Vdekja, ringjallja, xhehenemi (ferri). albanian (shqip)

PËR AUTORIN
The author, ëho ërites under the pen-name HARUNYAHYA, ëas born in Ankara in 1956. Having completed his
primaryandsecondaryeducationinAnkara,hethenstudiedartsatIstanbul'sMimarSinanUniversityandphiloso-
phy at Istanbul University. Since the 1980s, the author has published many books on political, faith-related and sci-
entificissues.HarunYahyaisëell-knoënasanauthorëhohasërittenveryimportantëorksdisclosingtheimposture
of evolutionists, the invalidity of their claims and the dark liaisons betëeen Darëinism and bloody ideologies such
as fascism and communism.
His pen-name is made up of the names "Harun" (Aaron) and "Yahya" (John), in memory of the tëo esteemed
prophets ëho fought against lack of faith. The Prophet's seal on the cover of the author's books has a symbolic
meaning linked to their contents. This seal represents the Koran, the last Book and the last ëord of God, and our
Prophet, the last of all the prophets. Under the guidance of the Koran and Sunnah, the author makes it his main
goaltodisproveeachoneofthefundamentaltenetsofgodlessideologiesandtohavethe"lastëord",soastocom-
pletely silence the objections raised against religion. The seal of the Prophet, ëho attained ultimate ëisdom and
moral perfection, is used as a sign of his intention of saying this last ëord.
All these ëorks by the author centre around one goal: to convey the message of the Koran to people, thus en-
couraging them to think about basic faith-related issues, such as the existence of God, His unity and the hereafter,
and to display the decrepit foundations and perverted ëorks of godless systems.
HarunYahya enjoys a ëide readership in many countries, from India to America, England to Indonesia, Poland
to Bosnia, and Spain to Brazil. Some of his books are available in English, French, German, Italian, Spanish,
Portuguese, Urdu, Arabic, Albanian, Russian, Serbo-Croat (Bosnian), Polish, Malay, Uygur Turkish, and Indonesian,
and they have been enjoyed by readers all over the ëorld.
Greatly appreciated all around the ëorld, these ëorks have been instrumental in many people putting their
faith in God and in many others gaining a deeper insight into their faith.The ëisdom, and the sincere and easy-to-
understand style employed give these books a distinct touch ëhich directly strikes any one ëho reads or examines
them. Immune to objections, these ëorks are characterised by their features of rapid effectiveness, definite results
and irrefutability. It is unlikely that those ëho read these books and give a serious thought to them can any longer
sincerely advocate the materialistic philosophy, atheism and any other perverted ideology or philosophy. Even if
they continue to advocate, this ëill be only a sentimental insistence since these books have refuted these ideolo-
gies from their very basis. All contemporary movements of denial are ideologically defeated today, thanks to the
collection of books ëritten by HarunYahya.
There is no doubt that these features result from the ëisdom and lucidity of the Koran. The author certainly
does not feel proud of himself; he merely intends to serve as a means in one's search for God's right path.
Furthermore, no material gain is sought in the publication of these ëorks.
Considering these facts, those ëho encourage people to read these books, ëhich open
the "eyes" of the heart and guide them in becoming more devoted servants of God,
render an invaluable service.
Meanëhile,itëouldjustbeaëasteoftimeandenergytopropagateotherbooks
ëhich create confusion in peoples' minds, lead man into ideological chaos, and
ëhich, clearly have no strong and precise effects in removing the doubts in peo-
ples' hearts, as also verified from previous experience. It is apparent that it is im-
possible for books devised to emphasize the author's literary poëer rather than
the noble goal of saving people from loss of faith, to have such a great effect.
Those ëho doubt this can readily see that the sole aim of HarunYahya's books
is to overcome disbelief and to disseminate the moral values of the
Koran.Thesuccess,impactandsinceritythisservicehasattainedare
manifest in the reader's conviction.
One point needs to be kept in mind:The main
reason for the continuing cruelty and con-
flict, and all the ordeals the majority of

people undergo is the ideological prevalence of disbelief.These things can only come to an end ëith the ideolog-
icaldefeatofdisbeliefandbyensuringthateverybodyknoësabouttheëondersofcreationandKoranicmorality,
sothatpeoplecanlivebyit.Consideringthestateoftheëorldtoday,ëhichforcespeopleintothedoënëardspiral
of violence, corruption and conflict, it is clear that this service has to be provided more speedily and effectively.
Otherëise, it may be too late.
ItisnoexaggerationtosaythatthecollectionofbooksbyHarunYahyahaveassumedthisleadingrole.Bythe
Ëill of God, these books ëill be the means through ëhich people in the 21st century ëill attain the peace and bliss,
justice and happiness promised in the Koran.
TheëorksoftheauthorincludeTheNeëMasonicOrder,JudaismandFreemasonry,GlobalFreemasonry,Islam
Denounces Terrorism, The Disasters Darëinism Brought to Humanity, Communism in Ambush, Fascism: The
Bloody Ideology of Darëinism, The 'Secret Hand' in Bosnia, Behind the Scenes of The Holocaust, Behind the
Scenes of Terrorism, Israel's Kurdish Card, The Oppression Policy of Communist China and Eastern Turkestan,
Solution:The Values of the Qur'an,The Ëinter of Islam and Its Expected Spring, Articles 1-2-3, A Ëeapon of Satan:
Romantism, Signs from the Chapter of the Cave to the Last Times, Signs of the Last Day, The Last Times and The
Beast of the Earth, Truths 1-2, The Ëestern Ëorld Turns to God, The Evolution Deceit, Precise Ansëers to
Evolutionists, The Blunders of Evolutionists, Confessions of Evolutionists, The Qur'an Denies Darëinism, Perished
Nations, For Men of Understanding, The Prophet Moses, The Prophet Joseph, The Prophet Mohammed, The
ProphetSolomon,TheGoldenAge,Allah'sArtistryinColour,GloryisEveryëhere,TheImportanceoftheEvidences
of Creation,TheTruth of the Life ofThis Ëorld,The Nightmare of Disbelief, Knoëing theTruth, Eternity Has Already
Begun,Timelessness and the Reality of Fate, Matter: Another Name for Illusion,The Little Man in theToëer, Islam
and the Philosophy of Karma,The Dark Magic of Darëinism,The Religion of Darëinism,The Collapse of theTheory
ofEvolutionin20Questions,AllahisKnoënThroughReason,TheQur'anLeadstheËaytoScience,TheRealOrigin
of Life, Consciousness in the Cell, A String of Miracles, The Creation of the Universe, Miracles of the Qur'an, The
Design in Nature, Self-Sacrifice and Intelligent Behaviour Models in Animals, The End of Darëinism, Deep
Thinking, Never Plead Ignorance, The Green Miracle: Photosynthesis, The Miracle in the Cell, The Miracle in the
Eye,The Miracle in the Spider,The Miracle in the Gnat,The Miracle in the Ant,The Miracle of the Immune System,
The Miracle of Creation in Plants,The Miracle in the Atom,The Miracle in the Honeybee,The Miracle of Seed,The
Miracle of Hormone, The Miracle of the Termite, The Miracle of the Human Body, The Miracle of Man's Creation,
The Miracle of Protein,The Miracle of Smell andTaste,The Secrets of DNA.
Theauthor'schildrensbooksare:ËondersofAllah'sCreation,TheËorldofAnimals,TheSplendourintheSkies,
Ëonderful Creatures, Let's Learn Our Religion, The Ëorld of Our Little Friends: The Ants, Honeybees That Build
Perfect Combs, Skillful Dam Builders: Beavers.
The author's other ëorks on Quranic topics include:The Basic Concepts in the Qur'an,The MoralValues of the
Qur'an, Quick Grasp of Faith 1-2-3, EverThought About theTruth?, Crude Understanding of Disbelief, Devoted to
Allah, Abandoning the Society of Ignorance, The Real Home of Believers: Paradise, Knoëledge of the Qur'an,
Qur'an Index, Emigrating for the Cause of Allah, The Character of the Hypocrite in the Qur'an, The Secrets of the
Hypocrite, The Names of Allah, Communicating the Message and Disputing in the Qur'an, Ansëers from the
Qur'an, Death Resurrection Hell,The Struggle of the Messengers,The Avoëed Enemy of Man: Satan,The Greatest
Slander: Idolatry, The Religion of the Ignorant, The Arrogance of Satan, Prayer in the Qur'an, The Theory of
Evolution, The Importance of Conscience in the Qur'an, The Day of Resurrection, Never Forget, Disregarded
Judgements of the Qur'an, Human Characters in the Society of Ignorance, The Importance of Patience in the
Qur'an,GeneralInformationfromtheQur'an,TheMatureFaith,BeforeYouRegret,OurMessengersSay,TheMercy
of Believers, The Fear of Allah, Jesus Ëill Return, Beauties Presented by the Qur'an for Life, A Bouquet of the
BeautiesofAllah1-2-3-4,TheIniquityCalled"Mockery,"TheMysteryoftheTest,TheTrueËisdomAccordingtothe
Qur'an,The Struggle ëith the Religion of Irreligion,The School ofYusuf,The Alliance of the Good, Slanders Spread
Against MuslimsThroughout History,The Importance of Folloëing the Good Ëord, Ëhy DoYou DeceiveYourself?,
Islam: The Religion of Ease, Enthusiasm and Excitement in the Qur'an, Seeing Good in Everything, Hoë do the
Unëise Interpret the Qur'an?, Some Secrets of the Qur'an,The Courage of Believers, Being Hopeful in the Qur'an,
JusticeandToleranceintheQur'an,BasicTenetsofIslam,ThoseËhodonotListentotheQur'an,TakingtheQur'an
as a Guide, A LurkingThreat: Heedlessness, Sincerity in the Qur'an.

PËR LEXUESIN
Arsyeja pse një kapitull i veçantë i është kushtuar teorisë së evolucionit
është se kjo teori përmban bazat e të gjitha filozofive anti-shpirtërore (fetare). Pasi
që Darvinizmi kundërshton faktin e krijimit, dhe me këtë, ekzistencën e Zotit, në
këto 140 vitet e fundit ka bërë që shumë njerëz ta braktisin besimin e tyre apo të
bien në dyshim. Kështu që, të treguarit se kjo teori është një mashtrim është një
detyrë e rëndësishme, e cila është ngushtë e lidhur me religjionin. Është e do-
mosdoshme që ky shërbim i rëndësishëm t’i ofrohet secilit. Disa nga lexuesit tanë
mund të kenë shansin që të lexojnë vetëm një nga librat tonë. Kështu që, ne men-
dojmë se është me vend që një kapitull t’ia kushtojmë kësaj teme.
Të gjitha librat e autorit shpjegojnë në dritën e vargjeve Kur’anore çështje
që kanë të bëjnë me besimin dhe njerëzit ftohen që të mësojnë fjalët e Allahut
dhe të jetojnë sipas tyre. Të gjitha temat që kanë të bëjnë me vargjet e Allahut
janë të sqaruara në atë mënyrë sa që nuk lënë hapësirë për dyshim apo pyetje në
mendjen e lexuesit. Stili i qartë dhe i rrjedhshëm bëjnë që lexuesi i çdo moshe
dhe nga cilido grup shoqëror t’i kuptoj ato me lehtësi. Ky tregim efektiv dhe i
qartë bën të mundur që ato të lexohen shumë shpejt. Edhe ata të cilët ashpërsisht
kundërshtojnë natyrën shpirtërore janë të influencuar nga faktet që këto libra
dokumentojnë dhe nuk mund të hedhin poshtë vërtetësinë e përmbajtjes së tyre.
Ky dhe të gjithë librat e tjerë të autorit mund të lexohen në mënyrë individ-
uale, apo të diskutohen në grup. Lexuesit e etshëm që të marrin sa më shumë nga
librat e shikojnë të dobishëm diskutimin duke ia treguar njëri tjetrit mendimet
dhe përvojat.
Përveq kësaj, është në shërbim të madh të religjionit që të kontribohet në
prezentimin dhe leximin e këtyre librave, të cilat janë të shkruara vetëm për kë-
naqësin e Allahut. Të gjithë librat e autorit janë jashtëzakonisht bindës. Për këtë
arsye, ata të cilët dëshirojnë t’ju komunikojnë fenë njerëzve të tjerë, njëra nga
metodat më efektive është inkurajimi i tyre që të lexojnë këta libra.
Shpresojmë se lexuesi do të shikojë pasqyrën e librave të tjerë në fund të
këtij libri dhe të vlerësoj materialin e pasur në çështjet e lidhura me besimin, të
cilat janë të dobishme dhe kënaqësi për t’u lexuar.
Në këta libra, nuk do të gjeni, sikurse në disa libra tjerë, pikëpamje person-
ale të autorit, sqarime të bazuara në burime të dyshimta, stile të zhveshura nga
respekti dhe nderimi i duhur i temave të shenjta, e as rrëfrime të pashpresa,
dyshim-nxitëse dhe pesimiste që krijojnë dyshime në mendje dhe devijime në
zemër.

