Tengsl spunaspila og kennslu, hvernig nýta má spunaspil inni í grunn- og framhaldsskólum. Hvað eru spunaspil? Hverjir spila?

2. Áður en við byrjum...
• 33 ára íslenskufræðingur með
kennsluréttindi, starfa sem vefstjóri hjá
Ölgerðinni.
• Kenndi í Langholtsskóla og Víkurskóla í 5 ár.
• Hef spilað spunaspil frá 13 ára aldri.
• Hef stjórnað og kennt spunaspil frá 18 ára
aldri.
• Hef notað spunaspil í kennslu.
• Hef verið með valfag þar sem nemendur
fengu að spila heilan vetur.

3. Hlutverkaleikir
• Allir spila eða hafa spilað
hlutverkaleiki
– Lögg‘ og bófó
– Káboj og indjánar
– Mömmuleikir osfrv.
• Börn læra slíka leiki mjög
snemma og prófa sig áfram í
hinum ólíkustu hlutverkum.
• Í daglegu lífi leikum við auk
þess ólík hlutverk.

4. Hlutverkaleikir
• Þekkt kennsluaðferð, allt frá 5. áratugnum,
þó hún sé ekki mikið notuð hérlendis.
– Hlutverkaleikir byggjast á því að nemendur eru
fengnir til að setja sig í spor fólks sem þarf að
taka ákvörðun um eitthvert tiltekið vandamál
sem það stendur frammi fyrir. (Ingvar
Sigurgeirsson, 1999)
– Hlutverkaleikur felur í sér að nemandinn er
beðinn að setja sig í spor annarrar persónu við
einhverjar ákveðnar aðstæður og gera skoðanir
hennar, viðhorf og hegðun að sínum. (Anna
Jeppesen, 1994)

5. Hlutverkaleikir
• Oftar en ekki er settur á svið leikþáttur þar sem
nemendum er ætlað að leika fyrirfram ákveðin
hlutverk við einhverjar sérstakar aðstæður og
eiga þeir að leika af fingrum fram.
– Lykilspurningar: Hver – hvað – hvar – hvernig
– Mjög mikilvægt er að nemendur ræði um reynsluna.
Það hefur sýnt sig að þegar börn segja frá og meta
eigin verkefni eða reynslu eru mestu líkurnar að þau
noti fjölskrúðugt og gott mál; barnið verður þá að
leita eftir orðum til að segja frá tilfinningum sínum
og skoðunum. (Anna Jeppesen, 1994)

6. Hlutverkaleikir
• Hlutverkaleikir reyna á:
– Ímyndunarafl
– Samskiptatækni
– Samvinnu
– Frjóa hugsun
– Innlifun
– Tungumál
• Hlutverkaleikir bjóða nemendum að:
– Skapa
– Tjá sig
– Leysa vandamál
– Komast í snertingu við ólík sjónarmið, tilfinningar eða skoðanir
– Sjá hluti í víðara samhengi
– Upplifa nýjar aðstæður

7. Hlutverkaleikir
• Teljast til félagslegrar hugsmíðahyggju
• Efla samskipta- og líkams-/hreyfigreind
– Einnig sjálfsþekkingar- og tilfinningagreind
• Markmið hlutverkaleikja er ekki síst að stuðla
að öryggi og hæfni í samskiptum við aðra.
• Með spurningum og athugasemdum getur
kennari hjálpað nemendum til að sjá
aðstæður í nýju ljósi og tengja þær
raunveruleikanum. (Anna Jeppesen, 1994)

8. Spunaspil - Sagan
• Koma fyrst fram sem afsprengi
herkænskuspila.
• Fyrsta spunaspilið var
Dungeon‘s & Dragons, gefið út
1974 af fyrirtækinu TSR.
Höfundar Gary Gygax og Dave
Arneson.
• Fyrsta og eina íslenska
spunaspilið, Askur
Yggdrasill, kom út á 10.
áratugnum.

9. Spunaspil - Sagan
• Varð fljótt svona jaðaráhugamál,
fékk svolítinn cult-status.
• Þótti mjög umdeilt á 9. áratugnum
og voru þó nokkur morð og
sjálfsmorð sögð tilkomin vegna
spunaspila.
– Síðar hefur verið sýnt fram á að svo
var ekki, heldur virðast allar
rannsóknir benda til hins gagnstæða.
• Á 10. áratugnum og byrjun 21. aldar
hafa spunaspil verið rísandi og þó
nokkur vöxtur í fjölda spilara, sem
og spunaspila.

