Finally Completed. Shah Jalpa R.[M.com.,M.Ed.,M.Phil.,NET,Ph.D.-Education]

1. ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળાના મિદ્યાર્થીઓની સ્િ-મનયંમિત
અધ્યયન પ્રત્યેની તત્પરતાનો તેમના મામનસક સ્િાસ્્ય અને
શૈક્ષણિક મસદ્ધિ સાર્થેનો સંબંધ
Relationship of Readiness towards Self-Regulated Learning of Higher
Secondary School Students with their Mental Health and Academic
Achievement
પીએચ.ડી. ઓપન િાઇિા-2020
સંશોધનસાર
માર્ગદશગક સંશોધક
ડૉ. મહેશ નારાયિ દીણક્ષત, જલ્પા આર. શાહ,
સહપ્રાધ્યાપક, મશક્ષિ મિભાર્(IASE),
મશક્ષિ મિભાર્ (IASE) , ગૂજરાત મિદ્યાપીઠ,
ગૂજરાત મિદ્યાપીઠ,અમદાિાદ-14. અમદાિાદ-14.
1

2. 2
સ્વ-નિયંનિત અધ્યયિ
• Zimmerman and Schunk (1989) િા મતે, “સ્વ-નિયંનિત અધ્યયિએ
નવદ્યાર્થીઓિે તેમિા પોતાિા અધ્યયિિો નિયંિક બિાવે છે.”
• દોંગા (2010,પૃ.170)િા મતે, “ઉચ્ચ નિદ્ધિ મેળવિારા નવદ્યાર્થીઓ
સ્વ-નિયંિણ ધરાવતા અધ્યેતાઓ છે. નિમ્િ નિદ્ધિ ધરાવતા અધ્યેતાઓિી
તુલિામાં ઉચ્ચ નિદ્ધિ ધરાવતા અધ્યેતાઓ વધુ માિામાં અધ્યયિ માટે
યોજિાઓિો ઉપયોગ કરે છે. તેઓનું અધ્યયિ વધુ સ્વ-નિરીક્ષણ,
વધુ ચોક્કિ ધ્યેયો ધરાવે છે અિે પોતાિા ધ્યેય પ્રત્યે પ્રગનતનું વધારે
વ્યવસ્સ્ર્થત રીતે મૂલયાંકિ કરે છે.”
• જે અધ્યેતાઓ જ્ઞાિ અિે કૌશલયો પ્રાપ્ત કરવા માટે સ્વ-પ્રેરરત અિે
સ્વ-રદશાસૂચક છે, જેઓિે માતા-નપતા,નશક્ષકો અિે નમિો પર વધુ પડતો
આધાર રાખવો પડતો િર્થી તેઓ સ્વ-નિયંનિત અધ્યેતાઓ છે.

3. 3
માિનિક સ્વાસ્્ય
 દેશમુખ(2013,પૃ.45)િા મતે, “માિનિક સ્વાસ્્ય એટલે વ્યસ્નતનું
માિનિક િંતુલિ, િંતુલલત વ્યવહારો તેમજ આવેગો પર નિયંિણ
રાખવું તે”.
 તે વ્યસ્નતિે તાણ, લચિંતા અિે હતાશા પર નિયંિણ રાખતા,
નવપરીત પરરસ્સ્ર્થનતિો િામિો અિે વાતાવરણ િાર્થે અનુકૂૂલિ
કેળવવાનું શીખવે છે.
શૈક્ષણિક મસદ્ધિ
Good (1959) ના મતે “શૈક્ષણિક મસદ્ધિ મિદ્યાર્થીઓની જે-તે
મિષયોમાં જ્ઞાનપ્રાપ્તત અર્થિા કૌશલ્યોના મિકાસ સાર્થે સંકળાયેલ છે,
જેનં માપન મશક્ષકો દ્વારા માકગસ આપીને કરિામાં આિે છે.”

4. 4
સંશોધનસાર
ઉચ્ચતર માધ્યનમક શાળાિા નવદ્યાર્થીઓિી સ્વ-નિયંનિત અધ્યયિ
પ્રત્યેિી તત્પરતાિો તેમિા માિનિક સ્વાસ્્ય અિે શૈક્ષલણક નિદ્ધિ િાર્થેિો
િંબંધ તેમજ નવદ્યાર્થીઓિી જાનત, નવસ્તાર, શાળા પ્રકાર, કૂુટુંબ પ્રકાર,
શૈક્ષલણક પ્રવાહ અિે િામાજજક િંવગગિા િંદર્ગમાં સ્વ-નિયંનિત અધ્યયિ
તત્પરતા અિે માિનિક સ્વાસ્્યિી સ્સ્ર્થનત જાણવા માટે પ્રસ્તુત િંશોધિ
હાર્થ ધરવામાં આવ્યો હતો.

5. 5
સંશોધનનો પ્રકાર
પ્રસ્તુત િંશોધિિો પ્રકાર િંખ્યાત્મક હતો.
સંશોધનનં ક્ષેિ
પ્રસ્તુત િંશોધિનું િંશોધિ ક્ષેિ નશક્ષણનું મિોનવજ્ઞાિ હતું.

6. 6
સંશોધનના હેતઓ
1. ઉચ્ચતર માધ્યનમક શાળાિા નવદ્યાર્થીઓ માટે ‘સ્વ-નિયંનિત અધ્યયિ
તત્પરતા માપદંડ’િી રચિા અિે યર્થાર્થીકરણ કરવું.
2. ઉચ્ચતર માધ્યનમક શાળાિા નવદ્યાર્થીઓિી સ્વ-નિયંનિત અધ્યયિ
પ્રત્યેિી તત્પરતાનું સ્તર તપાિવું.
3. ઉચ્ચતર માધ્યનમક શાળાિા નવદ્યાર્થીઓિા માિનિક સ્વાસ્્યનું સ્તર
તપાિવું.
4. ઉચ્ચતર માધ્યનમક શાળાિા નવદ્યાર્થીઓિી સ્વ-નિયંનિત અધ્યયિ
પ્રત્યેિી તત્પરતા અિે માિનિક સ્વાસ્્ય વચ્ચેિો િંબંધ તપાિવો.
5. ઉચ્ચતર માધ્યનમક શાળાિા નવદ્યાર્થીઓિી સ્વ-નિયંનિત અધ્યયિ
પ્રત્યેિી તત્પરતા અિે શૈક્ષલણક નિદ્ધિ વચ્ચેિો િંબંધ તપાિવો.

7. 7
7. જામત, મિસ્તાર, શાળા પ્રકાર, કટંબ પ્રકાર, શૈક્ષણિક પ્રિાહ અને
સામાજજક સંિર્ગના સંદભગમાં ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળાના
મિદ્યાર્થીઓની સ્િ-મનયંમિત અધ્યયન પ્રત્યેની તત્પરતા તપાસિી.
6. ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળાના મિદ્યાર્થીઓની સ્િ-મનયંમિત અધ્યયન
પ્રત્યેની તત્પરતા અને શૈક્ષણિક મસદ્ધિ િચ્ચેનો સંબંધ તપાસિો.

8. 8
8. નવનવધ નવસ્તાર, શાળા પ્રકાર, કૂુટુંબ પ્રકાર, શૈક્ષલણક પ્રવાહ અિે
િામાજજક િંવગગ િાર્થે િંબંનધત ઉચ્ચતર માધ્યનમક શાળાિા
નવદ્યાર્થીઓિી તેમિી જાનતિા િંદર્ગમાં સ્વ-નિયંનિત અધ્યયિ
પ્રત્યેિી તત્પરતા તપાિવી.
9. જાનત, નવસ્તાર, શાળા પ્રકાર, કૂુટુંબ પ્રકાર, શૈક્ષલણક પ્રવાહ અિે
િામાજજક િંવગગિા િંદર્ગમાં ઉચ્ચતર માધ્યનમક શાળાિા
નવદ્યાર્થીઓનું માિનિક સ્વાસ્્ય તપાિવું.

