Türkiye Değerler Atlası 2012

1. TÜRKİYE DEĞERLER ATLASI 2012
YILMAZ ESMER
• SOSYOLOJİK ANLAMDA DEĞER NEDİR?
• TOPLUMUN DEĞERLERİNİ BİLMEK NE İŞE
YARAR?
03.10.2012

2. TÜRKİYE DEĞERLER ATLASI 2012
YILMAZ ESMER
ÖNYARGIMIZ
BİR TOPLUMDA
SİYASETİ, EKONOMİYİ, SOSYAL YAŞANTIYI vs
ANLAYABİLMEK İÇİN
O TOPLUMUN
KÜLTÜREL YAPISINI (ZİHİN YAPISINI)
ANLAMAK GEREKİR
03.10.2012

3. TÜRKİYE DEĞERLER ATLASI 2012
YILMAZ ESMER
Saf âdem odur ki tahrir-i kâideden umar
medet,
Cümle kâideyi rezil eden değil mi ki zihniyet?
Hâlisâne tanzimi dahi ifsad eyler sui niyet,
Gam kanunla biteydi çeker miydi beşer hep
eziyet?
Mustafa Nafi
03.10.2012

4. TÜRKİYE DEĞERLER ATLASI 2012
YILMAZ ESMER
BİR ÜLKENİN ANAYASASINDAN:
Yurttaşların,
• İfade özgürlükleri,
• Basın özgürlükleri,
• Bir araya gelme ve kitlesel toplanma özgürlükleri,
• Her türlü gösteri özgürlükleri
YASA İLE TEMİNAT ALTINA ALINMIŞTIR.
Yurttaşların,
KİŞİ DOKUNULMAZLIKLARI YASAL GARANTİ ALTINDADIR.
MESKEN DOKUNULMAZLIĞI VE HABERLEŞMENİN GİZLİLİĞİ
KANUNLA KORUNUR.
03.10.2012

5. TÜRKİYE DEĞERLER ATLASI 2012
YILMAZ ESMER
SORU:
ACABA BU MADDELER (VE ÖZGÜRLÜKLERİ VE KANUN
ÖNÜNDE EŞİTLİĞİ EN İLERİ DÜZEYDE KORUYAN DAHA
BİRÇOK MADDE) HANGİ ÜLKENİN ANAYASASINDAN?
CEVAP:
• SOVYETLER BİRLİĞİ
• HEM DE SSCB’NİN “STALİN ANAYASASI” OLARAK DA
BİLİNEN 1936 ANAYASASINDAN!
03.10.2012

6. TÜRKİYE DEĞERLER ATLASI 2012
YILMAZ ESMER
“Ve son bir söz: İnsanların geleceklerine
güvenmeleri, barış içinde, özgürlük içinde,
kardeşlik içinde yaşayacaklarına inanmaları,
demokrasinin düzgün işlemesi, bu güvenin temel
unsurlarından. Buna güvenen insan yatırım yapar,
tasarruf eder. Dolayısıyla ben sadece ekonomiye
odaklanıyorum ama ekonomi içinde siyasal güven
ve insanları barıştıran bir siyasi yapı çok önemli.”
Kemal Derviş, Vatan 26.9.2012
03.10.2012

7. TÜRKİYE DEĞERLER ATLASI 2012
YILMAZ ESMER
Güven demişken.....
Güvenle devam edelim....
a. Geleneksel toplumda güven
b. Modern toplumda kişilerarası güven
c. Kurumlara güven
03.10.2012

8. TÜRKİYE DEĞERLER ATLASI 2012
YILMAZ ESMER
Bulgularımızla ilgili 4 soru soruyoruz:
1. Son durum
2. Yıllar boyu değişim
3. Bölgelere göre farklılıklar
4. Avrupa ile karşılaştırma
03.10.2012

9. TÜRKİYE DEĞERLER ATLASI 2012
YILMAZ ESMER
*Türkiye, dünyada kişilerarası güvenin en düşük
olduğu ülkelerden biri.
*Bu durum 1990’dan beri hiç değişmiyor. (Ancak
10 kişiden biri, genelde insanlara
güvenebileceğini söylüyor.
*En düşük: Batı Anadolu ve Trakya (%7)
*En yüksek: Orta Anadolu (%16)
03.10.2012