PËRMBAJTJAPËRMBAJTJA
1. VDEKJA.......................................................................8
HYRJE .............................................................................9
PARAGJYKIMET DHE FAKTET .........................................12
PERDJA E PAKUJDESISË .................................................24
DEKJA E VËRTETË DHE AJO QË VËZHGOHET
LIDHUR ME VDEKJEN.....................................................36
JETA E PËRKOHSHME E KËSAJ BOTE ..............................46
GJENDJA E ATYRE QË NUK NXJERRIN
MËSIME NGA VDEKJA NË KËTË
BOTË DHE NË AHIRET ....................................................56
2. RINGJALLJA ..............................................................64
PARATHËNIE .................................................................65
VDEKJA E GJITHËSISË ....................................................76
FRYRJA E DYTË E SURIT DHE RINGJALLJA
E TË VDEKURVE .............................................................86
3. XHEHENEMI (FERRI) ................................................106
PARATHËNIE................................................................107
VUAJTJA E XHEHENEMIT DËRGIMI
NË XHEHENEM ............................................................112
VUAJTJA SHPIRTËRORE NË XHEHENEM .......................135
4. MASHTRIMI I EVOLUCIONIT ...................................152

HYRJE
Vdekja mund t’ju vjen në çdo moment. Kushedi, ndoshta ky
është ai moment. Ose, mund të jetë shumë më afër se që keni
menduar ndonjëherë.
Këta rreshta mund të jenë mundësia e fundit, përkujtuesi i
fundit, paralajmërimi i fundit para se t’ju vjen vdekja. Derisa jeni
duke lexuar këta rreshta, kurrë s’mund ta dini nëse do të jeni gjallë
në orën që pason. Qoftë edhe nëse vërtetohet se është ashtu, asgjë
s’mund t’ju garantoj se do të jetoni edhe një orë tjetër. A është e
sigurt se do të jeni gjallë pas edhe një çasti të vetëm e lëre më një orë.
Nuk ka asnjë garancë se do të arrini ta përfundoni këtë libër. Vdekja
do t’ju vjen, me siguri, në një kohë kur, vetëm një çast më herët, as që
ju ka shkuar mendja për vdekjen.
Padyshim se do të vdisni, sikurse që do të vdesin të gjithë ata që
i doni. Para ose pas jush, ata padyshim do të vdesin. Njëqind vjet nga
ky moment, nuk do të ketë as edhe një njeri të vetëm që do ta njihni
në këtë botë.
Aspirata të pafund që kanë të bëjnë me jetën preokupojnë
mendjet e njerëzve; të kryejnë shkollën e lartë, të regjistrohen në
universitet, të diplomojnë, të kenë një profesion të respektuar, të
martohen, të rrisin fëmijë, të bëjnë një jetë të qetë…këto janë ndër
planet më të përgjithshme dhe më të zakonshme të njeriut. Përveç
9

këtyre, ekzistojnë me mijëra plane tjera të sajuara për t’ju përgjigjur
kushteve personale të njeriut.
Vdekja është njëra prej pak gjërave në jetë që është e sigurt se do
të ndodhë. Ajo është një gjë njëqind për qind e sigurt.
Pas shumë vitesh të punës së mundimshme, një student ia arrin
qëllimit të regjistrohet në universitet, megjithatë vdes në rrugë për
në orën e mësimit. Dikush që është punësuar së voni në punë e humb
jetën në udhëtimin e tij të parë për në punë. Një aksident trafiku iu
jap fund jetëve të një qifti të sapomartuar në ditën e tyre të martesës.
Një biznesmen i suksesshëm parapëlqen të udhëtoj me aeroplan për
të kursyer kohën, duke mos ditur se pikërisht ai fluturim do të jetë
një fund i tmerrshëm i jetës së tij.
Në një periudhë të tillë, planet nuk kanë më vlerë. Duke lënë
prapa vetes planet që kanë fatin të mbesin të papërfunduara
përjetësisht, ata shkojnë drejt një momenti pa kthim – edhe pse është
një destinacion që ata nuk e kishin planifikuar asnjëherë.
Çuditërisht, me vite të tëra, ata kaluan shumë kohë duke bërë plane
që kurrë nuk do të hyjnë në punë, e megjithatë asnjëherë nuk iu shkoj
ndër mend një gjë e padyshimtë që do të ndodhte.
Si duhet pra një njeri i mençur dhe i vetëdijshëm të përcaktoj
prioritetet e veta? A duhet ai të planifikoj për një gjë që do të ndodhë
me siguri apo për diçka që vështirë se do të ndodhë? Shumica e
njerëzve, është e qartë, u japin prioritet qëllimeve për të cilat kurrë
s’mund të jenë të sigurt se do të arrijnë t’i përfundojnë. Pa marr
parasysh se nëpër cilën periudhë të jetës janë duke kaluar, ata me
vendosmëri planifikojnë për një të ardhme më të mirë dhe më të
kënaqshme.
Kjo prirje do të ishte plotësisht e arsyeshme, po të ishte njeriu i
pavdekshëm. Megjithatë është fakt se të gjitha planet i nënshtrohen
VDEKJA, RINGJALLJA, XHEHENEMI (FERRI)
10

këtij fundi absolut të quajtur vdekje. Prandaj është e paarsyeshme të
mos përfillet vdekja, e cila padyshim se do të ndodhë, dhe t’i
kushtojnë vëmendje gjithë atyre gjërave që munden apo mund të
mos realizohen.
Mirëpo, në sajë të një joshjeje të pakuptimtë që robëron mendjet
e tyre, qeniet njerëzore nuk arrijnë ta vërejnë këtë të vërtetë të qartë.
Duke qenë kështu, ata kurrë nuk mund të njohin jetën e tyre të
vërtetë, e cila është e caktuar të fillojë me vdekje. Ata thjeshtë nuk
përgatiten për të. Pasi të jenë ringjallur, ata nuk shkojnë askund tjetër
pos xhehenemit, një vend i krijuar posaçërisht për ta. Shkrimi i këtij
libri ka për qëllim ta shtyjë njeriun të mendojë për një çështje për të
cilën ai nuk dëshiron të mendojë dhe për ta paralajmëruar atë për një
ngjarje të afërt dhe të pashmangshme… Shmangja prej të menduarit
për të nuk është assesi një zgjidhje.
HARUN YAHYA (ADNAN OKTAR)
11

PARAGJYKIMET DHE FAKTET
Gjatë gjithë historisë, njeriu është përballur me sukses me
shumë probleme në dukje të vështira. Por vdekja ka mbetur e
pashmangshme. Çdo njeri që shfaqet në tokë pa marr parasysh kur,
e ka të paracaktuar të vdes. Njeriu jeton vetëm deri në një ditë të
caktuar dhe pastaj vdes. Disa vdesin në moshë shumë të re, derisa
janë ende foshnje. Të tjerët kalojnë të gjitha periudhat e jetës dhe
përballen me vdekjen në moshë të shtyrë. Asgjë që ka njeriu, as
prona, pasuria, pozita, fama, madhështia, siguria dhe as pamja e
mirë s’mund ta zmbrapsin vdekjen. Të gjithë njerëzit janë të paaftë
përballë vdekjes dhe do të vazhdojnë të jenë pa përjashtim.
Shumica e njerëzve i shmangen të menduarit për vdekjen.
Atyre kurrë nuk iu shkon mendja se ky fund absolut do t’ju ndodhë
atyre një ditë. Ata ushqejnë në mendjet e tyre besimin paragjykues se
nëse i shmangen të menduarit për të, kjo do t’i bëj ata imun ndaj
vdekjes. Në bisedat e përditshme, ata që duan të bisedojnë për
vdekjen ndërpriten menjëherë. Dikush që fillon të flas për vdekjen,
me apo pa qëllim, kujton një argument të Allahut dhe, madje edhe
nëse në një shkallë të vogël, largon mjegullën e dendur të
pakujdesisë që mbulon sytë e njerëzve. Sidoqoftë, shumica e
njerëzve që bëjnë një jetë të pakujdesshme, nuk ndihen mirë kur iu
prezantohen fakte të tilla “shqetësuese”. Mirëpo, sa më shumë që
12

përpiqen t’i shmangen mendimit për vdekjen, ai do t’i pushtojë ata
aq më shumë. Qëndrimi i tyre i krisur do të përcaktoj forcën e
mundimit dhe hutisë që do ta përjetojnë në momentin e vdekjes, në
Ditën e Gjykimit dhe gjatë vuajtjes së përjetshme.
Koha punon kundër njeriut. A keni dëgjuar ndonjëherë për
ndonjë njeri që i ka bërë ballë plakjes dhe vdekjes? Ose, a mos e
njihni ndonjë njeri që nuk do të vdes? Kjo është krejtësisht e
pamundshme! E pamundshme sepse njeriu nuk ka kurrfarë ndikimi
çfarëdo qoftë mbi trupin e tij apo mbi jetën e tij. Fakti se ai vet nuk ka
vendosur për lindjen e tij e qartëson këtë të vërtetë. Dëshmi tjetër
është dëshpërimi i njeriut përballë vdekjes. Allahëruesi i jetës është
Ai i cili ia dhuron jetën njeriut. Dhe kurdo që Ai dëshiron, e merr atë.
Allahu, Allahëruesi i jetës, e informon njeriun për këtë në ajetin që ia
shpalli Profetit të Tij:
Ne asnjë njeriu para teje nuk i dhamë jetë të përhershme. E
nëse ti vdes, a mos do të mbesin ata përgjithmonë? (Sure
Enbija: 34)
Në këtë moment, ka me miliona njerëz që jetojnë në mbarë
botën. Prej kësaj mund të vijmë në përfundim se një numër shumë i
madh i njerëzve jetuan dhe vdiqën që nga koha e krijimit të njeriut të
parë në tokë. Ata vdiqën të gjithë pa përjashtim. Vdekja është një
përfundim i padyshimtë: si për njerëzit që jetuan në të kaluarën
ashtu edhe për ata që tani janë gjallë. Askush s’mund t’i shmanget
këtij fundi të pashmangshëm. Kështu shprehet kjo në Kuran:
Secili njeri do të shijojë vdekjen, e shpërblimet tuaja u
plotësohen me Ditën e Ringjalljes, e kush i shmanget Zjarrit e
futet në Xhenet, ai ka arritur shpëtim. Jeta e kësaj bote nuk
është tjetër pos një përjetim mashtrues. (Sure Ali Imran: 185)
13

Të kuptuarit e vdekjes si rastësi apo si fat i keq
Vdekja nuk ndodhë rastësisht. Ashtu siç është rasti me
ndodhitë tjera, edhe ajo ndodhë me urdhrin e Allahut. Mu ashtu
sikurse është e paracaktuar lindja e njeriut, po ashtu është e
paracaktuar edhe data e vdekjes së tij deri në momentin e fundit.
Njeriu shkon me ngut drejt këtij momenti të fundit, duke lënë prapa
me shpejtësi çdo orë, çdo minutë që i është dhuruar atij. Vdekja e çdo
njeriu, vendndodhja dhe koha, si edhe mënyra se si vdes njeriu janë
të gjitha të paracaktuara.
Megjithatë, përkundër kësaj, shumica e njerëzve pandehin se
vdekja është pika e fundit e një rendi logjik të gjërave, ndërsa arsyet
e saj të vërteta dihen vetëm nga Allahu. Çdo ditë në gazeta shfaqen
tregime për vdekje. Pas leximit të këtyre historive, me siguri se
dëgjoni komente injorante si: “Ai do të kishte shpëtuar, po të ishin
ndërmarr masat e nevojshme paraprake” ose “Nuk do të kishte
vdekur, po të kishte ndodhur kjo apo ajo.” Një person nuk mund të
jetoj as edhe një minutë më gjatë ose më pak, përveç kohës së
përcaktuar për të. Mirëpo, njerëzit, që iu mungon vetëdija që e
dhuron besimi, e shohin vdekjen si një pjesë përbërëse të një
sekuence të rastësive. Në Kuran, Allahu paralajmëron besimtarët
ndaj kësaj mënyre të shtrembëruar të gjykuarit e cila është
karakteristikë e jobesimtarëve:
O besimtarë, mos u bëni si ata që nuk besuan dhe, për
vëllezërit e tyre që kishin dalë në udhëtim (tregtie e
gjallërimi) ose që kishin shkuar në luftë thoshin: “Sikur të
kishin ndenjur me ne, s’do të kishin vdekur apo s’do të ishin
vrarë.” Allahu do të bëjë që të pendohen për atë që thanë.
Allahu është Ai që urdhëron jetën dhe vdekjen. Allahu sheh
atë që ju punoni. (Sure Ali Imran: 156)
14

Ta konsiderosh vdekjen si një rastësi është injorancë e plotë dhe
pamaturi. Siç sugjeron ajeti më lartë, kjo i shkakton njeriut një vuajtje
të madhe shpirtërore dhe mundim të papërballueshëm. Për
jobesimtarët apo për ata që dështojnë të kenë besim në kuptimin
Kuranor, humbja e një të afërmi apo të dashuri është shkaktar i
dhimbjes dhe keqardhjes. Duke ia veshur vdekjes fatin e keq apo
pakujdesinë, ata mendojnë se mund të ekzistojë hapësirë veprimi
për t’iu shmangur vdekjes. Ky është gjykimi që vërtetë vetëm sa ua
shton pikëllimin dhe keqardhjen që ata ndiejnë. Mirëpo, ky pikëllim
dhe keqardhje nuk janë asgjë tjetër pos mundimi që shkakton
mosbesimi.
Megjithatë, në kundërshtim me urtësinë e pranuar, shkaku i
vdekjes nuk është një aksident apo një sëmundje apo çfarëdo qoftë
tjetër. Padyshim se Allahu është Ai i Cili i krijon gjithë këto shkaqe.
Me të përfunduar të kohës që na është dhuruar, jeta jonë përfundon
për këto arsye të qarta. Ndërkaq, asnjë nga burimet materiale që janë
të destinuara për t’ia shpëtuar dikujt jetën nuk do të mund të nxis as
edhe një frymëmarrje të vetme. Allahu e vë në pah këtë ligj hyjnor në
ajetin në vazhdim:
Askush nuk vdes pa vullnetin dhe lejen e Allahut. Ai është
shënim i afatit të caktuar… (Sure Ali Imran: 145)
Besimtari është i vetëdijshëm për natyrën e përkohshme të jetës
së kësaj bote. Ai e din se Allahu ynë, i Cili i dhuroi atij të gjitha të
mirat që ai kishte gëzuar në këtë botë, do ta marr shpirtin e tij kurdo
që të dëshirojë dhe do te kërkojë të jap llogari për veprat e tij. Mirëpo,
pasi që ai ka kaluar tërë jetën e tij për të fituar kënaqësinë e Allahut,
ai nuk shqetësohet për vdekjen e tij. Profeti ynë Muhammedi (saas)
iu referua këtij karakteri të mirë në njërën prej lutjeve të tij:
15

