1. nautilus.studio.the.traveller@gmail.com
2012
February Traveller
The
R e v iew
Re i ew
N in e T emplle s
emp

2. The Traveller : Review Nine Temples February 2012
Content The Diary 1
เริ่มต้นเดือนแห่งความรักกันของปีใหม่ ปีแห่งความสุขสนุกสนาน ปีนี้ 2555 ขนาดเลขของปี พ.ศ. ยังหัวเราะให้เลย
ความรัก และชีวิตในปีนี้ต้องมีแต่รอยยิ้มแน่นอน เรื่องร้ายต่างๆ อะไรเกิดขึ้นแล้วก็ให้มันแล้วไป อย่าได้เก็บมาคิดให้ปวดสมอง
อิ่มบุญ 9 วัด รอบ เกาะรัตนโกสินทร์ 3 หรือจมอยู่กับมันเลยนะครับ แต่ถ้าเอามาเป็นบทเรียน คอยเตือนสติในภายหน้า น่าจะดีกว่านะครับ
ฉบับนี้ผมจะพาทุกคนไปอิ่มบุญกัน โดยจะ Review วันทั้ง 9 ที่ผู้คนมักจะนิยมไปกราบสักการะ ขอพรเพื่อเป็นศิริมงคลแก่ชีวิต
วัดพระศรีรัตนศาสดาราม 4 แต่หลายคนอาจจะทวงผมว่่า “อ้าว! แล้วไหนว่าจะเอาภาคเหนือตอนจบมาให้ดูละ” แหมหลังปีใหม่มาก็ต้องตระเวน ไหว้พระให้อิ่มบุญกันซะหน่อยก่อนซิ
ครับ ส่วนฉบับหน้ารับรองว่าเป็น ตอนจบของการเดินทางเยือนภาคเหนือแน่นอน ส่วนภายในเล่มนี้ก็จะเป็นภาพของวัดต่างๆ โดยรอบเกาะรัตนโกสินทร์
ในกรุงเทพมหานคร เมืองฟ้า เมืองอมร ของเราชาวไทยทุกคน เริ่มตั้งแต่ วัดพระศรีรัตนศาสดารามราชวรมหาวิหาร หรือวัดพระแก้ว อันเรียกได้ว่าเป็นสัญลักษณ์
ศาลหลักเมือง 26 ของกรุงเทพฯเลยก็ว่าได้ ศาลหลักเมือง วัดพระเชตุพนวิมลมังคลารามราชวรมหาวิหาร หรือวัดโพธิ์ วัดระฆังโฆสิตาราม วัดอรุณราชวรารามราชวรมหาวิหาร
วัดกัลยาณมิตรวรมหาวิหาร วัดชนะสงครามราชวรมหาวิหาร วัดบวรนิเวศวรวิหาร วัดสุทัศนเทพวรารามราชวรมหาวิหาร และวัดสระเกศ
นับไปนับมาเหมือนจะเกิน 9 วัดซะแล้วซิ แต่ก็ถือว่าเป็นศิริมงคลแก่ชีวิตรับปีใหม่กันสำหรับชาวไทย ซึ่งผมก็ไปกราบขอพรเกือบจะทุกปี
วัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม 32 และภาพที่นำมา Review ให้ชมกันก็มีมาจากหลายครั้งหลายคราว สวยบ้างไม่สวยบ้าง ก็ขออภัยหากมีอะไรผิดพลาดหรือไม่ถูกใจ ยังไงก็ขอฝากเล่มสามนี้ด้วยนะ
ครับ ขอให้มีความสุขกันรับปีใหม่ครับ
วัดอรุณราชวรารามราชวรมหาวิหาร 52 Champ The Traveller
nautilus.studio.the.traveller@gmail.com
วัดกัลยาณมิตรวรมหาวิหาร 72
Cover
วัดระฆังโฆษิตาราม 80
132
วัดชนะสงครามราชวรมหาวิหาร 90
วัดบวรนิเวศราชวรวิหาร 100
วัดสุทัศนเทพวรารามราชวรมหาวิหาร 114
พระบรมบรรพต 136
Until Again 146
134

3. The Traveller : Review Nine Temples February 2012
2 Sao Ching Cha Rattanakosin Island 3
อิ่มบุญ 9 วัด รอบพระนค
ร
เกาะรัตนโกสินทร์
ปีใหม่ทั้งที ชาวไทยส่วนใหญ่ก็จะนิยมไปขอพร
กับสิ่งศักสิทธิ์ต่างๆ แต่ที่นิยมกันมากก็เห็นจะเป็น การไหว้พระ 9 วัด เสริมความเป็นศิริมงคล
มาในครั้งนี้ผมก็ได้มีโอกาสได้ทำ Review 9 วัดรอบเกาะรัตนโกสินทร์ ที่ชาวไทยนิยมไปสักการะกัน
ถามว่าทำไมถึงเรียกว่า “เกาะรัตนโกสินทร์” นะหรอ? เมื่อก่อนมันก็ไม่ใช่เกาะหรอกครับ และแต่เดิม
ก็คือ “ตำบลบางกอก” ที่ซึ่งยังเป็นแผ่นดินผืนเดียวกันกับ “ฝั่งธนบุรี” แต่เนื่องด้วยสมัยนั้น “กรุงศรีอยุธยา”
ยังเป็นราชธานีอยู่ ได้มีการขุดคลองลัดมากมาย เพื่อเป็นการย่นระยะเวลาเดินทางในการค้าขายจากอ่าวไ
ทยสู่กรุงศรีอยุธยาเรื่อยมา จนเป็นสาเหตุให้แม่น้ำเปลี่ยนทิศทางจนคลองลัดขยายตัวกว้างออกกลายเป็น
แม่น้ำ ส่วนเส้นทางแม่น้ำเดิมกลับแคบลงและตื้นเขินจนเปลี่ยนสภาพกลายเป็น “คลองบางกอกน้อย” และ
“คลองบางกอกใหญ่” ในเวลาต่อมา ส่งผลให้สภาพพื้นที่บริเวณนี้เปลี่ยนจากแผ่นดินผืนเดียวกันแยกออก
เป็น 2 ผืน โดยมีแม่น้ำเจ้าพระยาผ่ากลางเช่นที่เราเห็นกันอยู่อย่างในปัจจุบัน
ต่อมาหลังจาก “พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช” ได้ทรงย้ายราชธานีจาก
ฝั่งตะวันตก ของแม่น้ำเจ้าพระยา(กรุงธนบุรี) มายังฝั่งตะวันออกและได้ “สถาปนากรุงรัตนโกสินทร์ขึ้น”
จากนั้นทรงได้โปรดเกล้าฯ ให้รื้อซากป้อมบางกอกเดิมกับกำแพงเมืองครั้งกรุงธนบุรีลงเพื่อขยายกำแพง
เมือง ขุดคูพระนครใหม่และขุดคลองเพิ่มโดยรอบ ทำให้กรุงรัตนโกสินทร์มีสภาพเป็น “เกาะเมือง” มีน้ำล้อม
รอบอย่างในทุกวันนี้ครับ

