1. USHQIMI IPARË IKËSAJ BOTE: QUMËSHTI I NËNËS
Nga momenti qënjë fëmijëi hapsytë nëkëtë botë, trupi i tijduhet të adaptohetme njëjetë të re.
Çdofaktorpër të lehtësuarkëtëadaptimështë vënë nëfuqigjatë dhepas shtatzënisë.Shembulli më i
qartë i kësajështë fazae formimit tëqumështit të nënës. Formimi iqumështitështë
dhënë(shkaktuar) ngahormonete nënës.Prodhimii qumështitështë i lidhurkryesisht menjë hormon
të quajtur"prolaktin" i prodhuar nga pjesa e përparme e hipofizësnë tru. Gjatë shtatzënisë,
hormonete
progesteronit dhe estrogjenit të prodhuara nga placenta parandalojnë
prolaktinën(hormoni) nga të qenurit aktiv dhe nga prodhimi i qumështit. Por placenta është
shkarkuar pas lindjes duke bërë që nivelii progesteronit dhe estrogjenit në gjak të bjerë, pas
kësaj, hormoni vjen në veprim dhe kontribuon në formimin e qumështit. Për shkak tëkëtij
komunikiminë mes tëhormoneve, një lëndë e ushqyesevlefshme siqumështi i nënësështë
përgatiturpikërishtnë momentin kurfëmijaka nevojë për atë. Kjoështë me të vërtetënjë
shkëmbimmomentali informacionit. Ndërko qëplacentaështënë trup, ajo kryendetyravitale, por
në kohën e duhurajo duhet tënxirret. Kjosjell me vetenjë zhvillimshumë të rëndësishëmpër jetën
e njeriut. Në fazate krijimit të njeriuttë gjitha gjëratqë ndodhinplotësojnë njëra-tjetrën. Sigurisht,
këto janë dëshmitë qartase çdoqenie njerëzore është ndërtuar nganjë fuqi supreme. Dhe
këtofazatë vazhdojëpasifëmijaka ardhurnë botë. Prodhimii qumështitnga nënarritetsipas
nevojëssë foshnjëspër ushqim. Në ditët e para, deri në 50g.është prodhuar, në muajin e gjashtë,
prodhimimund të jetë aqi lartë sanjë litër. Atashkencëtarë,të cilët janë përpjekurpër të
gjeturformulëne qumështit të nënëskanë qenë të pasuksesshme, pas hetimevetë gjata, sepse nuk
ka anjëllojstandard tëqumështit të nënës. Nëtrupin eçdonënës, qumështiprodhohetsipas
nevojavetë foshnjëssaj, dhe kyqumështushqenfoshnjën nëmënyrë që asnjëushqimtjetër nuk mund
ta bëjë.Hulumtimet kanë treguarse antitrupat, hormonet, vitaminat dhe mineraletnë qumështin e
nënëspërcaktohen nganevojat e foshnjës.
Diferenca midis qumështin e nënës dheushqyesve të tjera
Përdorimi e materialeve të tjera ushqyesese saqumështi i nënësnuk ipërmbushin plotësishtnevojat
e foshnjës. Për shembull, nuk kamateriale të tjeraushqyese qëpërmbajnëantitrupat enevojshme
përsistemin imuntë foshnjës. Qumështi i lopësështë konsideruar të jetëmaterialushqyesklasikpër
foshnjet. Kur krahasojmë atë me qumështin e nënës, ne mund të kuptojmë më mirë superioritetin
e këtij të fundit. Në qumështin e lopës ka një sasi të lartë të kazeinë se në qumështin e njeriut.
Kazeinë është një proteine gjendet në qumështin e koaguluar (kosi). Ky material prishet në copa
të mëdha në stomak duke e bërë të vështirë tretjen. Për këtë arsye, qumështi i lopës është e
vështirë që të tretet se qumështi i nënës. Fakti që pak nga ky material gjendet në qumështin e
nënës e bën tretjen e foshnjës të lehtë. Këto dylloje tëqumështitjanë gjithashtu të ndryshmenë
lidhje mepërbërjen eamino acideve. Për shkak tëkëtijndryshimi nëpërbërjen,numri i përgjithshëm
iamino acidevetë pranishme nëplazmëenjë fëmijëushqyermequmështin e lopësështë më i madh,
niveli idisaamino acideveështë shumë i lartëndërsa niveli itë tjerëveështë shumë i ulët. Kjo
kandikim negativ nësistemin nervordhe, për shkak tëpërmbajtjes sëproteinavetë lartë, vendos
njëbarrë shtesë përveshkët.Një tjetërfaktor që e bënqumështin e nënës të ndryshëm është

2. nëpërmbajtjen e tijtë sheqerit. Në qumështin e nënësdhe qumështi i lopës katë njëjtin llojtë
sheqeritlactozë. Porsasia elactozësnë qumështine njeriut(L /7g) është i ndryshëm ngase
nëqumështin e lopës(L /4.8g). Përveç kësaj,grimcate madhe tëkoaguluara të qumështit të
lopëskalojnëshumë më ngadalënëpër zorrët e vogla. Për këtë arsye, sasi të lartë tëlëngjeve
dhelactose, të cilat janë shumë të rëndësishme, janë të zhyturnë pjesën e parëtë zorrëve të vogla.