Xhabir ibn Abdullah ka rrëfyer: “Kur i Dërguari i Allahut
(paqja qoftë mbi të) fillonte namazin ai këndonte: Allahu
është më i Madhërishmi; pastaj thoshte: Vërtetë namazi im,
sakrificat e mia, jeta ime dhe vdekja ime janë për Allahun,
Allahun e botrave.” (Tirmidhiu, 262)
Të kuptuarit e shtrembëruar të fatit
Njerëzit kanë shumë ide të gabuara lidhur me fatin, në veçanti
kur bëhet fjalë për vdekjen. Idetë e marrëzishme, si p.sh. se njeriu
mund “ta mund fatin e tij” apo “ta ndryshojë fatin e tij” janë më të
përhapura. Duke i konsideruar shpresat dhe supozimet e tyre si fat,
disa njerëz të pamend dhe të padijshëm besojnë se fati është ai që
ndryshon kur ngjarjet nuk shkojnë ashtu si ata presin apo
parashikojnë. Ata marrin një qëndrim të pamatur dhe veprojnë sikur
të kishin lexuar fatin që më parë dhe ngjarjet nuk kanë shkuar në
pajtim me atë që kanë lexuar. Një gjykim i tillë i shtrembëruar dhe i
paqëndrueshëm është padyshim produkt i një mendjeje të kufizuar
që nuk posedon kuptim të përshtatshëm për fatin.
Fati është krijim i përsosur i Allahut i të gjitha ngjarjeve të
kaluara dhe të ardhme në përjetësi. Allahu është Ai i cili krijon
konceptet e kohës dhe hapësirës nga asgjëja. I Cili mban kohën dhe
hapësirën nën kontrollin e Tij dhe i Cili nuk është i varur prej tyre.
Rendi i ngjarjeve që është përjetuar në të kaluarën ose që do të
përjetohet në të ardhmen është, prej momentit në moment, i
planifikuar dhe i krijuar në dijeninë e Allahut.
Allahu krijon kohën, pra nuk është i varur prej saj. Prandaj,
mendimi se Ai pason ngjarjet që Ai Vet krijoi bashkë me ata që Ai
krijoi është i pabazë. Në këtë kontekst, nuk ka nevojë të thuhet se
16

Allahu nuk pret të shoh se si përfundojnë ngjarjet. Në dijen e Tij, si
fillimi ashtu edhe fundi i një ngjarje janë plotësisht të qartë.
Ngjashëm me këtë, nuk ka kurrfarë dyshimi për atë se ku ndodhet
kjo ngjarje në nivelin e përjetësisë. Gjithçka tashmë ka ndodhur dhe
ka marr fund. Kjo është e ngjashme me imazhet në një shirit filmi;
pikërisht sikur që imazhet në një film që nuk mund të kenë kurrfarë
ndikimi në film dhe ta ndryshojnë atë, qeniet njerëzore që luajnë
rolet e tyre individuale në jetë nuk mund të ndikojnë në rrjedhën e
ngjarjeve të regjistruara në shiritin e fatit. Qeniet njerëzore nuk kanë
kurrfarë ndikimi mbi fatin. Është pikërisht e kundërta, është fati ai
që është faktor përcaktues në ketrat e njerëzve. Njeriu, një
komponentë absolute e fatit, nuk është i ndarë dhe as i pavarur prej
tij. Njeriu nuk është në gjendje të shkoj përtej kufijve të fatit, e lërë më
të ndryshojë fatin. Për ta kuptuar më mirë, ne mund të tërheqim një
paralele midis një njeriu dhe një aktori në një film. Aktori s’mund të
largohet pa rënë në sy, të marr një ekzistencë fizike dhe të filloj të bëj
ndryshime në film duke shlyer skenat e papërshtatshme apo duke
shtuar disa skena të reja. Ky do të ishte padyshim një sugjerim i
paarsyeshëm.
Për këtë arsye, nocionet e mposhtjes së fatit apo ndërrimit të
drejtimit të rrjedhës së ngjarjeve janë ide plotësisht të gabuara.
Njeriu që thotë: “Unë e mposhta fatin tim.” vetëm mashtron
vetveten – dhe fakti se ai vepron kësisoj është çështje e fatit të tij.
Një person mund të mbetet në komë me ditë të tëra. Mund të
duket se vështirë se do të mbijetojë. Mirëpo, nëse arrin të rimarr
veten, kjo nuk nënkupton se “ai e mposhti fatin e tij” apo se “mjekët
ndryshuan fatin e tij.” Ky është thjeshtë një tregues se koha e tij
akoma nuk ka kaluar. Përmirësimi shëndetësor i tij nuk është asgjë
tjetër veçse një komponentë e pashmangshme e fatit të tij. Fati i tij
17

sikurse ai i të gjithë qenieve tjera njerëzore është i përcaktuar në
Dijen e Allahut.
… Dhe nuk i jepet askujt të jetojë gjatë ose t’i shkurtohet jeta
e tij, vetëm se ajo është e shënuar në Libër (Levhi Mahfudh), e
kjo për Allahun është e lehtë. (Sure Fatir: 11)
Profeti ynë (paqja qoftë mbi të) ia tha këtë një besimtare e cila po
i lutej Allahut që t’ia mundësojë asaj të nxjerr dobi prej personave të
dashur të saj:
Ti e ke lutur Allahun për gjatësinë e jetëve tashmë të
përcaktuara dhe gjatësinë e ditëve tashmë të caktuara dhe për
furnizimet hisja e të cilave tashmë është vendosur. Allahu s’do të
bënte asgjë para se të vjen koha e caktuar apo Ai nuk do të vononte
asgjë përtej kohës së saj. (Libri 33, Numër 6438, Sahih Muslim)
Ngjarje të tilla janë mjeti përmes të cilit Allahu ia shfaq njeriut
mençurinë, urtësinë, llojllojshmërinë dhe mirësinë të pandashme me
krijimin e Tij dhe mënyra se si Ai e sprovon njeriun. Një
llojllojshmëri e tillë ia rritë vlerën, habinë dhe, përfundimisht, rritë
besimin e njerëzve. Megjithatë, tek jobesimtarët, ato prodhojnë
ndjenja diku në mes të dyshimit, habisë dhe çoroditjes të cilat, duke
iu falënderuar mentalitetit të tyre të padijshëm, i shtyn ata të marrin
një qëndrim më kryengritës ndaj Allahut. Ndërkohë, vetëdija për një
botëkuptim kaq të pavëmendshëm nga ana e jobesimtarëve, i shtyn
besimtarët të ndjehen më falënderues ndaj Allahut që i lejoi të kenë
besim dhe urtësi, që i bëjnë ata më superior se jobesimtarët.
Sipas një pjese tjetër të urtësisë së pranuar, vdekja e një personi
që vdes në vitet e tij të 80-ta është “fat” ndërsa vdekja e një foshnje, e
një njeriu të ri apo një njeriu në moshë mesatare është një “ngjarje e
tmerrshme.” Për të qenë në gjendje që vdekjen ta pranojnë si një
18

dukuri natyrore, ata përpiqen që vdekja t’iu përshtatet kritere të tyre
të caktuara. Kështu vdekja duket e pranueshme pas një sëmundje të
gjatë dhe të rëndë, ndërsa vdekja si pasojë e një sëmundje të papritur
apo aksidenti është një fatkeqësi e parakohshme! Kjo është arsyeja
pse ata shpesh takojnë vdekjen me një shpirt kryengritës. Një
qëndrim i tillë është një shenjë e qartë se Ata që ushqejnë një gjendje
të tillë shpirtërore do të kenë fatin të jetojnë në pikëllim dhe telashe
të vazhdueshme në këtë jetë. Ky është në të vërtetë fillimi i vuajtjes të
pafund, e cila rezulton prej të qenit jobesimtar.
Besimi në reinkarnim (rimishërim)
Njëri prej besimeve të zakonshme të paarsyeshme për vdekjen
është se “reinkarnimi” është i mundshëm. Reinkarnimi nënkupton
se me vdekjen fizike të trupit, shpirti migron ose lind përsëri në një
trup tjetër me identitet të veçantë në një kohë dhe vend tjetër. Së
voni, është shndërruar në një lëvizje të çoroditur që joshë shumë
përkrahës prej jobesimtarëve dhe pasues të besimeve paragjykuese.
Në aspektin teknik, arsyet pse përkrahen besime të tilla
paragjykuese – pa pasur mbështetje në çfarëdo dëshmie konkrete –
janë shqetësimet që jobesimtarët ushqejnë në ndërdijen e tyre. Duke
mos besuar në Ahiret (Jetën e përtejme), njerëzit i frikësohen
zhbërjes së plotë të tyre pas vdekjes. Ata që kanë besim të dobët, në
anën tjetër, i shqetëson mendimi i përfundimit në xhehenem pasi që
janë të vetëdijshëm, apo së paku e marrin parasysh mundësinë, se
drejtësia e Allahut përmban ndëshkimin e tyre. Mirëpo, për të dyja
palët, ideja e rilindjes së shpirtit në trupa tjerë në kohëra të ndryshme
tingëllon si tejet joshëse. Kështu, qarqet e caktuara të cilat e
shfrytëzojnë këtë besim të çoroditur ia arrijnë qëllimit që t’i bëjnë
19

njerëzit të besojnë në këtë ide të gabuar me ndihmën e një mashtrimi
të vogël. Fakti se pasuesit e tyre nuk kërkojnë ndonjë dëshmi tjetër i
inkurajon përpjekjet e këtyre spekulatorëve.
Fatkeqësisht, një besim kaq i çoroditur gjen përkrahës edhe në
qarqet Myslimane. Këta janë kryesisht ai tip i Myslimanëve që bëjnë
çmos që të projektojnë një imazh intelektual dhe liberal për veten e
tyre. Ekziston edhe një tjetër dimension serioz lidhur me këtë çështje
që vlen të përmendet; njerëz të tillë përpiqen që t’i vërtetojnë
pikëpamjet e tyre me ndihmën e vargjeve Kuranore. Për këtë qëllim,
ata i shtrembërojnë kuptimet e qarta të vargjeve dhe fabrikojnë
interpretimet e tyre Kuranore. Qëllimi ynë këtu është të theksojmë se
ky besim i çoroditur është në mospërputhje të plotë me Kuranin dhe
Islamin dhe tërësisht në kundërshtim me ajetet e Kuranit që janë
absolutisht të sakta.
Këto qarqe pretendojnë se ekzistojnë disa ajete në Kuran të cilat
vërtetojnë pikëpamjet e tyre të shtrembëruara. Njëri prej këtyre
ajeteve është:
Ata (jobesimtarët) thonë: “Allahu ynë, na bëre të vdesim dy
herë dhe na ngjalle dy herë, e ne pranuam për mëkatet tona,
pra a ka ndonjë rrugëdalje?” (Sure Gafir: 11)
Bazuar në këtë ajet, njerëzit të cilët besojnë në rimishërim
pohojnë si në vazhdim: njeriut i dhurohet një jetë e re pasi të ketë
jetuar në këtë jetë për një kohë dhe pastaj vdes. Kjo është hera e dytë
që ai vjen në jetë dhe po ashtu periudha gjatë të cilës shpirti i tij
plotëson zhvillimin e vet. Pas vdekjes së dytë, që pason këtë jetë të
dytë, ata pohojnë, njeriu ringjallet në Ahiret.
Tani duke u ndarë prej çfarëdo paragjykimesh, le të analizojmë
këtë ajet: nga ky ajet, është e qartë se njeriu përjeton dy gjendje të
20

jetës dhe vdekjes. Në këtë kontekst, një gjendje e tretë e të qenit i
vdekur apo i gjallë është e pamundur. Pasi që është kështu, në
mendje na bie një pyetje: “Cila ishte gjendja fillestare e njeriut? I
vdekur apo i gjallë?” Në ajetin në vazhdim gjejmë përgjigjen në këtë
pyetje:
Si e mohoni Allahun, e dihet se ju ishit të vdekur, e Ai ju
ngjalli, mandej ju bën të vdisni e pastaj ju ringjall, e mandej
tek Ai do të ktheheni? (Sure Bekare: 28)
Ky ajet është i vetëkuptueshëm, fillimisht, njeriu është i vdekur.
Me fjalë tjera, falë vet natyrës së krijimit të tij, ai është fillimisht i
përbërë prej materies së pajetë si uji, dheu, etj., siç bëjnë me dije këto
vargje. Pastaj, Allahu i dha jetë këtij grumbulli të materies së pajetë,
“e krijoi dhe i dha formë” atij. Kjo është vdekja e parë dhe prandaj
ringjallja e parë prej të vdekurit. Një kohë pas kësaj ringjalljeje të
parë, jeta përfundon dhe njeriu vdes. Ai kthehet përsëri në tokë,
sikurse në fazën e pare, dhe përsëri shndërrohet në asgjë. Ky është
tranzicioni i dytë drejt gjendjes së vdekjes. Rasti i dytë dhe i fundit i
ngjalljes prej të vdekurit është ai që ndodhë në Ahiret. Pasi që është
kështu, nuk ka një ringjallje të dytë në jetën e kësaj bote. Përndryshe,
kjo do të kërkonte një ringjallje të tretë. Megjithatë, nuk ekziston
ndonjë referencë për ringjalljen e tretë në cilindo prej vargjeve. Si në
Suren Mu’min: 11 ashtu edhe në Suren Bekare: 128, nuk ekziston
asnjë referim që sugjeron mundësinë e një ringjalljeje të dytë në këtë
botë. Përkundrazi, këto vargje zbulojnë në mënyrë të qartë
ekzistencën e një ringjalljeje në këtë botë dhe të një ringjalljeje tjetër
në Ahiret.
E prapëseprapë përkrahësit e reinkarnimit investojnë të gjitha
shpresat e tyre në këto dy vargje.
21