10. Spunaspil – hverjir spila?
• Allt frá upphafi hafa
spunaspilarar taldir vera
nördar.
– Vin Diesel
– Black Sabbath
– Robin Williams
– Mike Myers
– Ben Affleck
– Matt Damon
– Marylin Manson

11. Spunaspil – hverjir spila?
• Áður fyrr voru það nær
eingöngu karlmenn sem
spiluðu.
– Erkitýpan um einmana
nördinn sem var ekki
félagslega sterkur átti vel við
spunaspilara.
– Tækifæri fyrir þá sem ekki
voru félagslega sterkir til að
mynda tengsl og eignast vini.

12. Spunaspil – hverjir spila?
• Mikil sprenging orðið í
kvenkynsspilurum frá
aldamótum.
– Að hluta tilkomið vegna
þess að kerfin eru orðin
kvenlægari.
– Spunaspil er ekki lengur úti
á jaðrinum, heldur sífellt að
öðlast meiri viðurkenningu í
samfélaginu.

13. Hvað eru spunaspil?
• Spunaspil ganga út á spuna innan
markaðra ytri og innri aðstæðna.
– Ytri aðstæður: Kerfi, fjöldi leikmanna,
tími, rými osfrv.
– Innri aðstæður: Heimur, saga,
tímasetning, tækni osfrv.
• Spunaspil er gagnvirk frásagnartækni.
– Allir þátttakendur hafa áhrif á framvindu
sögunnar.
• Markmið þeirra er að skemmta
þátttakendum en um leið fá leikmenn
tækifæri til að leysa ólíkar þrautir sem
stjórnandi leggur fyrir þá í frásögninni.

14. Hvað eru spunaspil?
• Spunaspil skiptast í 3 flokka:
– Blað & Blýantur (Pen&paper)
– LARP (Live-action roleplay)
– RPCG (Roleplaying computer
games)
• Í öllum skiptast þátttakendur
í 2 hlutverk:
– Leikmenn
– Stjórnendur

15. Hvað eru spunaspil?
• Spunaspil notast við reglur, eins og
önnur spil.
– Til eru mörg mismunandi reglusett,
kölluð kerfi.
– Mörg spunaspil notast við teninga
af mismunandi stærðum, allt frá 2
hliða og upp í 100 hliða.
• Hver spilastund tekur jafnan
nokkra klukkutíma
– Spilaðar eru ákveðnar sögur eða
ævintýri.
– Oft tengjast ævintýrin eða sögurnar
sín á milli og mynda risa-ævintýri
(e. Campaign).

16. Hvað eru spunaspil?
• Hver leikmaður tekur að sér hlutverk einnar persónu
eða hetju.
– Persónur eru gerðar eftir þeim reglum sem hvert kerfi eða
spil leggur fyrir spilara.
– Leikmaður setur sig í spor persónunnar og tekur þátt, ásamt
öðrum leikmönnum, að leysa hin ýmsu vandamál og þrautir
sem hvert ævintýri inniheldur.

17. Hvað eru spunaspil?
• Stjórnandi er sögumaður
– Hann lýsir aðstæðum og
aukapersónum
– Hann leikur aukapersónur og
andhetjur
– Hann færir fram frásögnina
eftir því sem við á
• Stjórnandi er dómari
– Hann sker úr um vafaatriði
– Hann sér um að reglum sé
framfylgt

18. Spunaspil - reglur
• Skrifaðar
– Öll spunaspilakerfi eru reglusett.
– Reglurnar eru notaðar til að
skera úr um vafaatriði
– Undantekningalítið eru notuð
teningaköst sem taka mið af
tölulegum upplýsingum hverrar
persónu.
• Óskrifaðar
– Flestir spilahópar koma sér upp
spilastíl, t.d. hvaða daga er
spilað, hve margir í hóp o.s.frv.

19. Spunaspil – hjálpargögn
• Öll spunaspil notast við
hjálpargögn
– Teningar
• D4, D6, D8, D10, D12, D20
– Reglubækur
– Kort
– Úthendur
– Módel
– Bardagaborðmottur

20. Spunaspil og hlutverkaleikir
• Spunaspil og hlutverkaleikir eru
því í raun að mörgu leyti eitt og
hið sama.
– Þátttakendur setja sig í spor
annarra, kynnast aðstæðum, eru
skapandi, reyna og þroska
samskiptatækni sína.
• Munurinn felst í því að
spunaspilum er settur ákveðinn
rammi sem felst í reglum
kerfanna.
– Kerfin og stjórnendur skera úr um
vafaatriði í stað þess að kennari
geri það.

