Petrol fiyatlarının tarihi_gelişimi

ADIYAMAN ÜNİVERSİTESİ
İKTİSAT ANABİLİM DALI
İKTİSAT BİLİM DALI
AVRUPA BİRLİĞİ VE TÜRKİYE VERGİ POLİTİKALARI KARŞILAŞTIRMASI
PETROL FİYATLARININ TARİHİ GELİŞİMİ PETROL FİYATLARINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER
VE TÜRKİYE’DE AKARYAKIT FİYATLARI YÜKSEK LİSANS ÖDEV ÇALIŞMASI
Öğretim Üyesi: Doç. Dr. Yusuf Ekrem AKBAŞ
Hazırlayan: Abdurrahman BUĞDAYCI
Mart-2016
ADIYAMAN

Petrol nedir?
Petrol, neft ya da yer
yağı, hidrokarbonlardan oluşmuş,
sudan yoğun kıvamda, koyu renkli,
arıtılmamış, kendisine özgü kokusu
olan, yer altından çıkarılmış doğal yanıcı
mineral yağı. Latince’de taş anlamına
gelen "petra" ile yağ anlamına gelen
"oleum" sözcüklerinden oluşmuştur
(Petra oleum= Petrol).
Kaynak: https://tr.wikipedia.org/wiki/Petrol

Petrol Hakkında
 Ham ve rafine petrol ürünleri ticareti yapan pazarlar, bu milyarca dolarlık
endüstriye hizmet etmenin yanı sıra endüstriyel gelişme, durgunluk veya
gerileme için de bir barometre görevi görür. Arz ve talebin yanında siyasi
risklere karşı da özellikle hassastırlar. Böyle olunca, arza en ufak müdahale
belirtisi örneğin; petrol üreten temel ülkelerden birinde savaş veya sosyal
ayaklanma tepkisi fiyatlarda dalgalanmalara, daha fazla tedarik için çekişmeye
ve gelecekteki fiyat artış ve düşüşlerine karşı korunmaya neden olur.
Yüksek petrol fiyatları, yakıt masraflarının artması ve ekonomik gelişimin
muhtemel yavaşlaması anlamına gelir. Öte yandan petrol fiyatının düşmesi ise
bir teşvik etkisi yaratabilir.
 Fiyatlar daima varil olarak ifade edilir. 159 litre petrol demek olan bir varilin
fiyatı,New York Ticaret Borsası (NYMEX) ve Kıtalararası Borsa (ICE) gibi büyük
borsalar aracılığıyla bildirilir. Pek çok farklı derecelendirmeleri olsa da, standart
olanlar West Texas Intermediate (WTI) , ham brent ve Dubai/Umman’dır.
Küresel petrol fiyatı genel olarak ABD’ye ihraç edilen tüm petrolün ağırlıklı
ortalaması alınarak hesaplanır ve ABD doları cinsinden ifade edilir.
Kaynak: http://www.brentpetrol.com/petrol-fiyatlari-ve-petrol-fiyati-grafigi/

Baş Döndüren Petrol
 Petrol veya ham petrol, dünyanın en önemli enerji
kaynağıdır. Adeta küresel ekonominin damarındaki
kan gibidir. Tarih öncesi organizmalardan türediği için
fosil yakıt olan petrol, temel olarak birbirinden
ayrılarak ve işlenerek kullanılabilir hale gelen
hidrokarbonların bir karışımıdır. Bütan ve propan gibi
gazları da eşit derecede yararlıdır.
 Petrol ve gaz çıkarmanın masraflarına alternatif
enerjilerin hızla artmasına rağmen, dünya
endüstrisinin çok büyük bir kısmı hala petrole
dayalıdır; taşıma ve ısıtma için yakıt, ayrıca her türlü
tüketici ürünü için ham madde sağlar.

Dünya Petrol Rezervi
 2014 yılı dünya ispatlanmış petrol rezervi 1.700 milyar varil.
 Dünya petrol rezerv miktarı 2013 yılına oranla çok düşük oranda azalış
göstermiştir.
 En büyük rezerv artışı 1,1 milyon varil ile Suudi Arabistan’dan gelmiştir.
En büyük rezerv düşüşü ise 1,9 milyon varil ile Rusya’dan gelmiştir.
 2013 yılında 53,3 yıl olan dünya petrol rezerv ömrü 2014 yılında 52,2 yıla
gerilemiştir.
 Birincil enerji kaynakları arasında stratejik konuma sahip olan ham
petrol 2014 yılı itibarıyla dünya enerji talebinin %32,6'ini karşılamıştır.
 Petrol rezervinin 109,7 milyar tonu (%47,7) Orta Doğu Ülkelerinde, 19,3
milyar tonu (%8,3) Rusya ve Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT)
ülkelerinde, 17,1 milyar tonu Afrika'da (%7,6) bulunmaktadır.
 2014 yılında dünya petrol üretimi 93,2 milyon varil/gün dür.
Kaynak: Enerji Ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı

Petroldeki Dalgalanmanın Kısa Tarihçesi
Petrol fiyatlarında meydana gelen
dalgalanmalarda, çatışmalar,
savaşlar, uluslararası siyasi krizler ve
küresel ekonomideki gelişmeler
etkili oldu.