4. The Traveller : Review Nine Temples February 2012
4 Wat Phra Si Rattana Satsadaram The Grand Palace 5

5. The Traveller : Review Nine Temples February 2012
6 Wat Phra Si Rattana Satsadaram The Grand Palace 7
ง ไหลมาเทมา
้วแหวน เงินทอ
แก “วัดพระศรีรัตนศาสดาราม” หรือ “วัดพระแก้ว”ที่เรา เ ป ลี่ ย น ต า ม แ ต่ ฤ ดู โ ด ย
เรียกกันจนติดปากคือจุดหมายแรกของเรา ในการเดินทาง “ พ ร ะ บ า ท ส ม เ ด็ จ พ ร ะ พุ ท ธ -
ไหว้พระ 9 วัด ขอพรเพื่อความเป็นศิริมงคล โดยตามคติที่ว่า ย อ ด ฟ้ า จุ ฬ า โ ล ก ”
“ไหว้พระแก้วมรกต แก้วแหวน เงินทอง ไหลมาเทมาตลอดปี” มี พ ระราชศรั ท ธาสร้ า งเครื่ อ ง
ดังนั้นจึงเป็นเรื่องปกติธรรมดา ของชาวไทยที่เมื่อถึงวันขึ้น ท ร ง ถ ว า ย เ ป็ น พุ ท ธ บู ช า
ปี ใ หม่ ก็ จ ะมากราบไหว้ ข อพรกั น แน่ น ขนั ด แต่ น อกจาก ส ำ ห รั บ ฤ ดู ร้ อ น แ ล ะ ฤ ดู ฝ น
จะมาขอพรกันแล้ว วัดแห่งนี้ยังเป็นแหล่งท่องเที่ยวที่สำคัญ ส่ ว น เ ค รื่ อ ง ท ร ง ฤ ดู ห น า ว นั้ น
อี ก แห่ ง หนึ่ ง ของ กรุ ง เทพมหานคร เมื อ งฟ้ า เมื อ งอมร “พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้า
ของชาวไทยเรา ที่บรรดานักท่องเที่ยว มากหน้าหลายตา อยู่หัว” ทรงเป็นผู้สร้างถวายรอบ
หลากเชื้อชาติ แวะเวียนมาชม ความงามกว่า 200 ปี ของ พ ร ะ อุ โ บ ส ถ ล้ อ ม ร อ บ ด้ ว ย
สถานที่แห่งนี้ไม่ขาดสายกันเลยทีเดียว ศาลาราย พระโพธิ์ ธ าตุ พิ ม าน
วัดพระแก้วนั้น“พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก” หอราชพงศานุสรณ์ หอราชกรมานุสรณ์ หอระฆัง และหอพระคันธารราษฎร์
ทรงโปรดเกล้ า ฯให้ ส ร้ า งขึ้ น พร้ อ มกั บ การสถาปนา 2. กลุ่ ม ฐานไพที กลุ่ ม อาคารบริ เ วณฐานไพที มี อ าคารหลั ก สามหลั ง
กรุ ง รั ต นโกสิ น ทร์ เ ป็ น วั ด ที่ ส ร้ า งขึ้ น ในเขตพระบรม คือ ปราสาทพระเทพบิดร(ซึ่งจะเปิดให้เข้าชมเป็นบางช่วง) พระมณฑป
มหาราชวั ง ตามแบบวั ด พระศรี ส รรเพชญ สมั ย อยุ ธ ยา พระศรีรัตนเจดีย์ และวัตถุประดับตกแต่งอื่นๆเช่น รูปปั้นสัตว์หิมพานต์
วัดนี้อยู่ในเขตพระราชฐานชั้นนอก ไม่มีพระสงฆ์จำพรรษา บุษบกพระราชลัญจกร นครวัดจำลอง พระสุวรรณเจดีย์ และ พนมหมาก
ใช้เป็นที่บวชนาคหลวง และประชุมข้าทูลละอองพระบาทถือ 3 . ก ลุ่ ม อ า ค า ร ป ร ะ ก อ บ อื่ น ๆ เ ป็ น ก ลุ่ ม อ า ค า ร แ ล ะ สิ่ ง
น้ำพระพิพัฒน์สัตยา ประดั บ อื่ น ๆ ที่ น อกเหนื อ จากกลุ่ ม อาคารทั้ ง สองกลุ่ ม ประกอบด้ ว ย
ภ า ย ใ น มี อ า ค า ร ป ร ะ ก อ บ ม า ก ม า ย ห อ พ ร ะ น า ก พ ร ะ เ ศ ว ต กุ ฏ า ค า ร วิ ห า ร ย อ ด ห อ ม ณ เ ฑี ย ร ธ ร ร ม
แบ่ ง เป็ น กลุ่ ม ได้ ดั ง นี้ 1.กลุ่ ม พระอุ โ บสถ มี พ ระอุ โ บสถ พ ร ะ อั ษ ฎ า ม ห า เ จ ดี ย์ ยั ก ษ์ ท ว า ร บ า ล แ ล ะ จิ ต ร ก ร ร ม ฝ า ผ นั ง ที่
เ ป็ น อ า ค า ร ป ร ะ ธ า น ซึ่ ง เ ป็ น ที่ ป ร ะ ดิ ษ ฐ า น พระระเบี ย ง ซึ่ ง มี ภ าพวาดจิ ต รกรรมฝาผนั ง จำนวน 178 ห้ อ ง
“พระพุ ท ธมหามณี รั ต นปฏิ ม ากร” หรื อ “พระแก้ ว มรกต” เรี ย งต่ อ กั น ยาวตลอดฝาผนั ง ทั้ ง 4 ทิ ศ มี เ นื้ อ หาจากวรรณคดี เ รื่ อ ง
ที่ เ ร า คุ้ น เ ค ย เ ป็ น พ ร ะ พุ ท ธ รู ป ป า ง ส ม า ธิ “รามเกียรติ์”
ทำด้ ว ยมณี สี เ ขี ย ว(หยกอ่ อ น)เนื้ อ เดี ย วกั น ทั้ ง องค์
ประดิ ษ ฐานอยู่ ใ นบุ ษ บกทองคำ มี เ ครื่ อ งทรงผลั ด

6. The Traveller : Review Nine Temples February 2012
8 Wat Phra Si Rattana Satsadaram The Grand Palace 9

7. The Traveller : Review Nine Temples February 2012
10 Wat Phra Si Rattana Satsadaram The Grand Palace 11

8. The Traveller : Review Nine Temples February 2012
12 Wat Phra Si Rattana Satsadaram The Grand Palace 13

9. The Traveller : Review Nine Temples February 2012
14 Wat Phra Si Rattana Satsadaram The Grand Palace 15
พระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากร
พระแก้วมรกต
แต่ เ ดิ ม นั้ น ประดิ ษ ฐานอยู่ ใ นเจดี ย์ วั ด ป่ า ญะ
เมื อ งเชี ย งราย (ปั จ จุ บั น คื อ วั ด พระแก้ ว เชี ย งราย)
ใ น ปี พ . ศ . 1 9 7 7 ฟ้ า ไ ด้ ผ่ า ล ง อ ง ค์ พ ร ะ เ จ ดี ย์ จ น
พั ง ทลายลง จึ ง พบ พระพุ ท ธรู ป พอกปู น ลงรั ก ปิ ด ทอง
จึ ง ได้ น ำไปไว้ ใ นวิ ห าร ต่ อ มาปู น บริ เ วณพระนาสิ ก เกิ ด
กระเทาะออก เห็นเป็นเนื้อมรกต จึงกระเทาะปูนออกทั้งองค์
เ ห็ น เ ป็ น เ นื้ อ ห ย ก สี ม ร ก ต ทั้ ง อ ง ค์ ห ลั ง จ า ก นั้ น
พ ร ะ เ จ้ า ส า ม ฝั่ ง แ ก น แ ห่ ง เ ชี ย ง ใ ห ม่ ท ร า บ ข่ า ว
การค้นพบพระพุทธรูปนี้ จึงเชิญมาประดิษฐานที่เชียงใหม่
แต่ช้างทรงพระแก้วมรกต กลับไม่เดินทางไปยังเชียงใหม่
แต่ ไ ปทางลำปาง พระเจ้ า สามฝั่ ง แกนเห็ น ว่ า ลำปางก็
อยู่ในอาณาจักรล้านนาจึงนำไปไว้ที่วัดพระแก้วดอนเต้า
จนถึงสมัยพระเจ้าติโลกราช ได้เชิญพระแก้วมรกตมายัง
เชียงใหม่ สร้างปราสาทประดิษฐาน ไว้ แต่ถกฟ้าผ่าหลายครัง ู ้
ต่ อ มาเมื่ อ พระเจ้ า ไชยเชษฐาแห่ ง ล้ า นช้ า ง ซึ่ ง เป็ น ญาติ
กับราชวงศ์ล้านนามาครองเมืองเชียงใหม่ และเมื่อพระเจ้า
ไชยเชษฐาเสด็จกลับหลวงพระบาง ก็ได้เชิญพระแก้วมรกต
ไปด้ ว ยพร้ อ มกั บ พระพุ ท ธสิ หิ ง ค์ ทางเชี ย งใหม่ ข อคื น ก็
ได้ แ ต่ พ ระพุ ท ธสิ หิ ง ค์ เมื่ อ ล้ า นช้ า งย้ า ยเมื อ งหลวงจาก
หลวงพระบางมาเวียงจันทน์ ก็เชิญพระแก้วมรกตลงมาด้วย
ต่อมาสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช ทรงสถาปนากรุงธนบุรี
ขึ้นเป็นเมืองหลวง พระองค์ได้ทรงอัญเชิญพระแก้วมรกต
และพระบาง มาจากอาณาจั ก รล้ า นช้ า งเวี ย งจั น ทน์
(ลาว) ในครั้ ง นั้ น ประดิ ษ ฐานไว้ ที่ วั ด อรุ ณ ราชวราราม
ต่ อ มาเมื่ อ สิ้ น รั ช สมั ย ของพระองค์ พระบาทสมเด็ จ
พ ร ะ พุ ท ธ ย อ ด ฟ้ า จุ ฬ า โ ล ก ม ห า ร า ช ท ร ง อั ญ เ ชิ ญ
พ ร ะ แ ก้ ว ม ร ก ต ล ง บุ ษ บ ก ใ น เ รื อ พ ร ะ ที่ นั่ ง
เ สด็ จ ข้ า มฝั่ ง แ ม่ น้ ำเ จ้ า พ ร ะ ย า ม าป ร ะ ดิ ษ ฐาน ยั ง
วัดพระศรีรัตนศาสดาราม จนถึงปัจจุบัน

