1. ទំព័រ 1
ការពង្រីកពូជដំណំឈ ើហូបផ្លែ
១. ស្ថា នភាពដំណំឈ ើហូបផ្លែ
ឈ ើហូបផ្លែមានសារៈសំខាន់ចំឈ ោះមនុសស សត្វ និងសងគមជាត្ិទំងមូល គឺជាប្បភពលតល់នូវជីវជាត្ិ ឈលសងៗ ដូចជា
អងគធាត្ុផ្រ៉ែ អងគធាត្ុសរីរាងគ ផ្ដលជាអងគធាត្ុចំបាច់សប្មាប់មនុសសនូវដំឈណ្ើរបណ្តូ ររូបធាត្ុ។
ឈៅសាច់ផ្លែផ្ដលអាចហូបបាន (Partie mangeable) ចំឈ ោះផ្លែឈ ើភាគឈប្ចើនមានអងគធាត្ុផ្រ៉ែចំនួនពី ០.៤-០.៩%
ផ្ដលក្នុងចំនួនឈនោះមានជាង ៦០ ធាត្ុដូចជាៈ K, Na, ae, Mg, Fo, P, S, Si, el, eu, B, I, និង ធាត្ុឈលសងៗឈទៀត្។
ផ្លែឈ ើ គឺជាប្បឈភទអងគធាត្ុផ្ដលមានលក្ខណ្ៈជាបាស ឈហើយអាចបនាបនូវសារធាត្ុអាសុីត្ ផ្ដល មានឈៅក្នុងខ្ែើន
មនុសស និងមានលទធភាពរក្ាភាពជាបាសឈៅក្នុងខ្ែើនមនុសសប្ត្ឹមក្ប្មិត្ ៧៤។ ផ្លែឈ ើសំបូរ ឈៅឈោយជាត្ិ Ca និង
ជាត្ិ Fe ផ្ដលលតល់លក្ខណ្ៈលអប្បឈសើរដល់ជាលិកាឆ្អឹង ឈអមូក្ែូប៊ីនននឈាម។ ឈៅក្នុងផ្លែមានជាត្ិសករមួយចំនួនដូចជាៈ
ហ្រហវូក្ត្ូស ក្ែុយក្ូស សាការ៉ែូស។
ការពិឈសាធន៍ប្សាវប្ជាវបានឲ្យដឹងថាឈៅក្នុងផ្លែឈ ើមានជាត្ិមួយចំនួនដូចជាៈ ជីវជាត្ិ A, B, B2, B6, C, PP និង
ជីវជាត្ិឈលសងៗឈទៀត្ ផ្ដលសប្មើយលដល់បណ្តូ ររូបធាត្ុផ្ដលការ រសក្មមភាពននសារ ងគកាយ និងការការ រសាា ន
ភាពរបស់ប្បព័នធសរនសប្បសាទ និងសរនសឈាម។ ផ្លែឈ ើមួយចំនួនមានលក្ខណ្ៈជាថាន ំ ពាបាលដូចជា ជំងឺឈបោះដូង
និងប្ក្ពោះជាឈដើម។ ឈៅផ្លនក្ឧសាហក្មមផ្លែ ី គឺជាវត្ាុធាត្ុឈដើមមួយយងសំខាន់ ឈគអាចយក្វាមក្ឈធវើជាដំណាប់ឈប្ក្ៀម
ជាផ្លែឈ ើក្ំបុង ទឹក្ដមផ្លែ ឺធមមជាត្ិ និងជាចំណ្ី អាហារឈលសងៗ សំរាប់បរិឈភាគក្នុងប្បឈទស និងនំឈចញឈៅឈប្ៅ
ប្បឈទស...។
ទីលារក្សិក្មមជាលក្ខណ្ៈវិនិចឆ័យឈៅឈលើការអនុវត្តលអប្បឈសើរក្នុងវិស័យក្សិក្មម ឈ លគឺ មុខ្របរក្សិក្មមផ្ត្មតង