En büyük hareketlilik
 Küresel petrol
fiyatlarındaki ilk büyük
hareketlilik Birinci Dünya
Savaşı'nın patlak
vermesiyle gerçekleşti ve
petrol fiyatları, 1914'teki
0,81 dolardan 1918'de
savaş sonlandığında iki
kattan fazla artışla 1,98
dolara ulaştı.

Büyük Buhran Etkisi
Fiyatlar 1929'daki Büyük Buhran'ın
etkisiyle 1,27'den 1935'te 0,97 dolara
geriledi.

İkinci Dünya Savaşı
İkinci Dünya Savaşı sırasında 1,02
seviyelerinden 1,21 dolar seviyelerine
kadar yükseldi. 1948'de savaş
sonlandığında petrol fiyatları,
endüstriyel üretim ve yeniden inşa
faaliyetlerindeki yoğun artışın
etkisiyle 1,99 dolara kadar çıktı.

Süveyş Kanalı Tehlikesi
• Soğuk savaşın yoğun yaşandığı
1956'nın sonlarındaki Süveyş
krizinde, İngiltere, Fransa ve
İsrail'in Mısır'ı işgal etmesiyle
Avrupa'ya giden petrolün yaklaşık
üçte ikisinin geçtiği Süveyş
kanalının güvenliği tehlikeye girdi.
• Küresel petrol ticaretinde yüzde
10'luk bir azalmaya neden olan kriz,
Ortadoğulu üreticilerin dışındaki
ülkelerin üretimleri sayesinde
beklenenden az bir artışla, nominal
değerde varil başına fiyatları 2.82
dolardan 3.07 dolara yükseltti.

Arap-İsrail Savaşı-Arap Ambargosu
• Arap ülkeleri, 1967'de ABD ve İngiltere'nin Altı
Gün Savaşları sırasında İsrail'e yardım
etmesinden dolayı bu ülkelere ambargo
uyguladı, fakat petrol fiyatlarında değişim
olmadı.
• Fiyatlardaki asıl değişim, 1973'deki Yom
Kippur Savaşı'nda (Arap-İsrail Savaşı) İsrail'e
destek olmasından ötürü ABD ve Batı Avrupa
ülkelerine OPEC'in petrol ambargosu
uygulamasıyla görüldü.
• Ambargo sonucunda Ekim 1973 ile Mart 1974
arasında petrolün varil başına fiyatı 3 dolardan
12 dolara yükseldi. Ambargo, küresel
durgunluğa ve ABD'nin kendi ham petrol
ihracatı üzerine yasak koymasına neden
olurken, en önemli sonucu OPEC üyelerinin
petrolü hem ekonomik hem de siyasi bir araç
olarak kullanabileceklerini fark etmesiydi.

1979 İran Devrimi
Bir sonraki kriz İran'ın 1979
devrimi sırasında petrol üretimini
ve ihracatını kesmesi ve ABD'li
petrol şirketleriyle anlaşmalarını
iptal etmesiyle meydana geldi.
Ocak 1978'den Nisan 1980'e kadar
ham petrolün varil fiyatı 14'ten 39
dolara kadar çıktı. Durumdan en
avantajlı çıkan ülkeler büyük kar
marjları yakalayan OPEC ülkeleri
olurken, petrole bağımlı olan
ABD ekonomisi yeniden
durgunluğa girdi.

İran-Irak Savaşı
• İran-Irak Savaşı'nın başlamasıyla
Irak'ın petrol üretimi düşerken,
1980'nin ortalarına kadar fiyatlar
36 ila 39 dolar seviyeleri arasında
seyir etti.
• Karlı çıkan ülkeler ise dünya
petrol piyasasında pazar payını
arttırmaya çalışan Venezuella,
Nijerya, Meksika ve en büyük
petrol üreticisi konumuna
yükselen Sovyetler Birliği oldu.
• Bu dönemde Suudi Arabistan da
petrol üretimini yükselterek
dünya piyasalarındaki payını
arttırmayı başardı.

Üretim artışa geçiyor
Dünyada petrol üretiminin
artmasıyla piyasalarda arz
fazlası oluşurken, Kasım
1985 ile Mart 1986 arasında
petrol fiyatları 31 dolardan
12 dolara geriledi. İran-Irak
savaşının 1988'de sona
ermesiyle her iki ülke
petrol üretimine yeniden
başlarken, 1990'ın
ortalarına kadar petrol
fiyatları 12 ila 18 dolar
arasında değişti.

Irak-Kuveyt Savaşı
Irak, komşusu Kuveyt'i
işgali ile petrol fiyatları
Ağustos-Ekim 1990
arasında varil başına
16'dan 36 dolara
yükseldi. Şubat 1991'de
ABD liderliğindeki batı
güçleri Kuveyt'i
kurtardıktan sonraki altı
yıl içinde petrolfiyatları
15-25 dolar seviyelerinde
dalgalandı.

