Οι επιδιώξεις των ΗΠΑ, της Ρωσίας και της Κίνας στην Μέση Ανατολή. Οι πραγματικές αιτίες των πολέμων στο Ιράκ και την Συρία

1. Οι ΗΠΑ η Ρωσία & η Κίνα
στην Μέση Ανατολή
Περιθώρια Συνεργασιών & Αδιέξοδα
Iakovos Jazz

2. Περιεχόμενα
Εισαγωγή
Η Αρένα της Μέσης Ανατολής
Η Ρωσία στην Μέση Ανατολή
Η Κίνα στην Μέση Ανατολή
Οι ΗΠΑ στην Μέση Ανατολή
Κίνα-Ρωσία
ΗΠΑ-Κίνα
Οι Χώρες του Περσικού Κόλπου και οι Πόλεμοι στο Ιράκ
Ξένες και Τοπικές Δυνάμεις
Οι Λανθασμένες Αναλύσεις για την Μέση Ανατολή
Η Ελληνική Αριστερά και η Μέση Ανατολή
Οδηγίες Χρήσης
2

3. Εισαγωγή
Yπάρχουν πάρα πολλοί παράγοντες που επηρεάζουν την πολιτική των
μεγάλων δυνάμεων στην Μέση Ανατολή. Προκειμένου όμως να
κατανοήσουμε τις πολιτικές αυτών των δυνάμεων στην περιοχή θα
πρέπει να έχουμε υπόψη μας τις σημαντικότερες, και όχι όλες, τις
γεωπολιτικές τους επιδιώξεις. Νομίζω ότι για όλους εμάς, που δεν
είμαστε ειδικοί, η υπερβολική λεπτομέρεια περισσότερο θολώνει παρά
ξακαθαρίζει το τοπίο. Το επόμενο βήμα είναι να δούμε πως οι
γεωπολιτικές επιδιώξεις μίας δύναμης συμπληρώνουν ή συγκρούονται με
αυτές κάποιας άλλης.
Όταν λέω “μεγάλες δυνάμεις” εννοώ τις δυνάμεις που έχουν την
δυνατότητα να κινητοποιούν πολύ γρήγορα μεγάλες στρατιωτικές
μονάδες, όπως είναι κυρίως οι ΗΠΑ, η Κίνα και η Ρωσία. Αυτές είναι οι
τρεις μεγάλες στρατιωτικές δυνάμεις, όπως μπορείτε να δείτε στα
παρακάτω links της Wikipedia και του Economist.
Στρατιωτικές Δαπάνες ανά Χώρα (Wikipedia)
Εικόνα 1
Πηγή: http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_countries_by_military_expenditures
Και στις 3 πηγές που χρησιμοποιεί η Wikipedia, οι ΗΠΑ, η Κίνα και η
Ρωσία, είναι οι 3 χώρες με τις μεγαλύτερες στρατιωτικές δαπάνες στον
κόσμο, με τις ΗΠΑ να δαπανούν περίπου 600 δις δολάρια ετησίως, την
Κίνα να δαπανά περίπου 180 δις, και την Ρωσία να δαπανά περίπου 90.
3

4. Η πρώτη τριάδα είναι ίδια και για τον Economist, όπως μπορείτε να δείτε
στο παρακάτω άρθρο του, με τίτλο “Military Might”, του Απριλίου του
2013, με ποσά παραπλήσια της Wikipedia.
Εικόνα 2
Πηγή: http://www.economist.com/blogs/graphicdetail/2013/04/daily-chart-9
Θα αναφερθώ και στην ΕΕ, παρόλο που δεν έχει μηχανισμούς
προκειμένου να κινητοποιεί ένα Ευρωπαϊκό στρατό. Όταν αναφέρομαι
στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αναφέρομαι στην Κομισιόν (European
Commission), γιατί στα κράτη μέλη της ΕΕ υπάρχουν μεγάλες
διαφοροποιήσεις ως προς τις επιδιώξεις τους στην Μέση Ανατολή. Η
Κομισιόν, European Commision, είναι ας πούμε η κυβέρνηση της
Ευρωπαϊκής Ένωσης.
4

5. Η Αρένα της Μέσης Ανατολής
Τι θέλουν λοιπόν οι ΗΠΑ, η Ρωσία, και η Κίνα από την Μέση Ανατολή?
Οι ΗΠΑ έχουν αυξήσει πολύ τις εισαγωγές πετρελαίου από τον Καναδά,
το Μεξικό, την Βενεζουέλα, ακόμη και από την Ρωσία. Έχουν επίσης
αυξήσει πάρα πολύ την δική τους παραγωγή πετρελαίου και φυσικού
αερίου, και δεν χρειάζονται πλέον το πετρέλαιο της Μέσης Ανατολής για
τον εαυτό τους. Στα δύο παρακάτω άρθρα του πρακτορείου Reuters και
των Financial Times, με τίτλους “U.S. Seen as Biggest Oil Producer
After Overtaking Saudi Arabia”, του Ιουλίου 2014, και “US poised to
become world’s leading liquid petroleum producer”, του Σεπτεμβρίου
2014, μπορείτε να διαβάσετε ότι το 2014 οι ΗΠΑ ξεπέρασαν για πρώτη
φορά την Σαουδική Αραβία και την Ρωσία σε παραγωγή πετρελαίου.
http://www.bloomberg.com/news/2014-07-04/u-s-seen-as-biggest-oil-producer-after-
overtaking-saudi.html
http://www.ft.com/intl/cms/s/0/98104974-47e4-11e4-be7b-00144feab7de.html
Αυτό δεν σημαίνει βέβαια ότι οι ΗΠΑ έχουν μεγαλύτερα αποθέματα από
την Ρωσία και την Σαουδική Αραβία. Απλά κατάφεραν να αυξήσουν την
παραγωγή τους. Να επισημάνω επίσης, επειδή είναι πάρα πολύ
σημαντικό, ότι παρόλο που οι ΗΠΑ είναι ένας από τους μεγαλύτερους
παραγωγούς πετρελαίου στον κόσμο, παραμένουν και ένας από τους
μεγαλύτερους εισαγωγείς πετρελαίου στον κόσμο, γιατί ναι μεν έχουν
αυξήσει πολύ την παραγωγή τους, αλλά εξακολουθούν να καταναλώνουν
τεράστιες ποσότητες πετρελαίου.
Η Ρωσία αντιθέτως, που επίσης συγκαταλέγεται στους μεγαλύτερους
παραγωγούς πετρελαίου του κόσμου, είναι και ένας από τους
5

6. μεγαλύτερους εξαγωγείς, γιατί η οικονομία της είναι πολύ μικρότερη από
αυτή των ΗΠΑ, και επομένως έχει ανάγκη από πολύ μικρότερες
ποσότητες πετρελαίου. Για να έχουμε μία αίσθηση των μεγεθών, να πω
ότι το ΑΕΠ των ΗΠΑ ανέρχεται σε $16 τρισεκατομμύρια περίπου, ενώ
της Ρωσίας σε μόλις 2, με την Κίνα να βρίσκεται κάπου στην μέση, με 8
τρισεκατομμύρια δολάρια. Οι οικονομίες των ΗΠΑ και της Κίνας είναι
πολύ μεγαλύτερες από την οικονομία της Ρωσίας, και έχουν και ανάγκη
από πολύ μεγαλύτερες ποσότητες πετρελαίου. Στον παρακάτω πίνακα
της Wikipedia παρουσιάζονται οι δέκα μεγαλύτερες οικονομίες του
κόσμου, όπως δίνονται από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών.
Εικόνα 3
Source:http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_countries_by_GDP_%28nominal%29
Στο παρακάτω pie chart, από το άρθρο του National Public Radio, με
τίτλο “U.S. Rethinks Security As Mideast Oil Imports Drop”, του
Νοεμβρίου 2012, μπορείτε να δείτε ότι οι εισαγωγές πετρελαίου των
ΗΠΑ από τον Περσικό Κόλπο ανήλθαν κατά το 2012 σε μόλις 22%.
6

7. Όπως θα διαβάσετε στο άρθρο, το ποσοστό αυτό θα συνεχίσει να
μειώνεται για τις ΗΠΑ.
Εικόνα 4
Source: http://www.npr.org/2012/11/14/165052133/u-s-rethinks-security-as-mideast-oil-imports-drop
Όπως μπορείτε να διαβάσετε στο παρακάτω link της Wikipedia, το
National Public Radio NPR, είναι ένα μη κερδοσκοπικό ραδιόφωνο, και
είναι ο σύνδεσμος των δημόσιων ραδιοφωνικών σταθμών των ΗΠΑ.
Είναι το πρώην Association of Public Radios.
7

8. http://en.wikipedia.org/wiki/NPR
Επειδή λοιπόν οι ΗΠΑ έχουν μειώσει πάρα πολύ τις εισαγωγές
πετρελαίου και φυσικού αερίου από την Μέση Ανατολή, η Μέση
Ανατολή έχει πάψει να έχει για τις ΗΠΑ την στρατηγική σημασία που
είχε στο παρελθόν. Εξακολουθεί όμως η Μέση Ανατολή να είναι
σημαντική για τις ΗΠΑ για τρεις λόγους. Πρώτον γιατί στην περιοχή
δραστηριοποιούνται όλες οι μεγάλες Αμερικανικές εταιρείες πετρελαίου
και φυσικού αερίου.
Δεύτερον γιατί ο έλεγχος αυτής της περιοχής θα είναι καθοριστικός σε
πιθανές μελλοντικές διενέξεις. Ο έλεγχος των ενεργειακών πηγών
καθορίζει σε μεγάλο βαθμό τους νικητές των πολέμων, και στην Μέση
Ανατολή είναι θαμμένα πάνω από το 50% των παγκόσμιων αποθεμάτων
πετρελαίου και φυσικού αερίου. Πολλοί από τους βασικούς συμμάχους
των ΗΠΑ στην Νοτιοανατολική Ασία, όπως η Νότια Κορέα και η
Ιαπωνία, εξακολουθούν σε μεγάλο βαθμό να εξαρτώνται ενεργειακά από
τον Περσικό Κόλπο.
Στα παρακάτω σχεδιαγράμματα βλέπετε από που προμηθεύεται
πετρέλαιο και φυσικό αέριο η Ιαπωνία, σύμφωνα με την US Energy
Information Administration (UAE = Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η
γνωστή χώρα του Περσικού Κόλπου).
8

9. Πετρέλαιο
Εικόνα 5
Πηγή: http://www.eia.gov/countries/cab.cfm?fips=ja
Όπως βλέπετε, το 79% των εισαγωγών της σε πετρέλαιο, η Ιαπωνία το
καλύπτει από την Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα
(UAE), το Κατάρ, το Κουβέιτ, και το Ιράν. Επίσης όπως βλέπετε στον
παρακάτω πίνακα, η Ιαπωνία καλύπτει από τον Περσικό το 29% των
αναγκών της σε υγροποιημένο φυσικό αέριο (Κατάρ, Ομάν, Ηνωμένα
Αραβικά Εμιράτα UAE).
9