10. TÜRKİYE DEĞERLER ATLASI 2012
YILMAZ ESMER
03.10.2012

11. TÜRKİYE DEĞERLER ATLASI 2012
YILMAZ ESMER
03.10.2012

12. TÜRKİYE DEĞERLER ATLASI 2012
YILMAZ ESMER
KURUMLARA GÜVEN
ORDU: 2008’den itibaren düşüş var. En son %76.
TBMM: Bugün, 1990 ile aynı noktada.
(1990:%58; 2011-12:%58)
HÜKÜMET: 1996-2001 arasında dramatik düşüş.
Sonra, bir artış trendi. (2001:%29;son:%62.
AB: Çok dalgalı. (1990:%36;En son:%39)
03.10.2012

13. TÜRKİYE DEĞERLER ATLASI 2012
YILMAZ ESMER
DİNİ DEĞERLER
*TÜRK TOPLUMU, AVRUPA’NIN, HATTÂ
DÜNYANIN EN DİNDAR TOPLUMLARINDAN
*DİNİN, TÜRKLERİN YAŞANTISINDA ÇOK
ÖNEMLİ YERİ VAR
*BÜYÜK ÇOĞUNLUK DİNİ BU DÜNYA İLE
DEĞİL, ÖLÜMDEN SONRASI İLE
İLİŞKİLENDİRİYOR
03.10.2012

14. TÜRKİYE DEĞERLER ATLASI 2012
YILMAZ ESMER
DİNİN ESAS ANLAMI
"Din Esas Olarak Ölümden Sonrasına Anlam Kazandırır" Diyenlerin Oranı
90
85 85
85
81
80
80
77
75 75 75
75 74
73
71
70
66
%
65
60
55
50
45
40
İlkokul
Erkek
Diplomasız
Kadın
Orta-Lise
Üniversite
Kır
Kent
18-24 yaş
25-34 yaş
35-49 yaş
50+ yaş
Cinsiyet Yaş Grubu Eğitim Yerleşim Yeri
03.10.2012

15. TÜRKİYE DEĞERLER ATLASI 2012
YILMAZ ESMER
03.10.2012

16. TÜRKİYE DEĞERLER ATLASI 2012
YILMAZ ESMER
Dinin Esas Anlamının Kurallara Uymak Olduğunu Düşünenler
75
73
72
70 69 69
67
65
65
62 62
60 60
60
58
%
55
55
50
45
40
İlkokul
Erkek
Diplomasız
Kadın
Orta-Lise
Üniversite
Kır
Kent
18-24 yaş
25-34 yaş
35-49 yaş
50+ yaş
Cinsiyet Yaş Grubu Eğitim Yerleşim Yeri
03.10.2012

17. TÜRKİYE DEĞERLER ATLASI 2012
YILMAZ ESMER
03.10.2012

18. TÜRKİYE DEĞERLER ATLASI 2012
YILMAZ ESMER
Bazı Avrupa Ülkelerinde Tanrı'nın Önemi Cetveli
Ortalama Puanları
(ülkeler oran olarak en yüksek dini gruba göre sınıflandırıldı)
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Türkiye 1996
Türkiye 2001
MÜSLÜMAN
Türkiye 2008
Türkiye 2011
Arnavutluk
Azerbaycan
KKTC
Kosova
Fransa
KATOLİK
Hollanda
İrlanda
İtalya
Malta
PROTESTAN
İsveç
Danimarka
Norveç
Britanya
Bulgaristan
ORTODOKS
Belarus
Rusya
Yunanistan
Gürcistan
Çek Cum. Çek Cumhuriyeti'nde çoğunluk bir dine bağlı
değil
03.10.2012

19. TÜRKİYE DEĞERLER ATLASI 2012
YILMAZ ESMER
30 Gün Oruç Tutan VE 5 Vakit Namaz Kılan (Toplam Örneklem Üzerinden)
65
61
60
55
49
50
45
40 38
36
35
%
30
29
30 28
27
25
21
19
20
15
14 14
15
10
5
0
TÜRKİYE Erkek Kadın 18-24 yaş 25-34 yaş 35-49 yaş 50+ yaş Diplomasız İlkokul Orta-Lise Üniversite Kent Kır
Cinsiyet Yaş Grubu Eğitim Yerleşim Yeri
03.10.2012