Asya krizi
Asya finansal krizi,
1997'de önce doğu
Asya ülkelerini,
ardından diğer
ülke ekonomileri
tehdit etmesinden
sonra azalan
küresel petrol
talebi, fiyatları
1997 ile 1999
arasında 25
dolardan 11 dolar
seviyesine kadar
düşürdü.

Petrol devleri doğdu
Piyasada tutunabilme endişesiyle birleşme ve alımlarla zayıf petrol üreticilerini içine
alan ABD'li Exxon ve Chevron, İngiliz BP, Fransız Total ve Hollandalı Shell, artık
büyük petrol şirketleri olarak anılmaya başlandı. Öte yandan, Rusya gibi gelirleri
petrol ihracatına dayanan ülkeler finansal krizden en çok etkilendi.

ABD'nin Irak işgali
• Asya ve dünya ekonomileri
1999 ile 2001 arasında
toparlanırken, küresel petrol
talebi artarak petrol fiyatlarını
11 dolardan 34 dolara
yükseltti.
• 11 Eylül ve ABD'nin Irak'ı işgal
etmesiyle, Ortadoğu'nun
istikrarı ve bu bölgeden dünya
piyasalarına güvenli şekilde
petrol ihracının sağlanması
konularında endişelerin
artması petrol fiyatlarını 26
dolardan 2008'deki rekor
seviyelerine taşıdı.

Haziran 2008-Brent'ten tarihi zirve
Asya ekonomilerinin gelişmesi,
küresel ekonomik büyümenin
artması ve OPEC'in azalan yedek
kapasitesi piyasalarda yüksek
talebe ve düşük arza neden
olarak Haziran 2008'de Brent tipi
ham petrolün varil başına fiyatını
tarihteki en yüksek seviyesi olan
147 dolara kadar yükseltti.

Küresel finansal kriz
ABD'de 2008'de başlayan ekonomik kriz, küresel
finansal piyasaları ve ülke ekonomilerini derinden
etkiledi. 1929'daki Büyük Buhran'dan sonra
yaşanan bu en büyük krizde toplam kayıp, finansal
kuruluşların, sayısız şirketin ve bazı ulusal
ekonomilerin çökmesi ile trilyonlarca doları buldu.

Tarihin en büyük düşüşü
Petrol fiyatları, Haziran
2008'de varil başına 147
dolar iken, Aralık ayında
36 dolara kadar
gerileyerek tarihteki en
hızlı düşüşünü yaşadı.
2008'deki küresel
ekonomik krizin
ardından yükselme
eğilimine giren ham
petrolün fiyatı, 2012'de
varil başına 128 dolara
kadar yükseldi.

OPEC üretimi kısmadı
Petrol fiyatları, Haziran 2014'te varil başına 115
dolar iken 6 Ocak 2015'te 50 doların altına
kadar geriledi. Dünya genelinde oluşan petrol
arzı fazlasının etkisiyle gerileyen fiyatların bu
seviyelere inmesinde, Asya ve Avrupa
ekonomilerinin büyüme hızının azalarak
küresel petrol talebinin düşmesi, OPEC'in 27
Kasım'da yaptığı olağan toplantısında üretimi
kısmama yönündeki kararı da etkili oldu
Türkiye kârlı çıksa da...
Rusya ve Venezuella gibi gelirleri petrole bağlı
ülkeler, düşüşten büyük zarar görürken,
Türkiye gibi petrol ithal eden ülkeler ise cari
açıklarında meydana gelen düşüş nedeniyle bu
süreçten karlı çıktı.

Petrol Fiyatlarının İnişli Çıkışlı Seyri
 Petrolün 2.Dünya Savaşı sonrası tarihi, çekişmeler, pazar manipülasyonları ve kartellerle
doludur.
 Petrol ihraç eden ülkeler organizasyonu OPEC, 1960 da kuruldu ve 10 yıldan uzun bir süre
istikrarı sağladı.
 Ancak ABD’nin Yorn Kippur Savaşı’nda İsrail güçlerine tedarik desteği vermesine yanıt
olarak OPEC’in 1973 de petrol ambargosu koymasıyla ortaya çıkan petrol krizi, büyük
fiyat oynamalarına yol açtı.
 İkinci bir enerji krizi, 1979 da İran devrimi sırasında körfezden ABD’ye giden petrolün
kısıtlanmasıyla yaşandı. O günden sonra petrol fiyatları bir indi bir çıktı. Orta doğudaki
üretimin artması ve Asya’dan gelen talebin azalmasıyla 1999 da bir varil 17 dolara kadar
düşerek dibe vurdu.
 Ardından 2000 yılında 35 dolara fırladı. 2000 den sonra dalgalı fakat genel olarak yukarı
doğru bir seyir izledi. Temmuz 2008 de 145 dolara tepe yaptı. Ardından dramatik bir
düşüşle 30 dolara kadar geriledi.
 Son yıllarda toparlanarak Ocak 2011 de 100 doların üzerine çıktı.
 Günümüzde yaşanan arz talep dengesizliği ve siyasi gerilimlere bağlı olarak fiyatlar 25-40
dolara kadar geriledi.