10. Υγροποιημένο Φυσικό Αέριο LNG
Εικόνα 6
Πηγή: http://www.eia.gov/countries/cab.cfm?fips=ja
Αυτό ισχύει και για πολλές άλλες χώρες της Νοτιοανατολικής Ασίας, μία
περιοχή στην οποία οι ΗΠΑ έχουν πάρα πολλούς συμμάχους όπως
βλέπετε στον παρακάτω χάρτη. Μέσα σε κόκκινο κύκλο εμφανίζονται οι
χώρες με τις οποίες οι ΗΠΑ έχουν κάποιου είδους αμυντικό δόγμα, όπως
είναι η Αυστραλία, η Ιαπωνία, η Νότια Κορέα, η Ταϊλάνδη, και οι
Φιλιππίνες, και μέσα σε μωβ κύκλο εμφανίζονται οι χώρες με τις οποίες
οι ΗΠΑ έχουν κάποια μορφή πιο χαλαρής στρατιωτικής συνεργασίας,
όπως είναι η Ινδία, η Ταιβάν, η Νέα Ζηλανδία και η Ινδονησία. Οι χώρες
αυτές νοιώθουν καυτή την ανάσα των Κινέζων κομμουνιστών, και
επιδιώκουν στρατιωτικές συνεργασίες με τις ΗΠΑ προκειμένου να
ενισχύσουν την ασφάλεια τους.
10

11. Εικόνα 7
Ο τρίτος αλλά βασικότερος λόγος που καθιστά την Μέση Ανατολή
σημαντική για τις ΗΠΑ αυτή την περίοδο, είναι ότι οι ΗΠΑ προσπαθούν
να φέρουν ένα δίκτυο αγωγών φυσικού αερίου προς την Ευρώπη μέσω
Τουρκίας, ώστε να μειωθεί η δυνατότητα της Ρωσίας να χρησιμοποιεί το
φυσικό της αέριο για να ασκεί πιέσεις στους συμμάχους των ΗΠΑ στην
Ευρώπη.
11

12. Ο τρόπος με τον οποίο ο Πούτιν ασκεί πιέσεις στην ΕΕ και στο ΝΑΤΟ
είναι ένα πολύ μεγάλο κεφάλαιο, και έχω σχεδόν έτοιμο ένα ξεχωριστό
κείμενο πάνω στο θέμα, το οποίο πολύ σύντομα θα ανεβάσω. Προς το
παρόν, προκειμένου να πάρετε μία γεύση για το πως διαλύει την
Ευρωπαϊκή Ένωση και το ΝΑΤΟ το Ρωσικό φυσικό αέριο, μπορείτε να
διαβάσετε το πολύ καλό άρθρο των Financial Times, με τίτλο “Russia’s
South Stream gas pipeline to Europe divides EU”, του Μαΐου 2014.
http://www.ft.com/intl/cms/s/0/a3fb2954-d11d-11e3-9f90-00144feabdc0.html
Στην παρούσα χρονική περίοδο πρέπει να θεωρούμε την σύνδεση Μέσης
Ανατολής Ευρώπης ως μακράν την σημαντικότερη γεωπολιτική επιδίωξη
των ΗΠΑ στην Μέση Ανατολή. Αυτό φάνηκε άλλωστε από την μεγάλη
προσπάθεια που έχουν καταβάλει οι ΗΠΑ προκειμένου να προσεγγίσουν
το Ιράν, που είναι ο ιδανικότερος από τους υποψήφιους ανταγωνιστές
των Ρώσων στην Ευρώπη. Είναι μάλιστα το Ιράν τόσο σημαντικό για τις
ΗΠΑ, που στην προσπάθεια τους να το προσεγγίσουν, δεν δίστασαν να
δημιουργήσουν τεράστια προβλήματα στις σχέσεις τους με τους
παραδοσιακούς συμμάχους τους στην περιοχή, το Ισραήλ και την
Σαουδική Αραβία.
Οι μόνες χώρες που είναι πολύ πλούσιες σε φυσικό αέριο, και τις οποίες
να χρησιμοποιήσουν οι ΗΠΑ ως το αντίπαλο δέος της Ρωσίας στην
Ευρώπη, είναι το Ιράν, το Ιράκ, το Τουρκμενιστάν, και το Κατάρ (βλέπε
παρακάτω χάρτη).
12

13. Εικόνα 8
Η Αλγερία, η Λιβύη και η Νορβηγία, που έχουν κάποια αξιοπρεπή
αποθέματα φυσικού αερίου και πετρελαίου, έχουν ήδη συνδεθεί με
δίκτυα αγωγών με την Ευρώπη, αλλά τα αποθέματα τους είναι πολύ
μικρά σε σχέση με αυτά της Ρωσίας, και σε καμία περίπτωση δεν
μπορούν να θεωρηθούν μακροπρόθεσμες εναλλακτικές (βλέπε παρακάτω
χάρτη).
13

14. Εικόνα 9
Στον παρακάτω πίνακα της US Energy Information Administration,
βλέπετε τις χώρες με τα μεγαλύτερα κοιτάσματα φυσικού αερίου. Τα
νούμερα δίνονται σε τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια, και για να
μετατραπούν σε τρισεκατομμύρια κυβικά μέτρα θα πρέπει να διαιρεθούν
με το 35. Για παράδειγμα η Ρωσία έχει 1.688 τρισεκατομμύρια κυβικά
πόδια φυσικού αερίου, που σημαίνει 1.688/35=48 τρισεκατομμύρια
κυβικά μέτρα.
14

15. Εικόνα 10
http://www.eia.gov/countries/analysisbriefs/Iran/iran.pdf
Να προσθέσω ότι ο υπολογισμός των κοιτασμάτων πετρελαίου και
φυσικού αερίου είναι μία πάρα πολύ δύσκολη εργασία. Ο παρακάτω
πίνακας δείχνει τις χώρες με τα μεγαλύτερα κοιτάσματα φυσικού αερίου
στον κόσμο σύμφωνα με το World Factbook της CIA. Αυτή είναι και η
πηγή που χρησιμοποιεί η Wikipedia. Η CIA δίνει τα κοιτάσματα σε
τρισεκατομμύρια κυβικά μέτρα.
15

16. Εικόνα 11
https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2253rank.html
Τα κοιτάσματα αλλάζουν από χρόνο σε χρόνο, λόγω της εκμετάλλευσης
τους από τις χώρες που τα φιλοξενούν, κάτι που καθιστά τις μετρήσεις
και τις συγκρίσεις ακόμη δυσκολότερες. Τώρα μάλιστα με την
δυνατότητα παραγωγής πετρελαίου και φυσικού αερίου από σχιστόλιθο,
θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη και τα σχιστολιθικά αποθέματα μίας
χώρας. Παρά τις δυσκολίες, όλες οι μετρήσεις που έχω δει συμφωνούν
στο ότι οι τρεις πλουσιότερες χώρες σε αποθέματα φυσικού αερίου είναι
η Ρωσία, το Ιράν και το Κατάρ.
Σύμφωνα με την BP, η Ρωσία έχει χρησιμοποιήσει μεγάλο μέρος των
αποθεμάτων της, και έχει μόνο 32 τρισεκατομμύρια κυβικά μέτρα
φυσικού αερίου, και όχι 48 τρισεκατομμύρια κυβικά μέτρα που
εμφανίζουν η Wikipedia και το CIA World Factbook, και βρίσκεται λίγο
πίσω από το Ιράν, που έχει 33 τρισεκατομμύρια κυβικά μέτρα. Μπορείτε
16

17. να δείτε την κατάταξη της BP στην 20η
σελίδα του παρακάτω link από το
site της BP (βλέπε τα μαύρα τριγωνάκια που έχω προσθέσει).
Εικόνα 12
Πηγή: http://www.bp.com/content/dam/bp/pdf/statistical-review/statistical_review_of_world_energy_2013.pdf
Το Business Insider, στο άρθρο του με τίτλο “The 17 Countries Sitting on
the Most Valuable Energy Reserves”, του Φεβρουαρίου 2014,
χρησιμοποιεί τα στοιχεία της BP για την κατάταξη, και κατατάσσει την
Ρωσία στην 2η
θέση με 1.163 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια φυσικού
17

18. αερίου, και το Ιράν στην 1η
θέση με 1.187 τρισεκατομμύρια κυβικά
πόδια.
Το Business Insider ωστόσο κατατάσσει την Ρωσία ως την πλουσιότερη
χώρα παγκοσμίως σε συνολικά αποθέματα ενέργειας, γιατί λαμβάνει
υπόψη του όλες τις μορφές αποθεμάτων, δηλαδή και το φυσικό αέριο,
και το πετρέλαιο και το κάρβουνο. Αποτιμά τα συνολικά αποθέματα της
Ρωσίας σε πετρέλαιο, φυσικό αέριο και κάρβουνο σε 40
τρισεκατομμύρια δολάρια, και του Ιράν σε 35.
http://www.businessinsider.com/countries-with-most-energy-reserves-2014-2?op=1
Με όλα τα παραπάνω θέλω να πω ότι πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι
είναι πολύ δύσκολο να υπολογισθούν με ακρίβεια τα παγκόσμια
αποθέματα ενέργειας, και οι διάφορες κατατάξεις πρέπει να
χρησιμοποιούνται ως προσέγγιση των πραγματικών αποθεμάτων.
Έχοντας περιγράψει τι είναι αυτό που θέλουν οι ΗΠΑ από την Μέση
Ανατολή, και έχοντας κάνει μία παρένθεση για να πω δυο λόγια για τις
κατατάξεις των χωρών βάσει των αποθεμάτων τους σε φυσικό αέριο, θα
συνεχίσω με το τι είναι αυτό που θέλει η Ρωσία από την Μέση Ανατολή.
Η Ρωσία είναι από τις πλουσιότερες χώρες στον κόσμο σε πετρέλαιο και
φυσικό αέριο, και δεν έχει, ούτε και είχε ποτέ ανάγκη τον Περσικό
Κόλπο για την ενεργειακή της ασφάλεια. Η βασική της επιδίωξη αυτή
την περίοδο στην Μέση Ανατολή είναι να σταματήσει την καλύτερη
σύνδεση της Ευρώπης με την Μέση Ανατολή, όπως αυτή επιχειρείται
από τις ΗΠΑ και την ΕΕ, κάτι που θα έπληττε την δεσπόζουσα θέση της
Ρωσίας στην Ευρωπαϊκή αγορά ενέργειας, αφού θα οδηγούσε σε
μεγαλύτερο ανταγωνισμό και χαμηλότερες τιμές πετρελαίου και φυσικού
18

19. αερίου για την Ρωσία, αλλά και σε μειωμένη Ρωσική γεωπολιτική ισχύ
στην Ευρώπη.
Η Ρωσία είναι μία χώρα με μεγάλη διαφθορά, και το μεγαλύτερο μέρος
των εσόδων της προέρχεται από την πώληση πετρελαίου κυρίως, και
φυσικού αερίου δευτερευόντως. Όπως θα διαβάσετε στο παρακάτω
άρθρο της US Energy Information Administration, με τίτλο “Oil and
Natural gas sales accounted for 68% of Russia’s total export revenues in
2013”, του Δεκεμβρίου 2014, το 68% των Ρωσικών εξαγωγών αφορούν
σε πωλήσεις πετρελαίου και φυσικού αερίου.
Εικόνα 12
Πηγή: http://www.eia.gov/todayinenergy/detail.cfm?id=19291
Το φυσικό αέριο αποτελεί μόνο το 14% των Ρωσικών εξαγωγών, όπως
βλέπετε στον παραπάνω πίνακα, αλλά η σημασία του φυσικού αερίου
αυξάνεται όλο και περισσότερο. Πρώτον γιατί τα αποθέματα φυσικού
αερίου αναμένεται να διαρκέσουν πολύ περισσότερο από αυτά του
19