9.  સંશોધનની ઉત્કલ્પનાઓ
H01 ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળાના મિદ્યાર્થીઓ દ્વારા સ્િ-મનયંમિત
અધ્યયન તત્પરતા માપદંડ અને માનમસક સ્િાસ્્ય માપદંડ પર
મેળિેલ પ્રાતતાંકો િચ્ચે સાર્થગક સહસંબંધ નહીં હોય.
H02 ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળાના મિદ્યાર્થીઓ દ્વારા સ્િ-મનયંમિત અધ્યયન
પ્રત્યેની તત્પરતા માપદંડ અને SSC ની પરીક્ષામાં મેળિેલ
કલ પ્રાતતાંકોની ટકાિારી િચ્ચે સાર્થગક સહસંબંધ નહીં હોય.
H03 ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળાના મિદ્યાર્થીઓ દ્વારા માનમસક સ્િાસ્્ય
માપદંડ અને SSC ની પરીક્ષામાં મેળિેલ કલ પ્રાતતાંકોની ટકાિારી
િચ્ચે સાર્થગક સહસંબંધ નહીં હોય.
H04 ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળાના કમાર અને ક્ન્યા મિદ્યાર્થીઓએ
સ્િ-મનયંમિત અધ્યયન તત્પરતા માપદંડ પર મેળિેલા સરાસરી
પ્રાતતાંકો િચ્ચે સાર્થગક તફાિત નહીં હોય.
9

10. 10
H06 સરકારી અને ખાનર્ી ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળાના મિદ્યાર્થીઓએ
સ્િ-મનયંમિત અધ્યયન તત્પરતા માપદંડ પર મેળિેલા સરાસરી
પ્રાતતાંકો િચ્ચે સાર્થગક તફાિત નહીં હોય.
H07 સંયક્નત અને મૂળ કટંબના ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળાના મિદ્યાર્થીઓ
એ સ્િ-મનયંમિત અધ્યયન તત્પરતા માપદંડ પર મેળિેલા સરાસરી
પ્રાતતાંકો િચ્ચે સાર્થગક તફાિત નહીં હોય.
H08 ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળાનાનવનવધ શૈક્ષલણક પ્રવાહ (મિજ્ઞાન,
િાણિજ્ય, અને મિમનયન પ્રિાહ)ના મિદ્યાર્થીઓએ
સ્િ-મનયંમિત અધ્યયન તત્પરતા માપદંડ પર મેળિેલા
સરાસરી પ્રાતતાંકો િચ્ચે સાર્થગક તફાિત નહીં હોય.
H05 શહેરી અને ગ્રામ્ય મિસ્તારના ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળાના
મિદ્યાર્થીઓએ સ્િ-મનયંમિત અધ્યયન તત્પરતા માપદંડ પર
મેળિેલા સરાસરી પ્રાતતાંકો િચ્ચે સાર્થગક તફાિત નહીં હોય.

11. 11
H09 ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળાના મિમિધ િર્ગ(સામા્ય, અનસૂણચત
જામત,અનસૂણચત જનજામત અને સામાજજક–શૈક્ષણિક રીતે
પછાત િર્ગ)ના મિદ્યાર્થીઓએ સ્િ-મનયંમિત અધ્યયન તત્પરતા
માપદંડ પર મેળિેલા સરાસરી પ્રાતતાંકો િચ્ચે સાર્થગક તફાિત
નહીં હોય.
H10 શહેરી મિસ્તારના ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળાના કમાર અને ક્યા
મિદ્યાર્થીઓએ સ્િ-મનયંમિત અધ્યયન તત્પરતા માપદંડ પર
મેળિેલા સરાસરી પ્રાતતાંકો િચ્ચે સાર્થગક તફાિત નહીં હોય.
H012 ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળાના મિજ્ઞાન પ્રિાહના કમાર અને
ક્યા મિદ્યાર્થીઓએ સ્િ-મનયંમિત અધ્યયન તત્પરતા
માપદંડ પર મેળિેલા સરાસરી પ્રાતતાંકો િચ્ચે સાર્થગક
તફાિત નહીં હોય.
H011 ગ્રામ્ય મિસ્તારના ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળાના કમાર અને
ક્યા મિદ્યાર્થીઓએ સ્િ-મનયંમિત અધ્યયન તત્પરતા
માપદંડ પર મેળિેલા સરાસરી પ્રાતતાંકો િચ્ચે સાર્થગક
તફાિત નહીં હોય.

12. 12
H013 ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળાના િાણિજ્ય પ્રિાહના કમાર અને
ક્યા મિદ્યાર્થીઓએ સ્િ-મનયંમિત અધ્યયન તત્પરતા માપદંડ પર
મેળિેલા સરાસરી પ્રાતતાંકો િચ્ચે સાર્થગક તફાિત નહીં હોય.
H014 ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળાના મિમનયન પ્રિાહના કમાર અને
ક્યા મિદ્યાર્થીઓએ સ્િ-મનયંમિત અધ્યયન તત્પરતા માપદંડ
પર મેળિેલા સરાસરી પ્રાતતાંકો િચ્ચે સાર્થગક તફાિત નહીં હોય.
H015 સરકારી ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળાના કમાર અને ક્યા મિદ્યાર્થી
ઓએ સ્િ-મનયંમિત અધ્યયન તત્પરતા માપદંડ પર મેળિેલા
સરાસરી પ્રાતતાંકો િચ્ચે સાર્થગક તફાિત નહીં હોય.
H016 ખાનર્ી ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળાના કમાર અને ક્યા મિદ્યાર્થી
ઓએ સ્િ-મનયંમિત અધ્યયન તત્પરતા માપદંડ પર મેળિેલા
સરાસરી પ્રાતતાંકો િચ્ચે સાર્થગક તફાિત નહીં હોય.

13. H017 સંયક્નત કટંબના ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળાના કમાર અને ક્યા
મિદ્યાર્થીઓએ સ્િ-મનયંમિત અધ્યયન તત્પરતા માપદંડ પર મેળિેલ
સરાસરી પ્રાતતાંકો િચ્ચે સાર્થગક તફાિત નહીં હોય.
H018 મૂળ કટંબના ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળાના કમાર અને ક્યા મિદ્યાર્થી
ઓએ સ્િ-મનયંમિત અધ્યયન તત્પરતા માપદંડ પર મેળિેલા
સરાસરી પ્રાતતાંકો િચ્ચે સાર્થગક તફાિત નહીં હોય.
H019 ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળાના સામા્ય િર્ગના કમાર અને ક્યા
મિદ્યાર્થીઓએ સ્િ-મનયંમિત અધ્યયન તત્પરતા માપદંડ પર મેળિેલા
સરાસરી પ્રાતતાંકો િચ્ચે સાર્થગક તફાિત નહીં હોય.
13

14. 14
H020 ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળાના અનસૂણચત જામત િર્ગના કમાર
અને ક્યા મિદ્યાર્થીઓએ સ્િ-મનયંમિત અધ્યયન તત્પરતા
માપદંડ પર મેળિેલા સરાસરી પ્રાતતાંકો િચ્ચે સાર્થગક તફાિત
નહીં હોય.
H021 ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળાના અનસૂણચત જનજામત િર્ગના કમાર
અને ક્યા મિદ્યાર્થીઓએ સ્િ-મનયંમિત અધ્યયન તત્પરતા
માપદંડ પર મેળિેલા સરાસરી પ્રાતતાંકો િચ્ચે સાર્થગક તફાિત
નહીં હોય.
H022 ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળાના સામાજજક અને શૈક્ષણિક રીતે પછાત
િર્ગના કમાર અને ક્યા મિદ્યાર્થીઓએ સ્િ-મનયંમિત અધ્યયન
તત્પરતા માપદંડ પર મેળિેલા સરાસરી પ્રાતતાંકો િચ્ચે સાર્થગક
તફાિત નહીં હોય.