PETROL FİYATLARI ÜZERİNDE BELİRLEYİCİ OLAN FAKTÖRLER
 Petrol Piyasası ve OPEC
 Petrol Arz-Talep Dengesi
 Petrol üretim maliyeti
 Kıtlık Rantı
 Diğer Faktörler
 Petrol yatırımları
 Enerji yoğunluğu
 Spekülasyonlar
 Jeopolitik sebepler
 Stoklar
 Yedek üretim kapasitesi
 Doğal felaketler
 Alternatif enerji kaynaklarının fiyatları
 ABD dolarının değeri
 Çevresel etkiler
Kaynak: Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi Yıl:2012, C:4, S:2, s. 117-124

Ham Petrol Fiyatları: Başlıca Etkenler
Arz Tarafı
 Enerji fiyatları
 OPEC arz (üretim) kapasitesi
 Yedek üretim (spare) kapasitesi
 OPEC Dışı arz kapasitesi
 Jeopolitik ortam
 Hava koşulları
 Arama-Üretim maliyetleri
 Arama-Üretim Yatırımları
 Teknolojik Gelişmeler
 Stokların durumu
 Petrolün kalitesi (ağır-hafif, kükürtlü-kükürtsüz, vb.)
Kaynak: http://www.eia.gov/finance/markets/

Talep Tarafı
 OPEC arz kapasitesi
 Ekonomik büyüme
 Sanayi üretimi
 Jeopolitik ortam
 Hava koşulları
 Mal taşımacılığı
 İnsan taşımacılığı
 Tüketici davranışları
 Vergiler
 Enerji tüketiminde kullanılan ekipmanla ilgili teknolojik
gelişmeler
Kaynak: http://www.eia.gov/finance/markets/

Ekonomik Etkenler
 Üretim-Tüketim Dengesi (Arz-Talep)
 Taşıma maliyetleri
 Diğer yatırım maliyetleri
 Yatırımlarda gecikme
 Doların düşük değerdeki seyri
 Politik Etkenler
 Piyasa düzenlemeleri (Yasal düzenlemeler, regülasyonlar)
 Ambargolar, siyasi riskler, işgal ve çatışmalar
 Kartellerin politikaları (OPEC, Şirketler, vb..)
 Vergiler (Yatırım maliyetlerini etkileyen)
 Çevre kirliliği düzenlemeleri
 Yatırım yapılan ülkelerdeki yatırım ortamı, koşullar

Coğrafi etkenler
 Rezervlerin homojen olmayan dağılımı
 Tanker (ya da ihraç yolu) sağlayabilme olanağı
 Hava durumu, mevsimsel etkenler, kasırgalar
 Diğer
Diğer Etkenler
 Ürünlerin kalitesi, Piyasanın tercihleri
 Alternatif ürünlerin varlığı/yokluğu
 Rafinaj kısıtlamaları; taşıma kısıtlamaları/riskleri/artan
maliyetleri
 Politik, jeopolitik etkenler (işgal, grev, lokavt, vb…)
 Borsa spekülasyonları (Şirketler, alım-satım kuruluşları, vb..)
 Diğer

Petrol Piyasasının Başlıca Oyuncuları
 OPEC
 OPEC Dışı Üreticiler (Rusya F., Meksika, Norveç, vb..)
 Uluslararası Enerji Ajansı (IEA/OECD)
 Suudi Arabistan
 ABD
 Rusya Federasyonu
 Büyük Petrol Şirketleri
 Uluslararası Borsalar (NYMEX, IPE, ..)
 Finans Piyasaları/ “Savunma” Sanayi
 Uluslararası yayınlar (Platts, Bloomberg, WTRG, ..)
 Petrol Alım Satım Şirketleri
 Diğer

PETROL FİYATLARINDAKİ DÜŞÜŞ VE NEDENLERİ
Petrol Fiyatlarının Genel Seyri
 Üretim için büyük önem arz eden hammaddelerden biri olan petrolün
fiyatındaki değişim geçmişten günümüze yakından takip edilen çok önemli bir
husustur. 1973 yılından küresel krize kadar olan dönemde petrol fiyatları
sürekli artış eğiliminde olmuştur. Küresel krize kadar 2000’li yıllarda başta Çin
olmak üzere küresel talepteki yüksek büyümeye bağlı olarak petrol talebi
artmış ve bu durum diğer küresel koşullarla birleşince petrol fiyatları hızla
yükselmiştir.
 2008 yılı küresel finansal krizi öncesi zirve yapan fiyatlar, bu yıldan sonra arz ve
talep yönlü faktörlerin etkisi ile düşmeye başlamıştır. Brent tipi petrolün varil
fiyatı 2000’li yıllardan 2008’in ikinci yarısına kadar olan süreçte 23 dolar
eviyelerinden 145 dolar seviyelerine kadar çıkmış, ardından patlak veren küresel
krizle birlikte fiyatlarda düşüşler meydana gelmiştir. 2015 yılıyla birlikte ise
küresel arz fazlası sorununun baş göstermesiyle varil fiyatı 25 dolar civarına
kadar gerilemiştir.
 Bu hızlı gerilemenin arkasında yatan nedenleri arz ve talep yönlü olarak iki
başlık altında ele alabiliriz1
(1)The Economist, “Winners and Losers”, 25 Ekim 2014
Türkiye İş Bankası, Petrol Fiyatlarındaki Düşüşün Nedenleri ve
Etkileri, Ocak 2015. Uluslararası Enerji Ajansı.
Kaynak: Maliye Bakanlığı Yıllık Ekonomik Rapor 2015