Siç bëhet e qartë, madje edhe këto vargje të paraqitura si dëshmi
nga përkrahësit e reinkarnimit e hedhin vet poshtë këtë mënyrë të
shtrembëruar të gjykimit. Veç kësaj, disa vargje tjera në Kuran e
bëjnë të qartë se ekziston vetëm një jetë ku njeriu vihet në sprovë dhe
se kjo është në jetën e kësaj bote. Se nuk ka kthim në këtë jetë pas
vdekjes theksohet në ajetin në vazhdim:
E kur ndonjërit prej tyre i vjen vdekja, ai thotë: “O Allahu im,
më kthe, që të bëj vepra të mira e të kompensoj atë që
lëshova!” Kurrsesi, (kthim nuk ka) e kjo është vetëm fjalë që e
thotë ai, e ata kanë para tyre një perde (distancë periodike)
deri në ditën kur ringjallen. (Sure Mu’minun: 99-100)
Bashkëbisedimet në këtë ajet e bëjnë të qartë se pas vdekjes, nuk
ka më kthim në këtë jetë. Ndërkaq, në këtë ajet, Allahu na tërheq
vëmendjen për faktin se jobesimtarët ushqejnë shpresa të
paarsyeshme për një ringjallje të dytë nga të vdekurit, një kthim të
dytë në këtë jetë. Mirëpo, ky ajet e qartëson se këto janë vetëm fjalë të
sugjeruara prej jobesimtarëve të cilat nuk kanë kurrfarë baze.
Në ajetin në vazhdim përshkruhet fakti se njerëzit e Xhenetit
s’do të përjetojnë një vdekje tjetër pos vdekjes “së parë”:
Aty nuk do të përjetojnë vdekjen atje, përveç asaj të parës në
dynja. Ata i shpëtoi (Allahu) prej vuajtjeve të Xhehenemit.
(Ato të mira) Janë dhuratë nga Allahu yt,e ai është shpëtim i
madh. (Sure Duhan: 56-57)
Lumturia e madhe e njerëzve të Xhenetit përshkruhet në një ajet
tjetër. Kjo lumturi është për shkak të faktit se ata nuk do të përjetojnë
një tjetër vdekje përveç asaj të parës:
Dhe ne nuk do të vdesim më, përveç vdekjes sonë të parë dhe
22

ne nuk do të dënohemi më! Vërtet, kjo është ajo Fitore e
madhe! (Sure Saffat: 58-60)
Ajetet e mësipërme nuk lënë hapësirë për pyetje tjera.
Përfundimi është se ekziston vetëm një vdekje të cilën e përjeton
njeriu. Në këtë fazë, mund të lind një pyetje tjetër: “Përkundër
përmendjes së dy vdekjeve në ajetet e mëparshme, pse përmendet
vetëm një vdekje në Suren Saffat: 58?” Përgjigja në këtë pyetje është
dhënë në vargun e 56-të të Sures Duhan, i cili thotë: “Ata nuk do të
shijojnë vdekjen atje – përveç asaj të parës.” Vërtetë, ekziston një dhe
vetëm një vdekje që njeriu takon me vetëdije. Ai takon atë dhe me të
gjitha ndjenjat e tij, e percepton atë. Kjo është vdekja që njeriu takon
në momentin kur përfundon jeta e tij. Ai padyshim se nuk mund të
kuptoj gjendjen e parë të vdekjes pasi që atëherë ai është i privuar
nga ndjenjat dhe vetëdija.
Përballë shpjegimeve të tilla të sakta dhe të qarta që sjellë
Kurani, të pohosh se ekzistojnë më shumë vdekje dhe gjendje të
ringjalljes prej të vdekurit dhe të besosh se ekziston një migrim i
shpirtit do të ishte një mohim i hapur i ajevete të Kuranit.
Në anën tjetër, po të kishte krijuar Allahu një sistem të kësaj jete
të bazuar në rimishërim, atëherë Ai padyshim se do ta kishte
informuar njeriun për këtë në Kuran, i cili është udhëzimi i vetëm
drejtës rrugës së vërtetë për njerëzimin. Po të ishte kështu, Allahu
padyshim se do të na ofronte një shpjegim të hollësishëm të gjitha
fazave të reinkarnimit. Mirëpo, në Kuran, i cili ofron çdo lloj
informacioni lidhur me këtë jetë dhe jetën tjetër të besimtarëve, nuk
ekziston as edhe një e dhënë e vetme për reinkarnimin, e të mos
flasim për përmendjen e drejtpërdrejtë të tij.
23

PERDJA E PAKUJDESISË
Njeriu është në thelb egoist; ai është tejet i ndjeshëm për çështjet
që kanë të bëjnë me interesat e tij. Çuditërisht, ai nuk çan fare kokën
për vdekjen, që do të duhej të ishte preokupimi më i lartë i tij
kryesor. Në Kuran, kjo gjendje mendore e veçantë për “ata të cilët
nuk i përmbahen Besimit me vendosmëri” definohet prej Allahut me
një fjalë: “pakujdesi”.
Kuptimi i pakujdesisë është mungesë e perceptimit të plotë të
fakteve si pasojë e vetëdijes së turbullt apo madje si pasojë e
mungesës së plotë të vetëdijes dhe dështimit për të arritur gjykime të
shëndosha dhe për të dhënë përgjigje me vend. Një shembull i kësaj
është dhënë në ajetin në vazhdim:
Njerëzve u është afruar koha e llogarisë së tyre, e ata të hutuar
në pakujdesi nuk përgatiten fare për të. (Sure Enbija: 1)
Njerëzit janë të sigurt se njeriu i cili vuan nga një sëmundje
fatale apo e pashërueshme do të vdes. Mirëpo, hiç më pak se ky i
sëmurë, këta njerëz që kanë ndjenja të tilla sigurie, do të vdesin po
ashtu. Se kjo do të ndodhë dikur në të ardhmen apo shumë shpejt kjo
nuk e ndryshon këtë fakt. Shpeshherë, pakujdesia e turbullon këtë të
vërtetë. Për shembull, është shumë e mundshme që dikush që është i
infektuar nga virusi HIV do të vdes në një të ardhme të afërt. Mirëpo,
mbetet fakti se gjithashtu është shumë e mundshme – nëse thuhet e
24

vërteta, është e sigurtë – se një person i fuqishëm pranë tij një ditë do
të vdes. Ndoshta vdekja do t’i vjen atij shumë më herët se që do t’i
vjen atij “të sëmurit të infektuar me virusin HIV”. Kjo sipas të gjitha
gjasave do të ndodhë në një moment krejtësisht të papritur.
Anëtarët e familjes brengosen për të sëmurët para vdekjes së
tyre. Megjithatë, ata vështirë se brengosen ndonjëherë për veten e
tyre, që padyshim se një ditë do të vdesin. Megjithatë, pasi që është e
pashmangshme, përgjigja s’duhet të ndryshojë varësisht nga ajo se a
do të ndodhë së shpejti apo në një kohë më të largët.
Nëse, përballë vdekjes, pikëllimi është përgjigja e saktë që
duhet dhënë, atëherë çdo njeri do të duhej menjëherë të filloj të qajë
për veten e tij apo për dikë tjetër. Ose, do të duhej ta tejkaloj këtë
pikëllim dhe të përpiqet të ketë një kuptim më të thellë për vdekjen.
Për këtë qëllim, njohja me arsyet e pakujdesisë do të jetë e
dobishme.
Shkaktarët e pakujdesisë
Mungesa e mendjemprehtësisë: Shumica e individëve që e
përbëjnë një shoqëri nuk janë të mësuar të mendojnë për çështje të
rëndësishme. Duke e bërë pakujdesinë mënyrë të jetës, ata nuk
shqetësohen për vdekjen. Secili problem i përditshëm që ata nuk
arrijnë ta zgjedhin i mban mendjet e tyre vazhdimisht të
preokupuara. Çështje të parëndësishme, që tashmë “mbushin”
mendjet e tyre të kufizuara, nuk i lejojnë ata që t’ju kushtojnë
vëmendjen e duhur çështjeve me rëndësi. Kështu, ata kalojnë jetën e
tyre duke lëvizur me rrjedhën e ngjarjeve të përditshme. Ndërkohë,
me rastin e vdekjes së dikujt, apo kur bisedohet për vdekjen, ata
ngushëllohen me shprehje që pa dashje dalin prej gojëve të tyre dhe
25

thjeshtë i shmangen kësaj teme. Ata janë njerëz me mendje të
kufizuar që ushqejnë mendime të kufizuara dhe boshe.
Kompleksiteti dhe gjallëria e jetës: Jeta rrjedh shumë shpejtë
dhe ka një gjallëri joshëse. Në mungesë të përpjekjes së
jashtëzakonshme mendore, njeriu ka mundësi të mos i kushtoj
vëmendje vdekjes, e cila është gati ta pushtoj atë herët a vonë. Duke
mos pasur besim në Allahun, ai është shumë larg koncepteve si fati,
mbështetja në Allahun dhe nënshtrimi ndaj Tij. Nga momenti që
bëhet i vetëdijshëm për nevojat materiale, ai përpiqet të sigurojë
jetesë të mirë. Një person i tillë as që lodhet madje t’i shmanget
vdekjes sepse ai tashmë është zhytur në brengat e dynjasë. Ai
vazhdimisht vrapon pas planeve, interesave dhe qëllimeve të reja
dhe, një ditë, pa mundësi parashikimi dhe prandaj pa kurrfarë
përgatitje, ballafaqohet me realitetin e vdekjes. Ai atëherë pendohet
dhe dëshiron të kthehet në jetë, por pa dobi.
— Rritja e mashtrimit të popullatës: Njëra prej arsyeve të
pakujdesisë janë lindjet. Popullsia botërore vazhdon të rritet, ajo
kurrë nuk pakësohet. Mirëpo, me t’u futur në spiralen e jetës, njeriu
mundet, për arsye të ideve të gabuara, të besojë në nocionet joshëse e
prapëseprapë krejtësisht iluzore si “lindjet zëvendësojnë vdekjet”,
duke mbajtur në këtë mënyrë një baraspeshë të popullatës. Një
përsiatje e tillë i bën kushtet e pjekura për formimin e një
botëkuptimi të pavëmendshëm mbi vdekjen. Megjithatë, nëse që nga
ky moment e tutje, nuk do të ndodhte më asnjë lindje në mbarë
botën, ne ende do të ishim dëshmitarë të vdekjeve që do të ndodhnin
njëra pas tjetrës dhe, si pasojë, një popullsi botërore që zvogëlohet.
Atëherë do të fillonte të hetohej llahtari i vdekjes. Njeriu do të shihte
humbjen e njerëzve që e rrethojnë njërin pas tjetrit dhe do të
kuptonte se edhe ai po ashtu do ta përjetonte këtë fund të
26

27
pashmangshëm. Kjo i ngjason asaj që ndiejnë ata që janë të dënuar
me vdekje në radhën e vdekjes. Çdo ditë ata përjetojnë marrjen e një
apo dy njerëzve për t’u ekzekutuar. Numri i njerëzve në qeli
vazhdimisht zvogëlohet. Vitet kalojnë, por ende çdo ditë, ata që janë
ende gjallë shkojnë të flenë në gjendje ankthi mos në ditën e
ardhshme do t’u vjen radha atyre. Ata kurrë s’pushojnë së kujtuari
vdekjen, as edhe për një sekondë.
Çuditërisht, gjendja e tanishme nuk ndryshon nga shembulli i
lartpërmendur. Të porsalindurit nuk kanë kurrfarë ndikimi çfarëdo
qoftë mbi ata që e kanë të paracaktuar të vdesin. Kjo është vetëm një
ide e gabuar psikologjike. Banorët e tokës të cilët jetuan 150 vite më
herët sot nuk janë më. Gjeneratat që erdhën pas tyre nuk i shpëtuan
ata nga vdekja. Gjithashtu, 100 vite më vonë, ata që jetojnë tani, me
disa përjashtime, s’do të jenë gjallë. Kjo për arsye se dynjaja nuk
është një vend i përhershëm për njeriun.
Metodat e mashtrimit të vetvetes
Prej arsyeve të cilat bëjnë që ne të harrojmë vdekjen dhe të
zhytemi në pakujdesi, ekzistojnë po ashtu mekanizma të caktuar
mbrojtës të cilat njerëzit përdorin për të mashtruar vetveten. Këta
mekanizma, disa prej të cilave janë përmendur më poshtë, e
poshtërojnë njeriun deri në nivelin e strucit, i cili fut kokën e tij në
rërë për t’ju shmangur një situate të papëlqyeshme.
— Shtyrja e të menduarit për vdekjen për në vitet e vona të jetës:
Njerëzit në përgjithësi e marrin si gjë të sigurt se do të jetojnë deri në
mesin e të gjashtëdhjetave apo shtatëdhjetave të tyre. Kjo shpjegon
arsyen pse në përgjithësi të rinjtë dhe ata me moshë mesatare e
përdorin këtë mekanizëm mbrojtës. Me kalkulime të tilla në mendje,

ata e shtyjnë të menduarit për çështje të tilla “të zymta” për vitet e
vona të jetës së tyre. Në rininë e tyre – apo në kulmin e jetës së tyre –
ata nuk duan t’i “turbullojnë” mendjet e tyre me çështje
“dëshpëruese”. Vitet e vona të jetës janë në mënyrë të
pashmangshme koha kur njeriu nuk mund ta nxjerr më të mirën nga
jeta dhe kjo periudhë e jetës mendohet prej shumë njerëzve të jetë
faza më e përshtatshme për të menduar më me zell për vdekjen dhe
për t’u përgatitur më mirë për jetën e ardhshme. Kjo sjell po ashtu
lehtësim shpirtëror, pasi që jep ndjenjën e të punuarit për Ahiretin.
Megjithatë, është e qartë se bërja e planeve të tilla afat-gjata dhe
jo përfundimtare nuk kanë kurrfarë kuptimi për atë të cilit nuk i
garantohet as edhe frymëmarrja e ardhshme e tij. Çdo ditë ai sheh
shumë njerëz të moshës së tij apo edhe më të rinj që vdesin.
Lajmërimet e vdekjeve përbëjnë një pjesë të konsiderueshme të
gazetave të përditshme. Kanalet televizive japin lajme për vdekje në
çdo kohë. Njeriu është shpesh dëshmitar i vdekjes së njerëzve të tij të
afërt. Mirëpo, ai pak mendon për faktin se njerëzit që e rrethojnë atë
do të jenë dëshmitar të vdekjes së tij apo do të lexojnë për këtë në
gazetë. Në anën tjetër, edhe nëse jeton për një kohë të gjatë, asgjë nuk
do të ndryshojë në jetën e tij, pasi që mentaliteti i tij do të mbetet i
njëjtë. Derisa ai nuk ballafaqohet vërtet me vdekjen, ai vetëm shtyn
të menduarit për vdekjen.
Supozimi se njeriu do të “kryej dënimin e tij” në xhehenem
vetëm për një periudhë të caktuar: Kjo pikëpamje, e cila dominon në
shoqëri, nuk është asgjë tjetër pos një paragjykim. Në fund të fundit,
nuk është një besim që i ka rrënjët në Kuran. Në asnjë pjesë të
Kuranit nuk gjejmë përmendje të “ndëshkimit të njeriut” në
xhehenem për një kohë të caktuar dhe pastaj të falet. Është krejtësisht
e kundërta, në të gjitha ajetet relevante, në mënyrë specifike
28