15. H025 ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળાના મિમિધ શૈક્ષણિક પ્રિાહ
(મિજ્ઞાન,િાણિજ્ય,મિમનયન પ્રિાહ)ના મિદ્યાર્થીઓએ માનમસક સ્િાસ્્ય
માપદંડ પર મેળિેલા સરાસરી પ્રાતતાંકો િચ્ચે સાર્થગક તફાિત નહીં
હોય.
15
H023 ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળાના કમાર અને ક્યા મિદ્યાર્થીઓએ
માનમસક સ્િાસ્્ય માપદંડ પર મેળિેલા સરાસરી પ્રાતતાંકો
િચ્ચે સાર્થગક તફાિત નહીં હોય.
H024 શહેરી અને ગ્રામ્ય મિસ્તારના ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળાના
મિદ્યાર્થીઓએ માનમસક સ્િાસ્્ય માપદંડ પર મેળિેલા સરાસરી
પ્રાતતાંકો િચ્ચે સાર્થગક તફાિત નહીં હોય.

16. 16
H026 સંયક્નત અને મૂળ કટંબના ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળાના
મિદ્યાર્થીઓએ માનમસક સ્િાસ્્ય માપદંડ પર મેળિેલા
સરાસરી પ્રાતતાંકો િચ્ચે સાર્થગક તફાિત નહીં હોય.
H027 ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળાના મિજ્ઞાન, િાણિજ્ય અને મિમનયન
પ્રિાહના મિદ્યાર્થીઓએ માનમસક સ્િાસ્્ય માપદંડ પર મેળિેલા
પ્રાતતાંકોની સરાસરીઓ િચ્ચે સાર્થગક તફાિત નહીં હોય.
H028 ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળાના મિમિધ િર્ગ (સામા્ય, અનસૂણચત
જામત, અનસૂણચત જનજામત, સામાજજક અને શૈક્ષણિક રીતે પછાત
િર્ગ)ના મિદ્યાર્થીઓએ માનમસક સ્િાસ્્ય માપદંડ પર મેળિેલા
સરાસરી પ્રાતતાંકો િચ્ચે સાર્થગક તફાિત નહીં હોય.

17.  સ્િતંિ ચલ
ક્રમ ચલ ચલની કક્ષા
1. જામત 1. કમાર 2. ક્યા
2. મિસ્તાર 1. શહેરી 2. ગ્રામીિ
3. શાળાનો પ્રકાર
1. સરકારી [સરકાર દ્વારા સંચાણલત અને અનદાન
મેળિતી સંસ્ર્થાઓ]
2. ખાનર્ી [સરકાર દ્વારા અનદાન ન મેળિતી
સંસ્ર્થાઓ]
4. કટંબનો પ્રકાર
1. સંયક્નત [માતા-મપતા, ભાઈ-બહેન , દાદા-દાદી, કાકા-કાકી
તેમજ અ્ય સભ્યો]
2. મૂળ [માતા-મપતા, ભાઈ-બહેન]
5. શૈક્ષણિક પ્રિાહ 1. મિજ્ઞાન 2. િાણિજ્ય 3. મિમનયન
6. સામાજજક સંિર્ગ
1. સામા્ય 2. અનસ ૂણચત જામત 3. અનસ ૂણચત જનજામત
4. સામાજજક અને શૈક્ષણિક રીતે પછાત
સંશોધનમાં સમામિષ્ટ ચલ
17

18. 18
 પરતંિ ચલ
1.સ્િ-મનયંમિત અધ્યયન પ્રત્યેની તત્પરતા
2.માનમસક સ્િાસ્્ય
3.શૈક્ષણિક મસદ્ધિ

19.  શબ્દોની વ્યિહારૂ વ્યાખ્યા
 ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળાના મિદ્યાર્થીઓ
પ્રસ્તુત િંશોધિમાં ઉચ્ચતર માધ્યનમક શાળાિા નવદ્યાર્થીઓ એટલે
ધોરણ-11માં અભ્યાિ કરતાં નવદ્યાર્થીઓ.
 સ્િ-મનયંમિત અધ્યયન પ્રત્યેની તત્પરતા
પ્રસ્તુત િંશોધિમાં સ્વ-નિયંનિત અધ્યયિ પ્રત્યેિી તત્પરતા એટલે
નવદ્યાર્થીઓએ િંશોધક દ્વારા રલચત ‘સ્વ-નિયંનિત અધ્યયિ તત્પરતા
માપદંડ’ પર આપેલા પ્રનતચારિે આધારે મેળવેલ કૂુલ પ્રાપ્તાંકો.
19

20.  માનમસક સ્િાસ્્ય
પ્રસ્તત સંશોધનમાં માનમસક સ્િાસ્્ય એટલે ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળા
મિદ્યાર્થીઓએ પરોહહત (2010) દ્વારા રણચત અને પ્રમાણિત ‘માનમસક
સ્િાસ્્ય માપદંડ’પર આપેલા પ્રમતચારને આધારે મેળિેલ કલ પ્રાતતાંકો.
 શૈક્ષણિક મસદ્ધિ
પ્રસ્તત સંશોધનમાં ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળામાં અભ્યાસ કરતા
ધોરિ-11ના મિદ્યાર્થીઓનં ગજરાત રાજ્ય માધ્યમમક મશક્ષિ બોડગ દ્વારા
લેિાયેલ ધોરિ-10 (S.S.C.)નં પહરિામ (ટકાિારીમાં)શૈક્ષણિક મસદ્ધિ
તરીકે લેિામાં આવ્યં હતં.

21. 21
સંશોધનની ક્ષેિ મયાગદા
પ્રસ્તુત િંશોધિમાં ગુજરાત રાજ્યિા અમદાવાદ જજલલાિા
ગુજરાતી માધ્યમિા ઉચ્ચતર માધ્યનમક શાળાિા નવદ્યાર્થીઓ પૈકી
માિ 11માં ધોરણિા નવદ્યાર્થીઓિો જ વ્યાપનવશ્વમાં િમાવેશ કરવામાં
આવ્યો હતો.

22. 22
સંશોધન પિમત
 પ્રસ્તત સંશોધનનં સ્િરૂપ સંખ્યાત્મક પ્રકારનં હતં. આ સંશોધનમાં િિગનાત્મક
સંશોધન પિમત અંતર્ગત સિેક્ષિ અને સંબંધાત્મક પિમતઓનો ઉપયોર્ કરિામાં
આવ્યો હતો.
 પ્રસ્તત સંશોધનમાં સ્િ-મનયંમિત અધ્યયન પ્રત્યેની તત્પરતાનો માનમસક
સ્િાસ્્ય અને શૈક્ષણિક મસદ્ધિ સાર્થેના સંબંધનો અભ્યાસ કરિાનો હોઈ સંબંધાત્મક
પિમતનો ઉપયોર્ કરિામાં આવ્યો હતો.
 િષગ 2018-2019ના અમદાિાદ જજલ્લાના ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળામાં
અભ્યાસ કરતાં ધોરિ-11ના મિદ્યાર્થીઓના સ્િ-મનયંમિત અધ્યયન પ્રત્યેની તત્પરતા
અને માનમસક સ્િાસ્્યના સ્તરને જાિિા તેમજ સ્િ-મનયંમિત અધ્યયન પ્રત્યેની
તત્પરતાનો માનમસક સ્િાસ્્ય અને શૈક્ષણિક મસદ્ધિ સાર્થેના સંબંધનો અભ્યાસ કરિા માટે
સિેક્ષિ પિમતનો ઉપયોર્ કરિામાં આવ્યો હતો.