Arz Yönlü Faktörler
 ABD’de gelişen teknoloji koşulları ile birlikte kaya gazı üretimi ve bitümlü şist
yağı (killi şişten üretilen petrol) üretimi artmıştır. Bu da ABD’yi küresel petrol
üreticileri listesinde ilk sıraya taşımıştır. 2012 yılı sonu itibarıyla ABD’nin toplam
petrol üretimi en büyük petrol üreticisi olan Suudi Arabistan’ı geride bırakmıştır.
ABD’deki bu üretim artışı hem dünyada arzı artırmış hem de ülkenin petrol
ithalatını azaltmıştır.
 1980 yılında petrol fiyatları düşerken OPEC bunu engellemek için üretimi kısmış
ancak bunun sonucunda fiyatlar yükselmemiş, OPEC ülkeleri pazar paylarını
kaybetmiştir. Buna karşın OPEC 2014 yılı Kasım ayı toplantısında üretimi
 kısmayacağını açıklamıştır. Bunun arkasında piyasa payını kaybetmeme amacı ve
ABD ile Suudi Arabistan arasındaki rekabetin olduğu düşünülmektedir.
 Yaşanan jeopolitik sorunlara rağmen Irak ve Libya üretimi kısmamış ve küresel
petrol arzına neredeyse ABD ile eşit derecede katkı sağlamıştır.
 Brezilya’nın offshore üretim sahalarında gerçekleştirdiği rezerv keşifleri 2014
yılında dünya petrol arzına ABD’den sonra en büyük katkıyı sağlamıştır.
 Batının İran’a yönelik yaptırımları kaldırmasıyla ülkenin petrol üretiminin günlük
1 milyon varil olacağı ve küresel petrol arzını artıracağı öngörülmektedir.

Talep Yönlü Faktörler
 Küresel büyümedeki düşüş ile birlikte petrol talebi de azalmıştır. Talebin azalması
fiyatlarda aşağı yönlü baskıları artırmıştır.
 Dünyanın en büyük petrol tüketicisi olan ABD’de petrol üretiminin artması ile
petrol ithalatı azalmıştır.
 Petrol tüketiminde ABD’den sonra gelen Çin’in son on yıldır ortalama büyümesi
yüzde 10 iken bu yıl yüzde 7 büyüyeceği öngörülmektedir.
 Çin ekonomisinde yaşanan yavaşlama petrole olan talebi azaltmakta dolayısıyla
fiyatları düşürmektedir.
 Avro Bölgesi yavaş yavaş toparlansa da hala ekonomik durgunluk devam etmekte
buna bağlı olarak da petrol talebi düşük seviyelerde seyretmektedir.
 Japonya’nın talebi resesyon nedeniyle düşük seyretmektedir.
 Özellikle gelişmiş ülkelerde alternatif enerji kaynaklarının gelişmesi ve enerji
verimliliğinin artması petrole olan bağımlılığı azaltmıştır. Küresel bazda birincil
enerji arzının içinde petrolün payı yüzde 50’den yüzde 30’lara düşmüştür.
 ABD ekonomisindeki toparlanmaya bağlı olarak Fed’in faiz oranlarını artıracağı
beklentisi doların değerini artırmaktadır. ABD doları ile petrol fiyatları arasındaki
negatif ilişkiye bağlı olarak doların değerlenmesi petrol fiyatlarını düşürmektedir.

Türkiye’de Petrolün Geçmişi
 1890: İlk sondaj faaliyeti, İskenderun’un Çengen yöresinde gerçekleştirildi.
 1926: 792 sayılı ilk Petrol Kanunu yürürlüğe girdi.
 1940: Batman’da açılan Raman-1 kuyusunda Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk petrol
keşfi yapıldı.
 1945: Batman Rafinerisi faaliyete geçti.
 1954 Petrol Kanunu çıkarıldı ve hemen ardından TPAO kuruldu.
 1954 – 73: Yeni Petrol Kanunu, uluslararası alanda Türkiye’ye ilgiyi artırdı. Yerli ve
yabancı şirketlerin yatırım dalgası sayesinde petrol üretimi günde 70.000 varili
aştı.
 1974 – 83: 1702 sayılı Petrol Reformu Kanunu’nda getirilen kısıtlamalar yüzünden
birçok şirket yatırımlarını başka ülkelere kaydırdı.
 1984 – 91: Liberal düzenlemeler sayesinde yatırımlar yeniden hız kazandı; petrol
üretimi kısa sürede 2,5 katına çıkarak zirve noktası olan yılda 4,4 milyon tona
ulaştı.
 1992 – 2008: Kanunun bazı hükümlerinin mahkeme kararlarıyla iptali ve diğer
bazı nedenlerin de etkisiyle üretim yarı yarıya düştü ve her geçen yıl düşmeye
devam ediyor.
Kaynak:http://www.petform.org.tr/images/yayinlar/sunum_ve_konusmalar/1_world_energy_outlook.pdf