Grimcat e koaguluara të qumështit të nënës (ndryshe nga ato të qumështit të lopës) kalojnë nëpër
zorrët e vogla lehtë, dhe lactoza dhe lëngjet arrijnë në zorrët e mëdha. Në këtë
mënyrë,zhvillohet një strukturë e shëndoshë e zorrëve. Përparësia e dytë e sasisë së madhe të
lactozës që gjendet në qumështin e njeriut është se ajo siguron sintezën e një materiali të quajtur
"cerebroside", i cili luan një rol të rëndësishëm në ndërtimin e strukturave themelore të sistemit
nervor. Pavarësisht nga fakti seniveli iyndyrësnë qumështin e nënësdhe nëqumështi i lopësështë
pothuajse i njëjtë, cilësia e këtyreyndyrnaështë e ndryshme.Acid linoleicnë qumështin e
nënësështë i vetmiacid yndyrori
kërkuaranë ushqimine foshnjës.Një faktor tjetër
qëdallonqumështin e nënësështë sasiadhe proporcioni ikripësdhe mineraleveqë ai përmban.Për
shembull, nëqumështin e lopëssasia e kalciumitdhe fosforitështë e lartë, por raporti
ikalciumittëfosforitnë qumështin e lopëse bëntë vështirëqë të tretetsiç duhet. Fosforimund
tëkombinohet mekalciumnë traktin tretës dhe në faktpengon absorbimin ekalciumit. Prandaj, në
qoftë se një fëmije i është dhënëqumësht lopenë ditët e paratë jetës së tij,ky fëmijë mund të jetëi
hapur përanomali të caktuarapër shkak tënjë rënietë nivelit tëkalciumitnë gjak. Përveç kësaj,
qumështi i njeriutështëhekur 50%. Për arsye se qumështi i lopëspërmbannjë proporcionshumë më
të ulëttë këtij minerali, foshnjete ushqyera mequmësht tëlopësmund të zhvillojnëanemitë lidhura
memangësi hekuri. Pasuria nëvitaminaështë një tjetër faktorqë e bën tëdomosdoshëmqumështine
nënëspër fëmijën. Ngapikëpamja evitaminaveqë përmbajnë, qumështi i nënësdhe qumështi i
lopësjanë mjaft të ndryshëm. Pavarësisht nga fakti seniveli ivitaminës A ështëi njëjtë, niveli i
vitaminaveE, CdheKështë mëi lartënë qumështin e nënës. Sasia evitaminësDnë qumështin e
nënësështë i mjaftueshëmpër nevojate foshnjës.
Qumështi
i
nënës
Mbron
Foshnja
në
çdo
fazë
Një fëmijë vjen në botë nga njëmitër e mbrojtur pa baktere e nënës së saj, duhet të luftojë kundër
baktereve të ndryshme në botën e jashtme. Një nga karakteristikat më të rëndësishme të
qumështit të nënës është se ai mbron foshnjën nga infeksionet. Qelizat mbrojtëse(antitrupat) që
kalojnënga qumështii nënëste foshnjandihmojnë fëmijën për të filluarluftënkundër baktereve qëai
kurrë nuki kishte njohurmë parë,sikur tëkishteqenë në fakt i informuar.Antitrupat që
përmbajnënë sasi të mëdhanë formë tëqumështit të nënësquajtur "colostrum", i cili është i
sekretuarnëditët e parapas lindjes, kryejnënjë funksionmbrojtës. Kjombrojtje qëofronqumështi i
nënëspër fëmijën(mbrojtje nga infeksionet evogëlderi tek atoshumë të rënda), është me rëndësi
jetikepërmuajt e parë, dhepërfitimet e sajrriten në proporcionme periudhën eushqimit me gji.
Përfitimet e fëmijës nga qumështi i nënës bëhen më të dukshme çdo ditë që kalon. Një nga gjërat
që shkencëtarët kanë zbuluar rreth qumështit të nënës është se ajo është shumë e dobishme për
një fëmijë deri në dy vjet të moshës.Rëndësia e këtij zbulimi të kohëve të fundit është shpallur

3. për ne 14 shekuj më parë:“Ne njeriun e kemi urdhëruar për (sjellje të mira ndaj) prindit të
vet, sepse nëna e vet atë e barti me mund pas mundi dhe pas dy viteve ia ndau gjinin. (E
porositëm) Të jeshë mirënjohës ndaj Meje dhe ndaj dy prindërve tu, pse vetëm tek Unë
është kthimi juaj.”(Kur’an,31:14)
Përktheu: Jonida HOXHA, MBA