23. 23
સંશોધનનં વ્યાપમિશ્વ
ગુજરાત રાજ્યિા અમદાવાદ જજલલાિી ગુજરાતી માધ્યમિી વર્ગ
2018-19િી ઉચ્ચતર માધ્યનમક શાળાઓમાં અભ્યાિ કરતાં ધોરણ-11િા
નવદ્યાર્થીઓિો પ્રસ્તુત િંશોધિિાં વ્યાપનવશ્વમાં િમાનવષ્ટ કરવામાં
આવ્યો હતો.

24. 24
મનદશગ પસંદર્ી
નિદશગ પિંદ કરવા માટે િૌ પ્રર્થમ અમદાવાદ જજલલામાં આવેલી
ગુજરાતી માધ્યમિી ઉચ્ચતર માધ્યનમક શાળાઓિી યાદી બિાવવામાં
આવી હતી. ત્યારબાદ તેિે શહેરી અિે ગ્રામીણ એમ બે સ્તરોમાં
વહેંચવામાં આવી.
બે સ્તરોમાં વહેંચાયેલ આ શાળઆઓિે પુિઃ િરકારી
અિે ખાિગી એમ બે સ્તરોમાં વહેંચીિે શાળાિા િામિી લચઠ્ઠીઓ
બિાવી તેમાંર્થી યાદચ્ચ્છક રીતે શાળાઓિી પિંદગી કરવામાં આવી હતી.
મારહતી એકિીકરણિા િમયે શાળામાં હાજર ધોરણ-11િા બધાજ
નવદ્યાર્થીઓિે ઝૂમખા રૂપે નિદશગ તરીકે પિંદ કરવામાં આવ્યા હતાં.

25. 25
આમ પ્રસ્તુત િંશોધિ માટે સ્તરીકૂૃત ઝૂમખા નિદશગ
પ્રયુસ્નતિો ઉપયોગ કરી કૂુલ 20 ઉચ્ચતર માધ્યનમક શાળાઓિા
નવદ્યાર્થીઓિી નિદગશ તરીકે પિંદગી કરવામાં આવી હતી, જે અંતગગત
10 શહેરી નવસ્તાર (5 િરકારી અિે 5 ખાિગી શાળાઓ) અિે 10
ગ્રામ્ય નવસ્તાર (5 િરકારી અિે 5 ખાિગી શાળાઓ)િી શાળાઓિા
કૂુલ 741 નવદ્યાર્થીઓ નિદશગ તરીકે પિંદ ર્થયા હતાં.

26. 26
સંશોધન ઉપકરિ
પ્રસ્તુત િંશોધિમાં મારહતી એકિીકરણ માટે િણ ઉપકરણોિો
ઉપયોગ કરવામાં આવેલો હતો.જેિી મારહતી િીચે મુજબ છે.
 સ્િ-મનયંમિત અધ્યયન તત્પરતા માપદંડ
િંશોધક દ્વારા ઉચ્ચતર માધ્યનમક શાળાિા ધોરણ-11િા નવદ્યાર્થીઓિા
સ્વ-નિયંનિત અધ્યયિ પ્રત્યેિી તત્પરતાિા માપિ માટે Zimmerman and
Martines-Pons (1986)િા કૂુલ 10 ઘટકો પર આધારરત સ્વ-નિયંનિત
અધ્યયિ તત્પરતા માપદંડિી રચિા અિે યર્થાર્થીકરણ કરવામાં આવ્યું
હતું.

27. 27
 લલકટગ પધ્ધનત મુજબ સ્વ-નિયંનિત અધ્યયિ તત્પરતા
માપદંડિી રચિા કરવામાટે ઉપકરણમાં િમાનવષ્ટ નવધાિોિી
ર્ેદપરખ ક્ષમતા જાણવા ટી-ગુણોત્તર (t-ratio)િી ગણતરી
કરવામાં આવી હતી. 0.05િા સ્તરે જે નવધાિોનું ટી મૂલય 1.96
કે તેર્થી વધુ હોય તેવા 60 નવધાિોિી ઘટક મુજબ પિંદગી
કરવામાં આવી હતી.

28. 28
 માપદંડમાં પ્રનતચાર આપવા માટે િંપૂણગ િંમત, િંમત, તટસ્ર્થ,
અિંમત,િંપૂણગ અિંમત જેવા નવકલપો આપવામાં આવ્યાં હતાં.
નવકલપવાર પ્રનતચારોનું ગુણાંકિ કરવા હકારાત્મક નવધાિો માટે
અનુક્રમે 5,4,3,2,1 અિે િકારાત્મક નવધાિો માટે અનુક્રમે 1,2,3,4,5
ગુણ િક્કી કરવામાં આવ્યાં હતાં.

29. અંમતમ સ્િ-મનયંમિત અધ્યયન
તત્પરતા
માપદંડના ઘટક
હકારાત્મક
મિધાનોની
સંખ્યા
નકારાત્મક
મિધાનોની
સંખ્યા
મિધાનોની
કલ સંખ્યા
સ્િ-મૂલ્યાંકન 05 01 06
વ્યિસ્ર્થા અને રૂપાંતરિ 07 00 07
ધ્યેય મનધાગરિ અને આયોજન 05 02 07
માહહતીની શોધખોળ 05 01 06
નોંધ રાખિી અને મનરીક્ષિ 06 00 06
પયાગિરિીય સંરચના 03 02 05
સ્િ-પહરિામ 04 01 05
પૂિાગભ્યાસ અને યાદ કરવં 06 01 07
મદદ મેળિિી 04 01 05
અભ્યાસ સંબંમધત દસ્તાિેજોની
સમીક્ષા
05 01 06
કલ સંખ્યા 50 10 60 29

30. સ્િ-મનયંમિત અધ્યયન પ્રત્યેની તત્પરતા માપદંડની મિશ્વસનીયતા અને
યર્થાર્થગતા
Rathod,N.S.(2001).NRT VB:A computer program and its manual for the
statistical calculation for test development and validation અને
JASP Team (2019). JASP (Version 0.9.0.1)[Computer
software].Retrieved from https://jasp-stats.org/download/
મિશ્વસનીયતા
Cornbach’s α 0.87
Split-Half Coefficient 0.83
યર્થાર્થગતા
Clifs Consistency Index – ‘C’ 0.53
મિષય િસ્ત યર્થાર્થગતા : 9 મનષ્િાતો
30

31. 31
માિનિક સ્વાસ્્ય માપદંડ
ગુજરાત રાજ્યિા ઉચ્ચતર માધ્યનમક શાળાિા નવદ્યાર્થીઓિા
માિનિક સ્વાસ્્યિા માપિ માટે યજ્ઞેશ પુરોરહત(2010) દ્વારા રલચત
અિે પ્રમાલણત કરેલ માિનિક સ્વાસ્્ય માપદંડિો ઉપયોગ કરવામાં
આવ્યો હતો. માપદંડમાં પાંચ ઘટકો હતાં, જેમાં સ્વ-િંકલપિા
(Self-Concept), િલામતી-અિલામતી (Sequrity-Unsequrity),
અનુકૂૂલિ (Adjustment), નિયનમતતા (Regularity) અિે
િાંવેલગક સ્સ્ર્થરતા (Emotional Stability)િો િમાવેશ ર્થયેલ હતો.

