Netherlands буюу бидний нэрлэж заншсанаар Голланд улсын танилцуулгыг оруулав. Харьцуулсан захиргаа хичээлийн бие даалт минь юм.

1. НИДЕРЛАНДЫН
ВАНТ УЛС

2. ГАЗАР НУТАГ
Нидерланд нь Нидерланд болон Карибын тэнгист
орших Нидерландын Антилын арлууд, Арубагаас бүрддэг.
Нидерландын Вант Улс нь Баруун Европын, парламентийн
ардчилсан үндсэн хуульт хаант засагтай улс болно. Тус улс
хойд болон баруун талаараа Хойд тэнгисээр хүрээлэгдсэн
ба өмнө зүгт Бельги, зүүн зүгт Германтай тус тус хиллэдэг.
Нидерланд нь газарзүйн хувьд нам дор байрлалтай улс
бөгөөд нийт нутаг дэвсгэрийнх нь 27% болон хүн амынх нь
60% далайн түвшнээс доор байдаг. Ихээхэн нутаг дэвсгэрээ
газрын нөхөн сэргээлтээр бий болгосон. Нидерландын
ихээхэн хэсгийг Европын гурван томоохон голын адаг
бүрдүүлдэг ба тэдгээр гол салаануудынхаа хамтаар Райн-
Мойз-Шелдтийн дельта гэгддэг. Тус улсын зүүн өмнөд хэсэг
дэх Арденнийн нуруу болон мөсөн галвын мөсөн голоор
үүссэн төв хэсгийн намхан толгодыг тооцохгүй бол нутаг
дэвсгэрийн ихэнх хэсэг нь хавтгай.
Эх сурвалж: Wikipedia.com

3. ХҮН АМ
• Хүн амын хувьд нийтдээ 16357000 хүн амтай.
Хамгийн их хүнтэй муж нь Өмнөд Голланд 3,5
сая хүнтэй. Хамгийн цөөн хүнтэй муж нь
Фливоланд 374 мянган хүнтэй. Нидерланд улсад
албан ёсны зөвшөөрөлтэйгөөр 26 000 цагаач
амьдардаг бол зөвшөөрөлгүйгээр амьдрагчдын
тоо түүнээс ч их. Гудамжинд яваа хүмүүсийг нь
ажихад Голландуудаасаа цагаачдынх нь тоо их
байдаг гэнэ.
• Дундаж наслалт нь 86 байдаг аж.
• Эх сурвалж: Wikipedia.com

4. Уур амьсгал
• Уур амьсгал гэвэл тун чиг чийглэг орон.
7 хоногт 2-3 өдөр бороотой байвал
бараг баярлах нь холгүй болдог, учир нь
энд үргэлж л тэнгэр усан нүдэлж байдаг.
Шиврэхдээ шивэрч, цутгахдаа цутгаж
байнгын бороо ордог хэдий ч араас нь
хормын төдийд нар гарахад нөгөө ороод
байсан борооноос юу ч үлдэхгүй газар
хатчихдаг нь хачирхалтай. Харин
Голландууд өөрсдөө манайх Европдоо
“нарлаг” орон гэж хэлдэг
• Эх сурвалж:
http://zuvhunchamd.blogspot.com/2012/10
/1.html?
showComment=1400118925766#c785493
1896228245470

5. ГазарзYйн онцлог
• Нидерландчууд далайн түвшнээс нилээн доор амьдардаг.
Нидерланд гэдэг үг нь “нам доор газар” гэсэн утгатай юм
гэсэн. Хамгийн өндөр цэг нь 391 метрт байдаг аж. Юу
юугүй усандаа баригдаж, далай нь хөмөрч орж ирчих гээд
байдаг байсан болохоор тэдэнд “далан” барих гэдэг нэг том
асуудал байжээ, гэвч далан барихад өөрсдийнх нь хүч
хүрэхээргүй цөөн хүнтэйн дээр цөөхөн ард түмнийг нь цус
ойртолт гэдэг айхтар зүйл бараг бүхэлд нь нирвэчихээд
байж. Тиймээс цус шинэчлэх бодлого явуулж, хар ба
халтар хүмүүсийг ихээр цагаачаар авч тэдний хүчээр улс
даяар далан барьсан түүхтэй.
• Эх сурвалж:
http://zuvhunchamd.blogspot.com/2012/10/1.html?
showComment=1400118925766#c7854931896228245470