20. πετρελαίου. Δεύτερον γιατί το φυσικό αέριο είναι πολύ πιο φιλικό από το
πετρέλαιο προς το περιβάλλον, και οι χώρες καταναλωτές προσπαθούν
να αντικαταστήσουν το πετρέλαιο με το φυσικό αέριο. Και τρίτον γιατί
το φυσικό αέριο μπορεί να χρησιμοποιείται πολύ καλύτερα ως
γεωπολιτικό εργαλείο, όταν η παροχή του γίνεται μέσω δικτύων αγωγών
και μακροπρόθεσμων συμφωνιών.
Για τις εξαγωγές της Ρωσίας μπορείτε να διαβάσετε και το παρακάτω
άρθρο της Telegraph, με τίτλο “Russia faces oil export catastrophe,
snared in Opec price trap”, του Δεκεμβρίου 2014, που εξηγεί πόσο βαριά
πλήττεται η Ρωσία από τον πόλεμο τιμών που έχει εξαπολύσει η
Σαουδική Αραβία. Γράφει το άρθρο:
1η
και 2η
Παράγραφος
Vladimir Putin faces a catastrophic shortfall of at least $80bn (£51bn) in oil export
revenue over the next year, after Opec kingpin Saudi Arabia signalled there will be
no easing in the price war it has launched to recapture market share.
According to US Energy Information Administration (EIA) figures, oil and gas
shipments accounted for 68pc of Russia's total $527bn of gross exports in 2013, when
Brent crude - comparable to Russian Urals - traded at an average of $108 per barrel.
http://www.telegraph.co.uk/finance/newsbysector/energy/11310312/Russia-faces-oil-
export-catastrophe-snared-in-Opec-price-trap.html
Στον παρακάτω πίνακα της Eurostat, βλέπετε από που καλύπτει τις
εισαγωγές της σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο η Ευρώπη. Το 2012, το
33.7% και το 32% των εισαγωγών της σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο
αντίστοιχα, η Ευρώπη το κάλυψε από την Ρωσία. Η επόμενη μεγάλη
πηγή πετρελαίου της Ευρωπαϊκής αγοράς είναι η Νορβηγία, της οποίας
τα αποθέματα όμως είναι ψίχουλα μπροστά σε αυτά της Ρωσίας.
20

21. Εικόνα 13
http://epp.eurostat.ec.europa.eu/statistics_explained/index.php/File:Main_origin_of_primary_energy_i
mports,_EU-28,_2002%E2%80%9312_(%25_of_extra_EU-28_imports)_YB14.png
Στον παρακάτω πίνακα, από το άρθρο της New York Times, με τίτλο
“How Much Europe Depends on Russian Energy”, του Σεπτεμβρίου
2014, βλέπετε με σκούρο μπλε το ποσοστό των εισαγωγών πετρελαίου
που καλύπτουν τα κράτη μέλη της ΕΕ από την Ρωσία. Για την Ελλάδα το
ποσοστό είναι 40%.
21

22. Εικόνα 14
http://www.nytimes.com/interactive/2014/03/21/world/europe/how-much-europe-
depends-on-russian-energy.html?_r=0
Η Ευρώπη είναι ένας πολύ καλός πελάτης για την Ρωσία, και οι
επιδιώξεις της Ρωσίας είναι ακριβώς οι αντίθετες από αυτές των ΗΠΑ. Η
βασική επιδίωξη των ΗΠΑ αυτή την περίοδο στην Μέση Ανατολή είναι
να δημιουργηθούν γραμμές φυσικού αερίου προς την Ευρώπη, και η
βασική επιδίωξη των Ρώσων είναι να μην δημιουργηθούν τέτοιες
γραμμές που δεν θα ελέγχονται από την Ρωσία.
22

23. Όταν όμως λέμε ότι οι γεωπολιτικές επιδιώξεις της Ρωσίας και των ΗΠΑ
είναι αντίθετες, εννοούμε ότι είναι ακριβώς αντίθετες. Πρέπει επίσης να
έχετε στο μυαλό σας την όλο και μεγαλύτερη σημασία που θα έχει στο
μέλλον το φυσικό αέριο στην αγορά ενέργειας, γιατί μέχρι σήμερα οι
μεγάλοι τζίροι ακόμη πραγματοποιούνται στην αγορά πετρελαίου.
Τέλος η Κίνα, βλέπει τον Περσικό Κόλπο όπως τον έβλεπαν οι ΗΠΑ
μετά το τέλος του Β Παγκόσμιου Πολέμου, ως την περιοχή που μπορεί
να εγγυηθεί την ενεργειακή της ασφάλεια. Θέλει όσο γίνεται
περισσότερα από τα αποθέματα της περιοχής να είναι διαθέσιμα για την
ίδια στο μέλλον, σε όσο γίνεται καλύτερες τιμές.
Βλέπουμε λοιπόν ότι οι επιδιώξεις των τριών μεγάλων δυνάμεων είναι
τελείως διαφορετικές. Οι ΗΠΑ θέλουν να χρησιμοποιήσουν την Μέση
Ανατολή προκειμένου να μην είναι εξαρτημένοι οι σύμμαχοι τους στην
Ευρώπη από την Ρωσία, οι Ρώσοι θέλουν να εμποδίσουν αυτό το σχέδιο
των ΗΠΑ και της ΕΕ, προκειμένου να μην μειωθούν οι τιμές στις οποίες
οι ίδιοι πουλάνε στην Ευρώπη, αλλά και να μην χάσουν μερίδιο αγοράς,
και οι Κινέζοι θέλουν αυτό που ήθελαν οι ΗΠΑ το 1945, να
διασφαλίσουν την απρόσκοπτη, και σε καλές τιμές, ροή πετρελαίου και
φυσικού αερίου από την Μέση Ανατολή προς την Κίνα.
Ο παρακάτω χάρτης αποτυπώνει την προσπάθεια της ΕΕ και των ΗΠΑ
να δημιουργήσουν ανταγωνιστικά στην Gazprom δίκτυα φυσικού αερίου
και πετρελαίου, όπως αυτή εκδηλώθηκε με την στήριξη του αγωγού
φυσικού αερίου Nabucco (κόκκινη-πράσινη γραμμή στον παρακάτω
χάρτη), ο οποίος τελικά δεν προχώρησε, αλλά όπως εκδηλώθηκε και με
την κατασκευή του αγωγού πετρελαίου Baku-Ceyhan, που λειτουργεί
ήδη (κόκκινη-μωβ γραμμή στον παρακάτω χάρτη). Δημιουργήθηκε
23

24. επίσης και η γραμμή πετρελαίου Baku-Supsa, που βγάζει πετρέλαιο στην
Μαύρη Θάλασσα μέσω της Γεωργίας.
Εικόνα 15
Ο αγωγός Nabucco είχε την στήριξη της Ευρωπαϊκής Τράπεζας
Επενδύσεων, European Investment Bank, που είναι η μη κερδοσκοπική
τράπεζα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και αποσκοπεί στην χρηματοδότηση
έργων ζωτικής σημασίας για την ΕΕ, όπως μπορείτε να διαβάσετε στο
παρακάτω άρθρο της Deutsche Welle, με τίτλο “Proposed Nabucco Gas
Pipeline Gets European Bank Backing”, του Ιανουαρίου 2009.
http://www.dw.de/proposed-nabucco-gas-pipeline-gets-european-bank-backing/a-3980038
Στο παρακάτω άρθρο των Reuters, με τίτλο “U.S. throws weight behind
EU's Nabucco pipeline”, του Φεβρουαρίου 2008, θα διαβάσετε ότι ο
αγωγός Nabucco είχε την αμέριστη στήριξη και των ΗΠΑ.
24

25. http://uk.reuters.com/article/2008/02/22/eu-energy-usa-idUKL2212241120080222
Η Ρωσία στην Μέση Ανατολή
Η περίπτωση της Ρωσίας είναι η πιο απλή, γιατί δεν θέλει τίποτα από την
Μέση Ανατολή, εκτός από αυτό που λέμε να μην της χαλάει την
Ευρωπαϊκή πιάτσα. Το παρακάτω link της Energy Information
Administration δείχνει τους καλύτερους πελάτες του Ρωσικού πετρελαίου
στον κόσμο.
Εικόνα 16
http://www.eia.gov/countries/cab.cfm?fips=RS
Βλέπετε ότι η Γερμανία και η Ολλανδία, δύο Ευρωπαϊκές χώρες, είναι οι
δύο καλύτεροι πελάτες της Ρωσίας, ακολουθεί η Κίνα στην 3η
θέση, και
στην 4η
, 5η
, 6η
, 7η
και 8η
θέση, βρίσκονται πάλι Ευρωπαϊκές χώρες, με την
Ιαπωνία να βρίσκεται στην 9η
θέση. Στους παρακάτω πίνακες από το site
της Gazprom, βλέπετε τις εισαγωγές Ρωσικού φυσικού αέριου που
πραγματοποιούν οι Ευρωπαϊκές χώρες.
25

26. Εικόνα 17
Εικόνα 18
Source: Gazprom http://www.gazpromexport.ru/en/statistics/
Βλέπετε ότι και στην αγορά φυσικού αερίου η Γερμανία και η Ιταλία
είναι πολύ καλοί πελάτες της Ρωσίας, όπως είναι επίσης και η Τουρκία.
Στο παρακάτω link από το World Factbook της Αμερικανικής CIA, που
εμφανίζει τους μεγαλύτερους εξαγωγείς φυσικού αερίου στον κόσμο, θα
26

27. δείτε ότι οι συνολικές εξαγωγές φυσικού αερίου της Ρωσίας, ανήλθαν
κατά το 2013 σε 196 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα.
Εικόνα 19
https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2251rank.html
Επομένως το 2013, από τα 196 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού
αερίου που πούλησε η Ρωσία, τα 161 αφορούσαν σε πωλήσεις στην
Ευρώπη και την Τουρκία. Από τα παραπάνω στοιχεία προκύπτει ότι οι
καλύτεροι πελάτες του Ρωσικού πετρελαίου και φυσικού αερίου είναι οι
Ευρωπαϊκές χώρες.
Αυτό είναι κάτι πολύ φυσιολογικό, πρώτον γιατί η Ρωσία είναι μία χώρα
με μεγάλη διαφθορά, της οποίας η βασική δουλειά είναι να πουλάει
πετρέλαιο και φυσικό αέριο, δεύτερον γιατί η Ευρώπη είναι πολύ φτωχή
και σε πετρέλαιο και σε φυσικό αέριο, και τρίτον γιατί η Ρωσία είναι
γεωγραφικά ο ιδανικότερος προμηθευτής πετρελαίου και φυσικού αερίου
για την Ευρωπαϊκή ήπειρο. Το κόστος των μεταφορικών είναι ένα
μεγάλο κομμάτι της αγοράς πετρελαίου και φυσικού αερίου, και η Ρωσία
βρίσκεται δίπλα στις Ευρωπαϊκές χώρες, κάτι που σημαίνει χαμηλότερο
κόστος μεταφορικών.
27

28. Επομένως είναι πολύ εύκολο να καταλάβουμε γιατί το βασικό μέλημα
της Ρωσίας στην Μέση Ανατολή, είναι να μην γίνει η σύνδεση Μέσης
Ανατολής-Ευρώπης μέσω Τουρκίας, γιατί κάτι τέτοιο θα της χαλούσε και
την Ευρωπαϊκή και την Τουρκική πιάτσα. Είναι όμως για την Ρωσία
πολύ δυσκολότερο από τις ΗΠΑ, την Κίνα και την ΕΕ να κάνει φίλους
στην περιοχή, γιατί δεν είναι πελάτης, αλλά φυσικός αντίπαλος των
πλούσιων σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο χωρών της περιοχής.
Δεν είναι άλλωστε τυχαίο, ότι ο παλιότερος σύμμαχος της Ρωσίας στην
Μέση Ανατολή είναι η Συρία, μία χώρα φτωχή σε πετρέλαιο και φυσικό
αέριο. Όπως θα διαβάσετε στο παρακάτω άρθρο του CNN, με τίτλο
“The Moscow-Damascus alliance: A tangled tale”, του 2012, η Συρία
είναι ο πιο αξιόπιστος σύμμαχος της Ρωσίας, σε μία συμμαχία της οποίας
οι ρίζες χάνονται πίσω στην δεκαετία του 50. Γράφει το άρθρο:
1η Παράγραφος
Many observers point to Moscow's close ties with Damascus going back to the 1950s
as a reason for Russia now acting to defend the al-Assad regime in Syria against its
many internal and external opponents.
http://www.cnn.com/2012/02/09/opinion/russia-syria-relations/
28