përmendet ndarja e besimtarëve dhe jobesimtarëve në Ditën e
Gjykimit. Përsëri ne e dimë nga Kurani se besimtarët do të mbesin në
Xhenet përjetësisht, derisa jobesimtarët do të hidhen në xhehenem,
ku do të përjetojnë vuajtje të përjetshme:
Ata edhe thanë: “Neve nuk do të na kapë zjarri vetëm për disa
ditë të numëruara!” Thuaj: “A mos keni marrë prej Allahut
ndonjë premtim, e Allahu nuk e then premtimin e vet, ose
jeni duke thënë për Allahun atë që nuk e dini? Po, (do t’ju
kapë zjarri) ai që bën keq dhe që e vërshojnë gabimet e tij, ata
janë banues të zjarrit, aty janë përgjithmonë. E ata që besuan
dhe bënë vepra të mira, ata janë banues të Xhenetit, aty janë
përgjithmonë. (Sure Bekare: 80-82)
Një tjetër ajet thekson të njëjtën gjë:
E atë (e bënin) ngase ata thoshin: “Neve nuk do të na djegë
zjarri vetëm për pak ditë të numëruara, e ajo që shpifën për
fenë e tyre, i mashtroi keq. (Sure Ali Imran: 24)
Xhehenemi është një vend i vuajtjes së paimagjinueshme.
Rrjedhimisht, edhe po të ishte qëndrimi në xhehenem vetëm për një
kohë të caktuar, një njeri me vetëdije kurrë nuk do të pajtohej të
kalonte nëpër atë vuajtje. Xhehenemi është vendi ku vetitë e Allahut,
el-Xhabar (Imponuesi) dhe el-Kahar (Nënshtruesi) manifestohen
gjer në shkallën më të lartë. Vuajtjet e xhehenemit janë të
pakrahasueshme me çdo dhimbje në dynja. Një person i cili nuk
mund të durojë madje një djegie të gishtit të tij të thotë se do të ishte
i gatshëm t’i nënshtrohet një vuajtje të tillë thjeshtë shpreh
mendjelehtësi. Veç kësaj, një person që nuk ndihet i tmerruar nga
Zemërimi i Allahut nuk arrin t’i jap respektin që Ai meriton. Një
person i tillë, tërësisht i privuar nga besimi, është një njeri i dobët i
29

cili s’meriton madje as të përmendet.
Të menduarit “Unë tashmë meritoj Xhenetin”: Ekziston po
ashtu një grup njerëzish të cilët e konsiderojnë veten si banorë të
Xhenetit. Duke bërë disa vepra të vogla që ata supozojnë të jenë
vepra të mira dhe duke iu shmangur disa veprave të këqija, ata
mendojnë se janë të pjekur për të hyrë në parajsë. Të zhytur në
paragjykime dhe duke folur herezi/kufër të cilat i lidhin me fenë,
këta njerëz në të vërtetë i mbeten besnik një besimi të ndarë
plotësisht prej atij të Kuranit. Ata e paraqesin veten si besimtarë të
vërtetë. Mirëpo, Kurani i radhit ata midis atyre që i bëjnë shok
Allahut:
E ti sillu atyre (që kërkuan t’i largosh varfanjakët) si shembull
dy njerëz; njërit prej tyre i dhamë dy kopshte (vreshta) nga
rrushi dhe ato i rrethuam me hurma, e në mes atyre dyjave
bimë tjera. Të dy kopshtet jepnin frutat e veta pa munguar
prej tyre asgjë, e në mesin e tyre bëmë të rrjedhë një lumë. Ai
kishte edhe pasuri tjetër. E ai atij shokut të vet (që ishte
besimtar) i tha: - duke u krenuar - “Unë kam pasuri më shumë
se ti e, kam edhe krah më të fortë!” Dhe ai hyri në kopshtin e
vet (e me besimtarin për dore), po duke qenë dëmtues i vetes
(duke mos besuar dhe duke u krenuar) tha: “Unë nuk mendoj
se zhduket kjo kurrë!” Dhe nuk besoj se do të ndodhë
kiameti, (dita e gjykimit), por nëse bëhet që të kthehem te
Allahu im, padyshim do të gjej ardhmëri edhe më të mirë se
kjo. Atij ai shoku i vet (besimtari) i tha - duke e polemizuar
atë -: “A e mohove Atë që të krijoi ty nga dheu, pastaj nga një
pikë uji, pastaj të bëri njeri të plotë?” “Por për mua, Ai Allahu
është Allahu im, e Allahut tim unë nuk i bëj shok askënd!”
(Sure Kehf: 32-38)
30

Me fjalët: “Por nëse do të kthehem te Allahu im”, pronari i
kopshtit shpreh mungesën e besimit të shëndoshë në Allah dhe në
Ahiret dhe si pasojë zbulon se ai është një idhujtar i cili ushqen
dyshime. Ndërkohë, ai pretendon se është një besimtar superior. Veç
kësaj, ai nuk ndjen dyshime se Allahu do ta shpërblejë atë me
Xhenet. Ky karakter i pafytyrë dhe i ulët i idhujtarit është shumë i
rëndomtë midis njerëzve.
Këta njerëz, thellë në veten e tyre, e dinë se ata janë krejtësisht
mashtrues, mirëpo posa të merren në pyetje për këtë, ata përpiqen të
dëshmojnë pafajësinë e tyre. Ata pohojnë se zbatimi i urdhrave të
fesë nuk është aq me rëndësi. Për më tepër, ata përpiqen të
shfajësojnë vetveten, duke pohuar se njerëzit në dukje besimtar që
shohin rreth vetes së tyre janë të pamoralshëm dhe të pandershëm.
Ata përpiqen të vërtetojnë se janë “njerëz të mirë” duke pohuar se
nuk i duan të keqen askujt. Ata pohojnë se nuk ngurrojnë t’u japin të
holla lypësve, se kanë shërbyer me ndershmëri në shërbim publik
me vite të tëra dhe këto janë gjërat që e bëjnë një Mysliman të
sinqertë. Ata ose nuk e dinë ose thjeshtë bëhen kinse nuk e dinë se
ajo që një njeri e bën Mysliman nuk është se shkon mirë me njerëzit
por të qenit rob i Allahut dhe zbatimi i urdhrave të Tij.
Në një përpjekje për të mbështetur fenë e tyre të shtrembëruar
mbi njëfarë shpjegimi të arsyeshëm, ata pajtohen me disa ide të
gabuara. Kjo është në të vërtetë tipike për josinqeritetin e tyre. Për të
legjitimuar jetën e tyre, ata kërkojnë strehim në sloganet si: “Forma
më e mirë e adhurimit është të punosh” ose “ajo që ka rëndësi është
sinqeriteti i zemrës.” Me fjalët e Kuranit, kjo është pikërisht “shpikje
e gënjeshtrave ndaj Allahut” dhe meriton ndëshkimin e Xhehenemit
të përjetshëm. Në Kuran, Allahu përshkruan gjendjen e njerëzve të
tillë si vijon:
31

32
Ka disa njerëz që thonë: “Ne i kemi besuar Allahut dhe jetës
tjetër (Ahiretit), po në realitet ata nuk janë besimtarë. (Sure
Bekare: 8)
— Shpjegimet e arsyeshme me standarde të dyfishta:
Ndonjëherë kur njerëzit mendojnë për vdekjen, ata supozojnë se do
të zhduken përjetësisht. Një ide e tillë befasuese i shtyn ata të
zhvillojnë një tjetër mekanizëm mbrojtës; ata i kushtojnë vetëm
gjysmën e besimit faktit se “ekziston një jetë e amshueshme e
premtuar prej Allahut.” Një përfundim i tillë ngjallë pak shpresë tek
ata. Kur ata t’i marrin parasysh përgjegjësitë e një besimtari ndaj
Krijuesit të tij, ata parapëlqejnë që tërësisht ta shpërfillin faktin e një
jete të amshueshme. Ata ngushëllohen duke menduar: “Në fund të
fundit, ne do të zhdukemi plotësisht. Nuk ekziston jeta pas vdekjes.”
Një supozim i tillë shtyp të gjitha frikët dhe shqetësimet, siç është
dhënia e llogarisë për veprat që ka punuar njeriu në Ditën e Gjykimit
apo vuajtja në zjarrin e xhehenemit. Në të dyja rrethanat, ata çojnë
jetët e tyre në pakujdesi deri në fund të jetës së tyre.
Pasoja e pakujdesisë
Siç kemi thënë në pjesët e mëparshme, vdekja
pashmangshmërisht ia tërheq vëmendjen njeriut sa të jetoj. Këta
përkujtues nganjëherë dëshmojnë të jenë të dobishëm, duke e shtyrë
njeriun të bëj një rishikim të prioriteteve të tij në jetë dhe të
rivlerësojë botëkuptimin e tij në përgjithësi. Por ka kohë tjera kur
mekanizmat e lartpërmendur mbrojtës marrin kontrollin, dhe me
kalimin e secilës ditë, perdja e pakujdesisë përpara syve të njeriut
bëhet më e dendur.
Nëse jobesimtarët e presin vdekjen të qetë dhe kanë një ndjenjë

të paarsyeshme të rehatisë, madje edhe kur janë plotësisht të
vetëdijshëm për afrimin e saj në vitet e fundit të jetës së tyre, është
për shkak se ata janë plotësisht të mbështjellur me këtë perde. Kjo
për shkak se vdekja tek ata ka domethënien e gjumit të rëndë dhe
çlodhës, prehjes dhe qetësisë dhe një lehtësimi të përjetshëm.
Mirëpo, përkundër asaj që ata mendojnë, Allahu, Ai i Cili krijon
çdo qenie prej asgjëje dhe Ai i Cili i bën ata të vdesin dhe i Cili do t’ju
jap jetë të gjitha krijesave në Ditën e Gjykimit, ju premton atyre
pendim dhe pikëllim të përjetshëm. Ata gjithashtu do të jenë
dëshmitarë të këtij fakti në momentin e vdekjes, një kohë kur ata
pandehin se do të bien në një gjumë të amshueshëm. Ata e kuptojnë
se vdekja nuk është një zhdukje totale, por momenti fillestar i një
bote të re përplot vuajtje. Shfaqja e llahtarshme e engjëjve të vdekjes
është shenja e parë e kësaj vuajtjeje të madhe:
E si do të jetë atëherë puna e tyre kur engjëjt t’ua marrin
shpirtin duke i rrahur fytyrave dhe shpinave të tyre? (Sure
Muhammed: 27)
Në këtë moment, mendjemadhësia dhe pafytyrësia e
jobesimtarëve para vdekjes shndërrohen në llahtar, pendim,
dëshpërim dhe dhimbje të përjetshme. Në Kuran, kësaj i referohet si
vijon:
E ata thanë: “A pasi që ne të tretemi në tokë, a thua ne rishtazi
do të krijohemi?” Por (çka është edhe më keq) ata nuk
besojnë se do të dalin para Allahut të tyre. Thuaj: “Engjëlli i
vdekjes, i cili është caktuar për ju, ua merr shpirtrat, e pastaj
do të ktheheni te Allahu juaj”. E, sikur të shihje mëkatarët se
si ulin kokat e veta pranë Allahut të tyre: “Allahu ynë, tash
pamë dhe dëgjuam, na kthe pra edhe një herë e të bëjmë
vepra të mira, se tash jemi të bindur”. (Sure Sexhde: 10-12)
33

Nuk ka ikje nga vdekja
Vdekja, posaçërisht në moshë të re, rrallëherë na shkon në
mendje. Duke e konsideruar këtë si fundin, njeriu madje i shmanget
edhe të menduarit për të. Mirëpo, pikërisht sikur që shmangja fizike
nuk siguron shërim për vdekjen, po ashtu as shmangja e të
menduarit për të. Veç kësaj, është e pamundshme të shpërfillet
vdekja. Çdo ditë, gazetat mbajnë tituj lidhur me vdekjen e aq shumë
njerëzve. Ju shpesh hasni në makina varrimi apo kaloni pranë
varreve. Të afërmit dhe bashkëpunëtorët vdesin. Funeralet e tyre
apo vizitat për të ngushëlluar anëtarët e familjes
pashmangshmërisht e sjellin vdekjen në mendjen tonë. Meqenëse
njeriu është dëshmitar i vdekjes së tjerëve dhe në veçanti vdekjes së
njerëzve të dashur të tij, ai pashmangshmërisht mendon për vet
fundin e tij. Ky mendim e lëndon atë thellë në zemër, duke e bërë të
shqetësohet.
Pa marr parasysh se sa shumë reziston individi, kudo që kërkon
mbrojtje apo sado që përpiqet të ik, ai në të vërtetë mund të takoj
vdekjen e tij në çdo moment. Ai nuk ka zgjidhje tjetër. Përpara tij nuk
ekziston asnjë rrugëdalje tjetër. Numërimi nuk mbaron kurrë, as
edhe për një moment. Kudo që ai kthehet, vdekja e pret aty. Qarku
mbyllet vazhdimisht dhe përfundimisht i arrin ata:
Thuaj: “S’ka dyshim se vdekja prej së cilës po ikni, ka për t’ju
zënë, e mandej do të silleni te Ai që e di të padukshmen dhe të
dukshëm, dhe atëherë Ai do t’ju njoftojë me atë që keni
punuar”. (Sure Xhum’a: 8)
Kudo që të jeni vdekja do t’ju kapë, po edhe në qoftë se jeni
në pallate të fortifikuara. (Sure Nisa: 78)
Kjo është arsyeja pse ne duhet të ndalojnë së mashtruari veten
34

apo të shpërfillim faktet dhe të përpiqemi të fitojmë kënaqësinë e
Allahut gjatë kësaj periudhe të paracaktuar prej Tij. Vetëm Allahu e
din kur do të kalojë kjo kohë.
Profeti ynë Muhammedi (saas) ka thënë po ashtu se njëra prej
mënyrave më të mira që të ndalohet ngurtësimi i ndërgjegjes së
njeriut dhe të arrijë karakter të mirë është duke përkujtuar shpesh
vdekjen:
Abdullah ibn Umari ka rrëfyer: “I Dërguari i Allahut (paqja
qoftë mbi të) ka thënë: ‘Këto zemra ndryshken mu sikurse
hekuri kur preket nga uji.’ Në pyetjen se çfarë do të mund t’i
pastronte ato ai u përgjigj: ‘Përkujtimi i vazhdueshëm i
vdekjes dhe këndimi i Kuranit.’” (Tirmidhiu 673)
35