ដូឈចនោះទីលារប្ត្ូវផ្ក្ប្ទង់សមប្សបឈៅនឹងផ្លនក្ខាងក្នុងននឈោលការទំងឡាយសប្មាប់អភិវឌ្ឍន៍ក្សិក្មម។
មាងវិញឈទៀត្ទសសនៈទនឈៅឈលើទីលារក្សិក្មមសប្មាប់ក្សិក្រមានន័យថា ការលក្់លលិត្លលរបស់ោត្់សប្មាប់
មើ ញ គឺជាការសតុក្លលិត្លលការផ្ក្នចនលលិត្លលឲ្យឈៅជាប្បភពលលិត្លលមួយផ្ដលការឈប្បើប្បាស់ចុងឈប្កាយប្ត្ូវ
ការដឹក្ជញ្ជើនឈៅលក្់រាយ និងលសពវលាយសប្មាប់លក្់។ សក្មមភាពទំងឈនោះឈហើយគឺជាផ្លនក្មួយននដំឈណ្ើរការទីលារ។
យងណាមិញសហគមន៍អាឈមរិចក្៏យល់ឈ ើញថា ជាដំឈណ្ើរការននសក្មមភាពមនុសសលគត្់លគង់ដល់អនក្ឈប្បើប្បាស់ និងការ
លគត្់លគង់ក្ត្តត លលិត្ក្មមដល់ក្សិោា នលងផ្ដរ។

2. ទំព័រ 2
២. ការពឈង្រើកពូជតាមរយៈការតង្តួយ
វិធីសាហ្រសតឈនោះជាវិធីមួយផ្ដលឈគនិយមចូលចិត្តបំលុត្នឈពលបចុុបន្ននឈនោះ ឈប្ ោះវាឈធវើឲ្យរុក្ខជាត្ិមាន ប្បព័នធឫសប្គប់
ប្ោន់មានក្ំលំងមាំមួនឈហើយក្ូនសាវ យអាចរស់បានឈប្ចើនឆ្ន ំ ។
២.១. លកខណៈទូឈៅននការពឈង្រើកពូជតាមរយៈការតង្តួយ
២.១.១. សម្ភា រៈកនុរការតង្តួយ
• កាំបិត្
• សកុត្
• ក្នហ្រនត
• ប្ត្ើយពូជ
• ក្ូនទប្ម
២.១.២. ការឈង្ជើសឈរើសឈដើមទង្ម
ចំឈ ោះវិធីឈនោះជាទូឈៅឈគឈប្ជើសឈរីសគល់ទប្មជាគល់ក្នុងប្សុក្ផ្ដលមានអាយុកាល ៦-១២ ផ្ខ្ ផ្ដលជាប្បឈភទ
ពូជធន់ប្ទំជំងឺ និងត្ំបន់ោំដុោះ ។

3. ទំព័រ 3
២.១.៣. ការឈង្ជើសឈរើសផ្មកពូជ
ផ្មក្ពូជផ្ដលប្ត្ូវឈប្ជើសឈរីសជាផ្មក្ពូជ ផ្ដលមានផ្លែឈប្ចើនមានត្នមែខ្់ស់ឈៅឈលើទីលារ និងជាពូជផ្ដលមាន
រយៈឈពលដុោះលូត្លស់ខ្ែី ឆ្ប់ឲ្យលលឈហើយប្ត្ូវមានអាយុប្បហាក្់ប្បផ្ហល និងឈដើមទប្ម ។
២.១.៤. វិធីសាហ្រសតអនុវត្តន៍
 ចិត្ឈដើមទប្មជារាងមុខ្ពនែ ក្ ក្ផ្នែងផ្ដលប្ត្ូវចិត្ឈចៀរមានប្បផ្វង ១០-១៥ ស.ម ពីគល់ទប្ម ប្បផ្វងននការ
ចិត្ឈចៀរ ៣-៥ ស.ម។ ចិត្ផ្មក្ពូជជារាងបញ្ឆិត្ផ្ដលចិត្ពីឈប្កាមឈ ើងឈៅឈលើជឈប្ៅននការចិត្ឈចៀរគឺ ១/៣ ននសាច់
ឈ ើ ប្បផ្វងននការចិត្ឈចៀរគឺ ៣-៥ ស.ម ដូចការចិត្ឈដើមទប្មផ្ដរ។