20. TÜRKİYE DEĞERLER ATLASI 2012
YILMAZ ESMER
03.10.2012

21. TÜRKİYE DEĞERLER ATLASI 2012
YILMAZ ESMER
KENDİLERİNİ 'DİNDAR' OLARAK TANIM LAYANLARIN ORANI:1990-2011
100
93 96
92 92
90
90 Diplomasız
86 88
85 85
88 85
82 83
80 80 82
80
80 Kadın
78 81
75 75 79 Erkek
79
TÜRKİY 76 Kadın
E 75 Diplom as ız
74 73
70 Erkek 70 73 Ünivers ite m ezunu
18-24 yaş
18-24 yaş
67 Toplam
66
60 60
60 58
57
50 Ünivers ite
m ezunu 48
40
1990 1996 2000 2001 2006 2011
03.10.2012

22. TÜRKİYE DEĞERLER ATLASI 2012
YILMAZ ESMER
KİŞİLERİN KENDİLERİNİ 'DİNDAR' OLARAK TANIM LAM A ORANLARININ
EN DÜŞÜK VE EN YÜKSEK OLDUĞU AVRUPA ÜLKELERİ
100
100 95 97
90 90 91
90 85
80
70
60
50 45
41 42
40
32 32 32
30
20
10
0
Azerbaycan
Arnavutluk
TÜRKİYE
Britanya
İsveç
Kosova
Estonya
Çek Cum.
Belarus
Fransa
Sırbistan
Gürcistan
Bosna-Hersek
En çok dindar En az dindar
03.10.2012

23. TÜRKİYE DEĞERLER ATLASI 2012
YILMAZ ESMER
10 maddelik dindarlık ölçeği:
1- Din sizin için önemli mi?
(çok önemli = 1 puan)
2- Çocukta dindarlık önemli mi?
(evet = 1 puan)
3- Oruç tutar mısınız?
(kaç gün tuttuğuna bakılmaksızın, evet = 1 puan)
4- Namaz kılar mısınız?
(ne sıklıkta kıldığına bakılmaksızın, evet = 1 puan)
5- Son kurban bayramında ailenizde kurban kestiniz mi?
(evet = 1 puan)
6- Ramazanda öğle yemeklerinde lokantalar kapatılmalı mı?
(evet = 1 puan)
7- Kadınların mayo giymesi günah mı?
(evet = 1 puan)
8- Kendinizi dindar bir kişi olarak mı görürsünüz?
(evet = 1 puan)
9- Tanrı’nın sizin hayatınızdaki önemi
(cetvelde 9 veya 10 = 1 puan)
10- Evrim mi yaratılış mı?
(yaratılış = 1 puan)
03.10.2012

24. TÜRKİYE DEĞERLER ATLASI 2012
YILMAZ ESMER
10 M ADDELİK DİNDARLIK ÖLÇEĞİ ORTALAM ALARI
8.5
8.10
8
7.46 7.44
7.5
7.20
7.04 7.00
7 6.94
6.84 6.79
6.59 6.59
6.48
6.5
6.02
6
5.5
5
TÜRKİYE
Kent
Kır
Erkek
50+ yaş
18-24 yaş
25-34 yaş
35-49 yaş
Kadın
İlkokul
Üniversite
Diplomasız
Orta-Lise
Cinsiyet Yaş Grubu Eğitim Yerleşim Yeri
03.10.2012

25. TÜRKİYE DEĞERLER ATLASI 2012
YILMAZ ESMER
03.10.2012

26. TÜRKİYE DEĞERLER ATLASI 2012
YILMAZ ESMER
SİYASAL İDEOLOJİ:
SOL-SAĞ YELPAZESİ
03.10.2012

27. TÜRKİYE DEĞERLER ATLASI 2012
YILMAZ ESMER
CETVEL ORTALAMALARINA GÖRE:
TÜRKİYE,
47 AVRUPA ÜLKESİ İÇİNDE EN SAĞDA
Türkiye 2011 ortalama puanı 6.4.
47 Avrupa ülkesi içinde en sağda olan Gürcistan’ın puanı
6.3
03.10.2012

28. TÜRKİYE DEĞERLER ATLASI 2012
YILMAZ ESMER
03.10.2012

29. TÜRKİYE DEĞERLER ATLASI 2012
YILMAZ ESMER
KİMLİK, AİDİYET, MİLLİYETÇİLİK
*Türk ve Müslüman kimliklerinin önceliği
sorulduğunda, üçte iki çoğunluk Müslüman
kimliğine öncelik veriyor. 1990’dan bu
yana oran pek değişmiyor.
*Toplumun dörtte üçü Türk olmaktan “son
derece gururlu”. Ancak bu oran bölgelere
göre değişiyor.
03.10.2012