VDEKJA E VËRTETË DHE AJO QË
VËZHGOHET LIDHUR ME
VDEKJEN
Vdekja e shpirtit (vdekja e vërtetë)
A keni menduar ndonjëherë për mënyrën se si do të vdisni, si
duket vdekja dhe çfarë do të ndodhë në momentin e vdekjes?
Deri më tani, askush prej atyre që kanë vdekur nuk është
ringjallur dhe që do të mund të ndante me ne përvojat dhe ndjenjat e
tij të vërteta për vdekjen. Duke qenë puna kështu, teknikisht është e
pamundshme të mblidhen informata lidhur me atë se çfarë është
vdekja dhe çfarë ndjenë njeriu në momentin e vdekjes.
Allahu, Ai i Cili i dhuron jetën njeriut dhe e merr atë në kohën e
caktuar, na informon në Kuran për mënyrën se si ndodhë vdekja në
të vërtetë. Pra, Kurani është burimi i vetëm prej të cilit mund të
mësojmë për mënyrën se si vdekja ndodhë në të vërtetë dhe çfarë
përjeton dhe ndien në të vërtetë ai i cili vdes.
Vdekja, siç përmendet në Kuran, është krejtësisht e ndryshme
nga “vdekja mjekësore” që njerëzit e vëzhgojnë së jashtmi.
Së pari, disa vargje na njoftojnë me ngjarje ashtu siç shihen ato
nga vet personi që po vdes, të cilat kurrë nuk mund të perceptohen
prej të tjerëve. Kjo rrëfehet në Suren Vakia
36

Përse, pra kur arrin shpirti në fyt. E ju në atë moment shikoni
(se ç’po i ngjet). E Ne jemi më afër se ju, por ju nuk shihni.
(Sure Vakia: 83-85)
Për dallim nga vdekja e jobesimtarëve, vdekja e besimtarëve
është e lumtur:
Të cilëve duke qenë të pastër, engjëjt ua marrin shpirtin, duke
u thënë: ‘Esselamu alejkum’ - gjetët shpëtimin, hyni në
xhenet, për hir të asaj që vepruat. (Sure Nahl: 32)
Këto vargje zbulojnë një fakt shumë të rëndësishëm dhe të
pandryshueshëm për vdekjen: në momentin e vdekjes, ajo nëpër të
cilën kalon personi që po vdes dhe ajo që ata pranë tij shohin janë
përvoja të ndryshme. Për shembull, një njeri që ka kaluar tërë jetën e
tij si jobesimtar i paepur mund të perceptohet se po përjeton një
“vdekje të qetë” së jashtmi. Megjithatë, shpirti, tani në një dimension
krejtësisht tjetër, e shijon vdekjen në një mënyrë shumë të
dhimbshme. Në anën tjetër, shpirti i një besimtari, përkundër asaj se
duket që po përjeton dhimbje të madhe, e lëshon trupin e tij “në një
gjendje të mirë”.
Thënë shkurt, “vdekja mjekësore e trupit” dhe vdekja e shpirtit,
që përmendet në Kuran, janë ngjarje krejtësisht të ndryshme.
Duke qenë të pavetëdijshëm për këtë të vërtetë me të cilën na
njofton Kurani, jobesimtarët, të cilët supozojnë se vdekja është një
gjumë i përjetshëm dhe i qetë, po ashtu përpiqen të gjejnë mënyra që
momenti i vdekjes të jetë pa dhimbje dhe i lehtë. Pasojat e një ideje të
tillë të gabuar mund të shihen qartë në shembujt e atyre që bëjnë
vetëvrasje duke marrë barna, duke thithur gaz natyral apo duke iu
drejtuar ndonjë forme pa dhimbje të vdekjes për t’i ikur një
sëmundjeje që shkakton dhimbje.
37

Siç kemi përmendur më herët, vdekja “e shijuar” prej
jobesimtarëve është një burim i madh i vuajtjes për ta, ndërsa për
besimtarët rezulton të jetë lumturi. Kurani jap një shpjegim të
hollësishëm të vështirësisë nëpër të cilën kalojnë jobesimtarët derisa
të merren shpirtrat e tyre, për shkak të mënyrës me të cilën sillen
engjëjt me shpirtin e një jobesimtari në momentin e vdekjes:
E si do të jetë atëherë puna e tyre kur engjëjt t’ua marrin
shpirtin duke i rrahur fytyrave dhe shpinave të tyre? E atë
(dënim) për shkak se ata ndoqën rrugë të cilën Allahu e urren,
kurse e urryen atë që Ai e pëlqen, prandaj ua asgjësoi veprat e
tyre. (Sure Muhammed: 27-28)
Në Kuran po ashtu përmendet “agonia e vdekjes,” e cila është
në të vërtetë rezultati i dhënies së lajmit prej engjëjve për vuajtjen e
amshueshme në momentin e vdekjes:
…E, sikur t’i shihje mizorët kur janë në agoni të vdekjes, e
engjëjt kanë shtrirë duart e veta (me ndëshkim) e (u thonë):
“Shpëtoni pra vetveten (nëse mundeni)”. “Tash përjetoni
dënimin e turpshëm për shkak se e thoshit të pavërtetën për
Allahun, dhe ndaj argumenteve të Tij ishit kryeneç. (Sure
En’am: 93)
Sikur t’i kishe parë engjëjt kur ua marrin shpirtin atyre që
mohuan (do të shihje tmerr), u binin fytyrave dhe shpinave të
tyre: “Shijoni dënimin e djegies!” Këtë (dënim e morët) për
shkakun e asaj që fituat. Allahu nuk është i padrejtë për
robërit e Tij. (Sure Enfal: 50-51)
Siç bëjnë të qartë këto vargje, vetëm vdekja e një jobesimtari
është një periudhë e tërë e agonisë në vetvete. Derisa njerëzit
që e rrethojnë atë shohin një vdekje në dukje të qetë në
38

shtratin e tij, një vuajtje e madhe shpirtërore dhe fizike fillon
për të. Engjëjt e vdekjes marrin shpirtin e tij, duke i sjellë atij
dhimbje dhe poshtërim. Në Kuran, engjëjt që marrin
shpirtrat e jobesimtarëve përshkruhen si: “ata (engjëj) që
marrin shpirtrat me rrëmbim!” (Sure Nazi’at: 1)
Faza e fundit e mënyrës se si merret shpirti shpjegohet si vijon:
Jo dhe jo! Po kur të arrijë (shpirti) në gurmaz dhe thuhet (nga
familja e të afërmit): “Kush do ta shërojë?” Dhe ai bindet se ai
po ndahet. (Sure Kijame: 26-28)
Në këtë moment, jobesimtari ndeshet me të vërtetën që ai e ka
mohuar gjatë gjithë jetës së tij. Me vdekje, ai do të fillojë të vuaj
pasojat e fajit të tij të madh, mohimit të tij. Engjëjt “që iu bien
shpinave të tyre” dhe “që marrin shpirtrat me rrëmbim” janë vetëm
fillimi dhe një tregues më i vogël i pikëllimit që e pret atë.
Përkundrazi, vdekja për besimtarin është fillimi i fatmirësisë
dhe lumturisë së përjetshme. Për dallim nga shpirti i jobesimtarit i
cili vuan dënim të hidhur, shpirti i besimtarit “merret me lehtësi”
(Sure Nazi‘at: 2) duke u thënë engjëjt: “Esselamu alejkum - gjetët
shpëtimin, hyni në xhenet, për hir të asaj që vepruat.” (Sure Nahl:
32) Kjo është e ngjashme me gjendjen e gjumit. Në gjumë, shpirti
kalon lehtë në një dimension tjetër, siç dëshmohet në vargun në
vazhdim:
Allahu i merr shpirtrat kur është momenti i vdekjes së tyre (i
vdekjes së trupave të tyre), e edhe atë që është në gjumë e nuk
ka vdekur, e atij që i është caktuar vdekja e mban (nuk e
kthen), e atë tjetrin (që nuk i është caktuar vdekja, por është
në gjumë), e lëshon (të kthehet) deri në afatin e caktuar…
(Sure Zumer: 42)
39

Kjo është e vërteta përfundimtare për vdekjen. Së jashtmi,
njerëzit përjetojnë vetëm vdekjen mjekësore: një trup që gradualisht
humb funksionet e veta trupore. Ata të cilët shikojnë prej së jashtmi
një person në buzë të vdekjes nuk shohin as fytyrën e tij as shpinën e
tij që rrahet, dhe as shpirtin e tij që arrin në gurmaz. Vetëm shpirti i
personit në fjalë përjeton këto ndjenja dhe i sheh këto pamje. Mirëpo,
vdekja e vërtetë “shijohet” në të gjitha aspektet e saj nga personi që
vdes në një dimension të panjohur për ata që përjetojnë vdekjen së
jashtmi. Me fjalë të tjera, ajo që përjetohet gjatë rrjedhës së vdekjes
është një “ndryshim në dimension.”
Ne mund t’i nënvizojmë faktet e zbuluara në vargjet që kemi
analizuar gjer më tani si vijon: qoftë besimtar apo jobesimtar, vdekja
e një personi as nuk vonohet as nuk shpejtohet madje as edhe për një
çast. Kudo që të jenë qeniet njerëzore, vdekja i arrin ata, nëse ka
ardhur koha e caktuar për ta. Gjatë përjetimit të vdekjes, ata
individualisht pranojnë trajtime krejtësisht të ndryshme, edhe pse
kjo nuk është e dukshme prej së jashtmi.
Vdekja e besimtarit
— Duke qenë i vetëdijshëm se vdekja është e pashmangshme,
besimtari përgatitet për vdekjen gjatë gjithë jetës së tij dhe në fund
ndërron jetë.
— Engjëjt e vdekjes e përshëndesin atë dhe ia komunikojnë
lajmin e mirë të xhenetit.
— Engjëjt e marrin shpirtin e një besimtari me butësi.
— Besimtari ndien nevojën t’u jap lajmin e gëzueshëm
besimtarëve tjerë në botë se premtimi i Allahut është i garantuar dhe
40

se nuk do të ketë as frikë dhe as pikëllim për besimtarët. Sidoqoftë,
kjo nuk është e lejuar.
Vdekja e jobesimtarit
— Ai takon vdekjen të cilës i është shmangur gjithmonë gjatë
gjithë jetës së tij.
— Ai vuan nga goditje të fuqishme të dridhjes gjatë vdekjes.
Engjëjt zgjasin duart e tyre ndaj tij dhe i japin atij lajmin për
ndëshkimin poshtërues të Djegies në zjarr.
— Engjëjt e çojnë atë në vdekje, duke e rrahur atë në fytyrë dhe
shpinë.
— Shpirti merret me një dhimbje të brendshme të madhe.
Shpirti merret me të arritur gurmazin dhe në atë moment nuk
mbetet askush aty që ta shpëtojë atë.
Shpirti merret me zor ndërsa ai zhytet në mohim.
Në momentin e vdekjes, nuk lejohet asnjë shprehje e besimit të
tij apo e pendimit të tij.
Nga “vdekja mjekësore” që njerëzit e përjetojnë prej së jashtmi
mund të nxirren po ashtu mësime. Mënyra se si vdekja mjekësore e
shndërron trupin e njeriut në asgjë e bën njeriun të shoh disa fakte
shumë të rëndësishme. Prandaj, “vdekja mjekësore” dhe varri, që
presin secilin prej nesh, po ashtu meritojnë të përmenden dhe të
mendohet për to.
Vdekja e trupit (ashtu siç përjetohet prej së
jashtmi)
Në momentin e vdekjes, me të lëshuar shpirti dimensionin në të
cilin jetojnë qeniet njerëzore, lë prapa trupin e pajetë. Sikurse në
41

rastin kur gjallesat ndërrojnë lëkurën e tyre, ai lë prapa veshjen e
jashtme dhe lëvizë drejt jetës së vërtetë të tij.
Mirëpo, tregimi për “veshjen e jashtme” e cila mbetet këtu në
këtë botë është i rëndësishëm, posaçërisht për ata të cilët i kushtojnë
më shumë rëndësi trupit në këtë jetë se që ai vërtet e meriton…
A keni menduar ndonjëherë në hollësi se çka do t’i ndodhë
kësaj “veshje të jashtme” kur vdes njeriu?
Një ditë ju do të vdisni. Ndoshta në një mënyrë që kurrë nuk e
keni pritur. Derisa shkoni në një dyqan ushqimor për të blerë bukë,
një veturë do t’ju godas. Apo, një sëmundje fatale do t’i jap fund jetës
suaj. Apo, thjeshtë, zemra juaj do të pushojë së rrahuri pa asnjë arsye.
Kështu, ju do të filloni të shijoni vdekjen
Që nga ai moment, ju nuk do të keni kurrfarë lidhje me trupin
tuaj. Ai trup, që ju pandehet të jetë “vetja juaj” gjithë jetën tuaj, do të
shndërrohet në një sasi të zakonshme mishi. Me vdekjen tuaj, trupin
juaj do ta bartin të tjerët. Përreth do të ketë njerëz që do të qajnë dhe
mbajnë zi. Pastaj ai trup do të bartet në morg, ku do të qëndrojë për
një natë. Ditën e ardhshme, do të fillojnë punët e varrimit. Trupi i
pajetë, tani krejtësisht i ngurtë, do të lahet i tëri me ujë të ftohtë.
Ndërkohë, gjurmët e vdekjes do të fillojnë të shfaqen dhe disa pjesë
të trupit do të fillojnë të marrin ngjyrë të purpurt.
Pastaj, trupi do të mbështjellët me një qefin dhe do të vendoset
në një tabut prej druri. Duke shkuar drejt varrezave, jeta do të jetë si
gjithmonë në rrugë. Duke e parë se një makinë varrimi po kalon
andejpari, disa njerëz do të shfaqin respekt, por shumica do të
vazhdojë punët e tyre të përditshme. Në varreza, tabuti do të bartet
prej atyre që ju duan ose prej atyre që duket se ju duan. Me siguri,
42