 យក្ឈដើមទប្មឈៅសក្បញ្ុូលបំឈៅឈោយលុិត្លជង់ ឈោយនលយងណាឲ្យផ្លនក្ទំងពីរប្ត្ើត្សុីោន (ឲ្យប្សទប់
ក្ំប៊ីយូមសុីោន ផ្ត្មាខ ងក្៏ជាការលអផ្ដរ)។
 យក្សកុត្មក្រុុំឲ្យជិត្លអឈៅមុខ្ត្ំណ្ររបស់ឈយើងឈដើមន្ីក្ុំឲ្យប្ជាបទឹក្ ឬ ខ្យល់ចូល មាងវិញឈទៀត្ការ រក្ុំ
ឲ្យវារឈងគៀក្ចុោះឈ ើងឈោយសារខ្យល់បក្់ ឬ ឈោយសារការអប្ងើនឈលសងៗឈទៀត្។ រយៈឈពល ២៥ នងៃ ឈប្កាយមក្ឈយើង
ចប់ឈលតើមឈធវើការប្សាយចំណ្ង ឈដើមន្ីពិនិត្យឈមើលមុខ្ដំណ្ររបស់វា ឈបើឈយើងសឈងកត្ឈ ើញវា ប្ត្ើត្សុីោន ឈហើយឈនោះឈយើង
ប្ត្ូវចងវាឈ ើងវិញ ឈហើយចប់ឈលតើមសាក្ផ្មក្ពូជឈោយគិត្ពីសបាត ហ៍ទី ១ ឈគលក្់ប្ត្ឹមផ្ត្ ១/៣ ននសាច់ឈ ើផ្ត្
បុឈណាណ ោះ សបាត ហ៍ទី ២ លក្់ ២/៣ ននសាច់ឈ ើ ឈហើយសបាត ហ៍ទី ៣ ឈទើបឈគឈធវើការ ផ្តត ច់ ឈហើយយក្វាឈៅលាំឈៅក្នុង
ក្ឈនោ ងឈដើមន្ីឈប្ត្ៀមយក្ឈៅោំដុោះ។ ការលាំឈៅក្នុងក្ឈនោ ងគួរយក្ចំណារ ឫសសីឈោត្ក្នុងក្ឈនោ ងឈដើមន្ីចងឈផ្តអ បឲ្យជាប់
និងក្ូនរុក្ខជាត្ិឈនោះការ រក្ុំឲ្យរឈងគើផ្ដលជាឈហត្ុបណាត លឲ្យក្ូន រុក្ខជាត្ិឈយើងអាចងាប់បាន។

4. ទំព័រ 4
២.២. ការតង្តួយពីចំឈហៀរ
ជាដំបូងឈគប្ត្ូវឈប្ជើសឈរីសគល់ទប្ម ជាពូជក្នុងប្សុក្ផ្ដលមានអាយុពី ៦-១២ ផ្ខ្។
 វិធីស្ថស្រសតអនុវតត
- ចិត្ឈដើមទប្មជារាងបញ្ឆិត្ពីឈលើចុោះឈប្កាមប្បផ្វងប្បមាណ្ ៥ ស.ម
- កាត្់ប្ត្ើយបំឈៅប្បផ្វង ១០ ស.ម ជាប្ត្ើយផ្ដលប្ក្ពុំលអ
- ឈបោះយក្សែឹក្ឲ្យអស់
- ចិត្ប្ត្ើយបំឈៅជារាងក្នោុយអនោង់ប្បផ្វង ៥ ស.ម
- យក្ប្ត្ើយមក្សក្បញ្ុូលឈៅឈដើមទប្មឲ្យផ្លនក្ទំងពីរប្ត្ើត្សុីោន លអ
- យក្សកុត្មក្រុុំឲ្យជិត្ ឈដើមន្ីការ រក្ុំឲ្យខ្យល់ ឬទឹក្ចូល
- រក្ាទុក្ក្នុងមែប់រយៈឈពល ១០-១៥ នងៃ ឈដើមន្ីពិនិត្យត្តមោនឈបើប្ត្ើយឈៅឈខ្ៀវឈគប្ត្ូវវោះសកុត្ប្ត្ង់ ពនែក្ប្ត្ើយ
