Ένα άρθρο για την ανακύκλωση των φωτοβολταικών πάνελ από περιβαλλοντική, οικονομική, τεχνολογική και νομοθετική πλευρά. Εξετάζεται η ανακύκλωση ως αναγκαία λύση στο πρόβλημα της δημιουργίας μεγάλου όγκου απορριμμάτων από τα φωτοβολταικά πάνελ σε χώρους υγειονομικής ταφής, σε συνδυασμό με τις δυνατότητες αφαίρεσης και εμπορικής εκμετάλλευσης των χρήσιμων υλικών που περιέχονται στα πάνελ. Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στη σχετική Οδηγία W.E.E.E (Waste Electrical & Electronic Equipment) της Ε.Ε.

1. 1
Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗΣ ΤΩΝ
ΦΩΤΟΒΟΛΤΑΙΚΩΝ ΠΑΝΕΛ ΓΙΑ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ
ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
Με τον όρο ανακύκλωση φωτοβολταϊκών (ηλιακών) πάνελ (πλαισίων) αναφερόμαστε
στη διαδικασία ανάκτησης και επαναχρησιμοποίησης χρήσιμων υλικών και
εξαρτημάτων από τα πάνελ στο τέλος του κύκλου ζωής τους. Δεδομένου ότι ένα
φωτοβολταϊκό πάνελ έχει ωφέλιμη διάρκεια ζωής περίπου 20 χρόνια, πολλά πάνελ που
εγκαταστάθηκαν από το 2000 και μετά θα πρέπει να αντικατασταθούν, αφού δεν θα
μπορούν πλέον να χρησιμοποιηθούν αποδοτικά. Επιπλέον, η θεαματική μείωση του
κόστους των φωτοβολταϊκών πλαισίων την τελευταία δεκαετία, σε συνδυασμό με την
βελτιωμένη απόδοση ηλεκτρικής ενέργειας ανά φωτοβολταϊκό πλαίσιο, αλλά και με το
ότι ορισμένα πλαίσια μπορεί να μη λειτουργούν κανονικά, λόγω ζημιών που
προκλήθηκαν κατά τη μεταφορά ή την εγκατάστασή τους ή κατά την διάρκεια της
χρήσης τους ως αποτέλεσμα δυσμενών καιρικών συνθηκών, ωθεί τους επενδυτές να
προχωρούν σε αντικατάσταση των παλιών φωτοβολταϊκών πλαισίων σε συντομότερο
χρονικό διάστημα από αυτό που υπολογίστηκε στις αρχικές μελέτες για τη διάρκεια
ζωής τους.
Ο Διεθνής Οργανισμός Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (International Renewable
Energy Agency – IRENA) προβλέπει ότι, μέχρι το 2050, έως και 78 εκατομμύρια
μετρικοί τόνοι ηλιακών συλλεκτών θα έχουν φτάσει στο τέλος της ζωής τους, καθώς
και ότι ο κόσμος θα παράγει περίπου 6 εκατομμύρια μετρικούς τόνους νέων ηλιακών
ηλεκτρονικών αποβλήτων σε ετήσια βάση. Ειδικότερα για την Κίνα, σύμφωνα με τον
παραπάνω Οργανισμό, το βάρος των αποσυρόμενων ηλιακών πάνελ θα φτάσει
περίπου το 1,5 εκατομμύριο τόνους έως το 2025 και τα 20 εκατομμύρια τόνους έως το
2050. Αξίζει να σημειωθεί εδώ ότι η πρόσφατη πρόβλεψη της εξειδικευμένης
επιτροπής για τα φωτοβολταϊκά της China Green Supply Alliance (China ECOPV
Alliance) μικραίνει σημαντικά τα χρονικά περιθώρια, αφού, σύμφωνα με αυτή, τα
απόβλητα φωτοβολταϊκών μονάδων της Κίνας θα φτάσουν τα 20 εκατομμύρια τόνους
μέχρι το 2040.
Ο μεγάλος αριθμός αποβλήτων φωτοβολταϊκών πλαισίων είναι επόμενο να εγείρει
ανησυχίες. Και αυτό, γιατί η απόρριψη των πάνελ σε χώρους υγειονομικής ταφής,
η οποία αποτελεί μια συνηθισμένη πρακτική μέχρι σήμερα, όχι μόνο καθιστά την
περαιτέρω εκμετάλλευσή τους αδύνατη, αλλά και επιβαρύνει το περιβάλλον.