10. The Traveller : Review Nine Temples February 2012
16 Wat Phra Si Rattana Satsadaram The Grand Palace 17

11. The Traveller : Review Nine Temples February 2012
18 Wat Phra Si Rattana Satsadaram The Grand Palace 19

12. The Traveller : Review Nine Temples February 2012
20 Wat Phra Si Rattana Satsadaram The Grand Palace 21

13. The Traveller : Review Nine Temples February 2012
22 Wat Phra Si Rattana Satsadaram The Grand Palace 23
ดั่งที่ผมได้เล่าให้ฟังในเบื้องต้นว่า “วัดพระศรีรัตนศาสดาราม(วัดพระ เขตพระราชฐานชั้ น กลาง นั บ ตั้ ง แต่ ป ระตู พิ ม านไชยศรี ถึ ง ประตู ส นามราชกิ จ เป็ น ที่ ตั้ ง ของ
แก้ว)” สร้างขึ้นในเขต “พระบรมมหาราชวัง” จึงสามารถแบ่งพื้นที่ออกเป็นสอง “ปราสาทราชมณเฑี ย ร” ทั้ ง สถาปั ต ยกรรมไทยและตะวั น ตก ใช้ ป ระกอบพระราชพิ ธี ส ำคั ญ ๆ
บริเวณคือ ในส่วนของบริเวณวัดพระศรีรัตนศาสดาราม และเขตพระราชฐาน เช่น พระราชพิธีบรมราชาภิเษก พระราชพิธีฉัตรมงคล ประกอบไปด้วย หมู่พระมหามณเฑียร,
อันเป็นพื้นที่สำหรับเป็นที่ประทับและบริหารราชการแผ่นดินของพระมหากษัตริย์ หมู่ พ ระที่ นั่ ง จั ก รี ม หาปราสาท, หมู่ พ ระมหาปราสาท และ พระที่ นั่ ง บริ เ วณสวนศิ ว าลั ย
โดยเขตพระราชฐานสามารถแบ่งออกเป็น 3 ส่วน ได้แก่ เขตพระราชฐานชั้นหน้า เ ข ต พ ร ะ ร า ช ฐ า น ชั้ น ใ น นั บ ตั้ ง แ ต่ ป ร ะ ตู ส น า ม ร า ช กิ จ จ น ถึ ง แ ถ ว เ ต๊ ง ท า ง ทิ ศ ใ ต้
นับตั้งแต่ประตูวิเศษไชยศรีถึงประตูพิมานไชยศรี (ไม่นับรวมบริเวณวัดพระศรี เป็นเขตสำหรับผู้หญิงล้วน ผู้ชายที่อายุ 13 ปีห้ามเข้า หากจะเข้าก็ต้องมีโขลนกำกับดูแล (โขลน คือ
รัตนศาสดาราม) รวมทั้ง บริเวณรอบนอกกำแพงชั้นในของพระบรมมหาราชวัง ตำรวจหญิงที่คอยกำกับดูแล ความเรียบร้อยในเขตพระราชฐานชั้นใน) เป็นที่ตั้งของพระตำหนัก
เป็ น ที่ ตั้ ง ของหน่ ว ยราชการต่ า ง ๆ และที่ ท ำการของทหารรั ก ษาพระราชวั ตำหนั ก เรื อ น ของพระมเหสี พระราชเทวี พระชายา พระราชธิ ด า เจ้ า จอมมารดา เจ้ า จอม
ง เช่ น สำนั ก พระราชวั ง สำนั ก ราชเลขาธิ ก าร ราชบั ณ ฑิ ต ยสถาน เป็ น ต้ น ข้าราชบริพารและข้าราชการฝ่ายใน

14. The Traveller : Review Nine Temples February 2012
24 Wat Phra Si Rattana Satsadaram The Grand Palace 25

15. The Traveller : Review Nine Temples February 2012
26 City Pillar Shrine Bangkok 27

16. The Traveller : Review Nine Temples February 2012
28 City Pillar Shrine Bangkok 29
หลั ง จากของ “แก้ ว แหวน เงิ น ทอง” จาก “พระแก้ ว มรกต”
แล้ ว เดิ น ต่ อ มายั ง บริ เ วณมุ ม ด้ า นทิ ศ ตะวั น ออกเฉี ย งเหนื อ ของท้ อ ง
สนามหลวง ตรงข้ า มพระบรมมหาราชวั ง ข้ า มถนนมาก็ จ ะพบกั บ
“ศาลหลักเมือง” ของกรุ่งเทพมหานคร ที่ตั้งเด่นเป็นสง่า อยู่ติดอาคารสี
เหลืองสดใสของกระทรวงกลาโหม การมากราบสักการะศาลหลักเมืองนั้น
ตามคติโบราณท่านว่าไว้ว่าเพื่อ “ตัดเคราะห์ ต่อชะตา” เสริมวาสนา บารมี
ให้ชีวิตมั่นคง มีหลักชัยในชีวิต ภายในบริเวณแห่งนี้ จะมีการจัดจำหน่าย
เครื่องบูชา อาทิเช่น ดอกไม้ ธูป เทียน ทองคำเปลว ผ้าสามสี น้ำมัน ฯลฯ
ไว้ บ ริ ก ารแก่ ผู้ ม าสั ก การะ ราคาเริ่ ม ตั้ ง แต่ ชุ ด ละ 20 บาท ไปจนถึ ง 60
บาท(ส่วนใหญ่จะซื้อชุด 60 บาท เพราะมีครบชุดเลย) และยังมีีการจัดละครรำ
ละครชาตรี ให้ใครที่ต้องการจะว่าจ้างรำบูชาศาลหลักเมืองอยู่ด้านข้างอีกด้วย
(ป้าแกฮามาก)
ศาลหลักเมืองกรุงเทพมหานคร นั้นเป็นศาลที่สร้างขึ้นมาพร้อมกับ
การสถาปนากรุงรัตนโกสินทร์เป็นราชธานี ตามธรรมเนียมพิธีพราหมณ์ว่า
ก่อนที่จะสร้างเมืองจะต้องทำพิธียกเสาหลักเมืองในที่อันเป็นชัยภูมิสำคัญ
เพื่ อ เป็ น สิ ริ ม งคลแก่ บ้ า นเมื อ งที่ จ ะสร้ า งขึ้ น และได้ รั บ การปฏิ สั ง ขรณ์ อี ก
หลายครั้ง ในปี พ.ศ. 2523 มีการบูรณะซ่อมแซมครั้งใหญ่ เพื่อเตรียมการ
เฉลิมฉลองสมโภชกรุงรัตนโกสินทร์ ครบ 200 ปี พ.ศ. 2525 ศาลหลักเมือง
ได้รับการบูรณะอย่างสวยงาม ด้านทิศเหนือจัดสร้างซุ้มสำหรับประดิษฐาน
เทพารักษ์ทั้ง 5 คือ “เจ้าพ่อหอกลอง” มีหน้าที่ดูแลรับผิดชอบเหตุการณ์
ต่ า งๆ อั น เกิ ด ขึ้ น ในแผ่ น ดิ น เป็ น ต้ น ว่ า คอยรั ก ษาเวลาย่ ำ รุ่ ง ย่ ำ ค่ ำ
และเที่ยงคืน เกิดอัคคีภัย หรือมีข้าศึกศัตรูมาประชิดพระนคร “พระเสื้อเมือง”
มีหน้าที่คุ้มครอง ป้องกันทั้งทางบกและทางน้ำ คุมกำลังไพร่พลแสนยากร
รั ก ษาบ้ า นเมื อ งให้ ร่ ม เย็ น เป็ น สุ ข ปราศจากอริ ร าชศั ต รู ม ารุ ก ราน
“พระทรงเมือง” มีหน้าที่รักษาการปกครองและกระทรวง ทบวง กรมต่างๆ
ดู แ ลทุ ก ข์ สุ ข ของประชาชนให้ ร่ ม เย็ น เป็ น สุ ข สวั ส ดี “พระกาฬไชยศรี ”
เป็ น บริ ว ารพระยมมี ห น้ า ที่ น ำวิ ญ ญาณของมนุ ษ ย์ ผู้ ท ำบาปไปสู่ ย มโลก
และ“เจ้าพ่อเจตคุปต์” เป็นบริวารพระยม มีหน้าที่จดความชั่วร้ายของชาวเมือง
ที่ตายไปและอ่านประวัติผู้ตายเสนอพระยม