6. Ниймгийн
онцлог
• Нидерланд улсад хориотой зүйл маш ховор гэдгээрээ алдартай.
2003 оноос өвчин намдаах эм, аливаа мансууруулах чанартай
бодис (геройн, коккайн г.м)-ыг албан ёсоор зөвшөөрсөн анхны
улс болсон бол 2000 онд ижил хүйстнүүдийн эрхийг хүндэтгэн
“гэр бүл” болохыг албан ёсоор хүлээн зөвшөөрсөн мөн л анхны
улс болсон. Түүнчлэн цаашид амьдрах найдваргүй болсон
өвчтний амьсгалын төхөөрөмжийг эмчийн тусламжтайгаар
салгахыг хуулиараа зөвшөөрсөн байна. Мэдээж энэ бүхнээс
илүү хамгийн алдартай зөвшөөрсөн зүйл нь “биеэ үнэлэлт”.
Үүний нэгэн тод жишээ нь Red Light District буюу манайхны
нэрлэснээр Ягааны гудамжинд биелэлээ олсон байдаг. Ион
гэрэлд шилэн хоргоны цаана, улаан өнгийн өрөөнд зогсох
зурсан юм шиг биетэй сайхан бүсгүйчүүдээс хүссэн бүсгүйгээ та
хөлсөлж, юу хүссэнээ хийж болно.

7. Гэр б л т л вл лтү ө ө ө
• Хуульд заахдаа хэрэв та хэн нэгэнтэй гэр бүл болсны дараа
гэрлэлтээ цуцлуулахаар шийдвэл эхнэр нөхрийн алиных нь
буруугаас үл хамааран тэр гэр бүлийн бүх хөрөнгө эхнэрийн
мэдэлд шилждэг. Энэ бол маш том хөшүүрэг. Тиймдээ ч тэд гэр
бүлээ батлуулах, хүүхэдтэй болох тал дээр ихээхэн нухацтай
хандаж, төлөвлөж, олон жилийг зарцуулдаг. Монголд хосууд
үерхээд жаахан удахаараа л "миний хань", "манай нөхөр" гэх
мэтээр ярьдаг бол тэнд хэрэв гэрлэлтээ батлуулаагүй л бол хэдэн
настай ч бай хамаагүй "миний найз охин", "миний найз залуу"
мэтээр ярьдаг. Тиймээс ярианаас нь л гэрлэсэн хүн үү, үгүй юу
гэдэг нь ойлгомжтой байдаг. Тэрбүү хэл голландын нэг айл 2
хүүхэдтэй, хамтдаа 14 жил амьдарсан атлаа найз бүсгүй найз
залуу хэвээрээ байсан гэнэ.
• Эх сурвалж: http://zuvhunchamd.blogspot.com/2012/10/1.html?
showComment=1400118925766#c7854931896228245470

8. ндэсний хэлҮ
• Хэлний хувьд албан ёсны хэл нь
Голланд хэл байхад хүн бүр Англиар
ярьж чаддаг. Бүр цэцэрлэгт 3 4 настай
байхаас нь Англи хэл орж эхэлдэг
болохоор арга ч үгүй биз дээ. Тиймээс
хэрэв та англиар арьдаг бол
Нидерландад амьдрахад нээг их төвөг
үүсэхгүй. Үе үе үндсэрхэг өвгөчүүдтэй
таарахад, аа бас халтаруудтай
харилцахад л Голланд хэл хэрэг
болдог юм.
• Эх сурвалж:
http://zuvhunchamd.blogspot.com/2012/
10/1.html?
showComment=1400118925766#c7854
931896228245470

9. Хамгийн
алдартай
баяр
Хамгийн алдартай баярын өдөр нь Хатан
хааны төрсөн өдөр болох 4 сарын 30. Энэ
өдөр та юу дуртайгаа хийж болно.
Гудамжинд орилж, дуулж, ил задгай бие
засч, согтууруулах ундаа ууж, бүжиглэж,
худалдаа хийж, ерөөсөө л юу дуртайгаа
хийнэ. Энэ өдөр авто зам хааж, хотын
төвөөрөө зам дээгүүр алхалдаж, гарч
байгаа задгай худалдаанаас юм худалдаж
авч, шөнөжин задгай талбайд бүжиглэж,
элдвийн тоглоом тэмцээн уралдаанд
оролцож болно. Энэ өдөр ердөө
Нидерландын ард түмэн Хатан хааныгаа
хүндэтгэж баярлацгаадаг, тиймдээ ч хатан
хааны дуртай улбар шар өнгөөр улс
даяараа байшинтай, хүнтэй юутай ийтэйгээ
гоёдог.
Эх сурвалж:
http://zuvhunchamd.blogspot.com/2012/10/1.h
tml?
showComment=1400118925766#c785493189
6228245470