បនតិចឈដើមន្ីឲ្យប្ត្ើយមានលទធភាពដុោះលូត្លស់បានលអ និងវោះខាងឈប្កាមបនតិចឈដើមក្ុំឲ្យដក្់ទឹក្ប្ត្ង់ ក្ផ្នែង
ខាងឈប្កាមមុខ្ដំណ្រ ។
ជំហានទី ១ ឈចៀរឈដើមទប្មផ្លនក្ពីចំឈហៀងបញ្ឆិត្ចុោះឈប្កាម
ឈៅឲ្យឈប្ៅ ប្បមាណ្ ១/៣ ននឈដើមឈហើយនំយក្ផ្មក្ពូជ
លអមក្ចិត្បញ្ឆិត្រួចឈសៀត្ ចូលឈៅប្ត្ង់ផ្លនក្ចំឈហៀងននឈដើម
ទប្ម។

5. ទំព័រ 5
ជំហានទី ២ ឈពលឈសៀត្ផ្មក្ពូជលអឈយើងប្ត្ូវរុុំឈោយ បាែ សោិច
ឲ្យផ្ណ្ន។
រក្សាទុក្សនៅក្សនុងម្លប់
លទធភាពដុោះលូត្លស់បានលអ

6. ទំព័រ 6
២.៣. ការតង្តួយពីឈលើ
វិធីឈនោះ គឺជាវិធីសាហ្រសតមួយផ្ដលងាយជាងឈគ ដំបូងប្ត្ូវឈប្ជើឈរីសឈដើមទប្ម និងប្ត្ើយផ្ដលមានអាយុឈប្កាម ១ ឆ្ន ំ
ឬ អងកត្់លុិត្រាងអក្សរ (V) បនោ ប់មក្ឈគប្ត្ូវចិត្ប្ត្ើយជារាងមុខ្ពនែក្ ឈោយនលយងណាឲ្យមានទំហំបុនោន ននការចិត្
ឈលើឈដើមទប្ម។
 វិធីសាហ្រសតអនុវត្ត
- ឈគឈប្ជើសឈរីសប្ត្ើយប្ក្ពុំផ្ដលមានប្បផ្វងពី ៨-១០ ស.ម
- បនោ ប់មក្យក្ឈដើមទប្មមក្ពុោះជារាងអក្សរ (V)
- បនោ ប់មក្ឈគប្ត្ូវចិត្ប្ត្ើយជារាងមុខ្ពនែក្ ឈោយនលយងណាឲ្យមានរាងទំហំបុនោន ននការចិត្ ឈៅឈលើ
ឈដើមទប្ម។
- យក្ផ្លនក្ទំងពីរមក្ឈសៀត្បញ្ុូលោន ឲ្យប្ត្ើត្សុីោន
- រួចឈធវើការរុុំឈោយសតុត្រុុំក្ូនឈ ើឲ្យបានជិត្លអ
- យក្ងង់បាែ សោិចមក្ប្គបឲ្យជិត្ការ រក្ុំឲ្យទឹក្ចូល
- រក្ាទុក្ក្នុងមែប់ឈដើមន្ីឈធវើការត្តមោន ឈបើរយៈឈពល ១០-១៥ នងៃ ពនែក្ប្ត្ើយឈៅផ្ត្ឈខ្ៀវឈគប្ត្ូវវោះ ងង់ផ្លនក្
ខាងឈលើ ននបណ្តូ លប្ត្ើយឈដើមន្ីទុក្លទធភាពឲ្យប្ត្ើយដុោះពនែក្។ ការត្ផ្មក្ផ្បបឈសៀត្ចំសាច់ឈ ើការត្ប្ត្ើយផ្បបឈនោះជាទី
ឈពញនិយមឈប្បើជាមួយការត្ប្ត្ើយជាពិឈសស ផ្ដលមានឈធវើដូចត្ឈៅឈនោះ
ជំហានទី ១ ពុោះឈដើមត្បរិឈវន ក្់
ក្ណាា លឲ្យឈប្ៅលមម ។

7. ទំព័រ 7
ជំហានទី ២ យក្ផ្មក្ពូជ មក្ចិត្ផ្លនក្ចុង សងខាងរាងសំផ្បត្រួច
ឈសៀត្ចូលទំងពីរ ផ្លនក្ ភាជ ប់ជាមួយសំបក្របស់ឈដើម ឈប្កាយពី