30. TÜRKİYE DEĞERLER ATLASI 2012
YILMAZ ESMER
03.10.2012

31. TÜRKİYE DEĞERLER ATLASI 2012
YILMAZ ESMER
KADIN-ERKEK İLİŞKİLERİ
Değerler Açısından,
TÜRK TOPLUMUNU AVRUPA
TOPLUMLARINDAN AYIRAN EN
ÖNEMLİ ÖZELLİKLERDEN BİRİ:
KADIN-ERKEK EŞİTSİZLİĞİ ve KADINA
BİÇİLEN TOPLUMSAL ROL
03.10.2012

32. TÜRKİYE DEĞERLER ATLASI 2012
YILMAZ ESMER
INGLEHART VE NORRIS’İN
CİNSİYET EŞİTLİĞİ ÖLÇEĞİNDE,
TÜRKİYE
60 ÜLKE ARASINDA 48inci SIRADA
03.10.2012

33. TÜRKİYE DEĞERLER ATLASI 2012
YILMAZ ESMER
"Ailenin Reisi Erkek Olmalıdır" İfadesine Katılanlar
90
87
84
81 81
80
79
80
76
75
73
72
71
70
67
63
%
60
50
40
30
İlkokul
Erkek
Diplomasız
Kadın
Orta-Lise
Üniversite
Kır
Kent
50+ yaş
18-24 yaş
25-34 yaş
35-49 yaş
TÜRKİYE Cinsiyet Yaş Grubu Eğitim Yerleşim Yeri
03.10.2012

34. TÜRKİYE DEĞERLER ATLASI 2012
YILMAZ ESMER
"Kadın Her Zaman Kocasına İtaat Etmeli" Görüşüne Katılanlar
80
76
74
71 70
69
70
66
64
61 60
59 59
60 56
51
50
%
40
30
20
10
0
İlkokul
Erkek
Diplomasız
Kadın
Orta-Lise
Üniversite
Kır
Kent
50+ yaş
18-24 yaş
25-34 yaş
35-49 yaş
TÜRKİYE Cinsiyet Yaş Grubu Eğitim Yerleşim Yeri
03.10.2012

35. TÜRKİYE DEĞERLER ATLASI 2012
YILMAZ ESMER
"Üniversite Eğitimi Kız Çocuklardan Çok Erkek Çocuklar İçin Önemlidir" Görüşüne Katılanlar
50
46
45
41
40
36
35
35 33 33
32 32 32
31 31
30 28
25
%
25
20
15
10
5
0
İlkokul
Erkek
Diplomasız
Kadın
Orta-Lise
Üniversite
Kır
Kent
50+ yaş
18-24 yaş
25-34 yaş
35-49 yaş
TÜRKİYE Cinsiyet Yaş Grubu Eğitim Yerleşim Yeri
03.10.2012

36. TÜRKİYE DEĞERLER ATLASI 2012
YILMAZ ESMER
03.10.2012

37. TÜRKİYE DEĞERLER ATLASI 2012
YILMAZ ESMER
İşsizlik Sorunu Varsa İşe Almada Erkeklere Öncelik Verilmesi Gerektiğini Düşünenler, 1996-2011
90
85
80
75
70
65
60
55
50
%
45
40
35
30
25
20
15
10
5
0
1996 2000 2001 2006 2008 2011
03.10.2012

38. TÜRKİYE DEĞERLER ATLASI 2012
YILMAZ ESMER
03.10.2012

39. TÜRKİYE DEĞERLER ATLASI 2012
YILMAZ ESMER
"Henüz İlkokula Gitmeyen Bir Çocuk, Annesi Çalışırsa Bundan Zarar Görür" İfadesini Onaylayanlar
90
85
80
80
73 73
69
70
60
50
50
43
%
40 37
30
20 20
20
9
10
0
Danimarka Norveç İsveç Belçika Bulgaristan Almanya KKTC G. Kıbrıs Yunanistan TÜRKİYE Azerbaycan
03.10.2012

40. TÜRKİYE DEĞERLER ATLASI 2012
YILMAZ ESMER
“ERKEKLER KADINLARDAN DAHA İYİ
SİYASETÇİ OLUR” GÖRÜŞÜNE
KATILANLAR:
1996 %66
2000 %62
2006 %62
2011 %71
03.10.2012

41. TÜRKİYE DEĞERLER ATLASI 2012
YILMAZ ESMER
“Hâli vakti yerinde her bekâr erkeğin,
mutlaka [karısı olacak] bir eşe ihtiyacının
bulunduğu, evrensel kabul görmüş bir
gerçektir.”
Jane Austin, Pride and Prejudice
03.10.2012