10. ЗАСАГ ЗАХИРГАА

11. ЭДИЙН ЗАСАГ
• Форбес сэтгүүл 2012
онд дэлхийн хамгийн
баян орнуудын
жагсаалтыг гаргахад
Нидерланд улс
жагсаалтын ТОП
аравт орж байна. Тус
улсад өндөр
мэргэжлийн болон
олон хэлтэй ажиллах
хүчин цугларсан аж.
• Эх сурвалж:
http://www.forbes.com/p
ictures/egim45egde/10-
netherlands/

12. Зам тээвэр
Голландад хувийн машинтай хүн тийм ч
олон биш, машинтай хүмүүс нь ихэвчлэн
ихдээ л 7 л шатахуун хэрэглэдэг суудлын
жижиг тэргүүд болон цахилгаан машин
унадаг. Цахилгаан машиныг цэнэглэдэг
шонгууд зам дагуу хаа сайгүй бий.
Хүмүүс хэр баргийн машин унадаггүй нэг
том шалтгаан бол зогсоол. Та машин
унадаг, машин чинь зогсдог бол бараг
гэрийнхээ гадаах өөрийн зогсоолоос
бусад зогссон газар бүртээ зогсоолын
төлбөр төлнө. Гэхдээ машин бол илүү
мөнгөтэй хүмүүсийн хэрэглээ.
Эх сурвалж:
http://zuvhunchamd.blogspot.com/2012/10/
1.html?
showComment=1400118925766#c7854931
896228245470

13. ГОЛЛАНД ӨВЧИНГОЛЛАНД ӨВЧИН
Голланд улсад 1959 онд байгалийн
хийн томоохон орд нээгджээ. Ордын
ашиглалт нь тус улсад эдийн засгийн
үсрэнгүй хөгжил авчирна хэмээн
судлаачид үзэж байв. Харамсалтай нь
тэдний таамаглал эсрэгээр эргэж,
Голландын аж үйлдвэрийн салбар
уналтад орсон бөгөөд үүнээс үүдэн
“Голланд өвчин” гэдэг нэр томъёо бий
болжээ. Гэвч Голландчууд валютын
ханшийг тогтвортой байлгах,
үйлдвэрлэлийн салбарын өрсөлдөх
чадварыг сайжруулах ажлыг яаралтай
хийсний хүчинд эдийн засгаа босгож
чадсан байна.
Эх сурвалж:
http://economy.news.mn/content/59045.
shtml

14. Нидерландын хатан хаан
• Нидерланд улс нь үндсэн хуульт
хатан хаант засаглалтай байгаа
цөөхөн улсын нэг. Хатан хаан
Беатрикс нас өндөр болсон хэдий ч
ард түмэн нь хатан хаандаа
хэтэрхий хайртай учраас ширээнээс
нь буулгахыг хүсдэггүйн дээр түүний
угсаа залгамжлана гэгдэж байсан
ханхүү өнгөрсөн жил цанаар гулгаж
байгаад нурангинд өртөж өдгөө
амьдрах найдлагагүй байгаагаас
үүдэн одоог хүртэл төрийн хэргийг
барьсаар байгаа. Уг нь хатан хаан 3
хүүтэй юм билээ.
• Эх сурвалж:
http://zuvhunchamd.blogspot.com/201
2/10/1.html?
showComment=1400118925766#c78
54931896228245470

15. Парламент
• Нидерландын вант улс нь 1815-1989 оны хооронд Үндсэн хуулиа
батлаж байсан бөгөөд 1989 баталсан үндсэн хуулиа өнөөдрийг
хүртэл даган мөрдөж байгаа аж. Үндсэн хуулийн 3-р бүлэгт
зааснаар тус улсын парламент буюу ерөнхий штат нь бүх ард
түмний төлөөллийн дээд байгууллага байдаг аж. Ерөнхий штат
нь 225 гишүүн бүхий хоёр танхимтай. Дээд танхим нь 75, доод
танхим нь 150 гишүүнтэй. Сенатыг мужуудын хууль тогтоох
байгууллагаас шууд томилдог бол доод танхимын төлөөллийг
бүх ард түмний дундаас пропорционалаар сонгодог. Сонгууль нь
4 жилд нэг дуаа болдог. Аливаа хуулийг хоёр танхимийн нэгдсэн
хуралдаанаар л баталдаг байна. Сенат нь 7 хоногт л 1 удаа
хуралдах бөгөөд аливаа хуулийн төслийг батлах эсхүл буцаах
шийдвэрийг гаргах эрхтэй боловчиг нэмэлт өөрчлөлт оруулах,
хуулийн төсөл санаачлах эрхгүй байдаг. Харин төлөөлөгчид нь
засгийн газрын үйл ажиллагаанд дээд хяналт тавих, хууль
хэлэлцэн батлах, мөн улсын дээд шүүхийн шүүгчдийг эхний
шатанд шалгураалах эрхүүдийг эдэлдэг байна.
• Эх сурвалж: Ж.Төртогтох, Парламент судлалын гарын авлага,
УБ 2010, Хуудас 72-78