Türkiye Petrol Rezervi Ne Kadar?
 2015 yılı yurtiçi üretilebilir petrol rezervi 388,5 milyon varil
(52,5 milyon ton) olup, yeni keşifler yapılmadığı takdirde,
bugünkü üretim seviyesi ile yurtiçi toplam ham petrol
rezervinin 21 yıllık bir ömrü bulunmaktadır.
 2015 yılında ham petrol talebinin %7‘si (Türkiye ham petrol
tüketimi 2014 ortalaması 724,000 varil/gün) yerli üretimle
karşılanmış, doğal gazda ise bu oran %1 olarak
gerçekleşmiştir.
 Yurdumuzda petrol aramacılığının yapılmaya başlandığı
yıldan 2015 yılı sonuna kadar 2788 arama kuyusu ve 1902
üretim, enjeksiyon ve geliştirme kuyusu açılmış ve irili
ufaklı 79 doğal gaz sahası ile 137 petrol sahası keşfedilmiştir.
Kaynak: Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı
http://www.enerji.gov.tr/tr-TR/Sayfalar/Petrol

Türkiye'de Akaryakıt Fiyatları
Türkiye’de akaryakıt fiyatlarını belirleyen unsurlar
 Ham petrol fiyatları
 Amerika Doları’nın Paritesi
 Vergiler

Petrol düşüyor ama akaryakıt fiyatları neden düşmüyor?
 Bu sorunun cevabı çok basit! Çünkü petrol fiyatı düşerken oluşan
kriz ortamı nedeniyle doların da fiyatı artıyor. Petrolün borsası
ABD'de olduğu için Türkiye gibi petrol ithal eden ülkeler ithalatı
dolar üzerinden yapıyor. Dolar da arttıkça petrolün düşen fiyatını
dengelemiş oluyor. Şöyle örnekleyelim; 1 birim petrolü 10 dolara
alırken şimdi 5 dolara alıyoruz. Ama petrol 10 dolarken kur 1.5 lira
idi ve 1 birim petrolün bize 15 liraya mal oluyordu. Şimdi ise petrol
5 dolar olsa da dolar/TL kuru 3 lira... Yani aynı 1 birim petrol için
yine 15 lira ödüyoruz. Aslında denklem çok basit! Görüldüğü gibi
petrol fiyatı yarı yarıya düşse de dolar artmaya devam ettikçe
petrol ithal eden ülkelerde fiyatların ucuzlaması sadece bir hayal!
 Ayrıca ülkemizde akaryakıt üzerinden alınan maktu vergilerden
dolayı akaryakıta daha fazla ödeme yapıyoruz.

Petrol Piyasası
450 40
400 35
350
30
300
25
250
20
200
15
150
100
10
50 5
0
1 Şubat 2016
0
6 Şubat 2016 11 Şubat 2016 16 Şubat 2016 21 Şubat 2016 26 Şubat 2016
Benzin CIF ($/TON) Motorin CIF ($/TON) BRENT ($/Varil)
Şubat Ayında Uluslararası Piyasalarda ve Türkiye’de Ürün Fiyatlarının Seyri
Ülkemizin takip
ettiği Platts
European Market
Scan’da, CIF MED
(Genova/Lavera)
başlığı altında,
benzin ve motorin
ürünleri ile Brent
tipi ham petrol
(FOB) için
yayımlanan fiyatlar
Şekil-1’de
sunulmuştur.
Şekil-1: Şubat Ayı Kurşunsuz Benzin 95 Oktan, Motorin ve Brent (Dtd) Seyri-1
Kaynak: Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu Petrol ve Lpg Piyasası Fiyatlandırma Raporu (Şubat 2016 )

0,00
.
Şekil-2: Şubat Ayı Kurşunsuz Benzin 95 Oktan, Motorin ve Brent (Dtd) Seyri-2
1,20
1,00
0,80
0,60
0,40
0,20
1 Şubat2016 8 Şubat 2016 15 Şubat2016
Brent (TL/LT) K. Benzin 95 Oktan CIF Fiyat (TL/LT)
22 Şubat 2016 29 Şubat 20
Motorin CIF Fiyat(TL/LT)
Şekil 1 ve
Şekil 2 de
anlaşılacağı üzere,
her üç ürünün
fiyatları uluslararası
piyasada şubat
ayında dalgalı bir
seyir izlemiştir.
Söz konusu veriler TL/LT’ye çevrilerek Şekil-2’de sunulmuştur

Petrol Piyasası
Şekil-3: 95 Oktan Kurşunsuz Benzin Yurt İçi Vergisiz Fiyatının Seyri (TL/LT)
1,60
1,40
1,20
1,00
0,80
0,60
0,40
0,20
0,00
1 Şubat 2016 6 Şubat 2016 11 Şubat 2016 16 Şubat 2016 21 Şubat 2016 26 Şubat 2016
K 95 CIF (TL/LT) Toptan Dağıtım Bayi
Ülkemizin takip ettiği Platts
European Market Scan’da
fiyatlar günlük olarak
yayımlanmakta iken,
ülkemizde fiyatlar günlük
değiştirilmemekte, dolar/TL
kurundaki değişimler de
dikkate alınarak belli bir
formülasyona göre
yansıtılmaktadır. Bu
çerçevede, yurt içi 95 oktan
kurşunsuz benzin ve
motorinin vergisiz
fiyatlarının seyri Şekil-3 ve
Şekil-4’te sunulmuştur.