29. Εικόνα 20
Κατά το παρελθόν, το Ιράν και το Ιράκ υπήρξαν σύμμαχοι της Ρωσίας,
παρόλο που είναι δύο από τις πλουσιότερες χώρες σε αποθέματα φυσικού
αερίου και πετρελαίου στον κόσμο, και είναι φυσικοί εμπορικοί της
αντίπαλοι. Λόγω όμως της αντιπαλότητας τους με την Δύση, και με τις
οικονομικές κυρώσεις που αυτή η αντιπαλότητα συνεπάγονταν, οι ξένες
πολυεθνικές δεν μπορούσαν να μπουν στην αγορά του Ιράν και του Ιράκ,
και έτσι η παραγωγή τους ήταν πολύ μικρότερη από αυτή των υπολοίπων
χωρών του Κόλπου.
Όχι μόνο δεν ήταν λοιπόν το Ιράν και το Ιράκ οι μεγάλοι εμπορικοί
αντίπαλοι των Ρώσων, αλλά η αντιπαλότητα τους με την Δύση τους
έκανε και πολύ καλούς πελάτες της Ρωσικής βιομηχανίας όπλων. Η
Ρωσία μάλιστα είναι η χώρα που έχει αναλάβει την ανάπτυξη του
πυρηνικού προγράμματος των Ιρανών. Η Ρωσία, σε αντίθεση με τις
ΗΠΑ, την Ευρώπη, και την Κίνα, που είναι εισαγωγείς πετρελαίου, είχε
29

30. κάθε λόγο να θέλει ένταση στην περιοχή, αφού η ένταση προκαλεί άνοδο
των τιμών πετρελαίου, και αύξηση των εσόδων του Ρωσικού κράτους.
Στις ΗΠΑ, στην Ευρώπη και στην Κίνα αντιθέτως, η άνοδος των τιμών
του πετρελαίου δημιουργεί δυσφορία, και καθιστά τις κυβερνήσεις
αντιδημοφιλείς. Στην Ρωσία συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Όσο
ανεβαίνει η τιμή του πετρελαίου, τόσο αυξάνονται τα έσοδα του Ρωσικού
κράτους και η δυνατότητα της χώρας να προχωρά σε δημόσια έργα και
αύξηση της απασχόλησης.
Αν όμως το Ιράν και το Ιράκ τα βρουν με την Δύση, τότε δεν θα έχουν
κανένα λόγο να έχουν καλές σχέσεις με την Ρωσία, αφού όπως είπα είναι
ένας φυσικός εμπορικός τους αντίπαλος. Οι χώρες αυτές χρειάζονται την
Ρωσία μόνο όσο έχουν κακές σχέσεις με την Δύση. Αυτό που είναι όμως
πολύ δύσκολο για την Δύση, είναι να τα βρει ταυτόχρονα με όλες τις
χώρες του Περσικού Κόλπου. Γιατί ανάμεσα στις χώρες του Περσικού
Κόλπου υπάρχει τεράστια αντιπαλότητα για το ποιος θα προωθήσει
καλύτερα το πετρέλαιο και το φυσικό του αέριο.
Γενικά όμως μπορούμε να πούμε ότι οι ΗΠΑ, η Κίνα και η ΕΕ, που είναι
οι τρεις μεγαλύτεροι εισαγωγείς πετρελαίου στον κόσμο, έχουν
πλεονέκτημα στην Μέση Ανατολή έναντι της Ρωσίας που εξάγει
πετρέλαιο και φυσικό αέριο. Οι ΗΠΑ, η Κίνα και η ΕΕ, θα έχουν πάντα
τον πρώτο λόγο στην επιλογή φίλων στην περιοχή, και η Ρωσία δεν θα
έχει άλλη επιλογή από το να προχωρά σε συμμαχίες με όποιον μένει στο
περιθώριο.
Οι ΗΠΑ, παρόλο που αύξησαν δραματικά την παραγωγή τους,
παραμένουν ο δεύτερος μεγαλύτερος εισαγωγέας πετρελαίου στον κόσμο
30

31. μετά την Κίνα. Μέχρι πρόσφατα μάλιστα, οι ΗΠΑ ήταν ο μεγαλύτερος
εισαγωγέας πετρελαίου στον κόσμο, και τις ξεπέρασε για πρώτη φορά η
Κίνα το 2014, όπως μπορείτε να διαβάσετε στο παρακάτω άρθρο της
International Energy Agency, με τίτλο “China is now the world’s largest
net importer of petroleum and other liquid fuels”, του Μαρτίου 2014.
http://www.eia.gov/todayinenergy/detail.cfm?id=15531
Όσο μεγαλύτερος εισαγωγέας πετρελαίου είναι μία χώρα, τόσο πιο
αγαπητή είναι στον Περσικό Κόλπο. Αρκεί βέβαια να ψωνίζει από εκεί.
Η ΕΕ είναι σίγουρα ο 3ος
μεγαλύτερος εισαγωγέας πετρελαίου, αν δεν
βρίσκεται και σε υψηλότερη θέση, αφού μόνο η Γερμανία καταναλώνει
ποσότητες πετρελαίου που πλησιάζουν αυτές που καταναλώνουν η Κίνα
και οι ΗΠΑ. Είναι λοιπόν σημαντικό να θυμόμαστε ότι η Ρωσία είναι μία
χώρα, που όπως και οι χώρες του Περσικού Κόλπου, βασίζεται στις
πωλήσεις πετρελαίου και φυσικού αερίου.
Η Κίνα στην Μέση Ανατολή
Η Κίνα, σε αντίθεση με την Ρωσία, είναι πεινασμένη για το πετρέλαιο
και το φυσικό αέριο της Μέσης Ανατολής, και είναι ένας από τους
καλύτερους πελάτες αυτή την χρονική περίοδο. Γι’αυτό και είναι ο
προνομιακός συνομιλητής όλων των χωρών του Περσικού Κόλπου. Η
Κίνα είναι πολύ πιο δημοφιλής από τις ΗΠΑ και την ΕΕ στον Περσικό
Κόλπο, γιατί όπως είπα οι ΗΠΑ έχουν μειώσει πολύ τις εισαγωγές τους
από την περιοχή, και η Ευρωπαϊκή Ένωση εισάγει πετρέλαιο και φυσικό
αέριο κυρίως από την Ρωσία και την Νορβηγία.
Ο παρακάτω πίνακας είναι από το άρθρο της US Energy Information
Administration, με τίτλο “How much petroleum does the United States
31

32. import and from where”, και δείχνει από ποιες χώρες εισήγαγαν κυρίως
πετρέλαιο οι ΗΠΑ το 2013. Το ποσοστό της Σαουδικής Αραβίας έχει
μειωθεί, και αναμένεται να μειωθεί πολύ περισσότερο τα επόμενα
χρόνια, ενώ το αντίθετο θα συμβεί για την Κίνα.
Εικόνα 21
http://www.eia.gov/tools/faqs/faq.cfm?id=727&t=6
Στο παρακάτω άρθρο του National Public Radio, με τίτλο “U.S. Rethinks
Security As Mideast Oil Imports Drop”, του Νοεμβρίου 2012, θα δείτε
τον παρακάτω πίνακα.
32

33. Εικόνα 22
Ο πίνακας δείχνει με γαλανό χρώμα τις σημερινές εισαγωγές πετρελαίου
διαφόρων χωρών από τον Περσικό Κόλπο, και με σκούρο μπλε το πως
αναμένεται να εξελιχθούν αυτές οι εισαγωγές τις επόμενες δεκαετίες.
Βλέπετε ότι το 2035 οι εισαγωγές της Κίνας αναμένεται να βρίσκονται σε
πολύ υψηλά επίπεδα, των ΗΠΑ να έχουν σχεδόν εκμηδενιστεί, ενώ της
Ευρώπη θα βρίσκονται κάπου στην μέση.
Πέρα από την ολοένα και μεγαλύτερη σημασία που αποκτούν ως οι
καλύτεροι πελάτες του Περσικού Κόλπου, οι Κινέζοι απέφυγαν πολύ
έξυπνα να εμπλακούν στρατιωτικά στην περιοχή, αφήνοντας αυτόν τον
ρόλο στις ΗΠΑ, καταφέρνοντας έτσι να έχουν πολύ καλές σχέσεις με
33

34. όλες τις χώρες του Περσικού, κάτι που δεν έχουν καταφέρει ούτε οι
ΗΠΑ, που ήταν ο πρώην μεγάλος πελάτης, ούτε η Ρωσία, που είναι ο
κατεξοχήν αντίπαλος, αλλά ούτε η ΕΕ, που είναι επίσης ένας δυνητικά
μεγάλος πελάτης.
Επιδίωξη της Κίνας είναι να συνεργάζεται με όλες τις χώρες του
Περσικού στον τομέα της ενέργειας, χωρίς να εμπλέκεται στρατιωτικά
στην περιοχή, ώστε να μην χρειάζεται να δαπανά τα δισεκατομμύρια που
δαπανούν οι ΗΠΑ προκειμένου να συντηρήσουν τον 5ο
Στόλο και τις
υπόλοιπες στρατιωτικές τους δυνάμεις στην περιοχή. Εκτός από το
κόστος, η Κίνα αποφεύγει έτσι να κάνει τον διαιτητή στις διενέξεις των
χωρών του Περσικού, κάτι που υποχρεωτικά δημιουργεί μεγάλες
αντιπαλότητες.
Ο σωστός τρόπος για να περιγράψω την γεωπολιτική επιδίωξη της Κίνας
στην Μέση Ανατολή, είναι να πω ότι η Κίνα θέλει η παρουσία της στην
περιοχή να είναι αυτό που λέμε strictly business, ώστε να αποφεύγει τις
μεγάλες στρατιωτικές δαπάνες, αλλά να αποφεύγει και τον ρόλο του
διαιτητή, που μπορεί να της χαλάσει τις σχέσεις της με κάποιες χώρες.
Όσο όμως η θερμοκρασία στον Περσικό Κόλπο ανεβαίνει, τόσο πιο
δύσκολη γίνεται η επιδίωξη της Κίνας να εμφανίζεται στην περιοχή ως
ένας απλός επιχειρηματίας, αφού όλα τα εμπλεκόμενα μέρη πιέζουν για
την υποστήριξη της. Θα επανέλθω στο θέμα παρακάτω.
Οι ΗΠΑ στην Μέση Ανατολή
Το μεγάλο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι ΗΠΑ προκειμένου να
στείλουν φυσικό αέριο στην Ευρώπη από την Μέση Ανατολή, από
κάποια πηγή που να μην ελέγχεται από τους Ρώσους, είναι ότι προς το
34