17. The Traveller : Review Nine Temples February 2012
30 City Pillar Shrine Bangkok 31
ศาลหลักเมืองกรุงเทพมหานคร
พระบาทสมเด็ จ พระพุ ท ธยอดฟ้ า จุ ฬ าโลกมหาราช
(ร.1) ได้โปรดเกล้าให้กระทำพิธียกเสาหลักเมือง เมื่อวันอาทิตย์
เดือน 6 ขึ้น 10 ค่ำ ตรงกับวันที่ 21 เมษายน ปีพุทธศักราช
2325 เวลา 6.54 นาฬิกา การฝังเสาหลักเมืองมีพิธีรีตองตาม
พระตำราที่เรียกว่า “พระราชพิธีนครฐาน” ใช้ไม้ชัยพฤกษ์ทำ
เป็ น เสาหลั ก เมื อ ง ประกั บ ด้ า นนอกด้ ว ยไม้ แ ก่ น จั น ทน์ ที่ มี
เส้นผ่าศูนย์กลางวัดที่โคนเสา 29 เซนติเมตร สูง 187 นิ้ว กำหนด
ให้ความสูงของเสาหลักเมืองอยู่พ้นดิน 108 นิ้ว ฝังลงในดินลึก
79 นิ้ว มีเม็ดยอดรูปบัวตูม สวมลงบนเสาหลัก ลงรักปิดทอง ล้วง
ภายในไว้เป็นช่องสำหรับบรรจุดวงชะตาเมือง
ต่ อ มาในรั ช สมั ย พระบาทสมเด็ จ พระจอมเกล้ า
เจ้ า อยู่ หั ว (ร.4) ทรงโปรดเกล้ า ให้ ขุ ด เสาหลั ก เมื อ งเดิ ม
และจั ด สร้ า งเสาหลั ก เมื อ งขึ้ น ใหม่ ท ดแทนของเดิ ม ที่ ช ำรุ ด
เป็นแกนไม้สัก ประกับนอกด้วยไม้ชัยพฤกษ์ 6 แผ่น สูง 108 นิ้ว
ฐานเป็นแท่นกว้าง 70 นิ้ว บรรจุดวงเมืองในยอดเสาทรงมัณฑ์ที่มี
ความสูงกว่า ๕ เมตร และอัญเชิญหลักเมืองเดิม และหลักเมืองใหม่
ป ร ะ ดิ ษ ฐ า น ใ น อ า ค า ร ศ า ล ห ลั ก เ มื อ ง ที่ ส ร้ า ง ใ ห ม่
มียอดปรางค์ ก่ออิฐฉาบปูนขาว ได้แบบอย่างจากศาลหลักเมือง
กรุงศรีอยุธยา เมื่อปีพุทธศักราช 2395

18. The Traveller : Review Nine Temples February 2012
32 Wat Phra Chetuphon Vimolmangklararm Wat Pho 33

19. The Traveller : Review Nine Temples February 2012
34 Wat Phra Chetuphon Vimolmangklararm Wat Pho 35
ไหว้พระนอนวัดโพธ
ิ์
อยู่ดีกินดีตลอดปี!
ขอพรเรื่องหน้าที่การงานกับศาลหลักเมืองกันเรียบร้อยแล้ว เ นื่ อ ง จ า ก เ ป็ น ที่ ร ว ม จ า รึ ก ส ร ร พ วิ ช า ห ล า ย แ ข น ง
เดินต่อมาอีกไม่ไกลนักด้านหลังของพระบรมมหาราชวังก็จะเป็นที่ และทางยู เ นสโก ได้ ขึ้ น ทะเบี ย นเป็ น มรดกความทรงจำโลกของภู มิ
ตั้งของ “วัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม” หรือชื่อเดิมว่า “วัดโพธาราม” ภาคเอเชียแปซิฟิก เมื่อ มีนาคม พ.ศ. 2551 และวันที่ 16 มิถุนายน
แต่ ค นส่ ว นใหญ่ จ ะติ ด เรี ย กว่ า “วั ด โพธิ์ ” ซึ่ ง ตามคติ โ บราณว่ า ไว้ 2554 ทางยู เ นสโก ได้ ขึ้ น ทะเบี ย นจารึ ก วั ด โพธิ์ จ ำนวน 1,440 ชิ้ น
“ร่มเย็นเป็นสุข” เป็นมรดกความทรงจำโลก ในทะเบียนนานาชาติ วัดพระเชตุพนวิมลมัง-
“วั ด พระเชตุ พ นวิ ม ลมั ง คลารามราชวรมหาวิ ห าร” ค ล า ร า ม ร า ช ว ร ม ห า วิ ห า ร ถื อ ไ ด้ ว่ า เ ป็ น วั ด ที่ มี พ ร ะ เ จ ดี ย์
หรือ “วัดโพธิ์” นั้นจัดเป็นพระอารามหลวงชั้นเอก และเป็นวัดประจำรัช ม า ก ที่ สุ ด ใ น ป ร ะ เ ท ศ ไ ท ย โ ด ย มี จ ำ น ว น ป ร ะ ม า ณ 9 9 อ ง ค์
กาลในรัชกาลที่ 1 เนื่องจากพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก พระเจดีย์ที่สำคัญ คือ พระมหาเจดีย์สี่รัชกาล ซึ่งเป็นพระมหาเจดีย์
มหาราช(ร.1) ทรงพระกรุณาโปรดเกล้า ฯ ให้สถาปนา “วัดโพธาราม” ประจำพระบาทสมเด็ จ พระพุ ท ธยอดฟ้ า จุ ฬ าโลกมหาราช(ร.1)
เป็นวัดหลวงข้างพระบรมมหาราชวัง ภายหลังวัดแห่งนี้ก็ได้ถือว่าเป็น พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย(ร.2) พระบาทสมเด็จพระนั่ง-
พระอารามหลวงประจำรัชกาลที่ 1 ภายในพระอุโบสถ ประดิษฐาน เกล้าเจ้าอยู่หัว(ร.3) และพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว(ร.4)
“พระพุทธเทวปฏิมากร” เป็นพระพุทธรูปปางสมาธิ ซึ่งรัชกาลที่ 1
ทรงอั ญ เชิ ญ มาจากวั ด ศาลาสี่ ห น้ า ด้ ว ยประสงค์ ตั้ ง มั่ น แน่ ว แน่ ว่ า
นี่จะเป็นพระนครอย่างถาวร และที่ใต้พระแท่นที่ประดิษฐานของ
“ พ ร ะ พุ ท ธ เ ท ว ป ฏิ ม า ก ร ” พ ร ะ ป ร ะ ธ า น ใ น พ ร ะ อุ โ บ ส ถ ยั ง
เป็ น ที่ บ รรจุ พ ระบรมอั ฐิ ข องพระองค์ ท่ า นไว้ ด้ ว ย วั ด แห่ ง นี้ ยั ง
เปรี ย บเสมื อ นเป็ น มหาวิ ท ยาลั ย แห่ ง แรกของประเทศด้ ว ย