32. 32
માિનિક સ્વાસ્્ય માપદંડમાં 17 હકારાત્મક અિે 43 િકારાત્મક
નવધાિો એમ કૂુલ 60 નવધાિો આપવામાં આવ્યાં હતાં. માપદંડમાં
પ્રનતચાર આપવા માટે હંમેશા, મોટાર્ાગે, પ્રિંગોપાત, કોઈક વખત અિે
કદાપી િરહ જેવા નવકલપો આપવામાં આવ્યાં હતાં. નવકલપવાર
પ્રનતચારોનું ગુણાંકિ કરવા હકારાત્મક નવધાિો માટે
અનુક્રમે 5,4,3,2,1 અિે િકારાત્મક નવધાિો માટે અનુક્રમે 1,2,3,4,5
ગુણ િક્કી કરવામાં આવ્યાં હતાં.

33. 33
માિનિક સ્વાસ્્ય માપદંડિી નવર્યવસ્તુ યર્થાર્થગતતા માટે કૂુલ 10
નિષ્ણાતો દ્વારા નવધાિોિી ચકાિણી કરવામાં આવી હતી.
માપદંડિો Test-retest method, Split-half method, Rulon formula
અિે Flanagan formula દ્વારા નવશ્વિીયતાઆંક અનુક્રમે 0.81, 0.84,
0.83 અિે0.84 તેમજ Congruent યર્થાર્થગતતાઆંક 0.80 હતો.

34. 34
શૈક્ષલણક નિદ્ધિ
શૈક્ષલણક નિદ્ધિિા માપિ માટે ધોરણ-11િા નવદ્યાર્થીઓનું ગુજરાત રાજ્ય
માધ્યનમક નશક્ષણ બોડગ દ્વારા લેવાયેલ ધોરણ-10િી પરીક્ષાનું
પરરણામ (ટકાવારી)િે ધ્યાિમાં લેવામાં આવ્યો હતો. નવદ્યાર્થીઓિી
શૈક્ષલણક નિદ્ધિિી િોંધ જે-તે શાળાિા કાયાગલયિા કારકૂુિ પાિેર્થી
નવદ્યાર્થીઓિા િામ અિે રોલ િંબર મુજબ તેમિી માકગશીટિી િકલિા
આધારે જે-તે નવદ્યાર્થીિા પ્રનતચારરત માપદંડિા િેટમાં યોગ્ય જગ્યાએ
િોંધ કરી લેવામાં આવી હતી.

35. 35
માહહતીનં એકિીકરિ
 માહહતી એકિીકરિ માટે સૌ પ્રર્થમ સંશોધક દ્વારા મિનંતીપિ દ્વારા
યાદપ્ચ્છક રીતે પસંદ કરેલ ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળાના આચાયગ શ્રીની
પરિાનર્ી લેિામાં આિી હતી.
 ત્યારબાદ ધોરિ-11ના મિદ્યાર્થીઓને જરૂરી માહહતી ઉદાહરિ સાર્થે પૂરી
પાડિામાં આિી હતી, કે કેિી રીતે માપદંડમાં પ્રમતચાર આપિો.
માહહતી ભરાયા બાદ સંશોધક દ્વારા પ્રમતચાહરત માપદંડોનો સેટ
એકમિત કરી ર્ોઠિિામાં આવ્યો હતો.

36. 36
 મિદ્યાર્થીઓની શૈક્ષણિક મસદ્ધિની નોંધ જે-તે શાળાના કાયાગલય
પાસેર્થી પ્રાતત કરી જે-તે મિદ્યાર્થીના પ્રમતચાહરત માપદંડના
સેટમાં યોગ્ય જગ્યાએ નોંધ કરી લેિામાં આિી હતી.

37. 37
માહહતીનં મિશ્લેષિ
માહહતીની માપનક્નક્ષા અંતરાલ હતી અને સંભાવ્ય મનદશગ પસંદર્ી પ્રયક્ક્નત
નો ઉપયોર્ કયો હોિાર્થી માહહતીનં મિશ્લેષિ કરિા માટે િિગનાત્મક અને
અર્થગઘટનાત્મક આંકડાશાસ્ત્રીય પ્રયક્ક્નતઓનો ઉપયોર્ કરિામાં આવ્યો હતો.
િિગનાત્મક આંકડાશાસ્ત્રીય ર્િતરીઓમાં મધ્યક, મધ્યસ્ર્થ,બહલક, પ્રમાિ
મિચલન, કકદતા, મિરૂપતા, તેમજ પ્રસારમાન ની ર્િતરી કરિા કરિામાં
આવ્યો હતો.

38. 38
ઉત્કલ્પનાઓના પરીક્ષિ માટે અર્થગઘટનાત્મક આંકડાશાસ્ત્રીય
પ્રયક્ક્નતઓમાં ટી-ટેસ્ટ, એફ-ટેસ્ટ અને કાલગમપયસગન “r”નો ઉપયોર્
કરિામાં આિશે. માહહતીનાં મિશ્લેષિ માટે Excel અને JASP
કમ્તયૂટર કાયગક્રમનો ઉપયોર્ કરિામાં આવ્યો હતો.

39. 39
સંશોધનના તારિો
1.પ્રસ્તત સંશોધન દ્વારા ણલકટગ પિમત પર આધાહરત 60 મિધાનો
ધરાિતં ગજરાતી ભાષામાં મિશ્વસનીય અને યર્થાર્થગ સ્િ-મનયંમિત
અધ્યયન તત્પરતા માપદંડની રચના ર્થઈ, જે Zimmerman and
Martinez-pons (1986) દ્વારા સ ૂણચત ઘટકો ના આધારે રચિામા
આવ્યં હતં. રણચત માપદંડમાં 50 હકારાત્મક અને 10
નકારાત્મક મિધાનો હતાં.

40. 40
2. ઉચ્ચ માધ્યમમક શાળાના ઉચ્ચ સ્તરની સ્િ-મનયંમિત
અધ્યયન પ્રત્યેની તત્પરતા ધરાિતા મિદ્યાર્થીઓની
ટકાિારી સૌર્થી ઓછી (15.65%) હતી. મધ્યમ સ્તરની
સ્િ-મનયંમિત અધ્યયન પ્રત્યેની તત્પરતા ધરાિતાં
મિદ્યાર્થીઓની ટકાિારી (68.56%) સૌર્થી િધ હતી. કલ
84.35% મિદ્યાર્થીઓ મધ્યમ કે મનમ્ન સ્તર (68.56 %
મિદ્યાર્થીઓ મધ્યમ સ્તર અને 15.79 % મિદ્યાર્થીઓ
મનમ્ન સ્તર)ની સ્િ-મનયંમિત અધ્યયન પ્રત્યેની
તત્પરતા ધરાિતાં હતાં.

41. 41
3. ઉચ્ચ માધ્યમમક શાળાના ઉચ્ચ સ્તરનં માનમસક સ્િાસ્્ય
ધરાિતાં મિદ્યાર્થીઓની ટકાિારી સૌર્થી ઓછી (14.98%) હતી
અને મધ્યમ સ્તરનં માનમસક સ્િાસ્્ય ધરાિતાં મિદ્યાર્થીઓની
ટકાિારી (69.50%) સૌર્થી િધ હતી. કલ 85.42% મિદ્યાર્થીઓ
મધ્યમ કે તેર્થી મનમ્ન સ્તર (69.50 % મિદ્યાર્થીઓ મધ્યમ સ્તર
અને 15.92 % મિદ્યાર્થીઓ મનમ્ન સ્તર)નં માનમસક સ્િાસ્્ય
ધરાિતાં હતાં.