35. παρόν έχουν στην διάθεση τους μόνο το μεγάλο θαλάσσιο κοίτασμα του
φιλονατοϊκού Αζερμπαϊτζάν, το περιβόητο Shah Deniz, ένα κοίτασμα
που φιλοξενεί περίπου 1 τρισεκατομμυρίου κυβικά μέτρα φυσικού
αερίου. Το φυσικό αέριο του Shah Deniz αποτελεί το σύνολο σχεδόν του
Αζέρικου φυσικού αερίου.
Αν λάβουμε υπόψη μας ότι η Ευρώπη καταναλώνει περίπου 500
δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου ετησίως, θα πρέπει να
βρεθεί μία καλύτερη λύση, αφού το Shah Deniz φιλοξενεί μόλις το
διπλάσιο των ετήσιων αναγκών της ΕΕ, και δεν μπορεί να αποτελέσει μία
μακροπρόθεσμη λύση για την Ευρώπη. Για Shah Deniz βλέπε κόκκινο
κύκλο στον παρακάτω χάρτη.
Εικόνα 23
Όπως είναι λογικό, οι Ρώσοι και οι Κινέζοι δημιουργούν δυσκολίες στην
προσπάθεια των ΗΠΑ να στείλουν φυσικό αέριο στην Ευρώπη μέσω
35

36. Τουρκίας, από τις άλλες πλούσιες σε φυσικό αέριο χώρες της περιοχής,
που είναι το Ιράν, το Κατάρ, το Ιράκ, και το Τουρκμενιστάν.
Εικόνα 24
Οι Ρώσοι είναι σύμμαχοι με το Ιράν, και στην σφαίρα επιρροής του Ιράν
ανήκει το Ιράκ και η Συρία. Οι Ρώσοι επίσης απορροφούσαν το φυσικό
αέριο του Τουρκμενιστάν, μέχρι που το τελευταίο συνδέθηκε με αγωγούς
με την Κίνα, και άρχισε να στέλνει εκεί το μεγαλύτερο μέρος του
φυσικού του αερίου.
Οι Ρώσοι προσπαθούν επίσης να βοηθήσουν το Ιράν να συνδεθεί με την
Κίνα μέσω της κατασκευής του αγωγού Iran-Pakistan-India. Ελπίζουν οι
Ρώσοι, ότι αν όπως και το Τουρκμενιστάν, το Ιράν αρχίσει να τροφοδοτεί
την γραμμή Πακιστάν-Ινδίας-Κίνας, με αγωγούς και μακροπρόθεσμα
συμβόλαια, δεν θα έχει τις απαιτούμενες ποσότητες για να τροφοδοτήσει
την Ευρώπη, αφήνοντας την Ευρωπαϊκή αγορά στην Ρωσία.
Στο παρακάτω άρθρο του RT (Russia Today), ενός ενημερωτικού
πρακτορείου που χρηματοδοτείται από το Ρωσικό κράτος, με τίτλο “Iran-
Pakistan ‘lifeline’: Pipeline aims for global power balance”, του Μαρτίου
36

37. 2013, θα διαβάσετε ότι η Ρωσία είναι ένας μεγάλος υποστηρικτής του
αγωγού Ιράν-Πακιστάν, τον οποίο μάλιστα χαρακτηρίζει lifeline για το
Πακιστάν και την Ινδία, δηλαδή γραμμή ζωής.
1η
Παράγραφος
The pipeline will bring more than simply an economic boost to both countries; it is a
crucial guidepost on the path to peace. After generations of conflict, Iran and
Pakistan are taking their economic destinies into their own hands - together.
http://rt.com/op-edge/gas-pipeline-pakistan-iran-068/
Η Ρωσία μάλιστα θέλει να βοηθήσει στην κατασκευή του αγωγού, όπως
μπορείτε να διαβάσετε στο παρακάτω άρθρο του Itar-Tass, ενός
πρακτορείου ειδήσεων που ανήκει στο Ρωσικό κράτος, με τίτλο “Russia
interested in construction of Iran-Pakistan gas pipeline”, του Σεπτεμβρίου
2014.
http://itar-tass.com/en/russia/750654
Την κατασκευή του αγωγού θα βοηθούσε και η Κίνα, όπως μπορείτε να
διαβάσετε στο παρακάτω άρθρο των Times της Τεχεράνης, με τίτλο
“China to back Iran-Pakistan gas pipeline project”, του Ιουνίου 2012
http://www.tehrantimes.com/economy-and-business/98622-china-to-back-iran-
pakistan-gas-pipeline-project
Στο παρακάτω άρθρο της Wall Street Journal, με τίτλο “Iran-Pakistan
Pipeline Deal Irks U.S.”, του Φεβρουαρίου 2013, θα διαβάσετε ότι οι
ΗΠΑ προτείνουν στο Πακιστάν, την Ινδία και την Κίνα την κατασκευή
του αγωγού TAPI, Turkmenistan-Afghanistan-Pakistan-India. Το άρθρο
επίσης λέει ότι οι ΗΠΑ έχουν ξεκαθαρίσει στο Πακιστάν ότι η πολιτική
τους για όποιον συνεργάζεται με το Ιράν είναι γνωστή, και είναι η
επιβολή οικονομικών κυρώσεων. Γράφει το άρθρο:
1η
Παράγραφος
37

38. In what has been widely perceived as a pre-election stunt, Pakistan has pushed
ahead with a controversial pipeline deal with Iran – a move that has irritated the
U.S. and that could lead to economic sanctions if Islamabad begins imports of
Iranian gas.
4η
και 5η
Παράγραφος
The U.S. has opposed the pipeline since its inception, promoting the Turkmenistan-
Afghanistan-Pakistan-India pipeline as an alternative that keeps Iran firmly out of
Asian energy markets.
Washington has made it clear that it will impose economic sanctions on Islamabad if
it begins to buy gas from Iran. In a written reply to The Wall Street Journal, the U.S.
embassy in Islamabad reiterated the U.S.’s position stating: “Our policy on Iran is
well known. We have made it clear to all of our interlocutors around the world that it
is in their interests to avoid activities that may be prohibited by UN sanctions or
sanctionable under U.S. law.”
9η
Παράγραφος
While the pipeline could bring relief to energy-starved Pakistan, analysts say that the
deal reveals more about the geopolitical dynamics between the U.S., Pakistan and
Iran than about the government’s commitment to address the energy crisis.
http://blogs.wsj.com/indiarealtime/2013/02/20/iran-pakistan-pipeline-deal-irks-u-s/
38

39. Εικόνα 25
Τελικά, με ένα γενναιόδωρο δάνειο από την Σαουδική Αραβία, το
Πακιστάν εγκατάλειψε την κατασκευή του αγωγού, όπως μπορείτε να
διαβάσετε στο παρακάτω άρθρο των Asia Times, με τίτλο “Saudi grant
kills Iran-Pakistan pipeline”, του Μαρτίου 2014
http://www.atimes.com/atimes/South_Asia/SOU-02-210314.html
Ο αγωγός Ιράν-Πακιστάν είναι ένας μεγάλος γεωπολιτικός πονοκέφαλος
για τις ΗΠΑ, αλλά είναι ένας ακόμη μεγαλύτερος οικονομικός
πονοκέφαλος για την Σαουδική Αραβία, αφού δίνει στο Ιράν ένα πολύ
μεγάλο προβάδισμα στις αγορές πετρελαίου και φυσικού αερίου του
Πακιστάν, της Ινδίας και της Κίνας. Οι ΗΠΑ δεν θέλουν να εμποδίσουν
τον αγωγό για να πουλήσουν αυτοί στην Κίνα και την Ινδία όπως πολλοί
νομίζουν.
Οι ΗΠΑ χρειάζονται το Ιράν για γεωπολιτικούς λόγους όπως έχω πει, και
αυτό αποδεικνύεται από τα προβλήματα που δημιούργησαν οι ΗΠΑ στις
39

40. σχέσεις τους με τους παραδοσιακούς συμμάχους τους στην περιοχή,
προκειμένου να προσεγγίσουν το Ιράν. Αν το Ιράν συνδεθεί με την Κίνα
με αγωγούς και μακροχρόνια συμβόλαια, το Ιράν θα προσδεθεί οριστικά
στον άξονα Ρωσίας-Κίνας. Ένα άλλο καλό άρθρο για τον αγωγό Iran-
Pakistan είναι το παρακάτω του BBC, με τίτλο “Pakistan-Iran gas
pipeline defies US”, του Μαρτίου 2013. Γράφει το άρθρο:
1η
Παράγραφος
The US has warned that the project could incur sanctions connected with Iran's
nuclear programme.
12η
Παράγραφος
Washington - a major donor to Pakistan - has also argued that there are other ways
to ease Pakistan's energy crisis. One option favoured by the US is a plan to import
gas from Turkmenistan through Afghanistan, which has been under discussion for
years.
http://www.bbc.com/news/world-asia-21736725
Τέλος για το θέμα του αγωγού Ιράν-Πακιστάν να παραθέσω και το
παρακάτω άρθρο των Financial Times, με τίτλο “Iran and Pakistan
launch pipeline project”, του Μαρτίου 2013, που επίσης λέει ότι οι ΗΠΑ
δεν μπορούν να ανεχθούν τον αγωγό Iran-Pakistan.
1η
Παράγραφος
Asif Ali Zardari and Mahmoud Ahmadi-Nejad, presidents of Pakistan and Iran, on
Monday formally launched a $1.5bn pipeline project designed to provide Iranian gas
to the energy-starved consumers of Pakistan.
6η
και 7η
Παράγραφος
The US has pushed for an alternative gas route known as Tapi (Turkmenistan-
Afghanistan-Pakistan-India), but Mr Kaira said that pipeline could not progress
“until there is peace in Afghanistan”.
40

41. Western governments have warned Pakistan against assuming the US will tolerate
the Iran-Pakistan pipeline indefinitely because of Washington’s dependence on
Pakistani support as it pulls American troops and equipment out of neighbouring
Afghanistan.
http://www.ft.com/intl/cms/s/0/fef594b4-8a4e-11e2-9da4-00144feabdc0.html?siteedition=intl
Είναι πάντως έτσι κι αλλιώς δύσκολο για τον Ιράν να προμηθεύσει άμεσα
τις μεγάλες ποσότητες που χρειάζεται η Ευρώπη, ακόμη και αν όλα τα
άλλα προβλήματα ανάμεσα στο Ιράν και την Δύση λυθούν. Θα
χρειαστούν αρκετά χρόνια μέχρι να καταφέρει το Ιράν να παράγει
ποσότητες που να μπορούν να ικανοποιήσουν την Ευρώπη. Μπορείτε για
παράδειγμα να διαβάσετε το παρακάτω άρθρο του Αζέρικου site Trend,
με τίτλο “Delivering Iranian gas to EU unlikely, even in long time”, του
Δεκεμβρίου 2014.
http://en.trend.az/business/energy/2346522.html
Το άρθρο εξηγεί ότι ακόμη και αν θέλει το Ιράν να προμηθεύσει την
Ευρώπη, θα χρειαστεί αρκετά χρόνια για να καταφέρει να αυξήσει την
παραγωγή του. Το Ιράν μάλιστα κάποιες φορές δεν καλύπτει ούτε καν τις
δικές του ανάγκες σε φυσικό αέριο, και αναγκάζεται να κάνει εισαγωγές
φυσικού αερίου, όπως μπορείτε να διαβάσετε στο παρακάτω άρθρο των
Reuters, με τίτλο “Iran a net importer of gas from Mar 2011-Jan 2012”,
του Ιανουαρίου 2012.
1η
και 2η
Παράγραφος
“Iran, holder of the world's second largest gas reserves, imported more natural gas
than it exported over the last 10 months, Fars News Agency quoted the head of the
National Iranian Gas Company (NIGC) as saying.
The semi-official news service reported NIGC director Javad Oji saying Iran had
imported nearly 9 billion cubic metres (bcm) of gas in the 10 months since the start of
the Iranian year on March 21, 2011, up 35 percent year on year”.
41

