 112, bijna een kwart van de totale populatie in
Nederland). Hiervan is 75% van huis gehaald op 16 mei 1944. Acht van de 75 Hagenezen in het
Zigeunertransport overleefden de verschrikkingen van de Nazi-kampen in Polen en Duitsland.
De Zigeuner-Aktion: razzia (16/17 mei 1944) en Zigeunerlager administratie: Männer und Frauen Buch. In juli
Transport (19 mei 1944). Indertijd leefden in 1944 begraven door Pools Joodse gevangenen, werkzaam in de
Nederland naar schatting 500 Sinti en Roma, vrgl kampadministratie, in 1946 ontdekt en gerestaureerd. In 1993
België (op 15 januari 1944 zijn uit Mechelen als Herdenkingsboeken uitgegeven op initiatief van de Duitse
352 Sinti en Roma, 30 uit Nederland).
“Namen Wolk” - geconstrueerd op basis van diverse archieven (Westerbork, Auschwitz, Arolsen) - 2021