42. 42
4. સ્િ-મનયંમિત અધ્યયન પ્રત્યેની તત્પરતા અને માનમસક
સ્િાસ્્ય િચ્ચે મધ્યમ (Moderate) સ્તરનો હકારાત્મક સંબંધ
હતો.
5. સ્િ-મનયંમિત અધ્યયન પ્રત્યેની તત્પરતા અને શૈક્ષણિક મસદ્ધિ
િચ્ચે મધ્યમ (Moderate) સ્તરનો હકારાત્મક સંબંધ હતો.
6. માનમસક સ્િાસ્્ય અને શૈક્ષણિક મસદ્ધિ િચ્ચે મનમ્ન (Lower)
સ્તરનો હકારાત્મક સંબંધ હતો.
7. ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળાની ક્યા મિદ્યાર્થીઓ કમાર
મિદ્યાર્થીઓ કરતાં િધ સ્િ-મનયંમિત અધ્યયન પ્રત્યેની
તત્પરતા ધરાિતી હતી.

43. 43
8. શહેરી અને ગ્રામ્ય મિસ્તારની ઉચ્ચતર માધ્યમમક
શાળાના મિદ્યાર્થીઓની સ્િ-મનયંમિત અધ્યયન પ્રત્યેની
તત્પરતામાં સૂચક તફાિત ન હતો.
9. સરકારી અને ખાનર્ી ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળાના
મિદ્યાર્થીઓની સ્િ-મનયંમિત અધ્યયન પ્રત્યેની
તત્પરતામાં સ ૂચક તફાિત ન હતો.
10.સંયક્નત કટંબના ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળાના મિદ્યાર્થીઓ
મૂળ કટંબના ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળાના મિદ્યાર્થીઓ
કરતાં િધ સ્િ-મનયંમિત અધ્યયન પ્રત્યેની તત્પરતા
ધરાિતાં હતાં.

44. 44
11. ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળાના મિજ્ઞાન પ્રિાહના મિદ્યાર્થીઓ
િાણિજ્ય પ્રિાહના મિદ્યાર્થીઓ કરતાં િધ સ્િ-મનયંમિત
અધ્યયન પ્રત્યેની તત્પરતા ધરાિતાં હતાં.
12. ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળાના મિજ્ઞાન પ્રિાહના મિદ્યાર્થીઓ
મિમનયન પ્રિાહના મિદ્યાર્થીઓ કરતાં િધ સ્િ-મનયંમિત
અધ્યયન પ્રત્યેની તત્પરતા ધરાિતાં હતાં.
13.ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળાના િાણિજ્ય પ્રિાહના મિદ્યાર્થીઓ
મિમનયન પ્રિાહના મિદ્યાર્થીઓ કરતાં િધ સ્િ-મનયંમિત
અધ્યયન પ્રત્યેની તત્પરતા ધરાિતાં હતાં.
14.ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળાના મિજ્ઞાન, િાણિજ્ય અને
મિમનયન પ્રિાહના મિદ્યાર્થીઓમાંર્થી મિજ્ઞાન પ્રિાહના
મિદ્યાર્થીઓની સ્િ-મનયંમિત અધ્યયન પ્રત્યેની તત્પરતા
સૌર્થી િધ હતી.

45. 45
15. ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળાના સામા્ય અને અનસૂણચત
જામત િર્ગના મિદ્યાર્થીઓની સ્િ-મનયંમિત અધ્યયન
પ્રત્યેની તત્પરતામાં સ ૂચક તફાિત ન હતો.
16. ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળાના સામા્ય અને અનસ ૂણચત
જનજામતના મિદ્યાર્થીઓની સ્િ-મનયંમિત અધ્યયન
પ્રત્યેની તત્પરતામાં સ ૂચક તફાિત ન હતો.
17. ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળાના સામા્ય િર્ગના મિદ્યાર્થીઓ
સામાજજક-શૈક્ષણિક રીતે પછાત િર્ગના મિદ્યાર્થીઓ કરતાં
િધ સ્િ-મનયંમિત અધ્યયન પ્રત્યેની તત્પરતા ધરાિતાં
હતાં.
18. ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળાના અનસ ૂણચત જામત અને
અનસૂણચત જનજામતના મિદ્યાર્થીઓની સ્િ-મનયંમિત
અધ્યયન પ્રત્યેની તત્પરતામાં સ ૂચક તફાિત ન હતો.

46. 46
19. ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળાના અનસ ૂણચત જામત અને સામાજજક
-શૈક્ષણિક રીતે પછાત િર્ગના મિદ્યાર્થીઓની સ્િ-મનયંમિત
અધ્યયન પ્રત્યેની તત્પરતામાં સ ૂચક તફાિત ન હતો.
20. ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળાના અનસ ૂણચત જનજામત અને
સામાજજક-શૈક્ષણિક રીતે પછાત િર્ગના મિદ્યાર્થીઓની
સ્િ-મનયંમિત અધ્યયન પ્રત્યેની તત્પરતામાં સ ૂચક તફાિત
ન હતો.
21. ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળાના સામા્ય િર્ગના મિદ્યાર્થીઓ
અનસ ૂણચત જામત, અનસ ૂણચત જનજામત અને સામાજજક-
શૈક્ષણિક રીતે પછાત િર્ગના મિદ્યાર્થીઓ કરતાં સૌર્થી િધ
સ્િ-મનયંમિત અધ્યયન પ્રત્યેની તત્પરતા ધરાિતાં હતાં.

47. 47
22. શહેરી મિસ્તારના ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળાની ક્યા
મિદ્યાર્થીઓ કમાર મિદ્યાર્થીઓ કરતાં િધ સ્િ-મનયંમિત
અધ્યયન પ્રત્યેની તત્પરતા ધરાિતી હતી.
23. ગ્રામીિ મિસ્તારના ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળાની ક્યા અને
કમાર મિદ્યાર્થીઓની સ્િ-મનયંમિત અધ્યયન પ્રત્યેની
તત્પરતામાં સ ૂચક તફાિત ન હતો.
24. ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળાના મિજ્ઞાન પ્રિાહની ક્યા અને
કમાર મિદ્યાર્થીઓની સ્િ-મનયંમિત અધ્યયન પ્રત્યેની
તત્પરતામાં સ ૂચક તફાિત ન હતો.
25.ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળાના િાણિજ્ય પ્રિાહની ક્યા અને
કમાર મિદ્યાર્થીઓની સ્િ-મનયંમિત અધ્યયન પ્રત્યેની
તત્પરતામાં સ ૂચક તફાિત ન હતો.

48. 48
26. ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળાના મિમનયન પ્રિાહની ક્યા
મિદ્યાર્થીઓ કમાર મિદ્યાર્થીઓ કરતાં િધ સ્િ-મનયંમિત
અધ્યયન પ્રત્યેની તત્પરતા ધરાિતી હતી.
27. સરકારી ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળાની ક્યા મિદ્યાર્થીઓ કમાર
મિદ્યાર્થીઓ કરતાં િધ સ્િ-મનયંમિત અધ્યયન
પ્રત્યેની તત્પરતા ધરાિતી હતી.
28. ખાનર્ી ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળાની ક્યા અને કમાર
મિદ્યાર્થીઓની સ્િ- મનયંમિત અધ્યયન પ્રત્યેની તત્પરતામાં
સ ૂચક તફાિત ન હતો.
29. સંયક્નત કટંબના ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળાની ક્યા મિદ્યાર્થીઓ
કમાર મિદ્યાર્થીઓ કરતાં િધ સ્િ-મનયંમિત અધ્યયન પ્રત્યેની
તત્પરતા ધરાિતી હતી.