42. TÜRKİYE DEĞERLER ATLASI 2012
YILMAZ ESMER
"Evlilik Modası Geçmiş Bir Kurumdur" Görüşüne Katılanlar
Fransa 35
Belçika 34
İspanya 31
Avusturya 31
Almanya 29
Bulgaristan 27
Polonya 18
Kosova 12
İzlanda 11
Malta 10
TÜRKİYE 2008 8
TÜRKİYE 2011 6
Gürcistan 4
0 5 10 15 20 25 30 35 40
%
03.10.2012

43. TÜRKİYE DEĞERLER ATLASI 2012
YILMAZ ESMER
Bir Erkekle Sürekli Bir Hayatı Olmayan Kadının Çocuk Yapmasını Onaylayanların Oranı
İzlanda 89
İspanya 80
Hırvatistan 70
Danimarka 68
Fransa 58
Bosna-Hersek 58
Hollanda 57
Belçika 56
Polonya 49
%
Yunanistan 46
Almanya 42
Kosova 40
İrlanda 40
İtalya 33
Arnavutluk 28
KKTC 12
Azerbaycan 11
TÜRKİYE 2011 7
TÜRKİYE 2008 7
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
03.10.2012

44. TÜRKİYE DEĞERLER ATLASI 2012
YILMAZ ESMER
1990-2011/12
NELER DEĞİŞTİ?
NELER AYNI KALDI?
03.10.2012

45. TÜRKİYE DEĞERLER ATLASI 2012
YILMAZ ESMER
1990-2011/12 Karşılaştırması (0-10 puan arası ölçekler)
8
6.98 7.01
7
6
5
4.02
1990
4 3.38 2011
3.01
2.61
3 2.38
2.04
2
1
0
Dindarlik Kadının Toplumsal Statüsü Siyasal Katılım Hoşgörü
03.10.2012

46. TÜRKİYE DEĞERLER ATLASI 2012
YILMAZ ESMER
ve muhafazakârlık...
Türkiye muhafazakârlaştı mı?
03.10.2012

47. TÜRKİYE DEĞERLER ATLASI 2012
YILMAZ ESMER
Muhafazakârlık Ölçeği’nin boyutları:
1. Din (4 soru)
2. Kadın hakları (4 soru)
3. Aile (3 soru)
4. Siyasal ideoloji (1 soru)
5. Milliyetçilik (2 soru)
6. Cinsel özgürlük (2 soru)
7. Otoriter eğilim (1 soru)
8. Kadercilik/özgür irade (1 soru)
03.10.2012

48. TÜRKİYE DEĞERLER ATLASI 2012
YILMAZ ESMER
Muhafazakârlık Ölçeği:
100 üzerinden Türkiye ortalamaları
1990 60.34
2001 64.80
2011 63.00
03.10.2012

49. TÜRKİYE DEĞERLER ATLASI 2012
YILMAZ ESMER
Demografik Değişkenlere Göre Muhafazakârlık Ölçeği Ortalamaları: 1990 ve 2011
80.0
70.0
60.0
50.0
1990
40.0
2011
66.2 65.5 68.0 68.8
64.0 65.0
30.0 59.7 61.3 63.2 62.8 62.0
59.2 57.3
55.4 54.8
20.0 38.5
10.0
0.0
18-24 yaş 50+ yaş Diplomasız Üniversite Erkek Kadın Kent Kır
mezunu
03.10.2012

50. TÜRKİYE DEĞERLER ATLASI 2012
YILMAZ ESMER
03.10.2012

51. TÜRKİYE DEĞERLER ATLASI 2012
YILMAZ ESMER
03.10.2012

52. TÜRKİYE DEĞERLER ATLASI 2012
YILMAZ ESMER
Seküler-Rasyonel
Değerler
İzmir
İstanbul
Hayatı idame ettirme Batı Anadolu 0 Kendini ifade etme
değerleri değerleri
Akdeniz Orta Anadolu
G.D. Anadolu Geleneksel Değerler
Karadeniz
Doğu Anadolu
03.10.2012

53. TÜRKİYE DEĞERLER ATLASI 2012
YILMAZ ESMER
Seküler- CHP
Rasyonel
Üniversite
Değerler
Orta-Lise
Kadın
25-34 yaş Kent
35-49 yaş
18-24 yaş
Hayatı idame ettirme Kendini ifade etme
0
değerleri Erkek değerleri
MHP
Kır
Diplomasız AKP
50+ yaş Geleneksel
İlkokul
Değerler
03.10.2012