42. http://www.reuters.com/article/2012/01/18/iran-gas-imports-
idAFL6E8CI2NZ20120118
Επομένως παρόλο που τα αποθέματα φυσικού αερίου του Ιράν
ανέρχονται σε 33 τρισεκατομμύρια κυβικά μέτρα, κατατάσσοντας το
στην δεύτερη θέση των πλουσιότερων χωρών του κόσμου σε αποθέματα
φυσικού αερίου , θα χρειαστούν κάποια χρόνια πριν το Ιράν μπορέσει να
προμηθεύσει την Ευρώπη, κάτι που θα γίνει όμως πολύ πιο δύσκολο αν
το Ιράν συνδεθεί με την Κίνα μέσω αγωγών και μακροπρόθεσμων
συμβολαίων.
Πέρα όμως από το αν μπορεί το Ιράν να προμηθεύσει την Ευρώπη με την
ποσότητα που απαιτείται προκειμένου να μειωθεί η εξάρτηση της
Ευρώπης από την Ρωσία, όσο το Ιράν δεν τα βρίσκει με τους Δυτικούς,
και όσο το Ιράκ και η Συρία ανήκουν στην σφαίρα επιρροής του Ιράν, οι
ΗΠΑ δεν θα μπορούν να στείλουν φυσικό αέριο στην Ευρώπη ούτε μέσω
του αγωγού Κατάρ-Τουρκίας, γιατί θα υπάρχει ένα γεωγραφικό τείχος
ανάμεσα στο Κατάρ και την Τουρκία.
Το τείχος αυτό θα είναι το Ιράν, το Ιράκ και η Συρία (βλέπε παρακάτω
χάρτη). Αυτό το τείχος προσπάθησαν να σπάσουν το Κατάρ, η Σαουδική
Αραβία και η Τουρκία, με τους Τζιχαντιστές και τον πόλεμο στην Συρία
και το Ιράκ, όπως μπορείτε να διαβάσετε ότι δήλωσε ο Αλ Μαλίκι, ο
πρωθυπουργός του Ιράκ, στο παρακάτω άρθρο του France 24, με τίτλο
“Iraq’s Maliki accuses Saudi Arabia of supporting terrorism”, του
Μαρτίου 2014.
42

43. 1η
Παράγραφος
In an exclusive interview with FRANCE 24, Iraqi Prime Minister Nuri al-Maliki
accused Saudi Arabia and Qatar of supporting global “terrorism” and seeking to
destabilise Iraq.
http://www.france24.com/en/20140308-france24-exclusive-interview-
iraq-maliki/
Για τις δηλώσεις του Ιρακινού πρωθυπουργού μπορείτε να διαβάσετε και
το παρακάτω άρθρο των Reuters, με τίτλο “Iraqi PM Maliki says Saudi,
Qatar openly funding violence in Anbar”, του Μαρτίου 2014.
http://www.reuters.com/article/2014/03/09/us-iraq-saudi-qatar-idUSBREA2806S20140309
Εικόνα 26
Το Κατάρ είναι αυτή τη στιγμή ο πιο στενός σύμμαχος των ΗΠΑ στον
Περσικό Κόλπο, και φιλοξενεί τις μεγαλύτερες Αμερικανικές βάσεις
στην περιοχή. Οι ΗΠΑ από την πλευρά τους, προκειμένου να λύσουν το
πρόβλημα, προσπαθούν να τα βρουν με το Ιράν, και έχει υπάρξει
43

44. σημαντική βελτίωση στις σχέσεις ΗΠΑ Ιράν. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι
το Ιράν είναι ένας φυσικός εμπορικός αντίπαλος της Ρωσίας, και θα
ήθελε να πουλήσει φυσικό αέριο στον καλύτερο πελάτη που είναι η
Ευρώπη.
Το Ιράν θέλει επίσης να τα βρει με τις ΗΠΑ και την ΕΕ, προκειμένου να
αρθούν οι οικονομικές κυρώσεις εναντίον του, ώστε να μπορέσουν να
μπουν στην Ιρανική αγορά οι ξένες πολυεθνικές και να επενδύσουν
κεφάλαια, κάτι που θα εκτοξεύσει την Ιρανική παραγωγή, και κατά
συνέπεια και τα Ιρανικά έσοδα, όπως μπορείτε να διαβάσετε στο
παρακάτω άρθρο του πρακτορείου Reuters, με τίτλο “Iran lures oil
majors with new contracts pledge”, του Ιανουαρίου 2014.
1η
και 2η
Παράγραφος
Iran will have a new, attractive investment model for oil contracts by September, its
president and oil minister told some of the world's top oil executives here on
Thursday, part of its drive to win back Western business.
Iranian President Hassan Rouhani and Oil Minister Bijan Zanganeh said their new
administration was keen to open up to Western investments and technology,
executives who attended the meeting said. They also stressed the importance of fossil
fuel, with global energy demand rising.
http://www.reuters.com/article/2014/01/23/us-iran-rouhani-davos-oil-idUSBREA0M0JD20140123
Μπορείτε επίσης να διαβάσετε το παρακάτω άρθρο του Tasminnews, με
τίτλο “Major Asian, European Companies in Talks with Iran for Gas
Cooperation”, του Ιανουαρίου 2015 για την επιθυμία του Ιράν να
συνεργαστεί με τις Δυτικές εταιρείες και να προμηθεύσει την Ευρώπη με
φυσικό αέριο. Το Tasnim News Agency, είναι ένα πρακτορείο ειδήσεων
που ανήκει στο Ιρανικό κράτος. Γράφει το άρθρο:
44

45. Some European companies from France, Britain, Germany, Italy, and Russia as well
as companies from Japan, South Korea, and China, have entered into negotiations
with National Iranian Gas Company (NIGC) in the areas of the construction of (gas)
refineries and transmission lines,” the head of Investment Committee at the NIGC,
Asghar Soheilipour, said.
“Up to now" he added "we have started talks with 35 to 40 companies, all of which
are among the world’s major and well-known companies."
Back in May, Iranian Oil Minister Bijan Namdar Zanganeh expressed the country's
readiness for providing the European states with natural gas, either through pipeline
or LNG shipments.
“As a country capable of supplying gas in large volumes, Iran has always been
willing to be present in Europe’s market, either through pipeline or in LNG form,”
Zanganeh said at the time.
Zanganeh also pointed to Europe's long-term interest in diversifying its gas supplies,
emphasizing that the Islamic Republic would be able to meet both domestic and
export demands once the new phases of the massive offshore South Pars gas field,
south of Iran, become operational.
http://www.tasnimnews.com/English/Home/Single/607155
Η Gazprom έχει πάρει κάποια Ιρανικά κοιτάσματα προκειμένου να
βοηθήσει το Ιράν, αλλά η Ρωσία είναι ένας φυσικός εμπορικός αντίπαλος
του Ιράν, και δεν πρόκειται σε καμία περίπτωση να επενδύσει όπως θα
επένδυαν στο Ιράν οι ξένες πολυεθνικές, που έχουν άλλωστε και
ανώτερη τεχνογνωσία. Είναι άλλωστε οι ξένες πολυεθνικές που πέτυχαν
την τεχνολογική επανάσταση που επέτρεψε την παραγωγή φυσικού
αερίου και πετρελαίου από σχιστόλιθο.
Προς το παρόν βέβαια η Ρωσία εξακολουθεί να είναι σύμμαχος του Ιράν,
και να το υποστηρίζει στις διαμάχες του με την Δύση, αλλά
επαναλαμβάνω ότι αυτή είναι μία λυκοφιλία και όχι μία πραγματική
συμμαχία. Το Ιράν χρησιμοποιεί την Ρωσία εναντίον των δυτικών, η
45

46. Ρωσία χρησιμοποιεί το Ιράν εναντίον των δυτικών, αλλά και οι δύο
ξέρουν ότι είναι αντίπαλοι στις αγορές πετρελαίου και φυσικού αερίου. Η
Ρωσία θα ήθελε το Ιράν να πουλάει το πετρέλαιο του και το φυσικό του
αέριο μέσω της Ρωσίας, αλλά δεν βλέπω πως θα εξυπηρετούσε το Ιράν
να βασίζεται στον μεγάλο του εμπορικό αντίπαλο, αν μπορούσε να
πουλάει κατευθείαν στις χώρες καταναλωτές. Μία μικρή απόδειξη είναι
ότι ενώ οι Ρώσοι είχαν υποσχεθεί να πουλήσουν στους Ιρανούς τους
πυραύλους S-300, τελικά έκαναν πίσω, κάτι που εξαγρίωσε τους Ιρανούς.
Κίνα-Ρωσία
Η γεωπολιτική επιδίωξη των Κινέζων, που είναι η χρησιμοποίηση των
αποθεμάτων του Περσικού Κόλπου προκειμένου να εξασφαλίσουν την
ενεργειακή τους ασφάλεια, είναι συμβατή με την πολιτική των Ρώσων, οι
οποίοι θέλουν να εμποδίσουν την καλύτερη σύνδεση της Μέσης
Ανατολής με την Ευρώπη. Οι Κινέζοι θέλουν επίσης να έχουν καλές
σχέσεις με την Ρωσία, γιατί βασίζονται και στους Ρώσους για την
ενεργειακή τους ασφάλεια (βλέπε παρακάτω χάρτη).
46

47. Εικόνα 27
Εξάλλου πρόσφατα η Κίνα υπέγραψε με την Ρωσία μία συμφωνία αξίας
400 δισεκατομμυρίων δολαρίων, σύμφωνα με την οποία η Ρωσία θα
παρέχει στην Κίνα περίπου 35 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού
αερίου ετησίως για τα επόμενα 30 χρόνια. Επομένως η καλύτερη
σύνδεση της Μέσης Ανατολής δεν συμφέρει ούτε τους Ρώσος ούτε τους
Κινέζους, αλλά για διαφορετικούς λόγους.
Οι Ρώσοι δεν την θέλουν για να υπάρχει μικρότερη προσφορά στην
Ευρώπη, ώστε να μπορούν να πουλάνε σε υψηλότερες τιμές, και οι
Κινέζοι δεν την θέλουν για να υπάρχει λιγότερη ζήτηση στην Μέση
Ανατολή, ώστε να μπορούν να αγοράζουν σε χαμηλότερες τιμές. Γιατί
όσο λιγότερες επιλογές έχουν οι χώρες της Μέσης Ανατολής, τόσο
καλύτερες τιμές θα μπορεί να εξασφαλίζει η Κίνα, αλλά και τόσο
περισσότερα αποθέματα θα έχει στην διάθεση της τις επόμενες δεκαετίες,
47