20. The Traveller : Review Nine Temples February 2012
36 Wat Phra Chetuphon Vimolmangklararm Wat Pho 37

21. The Traveller : Review Nine Temples February 2012
38 Wat Phra Chetuphon Vimolmangklararm Wat Pho 39
พระพุทธไสยาสน์
พระนอนวัดโพธิ์
วิ ห ารพระพุ ท ธไสยาสน์ สร้ า งขึ้ น ในรั ช สมั ย
พ ร ะ บ า ท ส ม เ ด็ จ พ ร ะ นั่ ง เ ก ล้ า เ จ้ า อ ยู่ หั ว
( ร . 3 ) ใ น ค ร า ว ที่ ท ร ง โ ป ร ด ฯ ใ ห้ ข ย า ย พ ร ะ อ า ร า ม
ออกมาทางทิศเหนือ (เข้ามาซ้อนทับเขตวัดโพธารามเดิม
ที่ ถู ก ยุ บ ไ ป ก่ อ น ห น้ า นี้ ) โ ด ย พ ร ะ อ ง ค์ ท ร ง โ ป ร ด
ให้ พ ระองค์ เ จ้ า ลดาวั ล ย์ เ ป็ น แม่ ก องในการก่ อ สร้ า ง
ซึ่ ง ได้ ส ร้ า งพระพุ ท ธไสยาสขึ้ น ก่ อ น แล้ ว จึ ง สร้ า ง
พระวิ ห ารภายหลั ง โดยมี ข นาดเท่ า กั บ พระอุ โ บสถ
บริ เ วณผนั ง ของวิ ห ารนั้ น ด้ า นบนมี ภ าพเขี ย นสี เ รื่ อ ง
มหาวงศ์ และผนังระหว่างช่องหน้าต่าง เขียนภาพสีเกี่ยว
กับพระสาวิกาเอตทัคคะ 13 องค์ อุบาสกเอตทัคคะ 10 ท่าน
และอุบาสิกาเอตทัคคะ 10 ท่าน อยู่ด้วย
ภายในวิ ห ารประดิ ษ ฐานพระพุ ท ธไสยาสน์
ซึ่ ง เ ป็ น พ ร ะ พุ ท ธ รู ป ที่ ก่ อ อิ ฐ ถื อ ปู น
ปิ ด ท อ ง ทั่ ว ทั้ ง อ ง ค์ แ ล ะ มี ข น า ด ใ ห ญ่ เ ป็ น อั น ดั บ
3 ข อ ง ป ร ะ เ ท ศ คื อ ย า ว ถึ ง ส อ ง เ ส้ น ส า ม ว า ,
รองลงมาจากพระนอนจั ก รสี ห์ (ยาวสามเส้ น สามวา
สองศอก หนึ่งคืบ เจ็ดนิ้ว) และพระนอนวัดขุนอินทประมูล
(ยาวสองเส้ น ห้ า วา) โดยมี ลั ก ษณะพิ เ ศษ ได้ แ ก่
พระบาทซ้ายและขวาซ้อนเสมอกัน แต่ละข้าง กว้าง 1.5
เมตร ยาว 5 เมตร โดยที่พระบาทประดับมุกภาพมงคล 108
ประการ ตรงกลางเป็นรูปจักรตามตำรามหาปุริสลักขณะ
โดยลวดลายของมงคล 108 ประการนั้น เป็นการผสมผสาน
กันระหว่างคติความเชื่อที่รับมาจากชมพูทวีปและจีน

