Tijdens het eerste weekend van het Pax-it Lab gaf IKV Pax Christi's Dion van den Berg een presentatie over Srebrenica.

1. Tussen conflict en dialoog:Dutchbatters en de overlevenden van Srebrenica? Pax It Lab, Amsterdam, 14 mei 2010 Dion van den Berg IKV Pax Christi (theNetherlands)

2. Opbouw Ontmoetingen Dutchbatters – overlevenden De oorlog: Bosnië en Srebrenica… Actoren en factoren: overlevenden, Dutchbatters, Nederlandse politiek, juridische initiatieven Enkele algemene reflecties Onze afwegingen Enkele voorlopige bevindingen

3. Ontmoetingen Bosnië-Herzegovina, oktober 2007 Nederland, juni 2009

23. Concrete afspraken Fotoproject Objecten voor Potocari Memorial Centre Deelname aan Vredesmars e.d. Informatie over graf op de compound Gezamenlijk het proces tegen Karadzic volgen

24. De oorlog

30. Srebrenica 1992 – 2010 (1) 1992: start van de oorlog, de Serviërsvluchten 1992 – 1995: omsingeling, belegering Juli 1995: de val van de enclave, genocide Daarna: Serviërsnaar Srebrenica (domicile + displaced persons) 1997: eersteBosniakkeertterug 2000: eerstegroepBosniakskeertterug

31. Srebrenica 1992 – 2010 (2) Terugkeer: vooralnaardorpen, vooralouderemensen Populatie anno 2010: ca. 9.000 personen Verhouding: 40% Bosniaks – 60% Serviërs Gemeentepolitiek: Bosniaks in meerderheid (op basis van absentee ballots) Zeerlangzaamherstel van Srebrenica

32. Srebrenica 1992 – 2010 (3) Afnemendeinternationalesteun Economische crisis komtzéér hard aan Stemming in Srebrenica: langzaamietsbeter ‘Heldenstad’: invloeden Sarajevo + Banja Luka Aantal platforms voorinteretnischesamenwerking: Gemeentebestuur Diverse NGO’s, sportclubs Jongerencentrum Economischeinitiatieven

33. Verloop van de oorlog UN safe areas, also Srebrenica Early 1994 Dutchbat > Srebrenica Jan. 1995 Dutchbat III June + July 1995 military pressure Bosnian Serbs take control, July 11, 1995 15,000 men through the woods (60 km). Almost half killed 25,000 women + men > compound Potocari Deportation, men and women separated Almost all men in Potocari, approx. 1,500 were killed In total > 8,000 men and women killed

41. Potocari Cemetery and Memorial Functies: Begraafplaats (1x per jaar, ditjaar > 500!) Documentatiecentrum Musealefunctie, herinneringlevendhouden (rf. Westerbork, Auschwitz) Ruimtevoorbijeenkomsten en werk verenigingen Knokkenvoorgerechtigheid! Plaats van dialoog en verzoening? Politiekemanifestatie: wijzijnterug!

43. Actoren en factoren Overlevenden Dutchbatters De Nederlandse politiek Juridische initiatieven

44. De overlevenden

46. Hoe het de overlevenden verging… Thousands emigrated (min. 500 in NL) Organised in associations Many different opinions: To return or not to return? To start legal initiatives or not to? With diversification of survivors' community > growing criticism on women leadership (lack of flexibility, ‘they don't listen’)

47. Fasen van ‘verwerking’ Shock Hope (rumours) Disbelief Doubts Frustration Anger Acceptance? Forgiveness?

57. Is Dutchbat de vijand? Happy in 1993, when the UN soldiers came. Betrayal of Srebrenica is beyond imagination Dbat: ‘UN command, IC paralysed, EU internally divided, people on holiday…’ But all we saw, were Dutch soldiers. You failed, even actively participated in events. Is Dbat enemy for many survivors? Hell yes, it is!

58. De Dutchbatters

59. Het algemene gevoelen onder Dutchbatters All: victim of bad politics Many: victim of disfunctioning UN Quite some: critical of Dutchbat military command We lost Raviv van Renssen, killed by Muslim Lack of proper aftercare Rumours…, but ‘wait for NIOD’ Try to keep the criticism in-doors Small group willing to meet survivors

60. Perspectief van de Dutchbatters Geenhomogenegroep Ook extra beschadigddooropstelling van de politiek Veelonverwerktverleden Veelkritiekoppolitiek, ministerie en eigenmilitaireleiding Stappen tot gesprek: terugkeerreis en vervolg, fotoproject en concrete activiteiten Tochookappèlaan de politiek...