ឈនោះឈប្បើប្ក្មូន លបបិត្មាត្់ ប្បឈហាងឲ្យជិត្ការ រទឹក្ចូល។
ការរុុំឈោយសតុត្រុុំក្ូនឈ ើ និង យក្ងង់បាែ សោិចមក្ប្គបឱ្យជិត្ការ រក្ុំឱ្យទឹក្ចូល
រក្ាទុក្ក្នុងមែប់
លទធភាពដុោះលូត្លស់បានលអ

8. ទំព័រ 8
៣.ការបុកផ្មក
៣.១. វិធីស្ថស្រសតននការបុបផ្មក
វិធីសាហ្រសតននការបុក្ផ្មក្ជាវីធីសាហ្រសតមួយផ្ដលឈធវើឲ្យរុក្ខជាត្ិឆ្ប់បានទទួលលល ឈប្ ោះវាមានដល់អាយុ កាល
ឈចញផ្លែផ្តក ។ ឈហើយរុក្ខជាត្ិទទួលបានទិននលលឈប្ចើន អាចឈធវើឲ្យរុក្ខជាត្ិមានអាយុឈប្ចើនឆ្ន ំឈោយសារវាមានឈដើមទប្មវា
មានលក្ខណ្ៈធន់នឹងអាកាសធាត្ុជាងឈដើមធមមត្ត។
៣.២. សំភារៈ
 មានដូចជា
 ក្ូនកាំបិត្
 ក្នហ្រនត
 អ័រមូន
 ឈលោះអងាក ម
៣.២. ការឈង្ជើសឈរើសកូនទង្ម
ចំឈ ោះវិធីឈនោះជាទូឈៅឈគឈប្ជើសឈរីសគល់ទប្មជាគល់ក្នុងប្សុក្ផ្ដលមានអាយុកាលឈប្កាម ១ ឆ្ន ំ ផ្ដលជាប្បឈភទ
ពូជធន់ប្ទំជំងឺ និងត្ំបន់ោំដុោះ។ ឈហើយក្ូនទប្មប្ត្ូវផ្ត្បណ្តុ ោះឈចញពីប្ោប់ និងោំដុោះឈៅត្តមលក្ខណ្ៈបឈចុក្ឈទសប្ត្ឹម
ប្ត្ូវ។
២.៣. ការឈង្ជើសឈរើសផ្មកពូជ
ផ្មក្ពូជផ្ដលប្ត្ូវឈប្ជើសឈរីសជាផ្មក្ពូជ ផ្ដលមានផ្លែឈប្ចើនមានត្នមែខ្់ស់ឈៅឈលើទីលារ និងជាពូជផ្ដលមានរយៈ
ឈពលដុោះលូត្លស់ខ្ែី ឆ្ប់ឲ្យលលឈហើយប្ត្ូវមានអាយុឈប្កាម ១ ឆ្ន ំ។ ផ្មក្ពូជប្ត្ង់លអមានលក្ខណ្ៈឈសោើចស់ឈសោើខ្ុី មិន
មានការបំផ្តែ ញពីសត្វលអិត្ និងជមៃឺ ឈហើយសែឹក្មានលក្ខណ្ៈឈសោើចស់ឈសោើខ្ុី។
៣.៤. វិធីស្ថស្រសតអនុវតត
- ទឹក្អរមូន ១ លីប្ត្លយជាមួយទឹក្ធមមត្ត ១០ លីប្ត្
- ក្ូនទប្ម ឬ ក្ូនលាំប្ត្ូវយក្ងង់ឈចញទុក្ផ្ត្ឫសឈហើយលងទឹក្ឈចញ
- យក្ក្នហ្រនតកាត្ត្់ឫសឈចញខ្ែោះៗ កាត្់ឫសផ្ក្វឈចញ ១/៣
- យក្វាឈៅប្ត្តំទឹក្អរមូនរយៈឈពល ១០-១៥ នទី
- យក្ឈលោះអងាក មផ្ដលបានប្ត្តំទឹក្យក្មក្ោក្់ងង់ យក្ក្ូនទប្មមក្ោក្់ក្នុងងង់ចងឲ្យជាប់

9. ទំព័រ 9