Από την άλλη πλευρά, η ανακύκλωση των ηλιακών πάνελ βοηθά στην ελαχιστοποίηση
των απορριμμάτων και στην ανάκτηση διαφόρων υλικών, όπως είναι το γυαλί, το
πυρίτιο, αλλά και μετάλλων, όπως είναι το ασήμι, ο χαλκός και το αλουμίνιο. Τα υλικά
αυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την κατασκευή νέων φωτοβολταϊκών πάνελ ή
άλλων προϊόντων. Η διαδικασία ανακύκλωσης περιλαμβάνει την αποσυναρμολόγηση
των πάνελ και τον διαχωρισμό των διαφόρων υλικών. Το γυαλί και τα μέταλλα μπορούν
να ανακυκλωθούν και να επαναχρησιμοποιηθούν, ενώ το πυρίτιο μπορεί να
επεξεργαστεί και να καθαριστεί για χρήση σε νέα ηλιακά κύτταρα. Η ανακύκλωση των
πάνελ συμβάλλει επίσης στη μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων της
κατασκευής φωτοβολταϊκών πάνελ, αφού εξοικονομεί πόρους και μειώνει την ανάγκη
για πρώτες ύλες, με αποτέλεσμα την εξοικονόμηση κόστους, την αντιμετώπιση

2. 2
προβλημάτων της εφοδιαστικής αλυσίδας και την καλύτερη αξιοποίηση της ηλιακής
ενέργειας.
Σύμφωνα με την ανάλυση της εταιρείας Rystad Energy, τα ανακυκλώσιμα υλικά από
τα ηλιακά πάνελ στο τέλος της διάρκειας ζωής τους θα αξίζουν περισσότερα από 2,7
δισεκατομμύρια δολάρια το 2030, από μόλις 170 εκατομμύρια δολάρια το 2022. Η τάση
αυτή θα επιταχυνθεί τις επόμενες δεκαετίες, με την αξία των ανακυκλώσιμων υλικών
να προβλέπεται να πλησιάσει τα 80 δισεκατομμύρια δολάρια έως το 2050, ενώ τα
ανακτημένα υλικά από αποσυρθέντα πάνελ θα μπορούσαν να αποτελούν το 6% των
επενδύσεων ηλιακών φωτοβολταϊκών έως το 2040, σε σύγκριση με μόλις 0,08% το
2022. Η Rystad προβλέπει ότι μέχρι το 2040 θα καταγράφονται 27 εκατομμύρια τόνοι
απορριπτόμενων ηλιακών συλλεκτών ετησίως. Σύμφωνα με την ανάλυσή της,
υποθέτοντας ότι η διάρκεια ζωής ενός φωτοβολταϊκού πάνελ είναι 15ετής και με βάση
τη δραστηριότητα εγκατάστασης το 2022, μπορούμε να υπολογίσουμε ποιες περιοχές
και χώρες θα ωφεληθούν περισσότερο από την ανακύκλωση φωτοβολταϊκών
πλαισίων το 2037. Δεδομένου ότι η Κίνα αντιπροσώπευσε το 40% των παγκόσμιων
εγκαταστάσεων το 2022, όταν τα πάνελ αυτά ωριμάσουν σε 15 χρόνια, η εκτιμώμενη
αξία ανακύκλωσης θα είναι 3,8 δισεκατομμύρια δολάρια, από ένα παγκόσμιο σύνολο
9,6 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Ακολουθούν η Ινδία, με εκτιμώμενη αξία 800
εκατομμυρίων δολαρίων και η Ιαπωνία με εκτιμώμενη αξία 200 εκατομμυρίων
δολαρίων. Η αξία του ανακυκλώσιμου υλικού στη Βόρεια Αμερική το 2037 προβλέπεται
να ανέλθει σε 1,5 δισεκατομμύρια δολάρια, ενώ η Ευρώπη θα φθάσει τα 1,4
δισεκατομμύρια δολάρια.