përsëri do të ketë njerëz përreth që qajnë dhe mbajnë zi. Pastaj,
njerëzit do të mbërrijnë në destinacionin e pashmangshëm: varrin.
Në gurin e mermertë, do të skalitet emri juaj… Trupi juaj do të
nxjerrët prej tabutit dhe do të vendoset në gropën e varrit. Do të
këndohen lutje për ju. Më në fund, njerëzit do të fillojnë ngadalë t’ua
mbulojnë trupin me dhe. Dheu do të hidhet po ashtu edhe në qefin.
Do t’ua mbush gojën, fytin, sytë dhe hundën. Pastaj dheu do ta
mbulojë gradualisht qefinin tuaj. Së shpejti, ceremonia e varrimit do
të përfundojë dhe njerëzit do të largohen nga varrezat. Pastaj,
varrezat do të kthehen në qetësinë e tyre të thellë. Ata që do të
marrin pjesë në ceremoninë e varrimit do të vazhdojnë me jetët e tyre
të përditshme dhe për trupin tuaj të varrosur, jeta më s’do të ketë
kuptim. Një shtëpi e bukur, një person i bukur, një peizazh
marramendës nuk do të ketë më asnjë domethënie. Trupi juaj s’do të
takojë më kurrë ndonjë mik. Prej atij momenti, gjëja e vetme e sigurt
për trupin do të jetë dheu dhe krimbat dhe bakteret që jetojnë aty.
A keni menduar ndonjëherë për atë se
si do të duket trupi juaj pas vdekjes?
Me varrim, trupi juaj do t’i nënshtrohet një procesi të shpejtë të
kalbjes, të shkaktuar nga faktorë të jashtëm dhe të brendshëm.
Menjëherë pasi t’ju kenë vendosur në varr, do te fillojnë të
veprojnë bakteret dhe insektet që shumohen në kufomë për shkak të
mungesës së oksigjenit. Gazrat e liruara prej këtyre organizmave do
të fryjnë trupin, duke filluar nga barku, duke e ndryshuar formën
dhe pamjen e tij. Shkuma e përzier me gjak do të dal nga goja dhe
hunda për shkak të presionit të gazrave në diafragmë. Me
vazhdimin e prishjes, qimet e trupit, thonjtë, shputat dhe pëllëmbët
43

do të bien. Organet e brendshme si mushkëritë, zemra dhe mëlçia do
të kalben po ashtu, duke e shoqëruar këtë ndryshim të jashtëm të
trupit. Në ndërkohë, skena më e llahtarshme ndodhë në bark, ku
lëkura më s’mund t’i bëj ballë gazrave dhe befas shpërthen, duke
përhapur një erë tmerrësisht të neveritshme. Duke filluar prej
kafkës, muskujt do të ndahen prej vendeve të tyre. Indet e lëkura dhe
indet e buta do të shpërbëhen plotësisht. Truri do të kalbet dhe do të
fillojë të duket si argjilë. Ky proces do të vazhdojë derisa i tërë trupi
të bëhet skelet.
Trupi juaj, që e mendoni të jetë vetja juaj, do të zhduket kështu
në një mënyrë të tmerrshme dhe të neveritshme. Ndërsa ata që ju
leni pas vetes kryejnë ritualet e zakonshme, krimbat, insektet dhe
bakteret që ndodhen në dhe do ta hanë trupin.
Nëse vdisni aksidentalisht dhe nuk varroseni, atëherë pasojat
do të jenë edhe më tragjike. Trupin tuaj do ta hanë krimbat, si një
copë mishi e lënë në temperaturën e dhomës për një kohë të gjatë.
Kur krimbat të kenë ngrënë copëzën e fundit të mishit, trupi juaj do
të shndërrohet në skelet.
Kjo është mënyra si, jeta e një qenie njerëzore, e krijuar në
“formën më të bukur”, përfundon në mënyrën më të tmerrshme të
mundshme.
Përse?
Padyshim se me Vullnetin e Allahut trupi pushon së ekzistuari
në një mënyrë aq drastike. Arsyeja që ndodhë kjo me të vërtetë bart
një porosi shpirtërore shumë të rëndësishme në vetvete. Fundi i
tmerrshëm që pret njeriun duhet të ndikojë që ai të pranojë se nuk
është vetëm një trup, por një shpirt “i mbyllur” brenda trupit. Me
44

fjalë tjera, njeriu duhet të pranojë se posedon një ekzistencë përtej
trupit të tij. Një fund aq i habitshëm, që përmban në vete aq shumë
mësime, është përgatitur për njeriun ashtu që të mund të kuptojë se
ai nuk përbëhet thjeshtë prej “eshtrave dhe mishit”.
Njeriu duhet ta konsideroj këtë trup të cilit i kushton rëndësi,
sikurse do të qëndronte në këtë botë të përkohshme përgjithmonë
dhe do të duhej të mendonte për fundin e tij – vdekjen e tij. Sepse ai
do të kalbet nën dhe, do ta hanë krimbat dhe në fund do të
shndërrohet në një skelet.
45

JETA E PËRKOHSHME E
KËSAJ BOTE
A keni menduar ndonjëherë se njeriut i duhet t’i kushtojë aq
shumë kohë dhe mund mbajtjes së trupit të tij të pastër? Pse një trup
i papastër, një gojë që mban erë, lëkura apo flokë të yndyrshme
duken aq të pahijshme? Pse njeriu djerset dhe pse era që e shoqëron
djersën është aq e padurueshme?
Për dallim prej njeriut, bimët kanë erëra jashtëzakonisht të
këndshme. Një trëndafili apo karafili kurrë nuk i vjen erë e keqe,
përkundër faktit se rritet në tokë dhe qëndron në një mjedis në të
cilin ka pluhur dhe papastërti. Megjithatë, njeriu vështirë se mund të
arrijë një aromë aq të qëndrueshme, pa marr parasysh se sa kujdeset
për trupin e tij.
A keni menduar ndonjëherë pse njeriu është krijuar me kaq
shumë dobësi? Pse Allahu i krijoi lulet me aroma aq të bukura por
trupin e njeriut e bëri të prirur të lëshojë një aromë të pakëndshme?
Dobësitë e njeriut nuk kufizohen me erërat e trupit: ai lodhet
dhe bëhet i uritur, ndihet i dobët, lëndohet, neveritet, sëmuret…
Të gjitha këto mund të duken gjëra të zakonshme për njeriun,
mirëpo kjo ka një aspekt mashtrues. Fare lehtë mund të ndodhë që
kjo erë e keqe të mos ketë buruar kurrë prej trupit. Gjithashtu, njeriu
mund t’mos ketë kurrë dhimbje koke apo mund t’mos sëmuret
46

kurrë. Të gjitha këto sëmundje të njeriut nuk ndodhin “rastësisht”
por janë të krijuara nga Allahu me qëllim. Allahu ia caktoj njeriut një
qëllim të veçantë dhe e bëri atë të dobët qëllimisht.
Një strategji e tillë arrin dy qëllime: së pari, ta bëj njeriun të
kuptoj se ai është një qenie e dobët, një “rob” i Allahut. Të qenit i
përkryer është një veti e Allahut. Robërit e Tij, në anën tjetër, janë
pafundësisht të brishtë dhe prandaj natyrshëm kanë nevojë për
Krijuesin e tyre. Kjo gjë është shpjeguar në Kuran si në vazhdim:
O ju njerëz, ju keni nevojë për Allahun e Allahu nuk ka
nevojë për ju; Ai është i falënderuari. Po të dojë Ai, juve ju
zhduk e sjell krijesë të re. E për Allahun ajo nuk është e
vështirë. (Sure Fatir: 15-17)
Dobësitë e trupit të njeriut vazhdimisht ia përkujtojnë njeriut
dobësitë e tij. Njeriu mund ta konsiderojë veten e tij si një qenie
superiore dhe e përkryer. Megjithatë, fakti se ai ka nevojë të shkojë
në tualet përditë dhe ajo që ai përjeton atje e bën atë ta njoh veten e tij
të vërtetë.
Qëllimi i dytë të cilit i shërbejnë këto dobësi është që t’ia
përkujtoj njeriut natyrën e përkohshme të kësaj jete. Kjo për arsye se
këto dobësi janë karakteristike për trupin në këtë botë. Në Ahiret,
Banorët e Kopshtit do të pajisen me një trup të përsosur. Trupi i
mangët, jo i përkryer dhe i dobët në këtë botë nuk është trupi i
vërtetë i besimtarit por një kallëp i përkohshëm në të cilin ai qëndron
për një kohë të caktuar.
Kjo është arsyeja pse në këtë botë kurrë nuk është e arritshme
bukuria e përkryer. Personi që është fizikisht më tërheqësi, që është
më i përkryeri dhe më i bukuri po ashtu shkon në tualet, djersitet, i
vjen erë e keqe e gojës në mëngjes dhe kohë pas kohe i paraqiten
47

puçrrat në fytyrë. Njeriut i nevojitet t’ju nënshtrohet rutinave të
pafund për ta mbajtur veten të pastër dhe të freskët. Disa njerëz kanë
fytyra të bukura por nuk kanë trupa me formë të hijshme. Ka po
ashtu raste ku vlen pikërisht e kundërta e kësaj. Disa prej tyre kanë
sy të bukur por hundë të madhe. Ekzistojnë shembuj të tillë të
panumërt. Një person me pamje të përkryer të jashtme mund të vuaj
prej ndonjë sëmundje të rëndë.
Mbi gjitha këto, madje edhe personi me pamjen më të përkryer
në fund plaket dhe vdes. Në një aksident të papritur trafiku, trupi i tij
mund të lëndohet në mënyrë të pandreqshme. Nuk është vetëm
trupi i njeriut që është jo i përkryer, me të meta dhe i përkohshëm në
këtë botë. Të gjitha lulet vyshken, ushqimi më i shijshëm prishet dhe
kalbet. Të gjitha këto janë karakteristike për këtë botë. Jeta e shkurt
në këtë botë që na është dhuruar si edhe ky trup janë mirësi të
përkohshme të dhuruara prej Allahut. Një jetë e përjetshme dhe një
krijim i përkryer janë të mundshme vetëm në Ahiret. Siç thuhet në
Kuran:
Çka u është dhënë nga ndonjë send, ajo është kënaqësi në
këtë botë, e ajo që është te Allahu është shumë më e mirë dhe
e përjetshme, por për ata që besuan dhe që vetëm Allahut të
tyre i mbështeten. (Sure Shura: 36)
Në një ajet tjetër thelbi i vërtetë i kësaj bote shpjegohet si vijon:
Ju njerëz dijeni se jeta e kësaj bote nuk është tjetër vetëm se
lojë, kalim kohe në argëtim, stoli, krenari mes jush dhe
përpjekje në shtimin e pasurisë dhe të fëmijëve, e që është si
shembull i një shiu prej të cilit bima i habit bujqit, e pastaj
ajo thahet dhe e sheh atë të verdhë, mandej bëhet e thyer e
llomitur, e në botën tjetër është dënimi i rëndë, por edhe falje
48

49
mëkatesh dhe dhurim i kënaqësisë nga Allahu; pra jeta e
kësaj bote nuk është tjetër vetëm se përjetim mashtrues. (Sure
Hadid: 20)
Thënë shkurt, në këtë botë, Allahu, si dëshmi të fuqisë dhe
dijenisë së Tij të pafund, krijon shumë gjallesa të bukura dhe
mahnitëse si edhe shumë gjallesa me të meta. Përhershmëria dhe
përsosmëria janë kundër ligjeve të kësaj bote. Asgjë që mendja
njerëzore mund të përfytyroj, duke përfshirë teknologjinë e
avancuar, kurrë s’do të mund ta ndryshojë këtë ligj të Allahut. Kjo
është kështu në mënyrë që njerëzit të mund të bëjnë përpjekje të
arrijnë Ahiretin dhe t’ia shprehin Allahut respektin dhe mirënjohjen
që i takon. Gjithashtu, kjo është kështu në mënyrë që njerëzit të
mund të kuptojnë se banesa e vërtetë e këtyre të mirave nuk është kjo
botë e përkohshme, por banesa e përjetshme e përgatitur për
besimtarët. Në Kuran, në këtë aludohet si vijon:
Por ju i jepni përparësi jetës së kësaj bote, E dihet se jeta e
botës tjetër është më e dobishme dhe e përjetshme. (Sure A’la:
16-17)
Një ajet tjetër thotë: Kjo jetë e kësaj bote nuk është tjetër vetëm
se dëfrim e lojë, e jetë e vërtetë, padyshim është ajo e botës së ardhme
(Ahiretit), sikur ta dinin. (Sure Ankebut: 64) Ekziston një ndarje
shumë e hollë në mes të kësaj bote, e cila është banesë e përkohshme
dhe “jetës sonë të vërtetë”, Ahiretit. Vdekja është instrumenti i cili e
ngrit këtë perde. Me vdekjen, njeriu do t’i shkëpus të gjitha lidhjet e
tij me trupin e tij dhe këtë botë; ai do të fillojë jetën e tij të
amshueshme me trupi e tij të rikrijuar.
Pasi që jeta e vërtetë është ajo që fillon me vdekjen, “ligjet e
vërteta të natyrës” janë ato që i përkasin Ahiretit. Mungesat, të metat

50
Immediately after death
Someone who died foaming at the mouth

51
Post-mortem bruising in the eyes
The body of a person burned to death

52
The face of a dead person eaten away by insects in the grave
Before the dead body starts to fall apart

53
The bones left in the grave
Skeletal parts left in the grave

dhe përkohshmëria janë ligjet e kësaj bote, e prapëseprapë ato nuk
janë ligje të vërteta dhe të pandryshueshme. Ligjet e vërteta janë të
formuluara në parimet e pafundësisë, përsosmërisë dhe
pavdekshmërisë. Me fjalë të tjera, ajo që është normale është një lule
që nuk vyshket, një njeri që nuk plaket kurrë, një fryt që kurrë nuk
kalbet. Ligjet e vërteta përmbajnë realizimin e menjëhershëm të
secilës dëshirë të njeriut apo largimin e dhimbjes dhe sëmundjeve,
apo madje djersitjen ose ndjenjën e të ftohtit. Megjithatë, ligjet e
përkohshme vlejnë në këtë jetë të përkohshme, derisa ligjet e vërteta
vlejnë për jetën e ardhshme. Të gjitha të metat dhe mungesat me të
cilat ndeshemi në këtë botë ekzistojnë përmes shtrembërimit të
qëllimshëm të ligjeve të vërteta.
Banesa e ligjeve të vërteta, domethënë Ahireti, nuk është larg,
siç mendohet. Allahu mund t’i jap fund jetës së njeriut në secilin
moment që Ai dëshiron dhe të bëj që ai të kalojë në Ahiret. Ky kalim
do të ndodhë në një periudhë shumë të shkurt; sa çelë e mbyllë sytë.
Kjo i ngjason zgjimit nga një ëndërr. Një ajet Kuranor përshkruan
kohëzgjatjen e shkurt të kësaj bote si vijon:
Ai thotë: “E sa vjet keni kaluar në tokë?” Ata thonë: “Kemi
qëndruar një ditë ose një pjesë të ditës, pyeti ata që dinë
numërimin!” Ai thotë: “Mirë e keni, sikur ta dinit njëmend
pak keni qëndruar!” A menduat se Ne u krijuam kot dhe se
nuk do ktheheni ju te Ne? (Sure Mu’minun: 112-115)
Kur të vjen vdekja, ëndrrat përfundojnë dhe njeriu fillon jetën e
tij të vërtetë. Njeriu, i cili qëndroi në tokë për një periudhë po aq të
shkurt sa “rrahja e qerpikëve” vjen në praninë e Allahut për të dhënë
përgjegjësi për veprat e tij në këtë botë. Po qe se nuk e ka harruar
vdekjen gjatë gjithë jetës së tij dhe ka jetuar për të fituar kënaqësinë e
54