- ចប់ឈលតើមចិត្ផ្មក្ឲ្យជាប់សាច់ឈ ើបនតិចឈលើឈដើមប្បផ្វង ៣-៤ ស.ម ឈោយចិត្ផ្ត្មតងឈហើយឈប្បើកាំបិត្ផ្ដលមុត្
ការចិត្ប្ត្ូវចិត្ពីឈប្កាមឈ ើងឈលើ
- យក្ក្ូនទប្មឈៅចិត្ផ្ដរប្បផ្វង៣-៤ ស.ម (ចិត្ដូចក្នោុយអនោង់)
- យក្គល់ទប្មមក្ោក្់ឲ្យប្ត្ើត្សុីោន
- យក្សកុត្មក្រុុំពីឈលើចុោះឈប្កាម
- ទុក្ទល់ផ្ត្មានពនែក្ ឬ ឫសមានពណ្៌ឈត្តន ត្
- កាត្់ប្ត្ូយឈៅឈពលផ្ដលវាលូត្សាល់បានឈសោើចស់ឈសោើខ្ុី
- រក្ាទុក្ក្នុងមែប់ឈដើមន្ីឈធវើការត្តមោន ឈបើរយៈឈពល ១០-១៥ នងៃ។
ជំហានទី ១ ឈប្ត្ៀមឈដើមផ្ដលបានមក្ពីរការបណ្ាុ ោះប្ោប់ពូជ
រុក្ខជាត្ិក្នុងប្សុក្ផ្ដលមានឫសលអ មានការធន់ប្ទំនឹងជមៃឺ
សត្វលអិត្ និងភាពសាំបរិសាា ន សប្មាប់អាយុផ្ដលយក្ឈៅោំ
ឈនោះគឺប្បមាណ្ ៤៥ នងៃ ឬ ឈប្ចើនជាងឈនោះ ។
ការលងសមាអ ត្ឫស និងប្ត្ូវកាត្់ឫស ឫសផ្ក្វ ១/៣
ឈចល

10. ទំព័រ 10
ជំហានទី ២ ការកាត្់ឈដើមផ្ដលប្ត្ូវត្ឲ្យខ្់ស់ពី ោល់ប្បមាណ្ ៤
ធាន ប់ឈោយឈប្បើកាំបិត្មុត្ឈហើយ ចិត្ពីគល់ឈ ើងឈលើរឈបៀបជាឈសនៀត្
បញ្ឆិត្ ឲ្យមានភាពឈសមើ ឈដើមន្ីឈប្ត្ៀមយក្ឈៅោក្់ជាមួយ ឈដើមពូជ
លអ ។
ជំហានទី ៣ យក្ឈដើមប្ត្ូវឈប្ត្ៀមទុក្ឈនោះមក្ភាជ ប់ជាមួយផ្មក្
ផ្ដលប្ត្ូវភាជ ប់ឈនោះឲ្យបានផ្ណ្ន មិនឲ្យទញឈៅមក្ឈប្ចើនដងឈៅ
ឈពលឈធវើការងារឈនោះ និងមានទំហំបុនោន ។
ជំហានទី ៤ ឈប្កាយឈពលឈធវើជំហានទី៣ ឈហើយឈទើបនំ
យក្មុខ្មក្លអិបោន ឲ្យបានផ្ណ្ន រួចងឈហើយ រុុំ បាែ សោិច
ភាជ ប់ឲ្យបានផ្ណ្ន ឈោយរុុំពីឈប្កាមឈ ើងឈៅឈលើឈពល
សាច់ឈ ើទំងពីរសុីោន ឈហើយក្៏នំយក្ឈៅោំបានឈោយ
កាត្់ឈដើមធំឈចញ ។

11. ទំព័រ 11
ការលអិនភាជ ប់ោន រវាងឈជើងទប្មជាមួយផ្មក្ពូជ និងការចងឈជើងទប្ម
ជាមួយផ្មក្ពូជឈោយផ្ខ្ស
ឫសរបស់ឈជើងទប្មមានពណ្៌ឈត្តន ត្ ជាសញ្ញា
ផ្ដលអាចឲ្យឈយើងកាត្់ផ្មក្ពូជបាន
ឈប្កាយពីការក្ូនពូជឈចញពីឈដើមពូជឈហើយ
ប្ត្ូវរក្ាទុក្វាឈៅក្ផ្នែងមែប់ ឬ ទុក្ក្នុងឈរាង
បណ្តុ ោះក្ូនឈ ើ