Προκειμένου να κατανοήσουμε καλύτερα την διαδικασία της ανακύκλωσης των
ηλιακών πάνελ, χρειάζεται να δούμε ορισμένες τεχνικές λεπτομέρειες. Ένα
φωτοβολταϊκό πάνελ είναι ουσιαστικά ένα ηλεκτρονικό σάντουιτς πολλών στρωμάτων
που περιλαμβάνει διαφορετικά υλικά. Αν θεωρήσουμε την περίπτωση των πάνελ
πυριτίου, τα οποία αποτελούν την πλειοψηφία της παγκόσμιας αγοράς φωτοβολταϊκών
πάνελ, η γέμιση αυτού του σάντουιτς είναι ένα λεπτό στρώμα από κρυσταλλικές
κυψέλες πυριτίου με ένα ασημένιο πλέγμα στην κορυφή. Οι κυψέλες αυτές
προστατεύονται με φύλλα πολυμερών και γυαλί. Όλα μαζί περιβάλλονται από ένα
πλαίσιο αλουμινίου, ενώ στο πίσω μέρος του πάνελ υπάρχει ένα πλαστικό κουτί
διακλάδωσης που περιέχει χάλκινη καλωδίωση για τη διοχέτευση της παραγόμενης
ηλεκτρικής ενέργειας.
Η διαδικασία ανακύκλωσης περιλαμβάνει την αφαίρεση του πλαισίου και του κουτιού
διακλάδωσης, προκειμένου να ανακτηθεί το αλουμίνιο και ο χαλκός και στη συνέχεια
τον τεμαχισμό του υπόλοιπου δομοστοιχείου, συμπεριλαμβανομένου του γυαλιού, των
πολυμερών και των στοιχείων πυριτίου, τα οποία επικαλύπτονται με ένα ασημένιο
ηλεκτρόδιο και συγκολλούνται με κασσίτερο και μόλυβδο. Επειδή η συντριπτική
πλειονότητα αυτού του μίγματος κατά βάρος είναι γυαλί, το προκύπτον προϊόν
θεωρείται ακάθαρτο, θρυμματισμένο γυαλί. Στα παραπάνω θα πρέπει να
προσθέσουμε ότι τα φωτοβολταϊκά πάνελ είναι εύθραυστα και περιλαμβάνουν βαρέα
μέταλλα, όπως μόλυβδο, σελήνιο και κάδμιο. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι απαιτείται
εξειδικευμένο προσωπικό, καθώς και ειδική μεταχείριση, συσκευασία και μεταφορά, με
στόχο τον ασφαλή χειρισμό τους. Σύμφωνα με το Εθνικό Εργαστήριο Ανανεώσιμης
Ενέργειας (National Renewable Energy Laboratory - NREL) των Η.Π.Α., η
ανακύκλωση ενός φωτοβολταϊκού πάνελ στις Η.Π.Α., στοιχίζει από 15 - 45 δολάρια,
συμπεριλαμβανομένων των μεταφορικών, ενώ η απόρριψη του πάνελ στη χωματερή
στοιχίζει μόνο από 1 - 5 δολάρια. Επομένως, η ανακύκλωση των φωτοβολταϊκών
πάνελ είναι αντιμέτωπη με το πρόβλημα του υψηλού κόστους. Μπορεί, όμως, το

3. 3
κόστος αυτό να αντισταθμιστεί από τα έσοδα της ανακύκλωσης; Σύμφωνα με τον Meng
Tao από το Arizona State University, η ανακύκλωση ενός τυπικού πάνελ πυριτίου 60
κυψελών μπορεί να δώσει περίπου 3 δολάρια για το ανακτημένο αλουμίνιο, χαλκό και
γυαλί. Συνεπώς, το κόστος της ανακύκλωσης των πάνελ υπερβαίνει κατά πολύ
τα έσοδα. Η διαφορά μεταξύ κόστους και εσόδων μπορεί να μειωθεί σε κάποιο βαθμό
εάν τα πιο πολύτιμα συστατικά ενός ηλιακού πάνελ μπορούν να διαχωριστούν και να
καθαριστούν αποτελεσματικά. Προς την κατεύθυνση αυτή εργάζονται ερευνητικές
ομάδες και βιομηχανία, με στόχο την ανάκτηση των πολύτιμων μετάλλων των πάνελ
όσο το δυνατόν πληρέστερα και με υψηλή καθαρότητα. Για παράδειγμα, η Solarcycle,
μια startup εταιρεία, έχει θέσει ως στόχο να ανακυκλώσει συστατικά υψηλής αξίας από
ηλιακά πάνελ σε ποσοστό 95%. Για να πετύχει τον στόχο της, χρησιμοποιεί μια σειρά
από ηλεκτρικά φορτισμένους κυλίνδρους που μπορούν να διαχωρίσουν τα πιο
σημαντικά συστατικά με βάση το βάρος και τις ηλεκτρικές ιδιότητές τους. Αυτή η κατά
βάση μηχανική επεξεργασία είναι λιγότερο ενεργοβόρα από τις θερμικές μεθόδους και
χρησιμοποιεί λιγότερο τοξικές ουσίες σε σχέση με τις θερμικές επεξεργασίες.