48. που πολλοί υποστηρίζουν ότι θα υπάρξει πίεση από την μείωση των
παγκοσμίων αποθεμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου.
Η περίπτωση του Τουρκμενιστάν είναι ένα πολύ καλό παράδειγμα του
τρόπο με τον οποίο συμπίπτουν οι Ρωσικές και Κινεζικές επιδιώξεις. Οι
Ρώσοι πίεζαν το πολύ πλούσιο σε φυσικό αέριο Τουρκμενιστάν,
προκειμένου να πουλάει το φυσικό του αέριο μέσω της Gazprom, ώστε
να μην στείλει το Τουρκμενιστάν το φυσικό του αέριο μέσω της Κασπίας
Θάλασσας στο Αζερμπαϊτζάν, και τροφοδοτήσει τον υποστηριζόμενο
από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τις ΗΠΑ αγωγό Nabucco. Μπορείτε να
διαβάσετε σχετικά στο site του Τουρκμενιστάν Chronicles of
Turkmenistan, με τίτλο “Is Russia Abandoning Turkmenistan”, του
Ιανουαρίου 2014.
http://www.chrono-tm.org/en/2014/01/is-russia-abandoning-turkmenistan/#comment-279404
Το άρθρο εξηγεί ότι παρόλο που οι σχέσεις της Ρωσίας με το πρώην
μέλος της Σοβιετικής Ένωσης Τουρκμενιστάν έχουν παγώσει, και
παρόλο που το Τουρκμενιστάν έχει ήδη κάνει μεγάλες συμφωνίες και
πουλάει το φυσικό του αέριο στην Κίνα, και έχει σταματήσει να εξάγει
μέσω της Ρωσίας και της Gazprom, η Ρωσία δεν ανησυχεί.
Γιατί όπως εξηγεί το άρθρο, βασικό μέλημα της Ρωσίας είναι να μην
κατασκευαστεί ο υποθαλάσσιος αγωγός φυσικού αερίου Trans-Caspian
(κόκκινη γραμμή στον παρακάτω χάρτη), που θα συνέδεε το
Τουρκμενιστάν με το Αζερμπαϊτζάν, στέλνοντας το αέριο του
Τουρκμενιστάν στην Ευρώπη, όπου θα ανταγωνιζόταν την Gazprom.
Επομένως η Κίνα ρούφηξε το φυσικό αέριο του Τουρκμενιστάν, και
απάλλαξε την Ρωσία από αυτό τον κίνδυνο.
48

49. Εικόνα 28
Ίδια είναι περίπου και η περίπτωση του Καζακστάν, το οποίο δεν
διαθέτει πολύ πλούσια κοιτάσματα φυσικού αερίου, αλλά διαθέτει
πλούσια κοιτάσματα πετρελαίου. Η Wikipedia δίνει το Καζακστάν στην
11η
θέση των πλουσιότερων σε πετρέλαιο χωρών του κόσμου.
49

50. Εικόνα 29
Source: http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_countries_by_proven_oil_reserves
Σημείωση: Όπως θα διαβάσετε στο link της Wikipedia, τα παραπάνω δεδομένα έχουν παρθεί από τον
OPEC το 2011. Να προσθέσω ότι αυτές οι ποσότητες πρέπει να χρησιμοποιούνται ως μία προσέγγιση
της πραγματικότητας, γιατί σε κάποιες χώρες συμπεριλαμβάνονται τα κοιτάσματα σχιστόλιθου (shale
rock), ενώ σε κάποιες δεν συμπεριλαμβάνονται. Στον Καναδά που είναι 3ος
στη λίστα έχουν
συμπεριληφθεί τα σχιστολιθικά αποθέματα.
Θα μπορούσε δικαιολογημένα κάποιος να αναρωτηθεί γιατί δεν πειράζει
την Ρωσία να τροφοδοτεί η Μέση Ανατολή και η Κασπία Θάλασσα την
Κίνα, και την πειράζει να τροφοδοτούν την Ευρώπη? Ο λόγος είναι ότι οι
χώρες με πλούσιο υπέδαφος του Περσικού Κόλπου και της Κασπίας
Θάλασσας κάπου θα πρέπει να πουλήσουν το πετρέλαιο και το φυσικό
τους αέριο. Φυσικά και θα προτιμούσε η Ρωσία να μην υπήρχαν στον
χάρτη οι χώρες του Περσικού Κόλπου, ή να μην είχαν καθόλου
πετρέλαιο και φυσικό αέριο. Σε αυτή την περίπτωση τα Ρωσικά
50

51. αποθέματα θα άξιζαν πολύ περισσότερο. Οι χώρες του Περσικού Κόλπου
όμως είναι εκεί, κολυμπάνε στο πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, και
κάπου θα πρέπει να πουλήσουν. Για την Ρωσία είναι πολύ καλύτερα οι
χώρες αυτές να πουλάνε στην Κίνα και την Ασία, και να αφήνουν την
Ευρωπαϊκή αγορά στην Ρωσία.
Η Κίνα και η Ασία έχουν πολύ περισσότερες επιλογές από την Ευρώπη.
Είναι πολύ κοντά στην Μέση Ανατολή, πολύ κοντά στην Κασπία
Θάλασσα, πολύ κοντά στην Ρωσία, και έχουν επίσης και την επιλογή της
Αυστραλίας, που αυξάνει συνεχώς την παραγωγή της σε υγροποιημένο
φυσικό αέριο LNG. Αλλά και από γεωπολιτικής απόψεως, η Ρωσία
χρειάζεται τις χώρες του πρώην Ανατολικού μπλοκ να είναι εξαρτημένες
από το Ρωσικό φυσικό αέριο και πετρέλαιο, προκειμένου να εξακολουθεί
να ασκεί επάνω τους κάποια επιρροή. Αυτό που κάποιοι αποκαλούν
επιθυμία του Πούτιν για ανασύσταση της Σοβιετικής Ένωσης, που
νομίζω ότι είναι υπερβολικό να λέγεται.
Επομένως η προσπάθεια των Ρώσων να εμποδίσουν την σύνδεση της
Μέσης Ανατολής με την Ευρώπη μέσω Τουρκίας, σε καμία περίπτωση
δεν ενοχλεί την Κίνα, αλλά και το ότι οι Κινέζοι προσπαθούν να
ρουφήξουν το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο της Μέσης Ανατολής
εξυπηρετεί τους Ρώσους. Επιπλέον η Κίνα και η Ρωσία έχουν και τις
πολύ μεγάλες μεταξύ τους συναλλαγές. Αλλά και γεωπολιτικά να το δει
κανείς, όσο περισσότερα προβλήματα δημιουργούν οι Ρώσοι στις ΗΠΑ,
τόσο το καλύτερο για τους Κινέζους, γιατί είναι οι ΗΠΑ και η Κίνα που
θα αναμετρηθούν στον 21ο
αιώνα, και όχι οι ΗΠΑ και η Ρωσία, ή η Κίνα
και η Ρωσία.
51

52. Επίσης, για να καταλαβαίνουμε καλύτερα την κατάσταση στην Μέση
Ανατολή, πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι το μέγεθος της παραγωγής δεν
εξαρτάται μόνο από το μέγεθος των αποθεμάτων. Υπάρχουν και
τεχνολογικοί περιορισμοί. Μπορεί για παράδειγμα ένα κοίτασμα να
φιλοξενεί 1 τρισεκατομμύριο κυβικά μέτρα φυσικού αερίου, αλλά να
μπορεί να δίνει μόνο 1 δισεκατομμύριο κυβικά μέτρα ετησίως. Επομένως
δεν υπάρχει μόνο ανταγωνισμός για το ποιος θα ελέγχει το 1
τρισεκατομμύριο κυβικά μέτρα στο μέλλον. Υπάρχει και συναγωνισμός
για το ποιος θα αγοράσει το 1 δισεκατομμύριο κυβικά μέτρα που δίνει το
κοίτασμα σήμερα.
Κλασικό παράδειγμα ο αγωγός Nabucco, που στήριξαν η Ευρωπαϊκή
Ένωση και οι ΗΠΑ, ο οποίος θα μετέφερε ετησίως στην Ευρώπη μέσω
Τουρκίας 30 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου, αλλά ήταν
πολύ δύσκολο να βρεθεί η ποσότητα που χρειαζόταν για να τον γεμίσει.
Στο παρακάτω άρθρο της Deutsche Welle, με τίτλο “Proposed Nabucco
Gas Pipeline Gets European Bank Backing”, του Ιανουαρίου 2009, θα
διαβάσετε ότι η Ευρωπαική Τράπεζα Επενδύσεων, European Investment
Bank, είχε δεχτεί να χρηματοδοτήσει το 25% του κόστους του Nabucco.
Και παρά την επιθυμία της Ευρωπαϊκής Ένωσης να χρηματοδοτήσει το
έργο, η κατασκευή του δεν ήταν οικονομικά βιώσιμη.
7η
Παράγραφος
The EIB is prepared to finance "up to 25 percent of project cost," provided a secure
intergovernmental agreement on the Nabucco pipeline is reached, he said. Maystadt
noted that of 48 billion euros of financing it provided last year, a quarter was for
energy projects.
http://www.dw.de/proposed-nabucco-gas-pipeline-gets-european-bank-backing/a-
3980038
52

53. Έχοντας αναφέρει τις γεωπολιτικές συνθήκες που ενώνουν την Κίνα και
την Ρωσία, θα πρέπει να προσθέσω ότι δεν πρέπει να βλέπει κανείς τις
δύο χώρες ως αδελφές. Ναι μεν εξυπηρετεί τις δύο χώρες να προσπαθούν
από κοινού να μειώσουν την Αμερικανική επιρροή, αλλά στα μεταξύ
τους θέματα υπάρχουν πολλά αγκάθια. Άλλωστε ήταν μόλις το 1969
όταν οι δύο χώρες πήγαν σε έναν μίνι πόλεμο για συνοριακές διαφορές.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι είναι δύο υπερδυνάμεις που έχουν κοινά
σύνορα, και διεκδικούν και οι δύο αρχηγικό ρόλο στην περιοχή. Είναι
δύο κοκόρια στο ίδιο κοτέτσι.
Επίσης, η Κίνα είναι μεγάλος εισαγωγέας πετρελαίου και φυσικού
αερίου, και όπως οι ΗΠΑ και η ΕΕ, έτσι και αυτή επιθυμεί να υπάρχουν
χαμηλές τιμές πετρελαίου και φυσικού αέριου, ενώ η Ρωσία είναι
εξαγωγέας, και επιθυμεί υψηλές τιμές, κάτι που επηρεάζει πολύ τις
πολιτικές μίας υπερδύναμης. Επίσης, οι δύο χώρες πολύ συχνά
διεκδικούν την εκμετάλλευση των ίδιων κοιτασμάτων σε τρίτες χώρες, η
Ρωσία προκειμένου να έχει μεγαλύτερη ισχύ και έλεγχο ως πωλητής στις
αγορές ενέργειας, και η Κίνα προκειμένου να εξασφαλίζει καλύτερους
όρους ως αγοραστής.
Επίσης στις χώρες της Κεντρικής Ασίας που ήταν πρώην μέλη της
Σοβιετικής Ένωσης, το Τουρκμενιστάν, το Ουζμπεκιστάν και το
Καζακστάν, μπορεί την Ρωσία να την εξυπηρετεί να “ρουφάει” η Κίνα το
πετρέλαιο και το φυσικό τους αέριο προκειμένου να μην καταλήγουν
στην Ευρώπη, αλλά η Ρωσία δεν βλέπει σε καμία περίπτωση με καλό
μάτι την αυξανόμενη Κινέζικη επιρροή σε έναν χώρο που παραδοσιακά
ανήκε στην δική της σφαίρα επιρροής.
53