22. The Traveller : Review Nine Temples February 2012
40 Wat Phra Chetuphon Vimolmangklararm Wat Pho 41

23. The Traveller : Review Nine Temples February 2012
42 Wat Phra Chetuphon Vimolmangklararm Wat Pho 43
นอกจากพระเจดี ย์ ต่ า งๆแล้ ว รู ป
ปั้ น ฤ ๅ ษี ดั ด ต น ก็ มี ชื่ อ เ สี ย ง ไ ม่ แ พ้ กั น สำหรั บ ยั ก ษ์ ป ระจำวั ด โพธิ์ จ ริ ง ๆแล้ ว “ยั ก ษ์ วั ด โพธิ์ ” มี เ พี ย ง 2
และเมื่ อ ครั้ ง ที่ พ ระบาทสมเด็ จ พระพุ ท ธ- ตั ว เท่ า นั้ น คื อ ยักษ์กายสีแดง และ ยักษ์กายสีเขียว ที่อยู่ในส่วนของซุ้ม
ย อ ด ฟ้ า จุ ฬ า โ ล ก ไ ด้ ท ร ง โ ป ร ด ใ ห้ มี ก า ร ประตูทางเข้าพระมณฑป(หอไตรจตุรมุข)ในตู้สีแดงๆ ซึ่งมีลักษณะคล้าย
ป ฏิ สั ง ข ร ณ์ วั ด โ พ ธ า ร า ม พ ร ะ อ ง ค์ ท ร ง กั บ ยั ก ษ์ ใ นวรรณคดี เ รื่ อ งรามเกี ย รติ์ เช่ น เดี ย วกั บ “ยั ก ษ์ วั ด พระแก้ ว ”
ได้ ร วบรวมการแพทย์ แ ผนโบราณและศิ ล ป หากแต่มีขนาดเล็กกว่ามาก จึงทำให้หลายๆคนเข้าใจผิด คิดว่า “ลั่นถัน
วิ ท ยาการของกรุ ง ศรี อ ยุ ธ ยาเอาไว้ รวมทั้ ง นายทวารบาล”หรื อ ตุ๊ ก ตาสลั ก หิ น รู ป ทหารนั ก รบจี น ขนาดใหญ่ ที่ ยื น ถื อ
ได้ปั้นรูปฤๅษีดดตนในท่าต่าง ๆ ไว้ดวย ซึงจำนวน
ั ้ ่ ศาสตราวุธเฝ้าซุ้มประตูเข้า-ออกในเขตพุทธาวาสของวัดซึ่งมีอยู่ทั้งหมดรวม
ของรูปปั้นฤๅษีดัดตนที่สร้างในรัชกาลที่ 1 นั้น 32 ตัวนั้น คือ ยักษ์วัดโพธิ์ และหลายคนคงเคยได้ยินตำนาน “กำเนิดท่าเตียน”
ไม่ ท ราบจำนวนแน่ ชั ด ต่ อ มาในรั ช กาลที่ 3 ที่เล่าปากต่อปากกันมาว่า บริเวณท่าเตียนอันเป็นพื้นที่โล่งเตียนนั้นเป็นผล
ได้หล่อรูปปั้นฤๅษีดัดตนในท่าต่าง ๆ รวม 80 จากการต่อสู้ของ “ยักษ์วัดแจ้ง” กับ “ยักษ์วัดโพธิ์” ตำนานกำเนิดท่าเตียน
ท่า โดยใช้สังกะสีและดีบุก แทนการใช้ดินที่เสื่อม มีว่า ยักษ์วัดโพธิ์ซึ่งทำหน้าที่ดูแลวัดโพธิ์และยักษ์วัดแจ้งซึ่งทำหน้าที่ดูแล
สภาพได้ ง่ า ย นอกจากนี้ ยั ง มี ก ารแต่ ง โครง วั ด แจ้ ง หรื อ วั ด อรุ ณ ฯ ฝั่ ง ตรงข้ า มนั้ น ทั้ ง ๒ ตนเป็ น เพื่ อ นรั ก กั น วั น หนึ่ ง
สี่สุภาพเพื่ อ บรรยายสรรพคุณ ท่ าต่ างของฤๅษี ทางฝ่ายยักษ์วัดโพธิ์ไม่มีเงินจึงข้ามแม่น้ำเจ้าพระยาไปขอยืมเงินจากยักษ์
ดัดตนทั้ง 80 บทด้วย แต่เนื่องจากมีการเคลื่อน วั ด แจ้ ง พร้ อ มทั้ ง นั ด วั น ที่ จ ะนำเงิ น ไปส่ ง คื น เมื่ อ ถึ ง กำหนดส่ ง เงิ น คื น ในบริเวณนั้นเดือดร้อนจึงได้ลงโทษโดยการสาปให้ยักษ์ทั้ง 2
ย้ายรูปปั้น รวมทั้งมีการลักลอบเอารูปปั้นไปขา ยักษ์วัดโพธิ์กลับไม่ยอมจ่าย เบี้ยวเอาเสียดื้อๆยักษ์วัดแจ้งเมื่อรอแล้วรอเล่า กลายเป็ น หิ น แล้ ว ให้ ยั ก ษ์ วั ด โพธิ์ ท ำหน้ า ที่ ยื น เฝ้ า หน้ า พระ
ยบางส่วน ดังนั้น รูปปั้นที่อยู่ภายในวัดโพธิ์จึงมี จนทนไม่ไหวจึงตัดสินใจข้ามแม่น้ำเจ้าพระยามาทวงเงินคืนแต่ยักษ์วัดโพธิ์ อุ โ บสถและให้ ยั ก ษ์ วั ด แจ้ ง ทำหน้ า ที่ ยื น เฝ้ า พระวิ ห าร
เหลือเพียง 24 ท่าเท่านั้น ไม่ยอมให้ดังนั้น ในที่สุดยักษ์ทั้ง 2 ตนจึงเกิดการทะเลาะถึงขั้นต่อสู้กันแต่ วั ด แจ้ ง เรื่ อ ยมาทำให้ ช าวบ้ า นพากั น เรี ย กว่ า “ท่ า เตี ย น”
เพราะรูปร่างที่ใหญ่โตมหึมาและมีกำลังมหาศาลของยักษ์ทั้ง 2 ตนเมื่อต่อสู้ เรื่อยมาจนถึงทุกวันนี้ (โดยส่วนตัวผมชอบเรื่องเล่านี้มากเลย
กันจึงทำให้ต้นไม้ในบริเวณนั้นถูกยักษ์ทั้งสองเหยียบย่ำจนล้มตายลงหมด ละ)
หลังจากที่เลิกต่อสู้กันแล้วบริเวณที่ทั้งสองประลองกำลังกันนั้นจึงราบเรียบ จ า ก วั ด โ พ ธิ์ เ ดิ น อ อ ก ม า ยั ง “ ท่ า เ ตี ย น ”
กลายเป็นสถานที่ที่โล่งเตียนไปหมด ไม่มีอะไรเหลือเลย ครั้นเมื่อพระอิศวร เพิ่อที่จะนั่งเรือข้ามฟาก (3 บาท) ไปต่อยังจุดหมายของเรา
(พระศิวะ) ได้ทราบเรื่องราวการต่อสู้กันทำให้บรรดามนุษย์และสัตว์ทั้งหลาย นั่นก็คือ “วัดแจ่ง” หรือวัดอรุณฯ” นั่นเอง

24. The Traveller : Review Nine Temples February 2012
44 Wat Phra Chetuphon Vimolmangklararm Wat Pho 45

25. The Traveller : Review Nine Temples February 2012
46 Wat Phra Chetuphon Vimolmangklararm Wat Pho 47

26. The Traveller : Review Nine Temples February 2012
48 Wat Phra Chetuphon Vimolmangklararm Wat Pho 49
พระพุทธเทวปฏิมากร
พระพุ ท ธเทวปฏิ ม ากร เป็ น พระประธานในอุ โ บส
ถวั ด พระเชตุ พ น ฯ ศิ ล ปะอยุ ธ ยา ปางสมาธิ ขนาดหน้ า ตั ก
๕ ศอก คืบ ๔ นิ้วหรือ ๖๒ นิ้ว สูงถึงพระรัศมี ๗๙ นิ้ว วัสดุ
สำริดลงรักปิดทอง เดิมเป็นพระประธานอยู่ที่ วัดศาลาสี่หน้า
(วัดคูหาสวรรค์ปัจจุบัน) แขวงจังหวัดธนบุรี
เมื่ อ สมเด็ จ พระพุ ท ธยอดฟ้ า จุ ฬ าโลกมหาราช
ทรงสร้ า งวั ด โพธาราม ให้ เ ป็ น วั ด ใหญ่ ส ำหรั บ พระนคร
และได้ทรงขนานนามใหม่ว่า วัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม
พระองค์ได้ทรงเลือกหาพระพุทธรูป ที่มีพุทธลักษณะงามสมควร
เป็นพระประธานในพระอุโบสถของวัด จึงได้พบและเลือกพระ
พุทธรูปองค์นี้จากวัดศาลาสี่หน้า ดังกล่าว และเมื่อครั้งสร้าง
พระอุ โ บสถแล้ ว เสร็ จ จึ ง โปรดเกล้ า ให้ อั ญ เชิ ญ พระประธาน
จากวั ด ศาลาสี่ ห น้ า ธนบุ รี ม าบู ร ณะแล้ ว ประดิ ษ ฐานเป็ น พระ
ประธาน ได้ทรงทำพิธีบรรจุพระบรมธาตุแล้วถวายพระนาม
ว่ า “พระพุ ท ธเทวปฏิ ม ากร” และได้ ท รงสร้ า งพั ด แฉกขนาด
ใหญ่ถวายด้วย ต่อมาในรัชกาลที่ 4 โปรดฯ ให้อัญเชิญพระบรม
อั ฐิ พ ระบาทสมเด็ จ พระพุ ท ธยอดฟ้ า ฯที่ พ ระเจ้ า ลู ก เธอที่ รั บ
ไปสั ก การะสิ้ น พระชนม์ แ ล้ ว ขาดผู้ พิ ทั ก ษ์ รั ก ษามาบรรจุ ใ น
พุทธอาสน์ของพระพุทธเทวปฏิมากร ที่ผ้าทิพย์ฐานชั้นบนจึง
ประดั บ ลายอุ ณ าโลมซึ่ ง เป็ น ตราพระราชลั ญ จกรในพระบาท
สมเด็ จ พระพุ ท ธยอดฟ้ า ฯ รวมทั้ ง มี น พปฎลมหาเศวตรฉั ต ร
ประดับเหนือองค์พระด้วยวัดพระเชตุพนฯนับเป็นวัดสำคัญของ
กรุงรัตนโกสินทร์วัดหนึ่ง พระพุทธเทวปฏิมากรก็เช่นเดียวกัน
จึ ง ได้ รั บ การบู ร ณะปฏิ สั ง ขรณ์ จ ากพระมหากษั ต ริ ย์ ใ น
พระราชจักรี วงศ์มาโดยตลอด ในรัชกาลปัจจุบันได้มีการบูรณะ
ปฏิ สั ง ขรณ์ ค รั้ ง ใหญ่ ใ นโอกาสเฉลิ ม พระชนมพรรษาครบ 60
พรรษาเมื่อปี 2530 และรัชมังคลาภิเษกในปี 2531 พระบาท
สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงพระราชศรัทธาถวายฉัตรผ้าตาดทอง
9 ชั้นและถวายผ้าห่มตาดทองประดับพระปรมาภิไธยย่อ ภปร
แด่”พระพุทธเทวปฏิมากร”ด้วย