Σύμφωνα με τον Suvi Sharma, Δ/νοντα Σύμβουλο της Solarcycle, o συνδυασμός
της τεχνολογίας και της ανακύκλωσης σε κλίμακα θα οδηγήσει σε μείωση του
κόστους ανακύκλωσης, όπως ακριβώς συνέβη και με το κόστος της παραγωγής
ηλιακών πάνελ λόγω συνδυασμού τεχνολογίας και παραγωγής σε κλίμακα. Σε
κάθε περίπτωση, για να επιτευχθεί αυτό, θα πρέπει οι προσπάθειες των ερευνητικών
ομάδων και των εταιρειών να συνδυαστούν με μια κρατική πολιτική η οποία θα καθιστά
υποχρεωτική την ανακύκλωση των πάνελ και παράλληλα θα δημιουργεί τις
προϋποθέσεις για την επιτυχία της. Για να γίνει, επομένως, βιώσιμη η βιομηχανία
ανακύκλωσης των φωτοβολταϊκών πάνελ και να αναπτυχθεί, θα χρειαστούν
τελικά υποστηρικτικές πολιτικές και κανονισμοί.
Αναφορικά με την κατάσταση στις Η.Π.Α., θα πρέπει να αναφέρουμε ότι μέχρι στιγμής
δεν υπάρχει ολοκληρωμένο σχέδιο από πλευράς Ομοσπονδιακής Κυβέρνησης
αναφορικά με την ανακύκλωση των φωτοβολταϊκών πάνελ στο τέλος της ζωής τους.
Προς το παρόν, η ανακύκλωση των πάνελ εναπόκειται σε κάθε μια Πολιτεία ξεχωριστά,
με αποτέλεσμα αργές – ή και καθόλου – κινήσεις. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την
ανακύκλωση μόνο του 10% των πάνελ, ενώ το υπόλοιπο 90% απορρίπτεται σε
χώρους υγειονομικής ταφής. Στην Ιαπωνία, στην Ινδία και στην Αυστραλία, οι
απαιτήσεις ανακύκλωσης βρίσκονται υπό επεξεργασία. Η Κίνα, σύμφωνα με τα
υπάρχοντα δεδομένα, θα αρχίσει να παράγει απόβλητα ηλιακών πάνελ σε μεγάλη
κλίμακα από το 2025. Με δεδομένο ότι οι βιομηχανικές τεχνολογίες για την
ανακύκλωση των ηλιακών πάνελ δεν έχουν ακόμα ενοποιηθεί στην Κίνα, θα πρέπει να
ενταθούν οι προσπάθειες για τη συντονισμένη ανάπτυξη του βιομηχανικού τομέα και
των αλυσίδων τροφοδοσίας, με στόχο την ενίσχυση της βιομηχανικής αλυσίδας μέσω
της επιταχυνόμενης μελέτης για τον καθορισμό της τεχνολογίας, των προδιαγραφών
και της βιομηχανοποίησης που αφορούν στην ανακύκλωση των υλικών που
περιέχονται στα φωτοβολταϊκά πάνελ.