49. 30. મૂળ કટંબના ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળાની ક્યા
અને કમાર મિદ્યાર્થીઓની સ્િ-મનયંમિત અધ્યયન
પ્રત્યેની તત્પરતામાં સ ૂચક તફાિત ન હતો.
49
31. ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળાની સામા્ય િર્ગની ક્યા
મિદ્યાર્થીઓ કમાર મિદ્યાર્થીઓ કરતાં િધ સ્િ-મનયંમિત
અધ્યયન પ્રત્યેની તત્પરતા ધરાિતી હતી.
32. ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળાની અનસૂણચત િર્ગની ક્યા
અને કમાર મિદ્યાર્થીઓની સ્િ-મનયંમિત અધ્યયન
પ્રત્યેની તત્પરતામાં સ ૂચક તફાિત ન હતો.
33. ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળાની અનસ ૂણચત જનજામત
િર્ગની ક્યા મિદ્યાર્થીઓ કમાર મિદ્યાર્થીઓ કરતાં િધ
સ્િ-મનયંમિત અધ્યયન પ્રત્યેની તત્પરતા ધરાિતી
હતી.

50. 50
35. ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળાના કમાર અને ક્યા મિદ્યાર્થીઓના
માનમસક સ્િાસ્્યમાં સ ૂચક તફાિત ન હતો.
36. શહેરી મિસ્તારના ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળાના મિદ્યાર્થીઓ
ગ્રામીિ મિસ્તારના મિદ્યાર્થીઓ કરતાં સારં માનમસક સ્િાસ્્ય
ધરાિતાં હતાં.
37. સરકારી અને ખાનર્ી ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળાના મિદ્યાર્થીઓ
ના માનમસક સ્િાસ્્યમાં સ ૂચક તફાિત ન હતો.
34. ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળાની સામાજજક અને શૈક્ષણિક રીતે
પછાત િર્ગની ક્યા અને કમાર મિદ્યાર્થીઓની સ્િ-મનયંમિત
અધ્યયન પ્રત્યેની તત્પરતામાં સ ૂચક તફાિત ન હતો.

51. 38. સંયક્નત અને મૂળ કટંબના ઉચ્ચતર માધ્યમમક
શાળાના મિદ્યાર્થીઓના માનમસક સ્િાસ્્યમાં સ ૂચક
તફાિત ન હતો.
51
40. ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળાના મિજ્ઞાન પ્રિાહના
મિદ્યાર્થીઓ મિમનયન પ્રિાહના મિદ્યાર્થીઓ કરતાં સારં
માનમસક સ્િાસ્્ય ધરાિતાં હતાં.
41. ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળાના િાણિજ્ય પ્રિાહના
મિદ્યાર્થીઓ મિમનયન પ્રિાહ મિદ્યાર્થીઓ કરતાં સારં
માનમસક સ્િાસ્્ય ધરાિતાં હતાં.
39. ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળાના મિજ્ઞાન અને િાણિજ્ય
પ્રિાહના મિદ્યાર્થીઓના માનમસક સ્િાસ્્યમાં સ ૂચક
તફાિત ન હતો.

52. 52
42. ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળાના મિજ્ઞાન પ્રિાહના મિદ્યાર્થીઓ
િાણિજ્ય અને મિમનયન પ્રિાહના મિદ્યાર્થીઓ કરતાં સૌર્થી
સારં માનમસક સ્િાસ્્ય ધરાિતાં હતાં.
43. ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળાના સામા્ય, અનસ ૂણચત,
અનસ ૂણચત જનજામત અને સામાજજક-શૈક્ષણિક રીતે
પછાત િર્ગના મિદ્યાર્થીઓના માનમસક સ્િાસ્્યમાં
સ ૂચક તફાિત ન હતો.

53. 53
શૈક્ષણિક ફણલતાર્થો
1. પ્રસ્તત સંશોધન દ્વારા ણલકટગ પિમત પર આધાહરત 60
મિધાનો ધરાિતાં ગજરાતી ભાષામાં મિશ્વસનીય અને
યર્થાર્થગ સ્િ-મનયંમિત અધ્યયન તત્પરતા માપદંડની રચના
કરિામાં આિી. તેનો મિમનયોર્ સ્િ-મનયમિત અધ્યયન
સાર્થે સંબંમધત સંશોધન ક્ષેિે અને શૈક્ષણિક સંસ્ર્થાઓમાં
સમયાંતરે મિદ્યાર્થીઓની સ્િ-મનયંમિત અધ્યયન ક્ષમતાને
જાિિા માટે ર્થઈ શકે છે.

54. 54
2. ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળાના મિદ્યાર્થીઓની સ્િ-મનયંમિત
અધ્યયન પ્રત્યેની તત્પરતાનં સ્તર મધ્યમ કે મનમ્ન જોિા
મળયં હતં. આ તારિ દશાગિે છે કે, મિદ્યાર્થીઓને સ્િ-મનયંમિત
અધ્યયન તત્પરતા પ્રત્યે અણભમખ કરિાની તાતી જરૂર છે.
સ્િ-મનયંમિત અધ્યયન પ્રત્યેની તત્પરતાનં જીિનમાં મહત્િ
શં છે તે સમજાિિા માટે શાળા, કૉલેજ અને યમનિગમસટી
કક્ષાએ મિદ્યાર્થીઓને સ્િ-મનયંમિત અધ્યયન અંર્ેની તાલીમ
પૂરી પાડિી જોઈએ. તે અંતર્ગત મિદ્યાર્થી કે્રી મશક્ષિને
પ્રાધા્ય આપવં અને સહ-અભ્યાસક પ્રવૃમિઓનં આયોજન
કરવં જોઈએ.

55. 55
3.ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળાના મિદ્યાર્થીઓના માનમસક
સ્િાસ્્યનં સ્તર મધ્યમ કે મનમ્ન જોિા મળયં હતં.
મિદ્યાર્થીઓના માનમસક સ્િાસ્્યનં સ્તર સધારિા
માટે શાળા, કૉલેજ અને યમનિગમસટી કક્ષાએ
જીિનમાં માનમસક સ્િાસ્્યની અર્ત્યતા
સમજાિતાં અસરકારક પ્રયત્નો ર્થિાં જોઈએ.
માનમસક સ્િાસ્્યને ઉચ્ચ સ્તર સધી મિક્નસાિિા
માટે મનષ્િાંતો, માતા-મપતા, િડીલો, સર્ા-
સંબંધીઓ અને મમિોની મદદ પિ ઉપયોર્ી નીિડી
શકે છે.

56. 56
4. ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળાની ક્યા મિદ્યાર્થીઓ કમાર
મિદ્યાર્થીઓ કરતાં સ્િ-મનયંમિત અધ્યયન પ્રત્યે િધ તત્પર
હતી. એટલે કે, ક્યાઓની તલનામાં કમારોમાં સ્િ-મનયંમિત
અધ્યયન ક્ષમતા ઓછી હતી. આ તારિ દશાગિે છે કે, શૈક્ષણિક
સંસ્ર્થાઓ અને િાલીઓ દ્વારા જીિનમાં સ્િ-મનયંમિત
અધ્યયનનં મહત્િ કમારોને ખાસ સમજાિવં જોઈએ. ઉપરાંત
સ્િ-મનયંમિત અધ્યયન ક્ષમતા મિક્નસે તેિા અનભિો કમારોને
સમિશેષ આપિા જોઈએ. મશક્ષિ ક્ષેિે સંશોધકોએ સ્િ-
મનયંમિત અધ્યયન ક્ષમતા મિકસે તેિો પદ્ધિસરનો કાયગક્રમ
તૈયાર કરીને તેને સંશોધનની પ્રાયોણર્ક પિમતર્થી ચકાસિો
જોઈએ.