27. The Traveller : Review Nine Temples February 2012
50 Wat Phra Chetuphon Vimolmangklararm Wat Pho 51

28. The Traveller : Review Nine Temples February 2012
52 Wat Arun Rajwararam Temple of the Dawn 53

29. The Traveller : Review Nine Temples February 2012
54 Wat Arun Rajwararam Temple of the Dawn 55
ชีวิตรุ่งโรจน์ทุกคืนวัน
เมื่ อ ข้ า มฝั่ ง มาแล้ ว ก็ จ ะสามารถเดิ น เข้ า วั ด มาได้ เ ลย การเดิ น ทางมายั ง “วั ด อรุ ณ ราชวรารามราชวรมหาวิ ห าร” หรื อ “วั ด แจ้ ง ”
นั้นสามารถมาได้สองทางคือ นั่งเรือข้ามมาจากฝั่งพระนคร ตรงท่าช้า หรือทางรถยนต์ถนนฝั่งธนบุรี คติของวัดนี้คือ “ชีวิตรุ่งโรจน์ทุกคืนวัน”
“วัดอรุณราชวราราม” หรือ “วัดแจ้ง” นั้นเป็นวัดโบราณสร้างมาตั้งแต่สมัยอยุธยา ตั้งอยู่ทางทิศตะวันตกของฝั่งแม่น้ำเจ้าพระยา
เดิมเรียกว่า “วัดมะกอก” ตามชื่อตำบลบางมะกอกซึ่งเป็นตำบลที่ตั้งวัด ภายหลังเปลี่ยนเป็น “วัดมะกอกนอก” เพราะมีวัดสร้างขึ้นใหม่ในตำบล
เดียวกันแต่อยู่ลึกเข้าไปในคลองบางกอกใหญ่ชื่อ “วัดมะกอกใน” ต่อมาเมื่อสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชมีพระราชประสงค์จะย้ายราชธานี
มาตั้ง ณ กรุงธนบุรีจึงเสด็จกรีฑาทัพล่องลงมาทางชลมารคถึงหน้าวัดมะกอกนอกนี้เมื่อเวลารุ่งอรุณพอดี จึงทรงเปลี่ยนชื่อวัดมะกอกนอกเป็น
“วัดแจ้ง” เพื่อเป็นอนุสรณ์แห่งนิมิตที่ได้เสด็จมาถึงวัดนี้เมื่อเวลาอรุณรุ่ง(แต่ก็มีบางกระแสว่าชื่อ “วัดแจ้ง” นี้ตั้งมาตั้งแต่ต้น) เมื่อพระเจ้าตากสิน
มหาราชโปรดให้ย้ายราชธานีจากกรุงศรีอยุธยามาตั้ง ณ กรุงธนบุร ีและได้ทรงสร้างพระราชวังใหม่ มีการขยายเขตพระราชฐาน เป็นเหตุให้วัด
แจ้งตั้งอยู่กลางพระราชวังจึงไม่โปรดให้มีพระสงฆ์จำพรรษา นอกจากนั้นในช่วงเวลาที่กรุงธนบุรีเป็นราชธานี ถือกันว่าวัดแจ้งเป็นวัดคู่บ้านคู่เมือง
เนืองจากเป็นวัดทีประดิษฐาน “พระแก้วมรกต” และ “พระบาง” ซึงสมเด็จพระยามหากษัตริยศก (พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช)
่ ่ ่ ์ ึ
ได้อัญเชิญพระพุทธรูปสำคัญ 2 องค์นี้มาจากลาวในคราวที่เสด็จตีเมืองเวียงจันทน์ได้ โดยโปรดให้อัญเชิญ “พระแก้วมรกต” และ “พระบาง”
ขึ้นประดิษฐานไว้ในมณฑป และมีการสมโภชใหญ่ 7 คืน 7 วัน (ในปี พ.ศ. 2327 พระแก้วมรกตได้ย้ายมาประดิษฐาน ณ วัดพระศรีรัตนศาสดาราม
ในพระบรมหาราชวัง ส่วนพระบางนั้นสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกได้โปรดพระราชทานคืนไปนครเวียงจันทน์ไป)

30. The Traveller : Review Nine Temples February 2012
56 Wat Arun Rajwararam Temple of the Dawn 57
ที่ บ ริ เ วณโดยรอบพระอุ โ บสถมี ซุ้ ม ใบเสมา 8 ซุ้ ม
ในเสมาเป็นใบคู่ทำด้วยหินสลักลวดลายงดงามประดิษฐานอยู่
ในซุ้มหินอ่อน ทำเป็นรูปบุษบกยอดเจดีย์ย่อเหลี่ยมไม้สิบสอง
สูง 2 วา 1 ศอก ระหว่างซุ้มใบเสมามีสิงโตหินแบบจีนตัวเล็ก
112 ตั ว ตั้ ง อยู่ บ นแท่ น มี เ หล็ ก ยึ ด แท่ น ให้ ติ ด กั น โดยตลอด
เว้นแต่ช่องตรงกับบันไดพระอุโบสถ ริมช่องว่างนั้นมีตุ๊กตาหินรูป
คนจีนนั่งบนเก้าอี้หน้าสิงโตจีนอีกช่องละ2 ตัว 8 ช่อง รวมเป็น
16 ตัว
ในสมั ย พระบาทสมเด็ จ พระนั่ ง เกล้ า เจ้ า อยู่ หั ว
นั้ น ยั ง ได้โ ปรดให้ พ ระยาราชสงครามเป็ น นายงานอำนวยการ
รัชกาลที่ 3 ได้ทรงปฏิสังขรณ์วัดอรุณฯ ใหม่หมดทั้งวัด พร้อม
ปฏิ สั ง ขรณ์ พ ระปรางค์ องค์ ใ หญ่ และเมื่ อ เสร็ จ เรี ย บร้ อ ยแล้ ว
ทั้ ง โปรดให้ ล งมื อ ก่ อ สร้ า งพระปรางค์ ต ามแบบที่ ท รงคิ ด ขึ้ น
จึ ง โปรดให้ มี ก ารฉลองใหญ่ ร วม 3 งานพร้ อ มกั น เป็ น เวลา 9
จนสำเร็จเป็นพระเจดีย์สูง 1 เส้น 13 วา 1 ศอก 1 คืบ กับ 1 นิ้ว
วั น คื อ งานฉลองพระไชยนวรั ฐ งานบำเพ็ ญ พระราชกุ ศ ล
ฐานกลมวัดโดยรอบได้ 5 เส้น 37 วา และให้ยืมมงกุฎที่หล่อ
พระชนมายุ ส มมงคล คื อ มี พ ระชนมายุ เ สมอพระบาท
สำหรับพระพุทธรูปทรงเครื่องที่จะเป็นพระประธาน “วัดนางนอง”
สมเด็ จ พระพุ ท ธเลิ ศ หล้ า นภาลั ย และ งานฉลองพระปรางค์
มาติดต่อบนยอดนภศูลซึ่งการก่อสร้างและปฏิสังขรณ์สิ่งต่าง ๆ
ต่ อ มาใน รั ช สมั ย พระบาทสมเด็ จ พระปรมิ น ทรมหาภู มิ พ ล
ภายในวัดอรุณฯ นี้สำเร็จลงแล้ว แต่ยังไม่ทันมีงานฉลองก็สิ้นรัช
อดุ ล ยเดช รั ช กาลที่ 9 มี ก ารบู ร ณะปฏิ สั ง ขรณ์ ห ลายอย่ า ง
กาลที่ 3 ในปี พ.ศ. 2394
โดยเฉพาะพระปรางค์วัดอรุณฯ ได้รับการปฏิสังขรณ์ เป็นการ
ใหญ่มีการประกอบพิธีบวงสรวงก่อนเริ่มการบูรณะพระปรางค์ใน
เ มื่ อ พ ร ะ บ า ท ส ม เ ด็ จ พ ร ะ จ อ ม เ ก ล้ า เ จ้ า อ ยู่ หั ว
วันพุธที่ 27 ธันวาคม 2510 และการบูรณะก็สำเร็จด้วยดีดังเห็น
รั ช ก า ล ที่ 4 เ ส ด็ จ เ ถ ลิ ง ถ วั ล ร า ช ส ม บั ติ พ ร ะ อ ง ค์
เป็นสง่างามอยู่จนทุกวันนี้
ได้ โ ปรดให้ ส ร้ า งและปฏิ สั ง ขรณ์ สิ่ ง ต่ า ง ๆ ในวั ด อรุ ณ ฯ
เพิ่มเติมอีกหลายอย่าง ทั้งยังได้อัญเชิญพระบรมอัฐิของพระบาท
สมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย มาบรรจุไว้ที่พระพุทธอาสน์ของ
พระประธานในพระอุโบสถที่พระองค์ ทรงพระราชทานนามว่า
“พระพุ ท ธธรรมมิ ศ รราชโลกธาตุ ดิ ล ก” และเมื่ อ ได้ ท รงปฏิ สั ง
ขรณ์เสร็จเรียบร้อยแล้ว จึงได้พระราชทานนาม วัดเสียใหม่ว่า
“วัดอรุณราชวราราม” ดังที่เรียกกันมาจนถึงปัจจุบัน
ครั้นถึงสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
รัชกาลที่ 5 เกิดเพลิงไหม้พระอุโบสถ จึงโปรดเกล้าฯ ให้ปฏิสังขรณ์
พระอุโบสถใหม่เกือบทั้งหมด โดยได้โปรดให้กรมหมื่นปราบ
ปรปักษ์เป็นแม่กองในการบูรณะ และโปรดเกล้าฯให้นำเงิน ที่
เหลือจากการบริจาคของพระบรมวงศานุวงศ์ไปสร้างโรงเรียน
ตรงบริเวณกุฎีเก่า ด้านเหนือ ซึ่งชำรุดไม่มีพระสงฆ์อยู่เป็นตึก
ใหญ่แล้วพระราชทานนามว่า “โรงเรียนทวีธาภิเศก” นอกจาก