16. Байнгын хороод
• Нидеарландын сенат жилд 40 удаа, төлөөлөгчид 100 удаа
хуралддаг. Харин түүний чөлөөт цагт байнгын хороод
хуралдана. Сенат нь гадаад бодлогын хороо, дотоод бодлогын
хороо, соёлын хороо, батлан хамгаалах хороо, эдийн засгийн
бодлогын хороо, санхүүгийн хороо, хуульзүйн хороо, нийгмийн
бодлогын хороо, газар усны баялагийн асуудал эрхэлсэн
хороо, спортын хороо зэрэг 21 хороонд ажилладаг бол
төлөөлөгчдийн танхим нь гадаад бодлогын хороо, дотоод
бодлогын хороо, батлан хамгаалах хороо, эдийн засгийн
бодлогын хороо, европын асуудал эрхэлсэн хороо, санхүүгийн
хороо, хуульзүйн хороо, нийгмийн бодлогын хороо, газар усны
баялагийн асуудал эрхэлсэн хороо, спортын хороо зэрэг 37
байнгын хороо, түр хороонд багтаж ажилладаг байна.
• Эх сурвалж: Ж.Төртогтох, Парламент судлалын гарын авлага,
УБ 2010, Хуудас 72-78

17. Хааны б рэн эрхү
• Нидерландын эзэн хаан сонгуулийн дүн гарсны
дараа засгийн газрыг бүрдүүлэх боломжтой
/өөрөөр хэлбэл олонхи болсон/ хүмүүсийг судлан
зөвшилцлийг удирдан зохион байгуулагчийг
томилдог. Зөвшилцөл дуусч засгийн газар
бүрдэхэд зөвшлийг удирдагч нь ерөнхий сайд
болдог. Мөн эзэн хаан засгийн газрын шаардсаны
дагуу парламентийг тараах эрхийг эдлэхийн
зэрэгцээ, доод танхимаас өргөн мэдүүлсэн
ерөнхий шүүгчийг томилж албажуулдаг байна.
• Эх сурвалж: Ж.Төртогтох, Парламент судлалын
гарын авлага, УБ 2010, Хуудас 72-78

18. Засгийн газар
• Нидерландын засгийн газар нь:
1. Батлан хамгаалах яам
2. Эрүүл мэнд, халамж, спортын яам
3. Эдийн засгийн яам
4. Дэд бүтэц, байгаль орчны яам
5. Боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны яам
6. Вант улсын дотоод явдлын яам
7. Сангийн яам
8. Аюулгүй байдал, хуульзүйн яам
9. Гадаад хэргийн яам
10.Нийгмийн бодлого, хөдөлмөрийн яам
11.Ерөнхий хэргийн яам гэсэн 11 яамтай.
Засгийн газрын ажлыг парламент соёрхон батлаж өгөхгүй байна
гэдэг үндэслэлээр парламентаа тараахыг эзэн хаанаасаа
шаардах эрхтэй байдаг.
Эх сурвалж: http://www.government.nl/ministries

19. Ш хүү
• Нидерландад эрүү, иргэн, албан татварын шүүхүүд байх
бөгөөд анхан, давах, дээд гэсэн гурван шатны шүүхтэй.
• Ерөнхий прокурор болон дээд шүүхийн тэргүүнүүд нь нэг
байранд зэрэгцээ байрладаг.
• Улын ерөнхий прокурор нь бүх хэргүүдэд хяналт тавьж,
хэрэгжилтийг хянах үүрэг гүйцэтгэдэг нэг адил дээд шүүх нь ч
гэсэн иргэдийн гомдлыг хүлээн авч эцсийн хяналтыг тавих
үүргийг гүйцэтгэдэг.
• Нидерланд улсад үндсэн хуулийн цэц гэж байдаггүй бөгөөд
үндсэн хуулийг хамгаалах үүргийг дээд шүүх нь хүлээдэг.
• Эх сурвалж: http://www.rechtspraak.nl/organisatie/hoge-
raad/supreme-court/Pages/default.aspx