57. 57
5. સ્િ-મનયંમિત અધ્યયન પ્રત્યેની તત્પરતા અને માનમસક
સ્િાસ્્ય િચ્ચે મધ્યમ પ્રકારનો હકારાત્મક સંબંધ હતો.
એટલે કે, સ્િ-મનયંમિત અધ્યયન પ્રત્યેની તત્પરતા અને
માનમસક સ્િાસ્્ય િચ્ચેના સંબંધને િધ રઢ બનાિિા માટે
િાલીઓ, મશક્ષકો તેમજ મિદ્યાર્થીઓએ સ્િ-મનયંમિત અધ્યયન
અને માનમસક સ્િાસ્્ય પ્રત્યે િધ જાગૃત બનવં, તેમનં
મહત્િ સમજવં અને તેને લર્તાં કાયગક્રમોમાં ભાર્ીદાર
બનવં જોઈએ. જેર્થી સ્િ-મનયંમિત અધ્યયન પ્રત્યેની
તત્પરતા અને માનમસક સ્િાસ્્ય િચ્ચેનો હકારાત્મક સંબંધ
પિ ટકી રહે અને િધ રઢ બને.

58. 58
6. સ્િ-મનયંમિત અધ્યયન પ્રત્યેની તત્પરતા અને શૈક્ષણિક મસદ્ધિ
િચ્ચે મધ્યમ પ્રકારનો હકારાત્મક સંબંધ હતો. તેર્થી સ્િ-
મનયંમિત અધ્યયન પ્રત્યેની તત્પરતા અને શૈક્ષણિક મસદ્ધિ
િચ્ચે ઉચ્ચતમ હકારાત્મક સંબંધ પ્રસ્ર્થામપત કરિા માટે
શૈક્ષણિક સંસ્ર્થાઓમાં મિદ્યાર્થીઓની જ્ઞાનાત્મક, અમધજ્ઞાનાત્મક,
પ્રેરિાત્મક જેિી સ્િ-મનયંમિત અધ્યયન વ્યૂહરચનાનો મિકાસ
કરિા માટેની તાલીમ આપિી જોઈએ. મિદ્યાર્થીઓ સ્િયં
શીખતા ર્થાય તે માટેની પ્રેરિા અને તક તેઓને મળી રહે તે
માટેના પ્રયત્નો હાર્થ ધરિાં જોઈએ.

59. 59
7. સંયક્નત કટંબના ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળાના મિદ્યાર્થીઓ
મૂળ કટંબના ઉચ્ચતર માધ્યમમક શાળાના મિદ્યાર્થીઓ કરતાં
િધ સ્િ-મનયંમિત અધ્યયન પ્રત્યેની તત્પરતા ધરાિતાં
હતાં. મશક્ષકો અને િાલીઓએ મિદ્યાર્થીઓને મનિગય લેિામાં,
સમસ્યાનો ઉકેલ મેળિિાં, જિાબદાર બનિાં,અભ્યાસમાં
િડીલોની મદદ, સામાજજક અનકૂલન સાધિા અને જૂર્થ
ભાિના કેળિિા માટે સંયક્નત કટંબની અર્ત્યતા સમજાિિી
જોઈએ. સમયાંતરે િાલીઓએ સંતાનોને સંયક્નત કટંબનો
અનભિ મળી રહે તેિા િાતાિરિનં સર્જન કરવં
જોઈએ, જેર્થી મિદ્યાર્થીઓ િધ સ્િ-મનયંમિત બની શકે.

60. 60
8. મિજ્ઞાન, િાણિજ્ય અને મિમનયન પ્રિાહના
મિદ્યાર્થીઓમાંર્થી મિજ્ઞાન પ્રિાહના મિદ્યાર્થીઓની સ્િ-
મનયંમિત અધ્યયન પ્રત્યેની તત્પરતા િધ હતી.
િાણિજ્ય અને મિમનયન પ્રિાહના મિદ્યાર્થીઓની મિજ્ઞાન
પ્રિાહના મિદ્યાર્થીઓ કરતાં સ્િ-મનયંમિત અધ્યયન
પ્રત્યેની તત્પરતા ઓછી હોિાના કારિોનં મનદાન કરી તે
અંર્ે ઉપચારાત્મક પર્લાં હાર્થ ધરિાં જોઈએ.

61. 61
9. શહેરી મિસ્તારના મિદ્યાર્થીઓનં માનમસક સ્િાસ્્ય ગ્રામીિ
મિસ્તારના મિદ્યાર્થીઓ કરતાં સારં જોિા મળયં હતં.ગ્રામીિ
મિસ્તારના મિદ્યાર્થીઓના માનમસક સ્િાસ્્યમાં સધારો કરિા
માટે મશક્ષકો,િાલીઓ દ્વારા મિદ્યાર્થીઓની માનમસક સમસ્યાઓ
ઓળખિી જોઈએ. મશક્ષકો, અધ્યાપકો દ્વારા માનમસક
સ્િાસ્્યનં મહત્િ સમજાિતી હફલ્મો બતાિિી, નાટકો યોજિા
અને માનમસક સ્િાસ્્ય સંસ્ર્થાઓ સાર્થે જોડાયેલ મનોિૈજ્ઞામનકો
અને સામાજજક કાયગકતાગઓને આમંમિત કરિા જોઈએ.શૈક્ષણિક
સંસ્ર્થાઓમાં ધ્યાન-યોર્ જેિા કાયગક્રમોનં આયોજન કરવં
જોઈએ.

62. સંબંમધત સાહહત્યનં િાંચન
1. પારેખ, બી. અને મિિેદી એમ. )2010(. . મશક્ષિમાં આંકડાશાસ્ત્ર (પાંચમી આવૃમિ.) .અમદાિાદ: યમનિમસિટી ગ્રંર્થમનમાગિ
બોડગ.
2. દેસાઇ, કે.જી.(2000).મનોમિજ્ઞાન માપન . અમદાિાદ: યમનિમસિટી ગ્રંર્થમનમાગિ બોડગ.
3. ઉચાટ ,ડી.એ .)2004(. મશક્ષિ અને સામાજજક મિજ્ઞાનોમાં સંશોધનનં પધ્ધમતશાસ્ત્ર .રાજકોટ : પારસ પ્રકાશન.
4. दीक्षित, महेश, नारायण (2013).स्व-ननदेशशत अधिगम िमता (SDLA) एवं शैक्षिक उपलब्धि. (प्रथम संस्करण).
अहमदाबाद : गुजरात ववद्यापीठ.
5. Zimmerman, B. J., & Martinez-Pons, M. (1986). Development of a structured interview for assessing student
use of self-regulated learning strategies. American Educational Research Journal, 23, 614-628.
6. Magno, C. (2011). Validating the Academic Self-regulated Learning Scale with the Motivated Strategies for
Learning Questionnaire (MSLQ) and Learning and Study Strategies Inventory (LASSI). The International
Journal of Educational and Psychological Assessment, 7(2), 56-77.
7. Kapadiya, N.H. (2014).A study of significant dimensions of emotional intelligence and creative thinking of self
regulated learners of the students of higher secondary schools. Unpublished Ph.D. thesis, Gandhinagar: Kadi
Sarva Vishwavidhyalaya.
8. Azizi, E. (2014). Self regulated learning strategies and internet competency of bachelor Degree science students
in relation to their academic achievement.Unpublished Ph.D.Thesis, Karnataka: The University of Mysore.
62