31. The Traveller : Review Nine Temples February 2012
58 Wat Arun Rajwararam Temple of the Dawn 59

32. The Traveller : Review Nine Temples February 2012
60 Wat Arun Rajwararam Temple of the Dawn 61
พระพุทธธรรมมิศรราชโลกธาตุดิลก
พระประธานในพระอุโบสถ พระบาทสมเด็จพระมงกุฏ
เกล้ า เจ้ า อยู่ หั ว ถวายพระนามว่ า “พระพุ ท ธธรรมมิ ศ ร
ราชโลกธาตุดิลก” หล่อในรัชกาลที่ 2 กล่าวกันว่าพระบาทสมเด็จ
พระพุทธเลิศหล้านภาลัย ทรงปั้นหุ่นพระพักตร์ด้วยพระองค์
เ อ ง เ ป็ น พ ร ะ พุ ท ธ รู ป ป า ง ม า ร วิ ชั ย ห น้ า ตั ก ก ว้ า ง 3
ศอกคื บ ประดิ ษ ฐานเหนื อ แท่ น ไพที่ บนฐานชุ ก ชี ที่
พระพุ ท ธอาสน์ พ ระประธาน พระบาทสมเด็ จ พระจอมเกล้ า
เจ้าอยู่หัว โปรดให้อัญเชิญพระบรมอัฐิรัชกาลที่ 2 มาบรรจุไว้
ต่อมาเกิดอัคคีภัยไหม้พระอุโบสถ พระบาทสมเด็จพระจุลจอม
เกล้ า เจ้ า อยู่ หั ว ได้รี บ เสด็จพระราชดำเนิ น มาอำนวยการดั บ
เพลิงด้วยพระองค์เอง และอัญเชิญพระบรมอัฐิสมเด็จพระบรม
อั ย กาธิ ร าชออกไปได้ ทั น เพลิ ง ไหม้ ห ลั ง คาพระอุ โ บสถหมด
จึงโปรดให้พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นปราบปรปักษ์เป็นแม่กอง
ปฏิสังขรณ์พระอุโบสถให้คือดีดังเดิม และสมเด็จเจ้าฟ้ากรมพร
ะบานริศรานุวัดติวงศ์ก็ประทานความเห็น ในการซ่อมภาพจิตร
กรรมฝาผนังในพระอุโบสถ ให้รักษาของเก่าไว้อย่างดีที่สุด และ
ภาพที่จะเขียนซ่อมใหม่ก็ให้กลมกลืนกับภาพเดิม

33. The Traveller : Review Nine Temples February 2012
62 Wat Arun Rajwararam Temple of the Dawn 63

34. The Traveller : Review Nine Temples February 2012
64 Wat Arun Rajwararam Temple of the Dawn 65

35. The Traveller : Review Nine Temples February 2012
66 Wat Arun Rajwararam Temple of the Dawn 67

36. The Traveller : Review Nine Temples February 2012
68 Wat Arun Rajwararam Temple of the Dawn 69

37. The Traveller : Review Nine Temples February 2012
70 Wat Arun Rajwararam Temple of the Dawn 71

38. The Traveller : Review Nine Temples February 2012
72 Wat Kalayanamitr Varamahavihara Wat Kanlaya 73

39. The Traveller : Review Nine Temples February 2012
74 Wat Kalayanamitr Varamahavihara Wat Kanlaya 75
จากวัดอรุณฯ สามารถเดินต่อมายัง “วัดกลัยา” ได้ไม่ไกลนัก แต่เสาร์ - อาทิตย์
จะมีเรือบริการ รับส่ง 3 วัด คือ จาก วัดอรุณฯ - วัดกัลยา - วัดระฆัง โดยค่าบริการ 30 บาท
ส่วน คติประจำของวัดนี้คือ “เดินทางปลอดภัย”
“วัดกัลยาณมิตรวรมหาวิหาร” หรือที่ชาวบ้านเรียกกันติดปากว่า “วัดกัลยาณมิตร”
หรือ “วัดกลัยาณ์” เป็นพระอารามหลวง ชั้นโท ขนิดมหาวรมิหาร สร้างขึ้นในสมัยพระบาท
สมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 3 โดย “เจ้าพระยานิกรณ์บดินทร์” (โต กัลยาณมิตร)
แต่เดิมท่านมีนามว่า “โต แซ่อึ่ง” เป็นต้นสกุลกัลยาณมิตร เป็นพ่อค้าทำการค้าขายแลกเปลี่ยน
กับพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 3 อย่างซื่อสัตย์จนสนิทเป็นมิตรกัน ในเวลา
ต่อมาเจ้าพระยานิกรณ์บดินทร์จึงได้อุทิศบ้านและที่ดินสร้างวัดขึ้นมาครั้นเมื่อสร้างเสร็จแล้วจึง
ถวายแด่ พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 3 เนื่องจากมีความสัมพันธ์เป็นมิตรที่
ดีต่อกัน รัชกาลที่ 3 จึงได้พระราชทานนามให้วัดแห่งนี้ว่า “วัดกัลยาณมิตร”
พระอุโบสถเป็นที่ประดิษฐานพระพุทธรูปปางปาลิไลยก์ (ป่าเลไลย์) ซึ่งรัชกาลที่
3 ทรงสร้างพระราชทาน เป็นวัดเดียวในประเทศไทยที่มีพระประธานเป็นพระพุทธรูปปาง
ปาลิ ไ ลยก์ ภายในมี ภ าพจิ ต รกรรมฝาผนั ง แสดงพุ ท ธประวั ติ และแสดงชี วิ ต ชาวบ้ า นใน
สมัยรัชกาลที่ 3 และยังมีหอพระธรรมมณเฑียรเถลิงพระเกียรติ เป็นที่เก็บพระไตรปิฎก
สมั ย รั ช กาลที่ 4 หน้ า พระวิ ห ารหลวงยั ง มี ห อระฆั ง ที่ เ พิ่ ง สร้ า งใหม่่ สำหรั บ ไว้ ร ะฆั ง ยั ก ษ์
มีขนาดใหญ่ที่สุดในประเทศไทย ทางเข้าวัดมีเจดีย์หิน ทำมาจากเมืองจีน เรียกว่า “ถะ”
เป็นศิลปะจีนที่งดงามมาก