21. Mismunandi spunaspil
• Venjulega skiptum við spunaspilum í
nokkra meginflokka og eru þessir
vinsælastir:
– Fantasíuspunaspil
– Nútímaspunaspil
– Hrollvekjuspunaspil
– Vísindaskáldsöguspunaspil
• Einnig til:
– Söguleg spunaspil
– Satýruspunaspil
– Ofurhetjuspunaspil
– Cross-genre spunaspil
– Algild spunaspil

22. Spunaspil - Fantasíur
• Fantasíuspunapil gerast í
fantasíuheimum, þar sem finna má
galdra eða goðsögulegar verur, t.d.
álfa og dverga.
– Dungeon‘s & Dragons er vinsælasta
Fantasíuspunaspilið og líklega eitt
vinsælasta spunaspil allra tíma.
– Einnig Askur
Yggdrasill, Runequest, Earthdawn, Mi
ddle-Earth RPG, Song of Ice and
Fire, Hackmaster, Palladium, Warham
mer Fantasy, DragonAge, Hack‘n
Slash o.s.frv.

23. Spunaspil – Fantasíur
Dungeon‘s & Dragons
• Er komið út í 4. útgáfu og orðið mjög tölvuvænt.
– Bæði verið gerðar kvikmyndir og tölvuleikir eftir
kerfinu.
– Skiptist í fjölmarga ólíka heima eða sögusvið.
• Greyhawk
• Forgotten Realms
• Ravenloft
• Dark Sun
• Mystara
• Al-Qadim
• Eberron
• Planescape
• Dragonlance
• Maztica
• Hollow world
• Birthright
• Spelljammer
• Kara-Tur

24. Spunaspil - Nútímaleg
• Sögusviðið er nútíminn,
nokkrir áratugir til eða frá.
Tæknin er þekkt, samfélög
og lönd. Oft pólitísk eða
mannfræðileg spil.
– Gurps er líklega mest notaða
kerfið í slíkum spilum.
– Einnig d20 modern, Spycraft,
James Bond 007, Delta Force.

25. Spunaspil - Hrollvekjur
• Hrollvekjuspunaspil ganga út
að vekja með spilurum hroll og
koma þeim í snertingu við
eitthvað sem þeir eða persónur
þeirra kunna að óttast.
– Þekktustu kerfin eru storytelling
kerfi White Wolf og Call of
Cthulhu.
– Einnig Kult, Buffy the vampire
Slayer, Dracula, Deadlands o.s.frv.

26. Spunaspil – Storytelling kerfið
• Er nútímaspunaspil en þar
geta leikmenn tekið að sér
hlutverk ólíkra goðsagnavera.
Kerfið sjálft fjallar þó um
hnignun sálarinnar.
– World of Darkness
– Vampire the Requiem
– Werewolf the Forsaken
– Promethean the Created
– Changeling the Lost
– Hunter the Vigil

27. Spunaspil – Call of Cthulhu
• Hrollvekjuspunaspil byggt á
smásögum H.P. Lovecraft,
um hina Ævafornu.
– Gerist á nokkrum tímabilum.
• 1890
• 1920
• 1990
– Einnig til sem sci-fi horror og
nútímalegt.
• Cthulhu Tech
• Delta Green

28. Spunaspil – Sci-Fi
• Vísindaskáldsöguspunaspil
ganga út á yfirfærðan,
tæknivæddan veruleika.
– Þekktustu kerfin eru Star
Wars og Cyberpunk
– Einnig Stargate, Warhammer
40k, Star Trek, Gamma World,
Ex machina o.fl.

29. Spunaspil – Star Wars
• Er til í tveimur
mismunandi útgáfum
– Annars vegar d6 kerfi frá
West-End Games
– Hins vegar d20 kerfi frá
WoTC
• Í spilinu taka leikmenn að
sér hlutverk einstaklinga í
Stjörnustríðsheiminum.

30. Spunaspil í kennslu
• Spunaspil gefa nemendum færi á
að setja sig í spor annarra,
kynnast aðstæðum sem þeir alla
jafna myndu ekki komast í
snertingu við.
• Þjálfa samskiptahæfni,
lausnamiðun, samvinnu,
stærðfræði, rökhugsun og eflir
samkennd.
• Allir þátttakendur fá þannig að
kynnast betur sem og kynnast
sjáldum sér betur.

31. Spunaspil sem valfag
• Hentar sérstaklega vel þar sem
hlúa þarf að félagslegum
tengslum ákveðinna nemenda.
• Hægt að tengja það við
ensku, íslensku, heimspeki og
lífsleikni.
– Nemendur lesa efni á ensku, tjá
sig á íslensku, lenda í aðstæðum
þar sem siðferði, trú og innræti
skiptir máli. Læra að þekkja sig og
kanna ólíkar aðstæður.