Petrol Piyasası
Şubat ayı boyunca
uluslararası piyasadaki
fiyatlara bağlı olarak benzin
ve motorin fiyatları
ülkemizde değişim
göstermiş ve vergisiz bayi
satış fiyatı ortalaması 95
oktan kurşunsuz benzin
için 1,30 TL/LT, motorin
için ise 1,27 TL/LT olarak
gerçekleşmiştir.
Şekil-4: Motorin Yurt İçi Vergisiz Fiyatının Seyri (TL/LT)
1,400
1,200
1,000
0,800
0,600
0,400
0,200
0,000
1 Şubat 2016 6 Şubat 2016 11 Şubat 2016 16 Şubat 2016 21 Şubat 2016 26 Şubat 2016
Motorin CIF (TL/LT) Toptan Dağıtım Bayi

Şubat Ayı Benzin ve Motorin Fiyat Oluşumu (İstanbul Avrupa Yakası)
Ay Ürün
Ürün
Fiyatı
Toptancı
Marjı Gelir Payı
Dağıtıcı ve
Bayi Marjı
Toplamı
Toplam
Vergi
Nihai
Satış
Fiyatı
Şubat K.Benzin 95 Oktan* 0,82 0,04 0,00268 0,43 2,80 4,10
K.Benzin 95 Oktan (Diğer)* 0,82 0,04 0,00268 0,44 2,81 4,12
Ocak K.Benzin 95 Oktan* 0,94 0,05 0,00268 0,43 2,83 4,25
K.Benzin 95 Oktan (Diğer)* 0,94 0,05 0,00268 0,44 2,83 4,26
Tablo-1: Benzin Türleri Fiyat Oluşumu (TL/LT)
Toplam
4,10
TL/LT
Toplam
4,12
TL/LT
Ürün Fiyatı Toptancı Marjı Gelir Payı Dağıtıcı ve Bayi Marjı Toplamı Toplam Vergi
2,80
0,04
0,43
0,82
0,04
0,44
0,82
2,81
Tablo-1 ve Şekil-5
incelendiğinde, 4,10
TL/LT düzeyindeki nihai
fiyatın %68,37’lik
kısmının vergi,
%20,06’lık kısmının
ürün maliyeti ve
%11,57’lik kısmının ise
piyasada faaliyet
gösteren şirketlerin brüt
kar marjı olduğu
görülmektedir.

Motorin Türleri Fiyat Oluşumu (İstanbul Avrupa Yakası - Bir Litre)
Ay Ürün
Ürün
Fiyatı
Toptancı
Marjı
Gelir Payı Dağıtıcı ve Bayi
Marjı Toplamı
Toplam
Vergi
Toplam
Satış Fiyatı
Şubat
Motorin ** 0,77 0,02 0,00268 0,48 2,11 3,38
Motorin(Diğer) ** 0,77 0,02 0,00268 0,50 2,11 3,40
Ocak
Motorin ** 0,76 0,03 0,00268 0,48 2,11 3,38
Motorin(Diğer) ** 0,76 0,03 0,00268 0,49 2,12 3,40
Tablo-2: Yurt İçi Motorin Türleri Fiyat Oluşumu
3,50
3,00
2,50
2,00
1,50
1,00
0,50
0,00
2,11 2,11
0,48
0,02
0,77
0,50
0,02
0,77
Motorin Motorin (Diğer)
Ürün Fiyatı Toptancı Marjı Gelir Payı Dağıtıcı ve Bayi Marjı Toplamı Toplam Vergi
Toplam
3,40
TL/LT
Toplam
3,38
TL/LT
Tablo-2 ve Şekil-6
incelendiğinde, 3,38 TL/lt
düzeyindeki nihai fiyatın
%62,43’lük kısmının vergi,
%22,93’lık kısmının ürün
maliyeti, %14,64’lük
kısmının ise piyasada
faaliyet gösteren
şirketlerin brüt kar marjı
olduğu görülmektedir.
Şekil-6: Yurt İçi Motorin Türleri Fiyat Oluşumu
Kaynak: Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu
Petrol ve Lpg Piyasası Fiyatlandırma Raporu (Şubat 2016 )