Allahut, do të shpëtojë. Në Kuran, fjalët “kujt t’i jepet libri i vet nga e
djathta e tij” janë përmendur si vijon:
Kujt t’i jepet libri i vet nga e djathta e tij, ai do të thotë: “O ju,
ja, lexoni librin tim!” Unë kam qenë i bindur se do të jap
llogarinë time. (Sure Hakka: 19-20)
55

GJENDJA E ATYRE QË NUK
NXJERRIN MËSIME NGA VDEKJA
NË KËTË BOTË DHE NË AHIRET
Shumica e njerëzve kanë një kuptim joadekuat për vdekjen.
“Vdekja është momenti kur jeta mbaron” është njëri prej këtyre.
Shkoni një hap më tutje dhe njeriu do ta kuptojë se vdekja është
momenti kur fillon jeta tjetër. Ky botëkuptim i shtrembëruar bën që
jobesimtarët të përmbledhin gjithçka dëshirojnë ata në kohën shumë
të shkurt të kësaj jete. Kjo është arsyeja pse ata të cilët nuk arrijnë të
kuptojnë të vërtetën e Ahiretit duan ta shfrytëzojnë këtë jetë sa më
shumë që të munden duke mos menduar shumë për të. Duke mos
bërë dallim në mes të së drejtës dhe të gabuarës, ata duan t’i kënaqin
të gjitha dëshirat e tyre në këtë botë. Ky qëndrim në thelb mbështetet
mbi mendimin se vdekja do t’i jap fund të gjitha gëzimeve dhe
kënaqësive të kësaj bote. Duke besuar se ende u mbesin shumë vite
për të jetuar, ata ndjekin planet afatgjata. Ata e konsiderojnë veten si
shumë të zgjuar derisa mendojnë se besimtarët, të cilët kanë besim të
patundur në Allahun dhe në Ahiret dhe prandaj e përgatitin veten e
tyre për këtë, nuk janë të mençur. Kjo është njëra prej metodave më
klasike të përdorura nga Shejtani për të mashtruar njeriun. Allahu na
56

tërheq vëmendjen ndaj kësaj “metode mashtruese” në ajetin në
vazhdim:
Nuk ka dyshim se ata që u kthyen prapa (në mosbesim) pasi
që u ishte sqaruar rruga e drejtë, djalli ua hijeshoi dhe
shpresë të rrejshme u premtoi. (Sure Muhammed: 25)
Ai u premton atyre dhe i bën të shpresojnë, por djalli nuk
premton tjetër vetëm se mashtrim. (Sure Nisa: 120)
Duke grumbulluar pasuri në këtë botë sikur jeta të zgjaste
përgjithmonë, jobesimtarët e kuptojnë jetën si një lloj gare. Gjatë
gjithë jetës së tyre, ata krenohen me pasuri dhe fëmijë. Kjo krenari u
jap atyre një ndjenjë të superioritetit të rrejshëm, gjë që bën që ata të
largohen plotësisht nga mendimi për Ahiretin. Mirëpo, vargjet në
vazhdim zbulojnë se për atë që i pret ata për shkak të këtij gabimi të
madh.
A mos mendojnë ata se me atë që jemi duke u dhënë atyre nga
pasuria dhe fëmijët, nxitojmë t’u ofrojmë atyre të mirat? Jo,
kurrsesi, por ata nuk po e kuptojnë. (Sure Mu’minun: 55-56)
Prandaj, mos të mahnitë pasuria e tyre e as fëmijët e tyre,
Allahu do vetëm t’i dënojë me to në jetën e kësaj bote e t’ju
nxjerrë shpirtrat duke qenë ashtu qafirë. (Sure Teube: 55)
Allahu i jap njeriut shumë paralajmërime dhe porosi ta bëj atë të
mendoj për vdekjen dhe Ahiretin. Në një ajet, Allahu tërheq
vëmendjen ndaj sprovave që përjeton njeriu si mësim për të:
A nuk e shohin ata se për çdo vit sprovohen një herë apo dy
herë, e përsëri nuk pendohen e as nuk marrin mësim. (Sure
Teube: 126)
Me të vërtetë, shumica e njerëzve ndeshen me sprova të
57

ndryshme, ashtu që ata shpesh të luten për falje dhe të jenë të
vëmendshëm. Ato mund të ndodhin shumë rrallë, një apo dy herë në
vit, siç përmendet në këtë ajet. Përndryshe, ato mund të jenë telashe
të vogla të përditshme. Njeriu është dëshmitar i aksidenteve,
vdekjeve apo lëndimeve. Gazetat janë përplot me lajme për vdekje
apo lajmërime të vdekjeve. Përballë ngjarjeve të tilla, njeriu duhet të
përkujtojë se fatkeqësitë mund t’i ndodhin atij në çdo kohë dhe në
çdo moment mund të përfundojë koha testuese e tij. Një vetëdije e
tillë e bën njeriun që t’i drejtohet me sinqeritet Allahut, të kërkojnë
strehim tek Ai dhe të kërkojnë falje prej Tij.
Mësimet që besimtarët i nxjerrin nga fatkeqësia që u ndodhë
atyre janë të qëndrueshme. Mirëpo, të njëjtat ndodhi kanë ndikim
krejtësisht tjetër në jobesimtarët. Duke qenë të tmerruar nga
mendimi për vdekjen, jobesimtarët ia kthejnë shpinën realitetit të
vdekjes apo thjeshtë përpiqen ta harrojnë atë. Duke bërë kështu, ata
kërkojnë ngushëllim. Megjithatë, kjo metodë mashtruese vetëm u
shkakton dëm atyre. Kjo për arsye se Allahu “ua shtyn atyre afatin
deri në një kohë të caktuar” (Sure Nahl: 61) dhe kjo kohë,
përkundër asaj që ata mendojnë, punon kundër tyre. Një tjetër ajet
Kuranor thotë:
Të mos mendojnë ata që nuk besuan se afatin që u dhamë Ne
atyre të jetojnë, është në dobi të tyre. Ne i lamë të jetojnë
vetëm që të shtojnë edhe më shumë mëkate, se ata i pret
dënim nënçmues. (Sure Ali Imran: 178)
Një person i pavëmendshëm, i cili nuk nxjerr mësim madje
edhe atëherë kur vdekja i ndodhë dikujt shumë të afërt me të, bëhet
shumë i sinqertë ndaj Krijuesit të tij, kur ai vet të përballet me
vdekjen. Kjo psikologji rrëfehet në Kuran si vijon:
58

Ai (Allahu) ua bëri të mundshëm udhëtimin në tokë e në det,
deri kur jeni në anije që lundrojnë me ta (me udhëtarët) me
anë të një ere të lehtë dhe janë të lumtur me të (me erën e
lehtë), ia beh një erë e fortë dhe nga të gjitha anët rrethohen
nga valët dhe binden se janë shkatërruar, e lusin Allahun pa
farë përzierje të idhujve (duke thënë): Nëse na shpëton nga
kjo (katastrofë), ne do të jemi gjithnjë falënderues!” (Sure
Junus: 22)
Mirëpo pas shpëtimit, këta njerëz i kthehen gjendjes së tyre
fillestare të pavëmendshme. Duke harruar premtimin e tyre, ata
shfaqin një qëndrim të ultë dhe të rrejshëm dhe, duke vepruar
kështu, kurrë nuk ndiejnë as brejtjen më të vogël të ndërgjegjes.
Megjithatë, kjo pabesi do të jetë dëshmitare kundër tyre në Ditën e
Gjykimit:
E kur Ai (Allahu) i shpëtoi ata, ja, ata veprojnë mbrapshtë në
tokë, pa arsye. O ju njerëz, kryeneçësia juaj është vetëm
kundër vetes suaj, është përjetim i jetës së kësaj bote, pastaj
kthimi juaj është te Ne, e Ne ju shpërblejmë për veprimet
tuaja. (Sure Junus: 23)
Në dëshpërim, njeriu përpiqet përsëri ta bëj të njëjtën gjë në
momentin e vdekjes. Mirëpo, koha e caktuar për të tashmë ka
mbaruar:
E, sikur të shihje mëkatarët se si ulin kokat e veta pranë
Allahut të tyre: “Allahu ynë, tash pamë dhe dëgjuam, na kthe
pra edhe një herë e të bëjmë vepra të mira, se tash jemi të
bindur”. Sikur të kishim dëshiruar Ne, secilit do t’i jepnim
udhëzimin, por fjala (vendimi) Ime ka marrë fund (definitiv)
se do ta mbushë Xhehenemin së bashku me xhinë e njerëz.
59

Prandaj shijoni këtë (dënim) për shkak se ju e patët harruar
takimin tuaj në këtë ditë, e edhe Ne tash u harruam juve, ndaj,
për shkak të asaj që keni vepruar, shijoni dënimin e
përjetshëm. (Sure Sexhde: 12-14)
Të njëjtat përpjekje të paepura do të vazhdojnë po ashtu në
xhehenem (ferr):
Dhe ata do të klithin aty: “O Allahu ynë, nxirrna e të bëjmë
vepra të mira, e jo si ato që i bënim!” Po a nuk u dhamë juve
jetë aq sa që ai ka dashur të mendojë, ka mundur të mendojë
gjatë asaj kohe, madje juve u ka ardhur edhe pejgamberi, pra
shijoni, se për zullumqarët nuk ka ndonjë ndihmëtar. (Sure
Fatir: 37)
Këto përpjekje të dëshpëruara në Ahiret dhe mbarimi i
dhimbshëm janë padyshim rezultatet e njohjes së pamjaftueshme të
njeriut për qëllimin e vërtetë të ekzistencës së tij në tokë dhe të vlerës
së tij. Ai që nuk beson nuk nxjerr mësime prej atyre që ndodhin rreth
tij, nuk ua vënë veshin paralajmërimeve të zbritura prej Allahut, nuk
do ta dëgjojë zërin e ndërgjegjes së tij apo nuk e përfill atë dhe
vdekjen e merr si një ndodhi që vështirë se do t’i ndodhë atij. Ai i
bindet dëshirave të anës së ligë të shpirtit të tij në vend se të kërkojë
të fitojë kënaqësinë e Allahut. Të gjitha këto e përgatitin udhën që
vdekja ta mbërthej atë në befasi dhe të bëj që ai atë të bie në një
situatë të dëshpëruar të përshkruar në vargjet e mësipërme. Kështu,
para se vdekja ta mbërthej njeriun, njeriu duhet të zgjohet nga gjumi
i thellë i pakujdesisë, pasi që momenti i vdekjes është moment tejet i
vonshëm për një rimarrje të tillë të vetvetes:
Dhe jepni nga ajo që Ne u kemi dhënë juve, para se ndonjërit
prej jush t’i vijë vdekja, e atëherë të thotë: “O Allahu im,
60

përse nuk më shtyve edhe pak afatin (e vdekjes), që të jepja
lëmoshë e të bëhesha prej të mirëve!” Po, Allahu kurrsesi
askënd nuk e shtyn për më vonë, kur atij t’i vijë afati i vet.
Allahu hollësisht është i njohur me atë që ju punoni. (Sure
Munafikun: 10-11)
Një person i mençur duhet vazhdimisht të mendojë për
vdekjen në vend se të vazhdojë t’i shmanget mendimit për të.
Vetëm në këtë mënyrë ai mund të veprojë në pajtim me
vullnetin e Allahut dhe ta pengojë anën e ligë të shpirtit të tij
dhe Shejtanin ta mashtrojnë atë me këtë jetë të shkurt. Me të
vërtetë, marrja e jetës së kësaj bote për qëllimin e vetëm të
njeriut është rreziku më i madh për njerëzit. Profeti ynë (saas)
i paralajmëroi po ashtu besimtarët për këtë me lutjen e tij
“mos lejo që punët e dynjasë të jenë gajlja jonë më e madhe
për të cilën dijmë.” (Rrëfyer nga Abdullah ibn Umar,
Tirmidhiu: 783)
Përgatitja për vdekjen
Kjo botë është një vend ku njeriu përgatitet. Allahu e ka
ngarkuar njeriun me shumë përgjegjësi në këtë botë dhe e ka bërë me
dije për kufijtë që Ai ka përcaktuar për të. Nëse njeriu i respekton
këto kufizime, iu bindet urdhrave të Tij dhe iu shmanget veprave të
ndaluara, ai do të arrijë pjekuri personale dhe një gjendje më të mirë
të urtësisë dhe vetëdijes. Me atribute të tilla, besimtari tregon durim
të pashtershëm pa marr parasysh se çka i ndodhë atij; i drejtohet
vetëm Allahut dhe kërkon ndihmë vetëm prej Tij. Kjo është rruga
për të nderuar Allahun dhe për të ndier një nënshtrim të brendshëm
dhe një besim të pakufishëm në Të. Duke e kuptuar vlerën e vërtetë
61

Vdekja, ringjallja, xhehenemi (ferri). albanian (shqip)

Vdekja, ringjallja, xhehenemi (ferri). albanian (shqip)

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Similar to Vdekja, ringjallja, xhehenemi (ferri). albanian (shqip)

Similar to Vdekja, ringjallja, xhehenemi (ferri). albanian (shqip) (20)

More from HarunyahyaAlbanian

More from HarunyahyaAlbanian (20)

Vdekja, ringjallja, xhehenemi (ferri). albanian (shqip)