67. Zijn de overlevenden de ‘vijand’? Muslim fighters problems, for UN neutrality Some of the local Muslim leaders and fighters were plain mafia and criminals After July 11, survivors stood in between Dutchbat and freedom. In compound fully armed, in shorts and un-armed outside of the base … 3 men at the gate, at night, sent off

68. Overlevenden de vijand? (2) And your truth, your stories, are not correct. You do not have the full picture. And your truth, your stories, are not correct. You do not have the full picture. Every time I see you people on TV, I get very angry and nervous. Enemy? Hell,yes!

69. De Nederlandse politiek

70. De overlevenden en Nederland (1) Verzoeken en actie: Steunbijwaarheidsvinding (lot vermisten) Roepomerkenning (en excuses): Tallozebezoekenaan NL, vanaf 1997 Negatievebeoordeling van NIOD (2002): langproces nietuitgenodigdvoorpresentatie veelonjuistheden in het rapport Dutchbat en Nederland alsslachtoffer

71. De overlevenden en Nederland (2) Kabinet-Kokdientontslag in bijKoningini.v.m. Srebrenica ParlementaireEnquetecommissie Srebrenica (PECS) (2003): Nietuitgenodigd Hun vragennietgehonoreerd Conclusies te slap, en in TweedeKamernieteensovergenomen!

72. De verklaring van Kok (2002) “De internationale gemeenschap is tekortgeschoten in het bieden van voldoende bescherming aan de mensen in de zogenaamde safe areas. Daarmee is ook de Nederlandse regering als lid van die internationale gemeenschap tekortgeschoten. (…) Nederland neemt nadrukkelijk níet de schuld op zich voor de gruwelijke moord op duizenden Bosnische moslims in 1995. Wél wordt op deze wijze de politieke medeverantwoordelijkheid van Nederland voor de situatie waarin dit kon gebeuren zichtbaar gemaakt. 'De internationale gemeenschap' is anoniem en kan niet op een zichtbare manier verantwoordelijkheid nemen tegenover de slachtoffers en nabestaanden van Srebrenica. Ik kan - en doe - dat wél.”

73. Oordeel over verklaring van Kok Nietovertuigend, aldus de overlevenden! Toepassing van enkele criteria voor public apologies: Acknowledgement (assessment of damages) Truth-finding (transparency on own role) Publicremorse Moral engagementwithvictims (publicity, ceremony, reparation)

74. PECS: de aanscherpingsneuvelt! PECS constateert in haar eindrapport dat het kabinet “terecht eigen politieke verantwoordelijkheid genomen (heeft) voor het falen van de nationale en internationale politiek in Srebrenica”. Dezeconclusiewordtdoorkabinet en Kamer in hetslotdebat NIET overgenomen.

75. Het politiekedebat in Nederland Klassiek: veeldenial (ontkenning) Onvermogen van de politiek tot de kern door te dringen (onbespreekbaar…) Kabinet-Kokbiedtontslagaan (april 2002) Parlementaireenquetecommissie Srebrenica (PECS, slotdebat juni + juli 2003) Nog steeds geen officieel regeringsstandpunt! Draaginsigne (lintje) voor Dbat, december 2006 Geen invulling van EP-resolutie Voor de politiek is hetboek Srebrenica gesloten.

76. Conclusies over hetpolitiekdebat Hetgaat over ons (NL), niet de slachtoffers! Het falen is het falen van de internationale gemeenschap, blijkbaar niet van enig specifiek Nederlands handelen (of gebrek aan handelen) Rode lijn: ontkenning , in combinatiemetselectievecompassie

77. Srebrenica blijftactueel! Politiekzou/zalmoetenblijvenreageren: Rechtszakentegenstaat der Nederlanden Rechtszaken ICTY Srebrenicaresolutie van ServischParlement (?) Activiteiten van Nederlanders en BosnischeNederlanders Zondag 11 juli 2010: herdenking 15 jaarnadato

78. Juridische initiatieven

82. Juridischeinitiatieven (1) Eerstediscussies in najaar 1999 Haddenvoorkomenkunnenworden(?) Driecivielrechtelijkezaken: Familie Nuhanovic Rizo Mustafic Namens ca. 6.000 overlevenden en nabestaanden Oordeelrechtbank: 'u moetnaar VN, maar VN zijnimmuun' Nu alledrie in hogerberoep

