1. Ռուբայաթներ: Ի՞նչ է ռուբայաթը
«Ռուբայի» արաբերեն բառ
է, որը նշանակում է
քառապատկված:
Ռուբայաթները
բանաստեղծության մի
տեսակ են. դրանք արևելյան
ոճի քառյակներ են:
Ռուբայները բնորոշ են
աշուղական
քնարերգությանը:
Ռուբայները երկու բեյթ
(երկու տողից բաղկացած
չափածո
ստեղծագործություն) է և
երկու հանգ:
2. Ռուբայներում հանգավորվում են
առաջին, երկրորդ և չորրորդ տողերը:
Հանգավորումը լինում է նույն բառի
տեսքով, այսինքն միևնույն բառը (կամ
բառախումբը) կրկնվում է առաջին,
երկրորդ և չորրորդ տողներում:
Կրկնվող բառը կամ բառերի խումբը
կոչվում է ռեդիֆ, իսկ ռուբայների
շարքը` ռուբայաթ: Երրորդ տողը
սովորաբար մնում է չհանգավորված,
բայց որոշ ռուբայներում հանգավորված
է նաև երրորդ տողը:
3. Աշուղական ռուաբայ
Ռուբայաթի մի տեսակ է աշուղական ռուբայը,
որը ունի երաժշտական եղանակ: Աշուղական
ռուբայը ընդգրակված է աշուղական բարդ
երգատեսակների մեջ` ռուբայի դիվանի, ռուբայի
բայաթի, թասնիբ: Հայ աշուղերգության մեջ
աշուղական ռուբայ է ստեղծել Սայաթ-Նովան,
հայ բանաստեղծներից` Եղիշե Չարենցը:
4. Ամռան անուշ, հուրհրատող տո՛թ ես,
ջան,—
Նախշուն՝ նռան ու նարնջի հո՛տ ես,
ջան,
Երբ խստադեմ ի՛նձ ես նայում դու
հանկարծ —
Ասես սրտիս մահվան դաժան բո՛թ ես,
ջան...
5. Ռուբայաթները արտահայտում են
հեղինակի խոհերը, զգացմունքները,
թախիծը: Դրանց հիմնական ասելիքը
սիրած էակին գովաբանելն է:
Ռուբայաթները ինքնամոռաց
փառաբանում և սրբացնում են ինչ-որ
կերպար: Ռուբայաթներում ընդունված
է փառաբանել կնոջը, ընկածին,
թույլին, հիվանդին, զոհվածին,
հերոսին:
6. Ինչո՞վ է ռուբայը տարբերվում
քառյակից
Առաջին հայացքից քառյակը և ռուբայը
նույն բանաստեղծական ժանր են,
սակայն նրանց մեջ կան էական
տարբերություններ: Ռուբայներում
հանգավորվում է առաջին, երկրորդ և
չորրորդ տողերը, քառյակներում` բոլորը:
Ռուբայները ներկայացնում են հեղինակի
հույզերը, արտահայտում է վերջինիս
զգացմունքները, երբեմն դրանք չունեն
իմաստ, և ընտրյալին ուղղված
հաճոյախոսություններ են: Քառյակները
խոհափիլիսոփայական են, և մտածելու
առիթ են տալիս:
7. Հայ գրականության մեջ քառյակների
վարպետն է Թումանյանը:
Հին աշխարհքը ամեն օր
Հազար մարդ է մտնում նոր,
Հազար տարվան փորձն ու գործ
Ըսկսում է ամեն օր։
Ա՛նց կացա՜ն…
Օրերս թռան, ա՛նց կացա՜ն.
Ախ ու վախով, դարդերով
Սիրտըս կերա՜ն, ա՛նց կացա՜ն։
Երազումս մի մաքի
Մոտս եկավ հարցմունքի.
― Աստված պահի քո որդին,
Ո՞նց էր համը իմ ձագի…