54. Στο ερώτημα αν η Κίνα και η Ρωσία είναι φίλοι ή εχθροί, friends or
enemies, πολλοί αναλυτές απαντούν ότι οι δύο χώρες είναι οι καλύτεροι
“frenemies”. Τρία πολύ καλά άρθρα για τα αγκάθια στις σχέσεις Ρωσίας-
Κίνας, είναι αυτά των Financial Times με τίτλο “Guest post: Russia and
China – Friends or ‘frenemies’?”, του Δεκεμβρίου 2014, του Economist
με τίτλο “China and Russia: Best Frenemies”, του Μαΐου 2014, και της
Huffington Post, με τίτλο “Russia-China Gas Deal”, του Μαΐου 2014, τα
οποία μπορείτε να διαβάσετε στις παρακάτω διευθύνσεις.
http://www.huffingtonpost.com/aurelia-condrat/russia-china-gas-deal_b_5395214.html
http://blogs.ft.com/beyond-brics/2014/12/11/guest-post-are-russia-and-china-friends-or-frenemies/
http://www.economist.com/news/leaders/21602695-vladimir-putin-pivots-eastward-should-america-be-
worried-best-frenemies
ΗΠΑ-Κίνα
Το μεγαλύτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το δίδυμο ΗΠΑ-Κίνας. Το
δίδυμο ΗΠΑ-Ρωσίας, με τα σημερινά δεδομένα τουλάχιστον, δεν έχει
πολλά περιθώρια συνεργασίας στην Μέση Ανατολή, εκτός και αν οι
Ρώσοι σταματήσουν να εμποδίζουν την δημιουργία ενός αγωγού φυσικού
αερίου που θα ενώνει Μέση Ανατολή - Ευρώπη μέσω Τουρκίας. Αν η
Ρωσία δέχονταν έναν τέτοιο αγωγό, στον οποίο οι Ρώσοι θα μπορούσαν
να συμμετέχουν, αλλά όχι να έχουν τον αποκλειστικό έλεγχο, ίσως τα
πράγματα να ήταν διαφορετικά.
Η αλήθεια βέβαια είναι ότι η εγκατάλειψη του South Stream από την
Ρωσία, μπορεί να θεωρηθεί ως το πρώτο βήμα προς αυτή την
κατεύθυνση. Το δίδυμο Ρωσίας-Κίνας στην Μέση Ανατολή έχει πάρα
πολλά περιθώρια συνεργασίας όπως ήδη εξήγησα. Το δίδυμο ΗΠΑ-
54

55. Κίνας παρουσιάζει ενδιαφέρον, γιατί ενώ στον παγκόσμιο χάρτη τα
συμφέροντα τους δεν ταυτίζονται, τα δεδομένα στην Μέση Ανατολή τους
αναγκάζουν να προσπαθήσουν να βρουν ένα μίνιμουμ επίπεδο
συνεννόησης. Οι ΗΠΑ δεν εξαρτώνται πλέον από το πετρέλαιο του
Περσικού Κόλπου, αλλά μετά την οικονομική κρίση ούτε και μπορούν να
επωμίζονται το υπέρογκο κόστος της στρατιωτικής τους παρουσίας τους
στην περιοχή, αφού υπάρχουν περιοχές που τους ενδιαφέρουν πολύ
περισσότερο, όπως είναι η Αφρική και η Νοτιοανατολική Ασία.
Ταυτόχρονα όμως οι Αμερικανοί δεν θέλουν να αφήσουν τον Περσικό
Κόλπο στον αποκλειστικό έλεγχο της Κίνας, γιατί είναι μία περιοχή πολύ
υψηλής στρατηγικής σημασίας, και επιδιώκουν μία συνεργασία με την
Κίνα στην περιοχή. Αυτό που θα ήθελαν οι Αμερικανοί θα ήταν να
πάψουν οι Κινέζοι να στηρίζουν όλες τις διπλωματικές επιλογές των
Ρώσων, και να υιοθετήσουν μία πιο ουδέτερη στάση. Επίσης θα ήθελαν
οι Κινέζοι να βοηθήσουν, ή τουλάχιστον να μην εμποδίσουν, την ένωση
Ευρώπης-Μέσης Ανατολής με ένα δίκτυο αγωγών που δεν θα ελέγχεται
από τους Ρώσους, και σε συνεργασία με τις ΗΠΑ να αναλάβουν ένα
μέρος του στρατιωτικού κόστους που συνεπάγεται η φύλαξη των
θαλάσσιων διαδρόμων του πετρελαίου.
Οι Κινέζοι βασίζουν στον Περσικό Κόλπο την ενεργειακή τους
ασφάλεια, όπως ακριβώς έκαναν στο παρελθόν οι ΗΠΑ. Θέλουν οι
κρατικές Κινέζικες εταιρείες πετρελαίου να δουλεύουν σε όλες τις χώρες
του Περσικού Κόλπου, και το έχουν ήδη κάνει. Δεν τους εξυπηρετεί να
αναλάβουν στρατιωτικό ρόλο στην περιοχή, γιατί πέρα από το τεράστιο
κόστος που αυτό συνεπάγεται, θα τους αναγκάσει να αναλάβουν και
αυτοί έναν ρόλο διαιτητή, και να αντιμετωπίσουν τα ίδια προβλήματα
που αντιμετωπίζουν οι ΗΠΑ.
55

56. Οι ΗΠΑ όμως είναι ήδη σε μία διαδικασία μείωσης των δυνάμεων τους
στην περιοχή, και είναι δεδομένο ότι είτε το θέλει είτε όχι, η Κίνα θα
αναγκαστεί να αυξήσει την στρατιωτική της παρουσία στον Κόλπο,
προκειμένου να μπορεί να προστατεύει τα δισεκατομμύρια των
επενδύσεων της. Αυτό μπορεί να το κάνει είτε στηρίζοντας τις επιλογές
των Ρώσων, οπότε τα στρατεύματα της θα είναι ανταγωνιστικά με αυτά
των ΗΠΑ, είτε υιοθετώντας μία πιο ουδέτερη στάση, και μία ήπια
συνεργασία με τις ΗΠΑ. Είτε έτσι όμως είτε αλλιώς, η Κίνα θα αναλάβει
πολύ σύντομα έναν πολύ μεγαλύτερο ρόλο στην φύλαξη της περιοχής.
Οι Κινέζοι έχουν ήδη κάνει ένα βήμα που βοηθάει τις σχέσεις Κίνας-
ΗΠΑ, εγκαταλείποντας το σχέδιο για τον αγωγό Ιράν-Πακιστάν,
αποδεχόμενοι τον εναλλακτικό αγωγό TAPI, Turkmenistan-Afghanistan-
Pakistan-India, όπως μπορείτε να διαβάσετε στο παρακάτω άρθρο της
Express Tribune, με τίτλο “Gas import: China abandons IP project, eyes
TAPI pipeline”, του Απριλίου 2014. Η Express Tribune είναι η μόνη
διεθνής εφημερίδα του Πακιστάν, και συνεργάζεται με την διεθνή
έκδοση των New York Times.
1η
Παράγραφος
In a strategic move, China has shelved a plan to be part of the Iran-Pakistan (IP) gas
pipeline that faces the threat of US sanctions and has come up with an offer to join
the Turkmenistan-Afghanistan-Pakistan-India (TAPI) gas pipeline to meet its growing
energy needs.
5η
Παράγραφος
Earlier, the official added, China had expressed interest in becoming a member of the
IP project, but changed its stance later as the future of the venture looked uncertain
in the face of influence from a Gulf Arab country and threat of US sanctions.
http://tribune.com.pk/story/701979/gas-import-china-abandons-ip-project-eyes-tapi-pipeline/
56

57. Η απόσυρση της Κίνας από τον αγωγό Ιράν-Πακιστάν διευκολύνει το
έργο των Αμερικανών, που είναι η αποστολή Ιρανικού φυσικού αερίου
και πετρελαίου στην Ευρώπη. Οι ΗΠΑ δεν έχουν καμία αντίρρηση να
ξεθυμαίνουν οι Κινέζοι την “δίψα” τους στον Περσικό, και γίνονται
κάποιες προσπάθειες συνεργασίας, όπως μπορείτε να διαβάσετε στο
παρακάτω άρθρο της Wall Street Journal, με τίτλο “China Pushes Limits
to Closer Ties With U.S. Military”, του Ιουλίου 2014, έχει υπάρξει μία
βελτίωση στην συνεργασία του Αμερικανικού και του Κινεζικού
πολεμικού ναυτικού. Γράφει το άρθρο:
1η
και 2η
Παράγραφος
China is seeking greater access to U.S. aircraft carriers and guidance on how to
operate its own first carrier, the Liaoning, testing the limits of a newly cooperative
military relationship the two sides have tried to cultivate in the past year.
The latest Chinese request came last week when U.S. Adm. Jonathan W. Greenert,
chief of naval operations, visited China to explore new areas of cooperation, despite
recent maritime tensions and the presence of an uninvited Chinese spy ship at naval
drills off Hawaii.
http://www.wsj.com/articles/china-pushes-limits-to-closer-ties-with-u-s-military-1405964884
Όπως θα διαβάσετε στην 8η
παράγραφο του παρακάτω άρθρου της
Huffington Post, με τίτλο “China and the Middle East: Embarking on a
Strategic Approach”, του 2014, αν οι Κινέζοι δεν εμπλακούν στρατιωτικά
πιο ενεργά στην περιοχή, θα κινδυνεύουν να πάθουν αυτό που έπαθαν
στην Λιβύη, όταν οι διάδοχοι του Καντάφι απειλούσαν την Κίνα, λόγω
της μεγάλης της στήριξης στο καθεστώς Καντάφι, ότι θα την
αποκλείσουν από την Λιβύη της μετά Καντάφι εποχής. Εννοεί το άρθρο
ότι θα πρέπει η Κίνα να έχει στρατό στο έδαφος, ώστε να μπορεί να
στηρίζει τις διπλωματικές της επιλογές και στρατιωτικά. Γράφει το
άρθρο:
57

58. 8η
Παράγραφος
In the absence of U.S. acquiescence, that approach risks Chinese interests being
threatened by the spiralling violence in the region, including the feared spill over of
Islamic State-style jihadism in Xinjiang.
Non-intervention coupled with unconditional aid could further threaten Chinese
interests if and when political change occurs as happened in Libya after the
overthrow of Col. Moammar Qaddafi. Qaddafi's immediate successors threatened to
disadvantage China in the reconstruction of the country because of its ties with the
Qaddafi regime to the bitter end. China and the U.S. could find easier common
ground on the principle of adherence to international legality, a principle Obama
emphasised when he was first elected. However, that has so far been thwarted by the
blocking of resolutions regarding Syria by China and Russia rendering the United
Nations Security Council impotent.
http://www.huffingtonpost.com/james-dorsey/china-and-the-middle-east_b_5827276.html
Ένα πολύ καλό άρθρο του περιοδικού Forbes για τις σχέσεις ΗΠΑ Κίνας
στον Περσικό, είναι το “What Happens When America No Longer Needs
Middle East Oil?”, του Μαρτίου 2012, που λέει ότι οι ΗΠΑ μοιάζουν με
την Αγγλία της δεκαετίας του 1970, η οποία μην μπορώντας να αντέξει
άλλο το υπέρογκο στρατιωτικό κόστος της παρουσίας της στην περιοχή
του Περσικού, αναγκάστηκε να παραχωρήσει την θέση της στις ΗΠΑ. Το
άρθρο κάνει μία πολύ καλή ανάλυση, και λέει επίσης ότι ο ωφελημένος
της μικρότερης στρατιωτικής παρουσίας των ΗΠΑ στην περιοχή θα είναι
το Ιράν, το οποίο θα αναδειχτεί στην ισχυρότερη τοπική δύναμη, και οι
χαμένοι θα είναι οι Αραβικές χώρες του Περσικού Κόλπου και το
Ισραήλ, που θα απολαμβάνουν πολύ μικρότερη Αμερικανική προστασία,
αλλά και οι Ασιατικές χώρες, που θα επωμιστούν το κόστος φύλαξης της
περιοχής.
Το άρθρο επίσης λέει ότι σύντομα μπορεί να μην υπάρχει καμία χώρα
που να είναι πρόθυμη να αναλάβει το στρατιωτικό κόστος που απαιτείται
58