Στην Ε.Ε. το κόστος της ανακύκλωσης είναι περίπου 0,75 δολάρια ανά πάνελ. Το
χαμηλό αυτό κόστος είναι το αποτέλεσμα Κανονισμών που απαιτούν από τους
κατασκευαστές των πάνελ να πληρώνουν σε ένα fund το οποίο επιδοτεί την
ανακύκλωση. Η Ευρωπαϊκή νομοθεσία για την ανακύκλωση των Αποβλήτων
Ηλεκτρικού και Ηλεκτρονικού Εξοπλισμού (ΑΗΗΕ) ορίζεται από την Οδηγία
2012/19/ΕΕ (Waste Electrical and Electronic Equipment – WEEE), η οποία διαδέχθηκε
την Οδηγία 2002/96/ΕΚ. Σύμφωνα με την Οδηγία αυτή, οι κατασκευαστές
φωτοβολταϊκών πάνελ υποχρεώνονται να χρηματοδοτήσουν την ανακύκλωση των
προϊόντων τους στο τέλος της ζωής τους. Με την ίδια Οδηγία, απαιτείται να γίνει

4. 4
ανακύκλωση του 80% των υλικών που χρησιμοποιούνται στα φωτοβολταϊκά πάνελ. Η
ικανοποίηση των παραπάνω απαιτήσεων επιτυγχάνεται μέσω ενός μη κερδοσκοπικού
Οργανισμού που ονομάζεται PV Cycle, που προσφέρει κατά περίπτωση υπηρεσίες
διαχείρισης αποβλήτων, καθώς και υπηρεσίες νομικής συμμόρφωσης, στον οποίο οι
κατασκευαστές των φωτοβολταϊκών πάνελ πληρώνουν προκαταβολικά τέλη
ανακύκλωσης. Ο παραπάνω Οργανισμός έχει αναπτύξει ένα πρόγραμμα
ανακύκλωσης, με στόχο να βοηθήσει τους κατασκευαστές να συμμορφωθούν με τις
απαιτήσεις της Οδηγίας WEEE. Τον Φεβρουάριο 2020, ανακύκλωσε περίπου 95%
υλικών φωτοβολταϊκών πάνελ στη Γαλλία, ποσοστό που υπερβαίνει κατά πολύ το 80%
που καθορίζεται από την Οδηγία. Το εξαιρετικό αυτό αποτέλεσμα επιτεύχθηκε μέσω
συνεργασίας με την εταιρεία Veolia, η οποία δημιούργησε το πρώτο εργοστάσιο
ανακύκλωσης για φωτοβολταϊκά πάνελ στην Ευρώπη το 2018. Με τη βοήθεια ρομπότ,
η Veolia αποσυναρμολογεί τα φωτοβολταϊκά πάνελ στρώμα προς στρώμα και ανακτά
πυρίτιο, ασήμι και άλλα υλικά
Η ενσωμάτωση των Οδηγιών για τα ΑΗΗΕ στην Ελληνική νομοθεσία έγινε αρχικά με
το Π.Δ. 117/2004, το οποίο διαδέχθηκε η ΚΥΑ Η.Π. 23615/651/Ε.103/2014 (ΦΕΚ
1184/Β/9-5-2014), η οποία αποτελεί το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο που θέτει τους
κανόνες, τους όρους και τις προϋποθέσεις για την εναλλακτική διαχείριση των ΑΗΗΕ.
Σύμφωνα με την κείμενη Ελληνική νομοθεσία, κάθε εταιρεία που πραγματοποιεί την
εισαγωγή ή κατασκευή φωτοβολταϊκών πλαισίων και την διάθεσή τους στην Ελληνική
αγορά, οφείλει να ενταχθεί στο σύστημα ΦΩΤΟΚΥΚΛΩΣΗ. Η εταιρεία
ΦΩΤΟΚΥΚΛΩΣΗ Α.Ε. που διαχειρίζεται το παραπάνω σύστημα, αποτελεί τον αρμόδιο
φορέα για την οργάνωση της εναλλακτικής διαχείρισης αποβλήτων όλων των ειδών
ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού, όπως λευκές συσκευές, οθόνες, λαμπτήρες,
αλλά και φωτοβολταϊκά πλαίσια. Το σύστημα είναι εγκεκριμένο από τον Ελληνικό
Οργανισμό Ανακύκλωσης (Ε.Ο.ΑΝ.) που υπάγεται στο Υπουργείο Περιβάλλοντος και
Ενέργειας. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι τον Μάϊο 2021 πραγματοποιήθηκε από την
εταιρεία η πρώτη συλλογή και παρελήφθησαν για ανακύκλωση 36 τόνοι αποβλήτων
φωτοβολταϊκών πλαισίων.
Συμπερασματικά, η ανακύκλωση των φωτοβολταϊκών πάνελ είναι μια
αναγκαιότητα για λόγους προστασίας του περιβάλλοντος, προκειμένου να
αποφύγουμε την απόρριψη συνεχώς αυξανόμενου όγκου πάνελ μετά το τέλος
της ζωής τους σε χώρους υγειονομικής ταφής. Προκειμένου να καταστεί
οικονομικά συμφέρουσα η ανακύκλωση, θα πρέπει να εφαρμοστούν σε
παγκόσμια κλίμακα πολιτικές υποχρεωτικής ανακύκλωσης, ανάλογες με αυτή
της Ε.Ε. , με στόχο την συμβολή στην ανάπτυξη της κυκλικής οικονομίας.
Γιώργος Λαλόπουλος
Δ/νων Σύμβουλος
ΛΑΤΖΙ.ΠΛΑΝ Α.Ε.
www.lagiplan.gr

5. 5
.