83. Juridischeinitiatieven (2) Veelkritiek op opstelling van de rechtbank Veelongemak in de samenleving: veroordeeld tot eenjuridischluchtledig Politiekwenst (nog) niet te bewegen

84. Enkele algemene reflecties

85. De ongemakkelijkedrieslag… Waarheid (vermisten, verantwoordelijkheden) Gerechtigheid (bestraffingoorlogsmisdaden, terugkeernaar Srebrenica is nietmogelijk) Verzoening (weersamenleven, dóór met je leven, terugkeer is mogelijk)

86. Justice Reconciliation Truth

87. Intermezzo: ‘de wereld’ over Nederland en Srebrenica Het algemenegevoel: ‘Dutchbatheeft het absoluutnietgoedgedaan, in juli 1995! ‘ Politieke elite: 'Maar die Nederlandsezelfkwelling, dathoeft nu ookweerniet!‘ Burgers: ‘Stuitenddat Nederland die foutenniettoegeeft!’

88. Verzoening? De kernvraag: is het hun behoefte of onze behoefte?

89. Onze afwegingen… Situation clear: Yes, survivors see Dutchbat soldiers as enemy Yes, Dutchbat veterans cannot accept the survivors' reality and truth IKV Pax Christi steunde al vele jaren lang de Campagne voor Waarheid en Gerechtigheid van de overlevenden en nabestaanden.

93. Waarom dan toch dialoog? Wish of Dutchbat veterans Wish of Srebrenica survivors Answers need questions Developing a sense of mutual understanding From collective to individual responsibility

94. Waarom dan toch een dialoog? (2) Exercise in empathy potential healing process PLUS: enrichment of the public and political debate in NL Assessment of our role as third party: Vertrouwen van overlevenden (en Dutchbat) Belangen gescheiden houden

95. Voorlopige bevindingen October 2007: From confrontation to dialogue Results: Beginning of a dialogue Openness Information, photos Participation in peace march, July 2008

96. Voorlopige bevindingen (2) June 2009: From confrontation to dialogue, plus some concrete results Strategy: Many informal moments Broad delegation, including men and professionals (11 people)

97. Voorlopige bevindingen (3) Work in small groups on topics with success potential: Photo project Mass grave at compound site Legal initiatives Visit to ICTY (common agenda + enemy) Meeting place with historical connotation (Westerbork)

98. Voorlopige bevindingen (4) Concrete results: in the end some progress… photo project willingness to continue "We are all traumatised…“ Participation in Peace March Discussion on small monument for Raviv van Renssen

99. Voorlopige bevindingen (5) Onderschat niet het impact van Srebrenica!

100. Samenvattend… Very difficult, complicated process Process is different for every individual Start from the individual stories (accountability) Work towards small concrete results (common ground)

101. Samenvattend… (2) Confrontation is good as well. Nauta, prof. psychology of religion: "Do not help victims, as they have to overcome their victimhood. Accept them as actors, as activists! It will bring back their self-esteem."

102. Samenvattend… (3) Key factor: integrity and openness of Dbat veterans Professionals did not function as professionals Dilemma: do main spokespersons lack flexibility? Better without media Non-acceptance by NL government of Dutch mistakes and faults is a big obstacle.

103. Samenvattend… (4) Wat hen bindt: Behoefte aan erkenning Behoefte aan waarheid Behoefte aan gerechtigheid (<< spanning) Wat hen scheidt: Oordeel over rol van Dutchbat Concrete juridische initiatieven

104. Dilemma’s van dit moment Groep Dutchbatters onder grote druk, valt uiteen Zeer verschillende voorstellen voor vervolgactiviteiten Concrete resultaten nodig… Het rommelt ook bij de overlevenden (verschillende belangen, roddel en achterklap) 3 oktober 2010: verkiezingen in BiH

105. Tot slot…

106. Activiteiten IKV Pax Christi In Nederland: Educatie Politieke lobby Herdenkingsactiviteiten Faciliteren van juridischeinitiatieven In Srebrenica en BiH: Steunvoorverenigigen SteunvoorPotocariCemeteryand Memorial Gemeentebestuur Dialoogoverlevenden – Dutchbatters

108. .