AB ve Türkiye Şubat Ayı Ortalama Vergisiz Fiyat Karşılaştırılması
Ülke
95 Oktan
Kurşunsuz
Benzin Motorin
Avusturya 1,24 1,23
Belçika 1,18 1,16
Bulgaristan 1,61 1,52
Hırvatistan 1,23 1,24
Güney Kıbrıs
Rum Yönetimi 1,40 1,42
Çek
Cumhuriyeti
1,22 1,12
Danimarka 1,46 1,50
Estonya 1,28 1,28
Finlandiya 1,37 1,35
Fransa 1,09 1,27
Almanya 1,18 1,21
Yunanistan 1,48 1,28
Macaristan 1,31 1,27
İrlanda 1,14 1,24
İtalya 1,18 1,30
Letonya 1,23 1,28
Litvanya 1,27 1,32
Lüksemburg 1,32 1,34
Malta 1,83 1,86
Hollanda 1,21 1,23
Polonya 1,15 1,15
Portekiz 1,41 1,35
Romanya 1,33 1,33
Slovakya 1,24 1,22
Slovenya 1,05 1,21
İspanya 1,30 1,41
İsveç 1,33 1,23
Birleşik
Krallık
1,11 1,12
AB 28
Ortalaması
1,20 1,24
Türkiye 1,30 1,27
Tablo-3: AB Ülkeleri Vergisiz Ürün Fiyatları (TL/LT)
5015 sayılı Petrol Piyasası Kanunun 10 uncu
maddesinin birinci fıkrası "Petrol alım
satımında fiyatlar en yakın erişilebilir dünya
serbest piyasa koşullarına göre oluşur. Yerli
ham petrol için, teslim yeri olan en yakın
liman veya rafineride teşekkül eden"Piyasa
Fiyatı" fiyat olarak kabul edilir." hükmünü,
onbirinci fıkrası "Rafinerici ve dağıtıcı lisansı
kapsamında yapılan piyasa faaliyetlerine
ilişkin fiyatlar, en yakın erişilebilir dünya
serbest piyasa oluşumu dikkate alınarak,
lisans sahipleri tarafından hazırlanan
tavan fiyatlar olarak Kuruma bildirilir."
hükmünü haiz olup, söz konusu
düzenlemeler çerçevesinde vergisiz akaryakıt
fiyatları Kurumumuz tarafından takip
edilmektedir. Şubat ayı için ülkemizde ve
Avrupa Birliği (AB) ülkelerinde oluşan
vergisiz fiyatlar Tablo-3’te yer almaktadır.
Vergisiz fiyatların bileşenleri; ürün fiyatı,
toptancı marjı, dağıtıcı marjı ve bayi
marjıdır.
Kaynak :http://ec.europa.eu/energy/observatory/oil/bulletin_en.htm
*İstanbul (Avrupa Yakası)

AB ve Türkiye Şubat Ayı Vergilerinin Karşılaştırılması
Ülke Toplam Vergi
(TL/LT)
Vergi Oranı (%)
Birleşik Krallık 3,13 73,82
Hollanda 3,33 73,42
İtalya 3,17 72,87
Fransa 2,76 71,68
İrlanda 2,71 70,38
Slovenya 2,49 70,25
Almanya 2,77 70,21
İsveç 3,09 69,89
Belçika 2,70 69,63
Portekiz 3,06 68,52
Türkiye 2,80 68,37
AB 28 Ağırlıklı Ortalaması 2,48 67,80
Slovakya 2,49 66,70
Danimarka 2,89 66,46
Avusturya 2,18 63,83
Çek Cumhuriyeti 2,14 63,69
Letonya 2,02 62,20
İspanya 2,10 61,85
Polonya 1,80 61,10
Litvanya 1,99 60,94
Güney Kıbrıs Rum
Yönetimi
2,17 60,80
Romanya 2,05 60,73
Estonya 1,92 59,90
Malta 2,45 57,20
Ülke
Toplam
Vergi
(TL/LT)
Vergi Oranı
(%)
Birleşik Krallık 3,13 73,65
İsveç 2,75 69,08
İtalya 2,75 67,86
İrlanda 2,29 64,97
Slovenya 2,21 64,59
Belçika 2,08 64,21
Hollanda 2,21 64,15
Fransa 2,26 63,98
Almanya 2,06 62,93
Türkiye 2,11 62,43
AB 28 Ağırlıklı Ortalaması 2,04 62,41
Çek Cumhuriyeti 1,84 62,09
Portekiz 2,18 61,81
Avusturya 1,85 60,08
Slovakya 1,84 60,05
Güney Kıbrıs Rum Yönetimi 2,06 59,22
Romanya 1,93 59,12
Danimarka 2,10 58,39
Estonya 1,80 58,35
Polonya 1,61 58,31
Letonya 1,66 56,44
İspanya 1,75 55,41
Litvanya 1,58 54,49
Malta 2,16 53,72
Tablo-4: AB Ülkelerinde Uygulanan Vergiler (95 Oktan Kurşunsuz Benzin)
Tablo-5: AB Ülkelerinde Uygulanan Vergiler (Motorin)
Kaynak : http://ec.europa.eu/energy/observatory/oil/bulletin_en.htm
Benzin Türleri için (95 Oktan) : ÖTV 2,1765 TL/LT KDV oranı %18
Motorin Türleri için : ÖTV 1,5945 TL/LT KDV oranı %18

Petrol fiyatlarının tarihi_gelişimi

Recommended

Recommended

More Related Content

More from A Bugdayci

More from A Bugdayci (13)

Petrol fiyatlarının tarihi_gelişimi