Epimeteusz ma 60 cm wzrostu. Różowy, trochę włochaty, pozszywany. Jego dziewczyna Pandora jeszcze czeka na głowę. Zbychu potrząsa włóczkową czupryną „na Limahla”, a postać z bajki „Czerwone trzewiczki” mruży oczy z guzików. Poznajcie szmaciane stadko Mileny Jaworskiej.

1. Milena
Jaworska,
Garwolin

2. H rojekt
P
Ośrodek Wsparcia
Ekonomii Społecznej
Magdalena Dubrowska
Wszystkie lalki Mileny
Epimeteusz ma 60 cm wzrostu. Różowy, trochę włochaty, pozszywany. Jego dziewczyna
Pandora jeszcze czeka na głowę. Zbychu potrząsa włóczkową czupryną „na Limahla”,
a postać z bajki „Czerwone trzewiczki” mruży oczy z guzików. Poznajcie szmaciane stadko
Mileny Jaworskiej.
– Czasami mówię o nich „tekstylanki”. Pierwsze lalki plastikowych lolit z chińskiej fabryki, których pełno
były postrzelone: oczy w spirale, szalone włosy, obcisłe w sklepach z zabawkami.
fioletowe spodnie. Ani dziewczyna, ani chłopak – wspomina – Wróciłam do domu i uszyłam własną lalkę – opowiada
Milena. Ma 29 lat, mieszka w Garwolinie, 60 km od Milena. – Pomyślałam, że chciałabym mieć takich dużo.
Warszawy, i właśnie zakłada swoją pierwszą firmę. Będzie Z dzieciństwa pamiętam zabawkowy sklep z plastikowymi
szyła lalki. Swoje przedsiębiorstwo zamierza prowadzić warzywami, a lalki żadnej.
w zgodzie z zasadami ekonomii społecznej. Wcześniej Kolejne dwie szmaciane figurki: chłopak w złotych
Milena pracowała w kafejce internetowej, zajmowała spodniach i dziewczyna z grubym warkoczem, powstały
się starszymi kobietami w warszawskim domu opieki, na potrzeby konkursu fundacji „Cepelia” na produkt
przygotowywała duże, zagraniczne zamówienia w firmie promujący Polskę.
kosmetycznej. – Nie zostałam wyróżniona, ale ważne, że się odważyłam
– Moje życie zawodowe mnie frustrowało – przyznaje. – komentuje autorka. Dziś stadko liczy sobie 40 lalek.
Pewnego dnia, w lipcu zeszłego roku weszła do księgarni A jeszcze kilka miesięcy temu Milena w ogóle nie szyła.
w warszawskiej galerii sztuki Zachęta i zobaczyła tam – Tylko raz uszyłam sobie na maszynie spódnicę. Beżowo­
lalki. Uszyte w pojedynczych egzemplarzach z naturalnych ­szarą, do kostek. Ale w niej nie chodziłam – śmieje się.
materiałów w niczym nie przypominały chudych, – Potem robiłam takie niby­rzeźby ze starych łyżek, puszek.

3. H rojekt
P
Ośrodek Wsparcia
Ekonomii Społecznej
Nawet z gumowej rękawiczki. Chodziłam też do kółka sobie terapii. Wzięłam tę radę do serca – opowiada.
teatralnego. Pod koniec liceum zainteresowałam się Rosją, Przedsiębiorstwo społeczne to w najkrótszych słowach Milena szyje lalki. Duże,
zaczęłam czytać rosyjskich autorów. Chciałam zdawać takie, którego zyski nie stanowią wartości samej dla małe, lalki­chłopcy, lalki­
na slawistykę, ale się nie dostałam. Tak naprawdę nie mam siebie, tylko są reinwestowane w cele społeczne. Milena ­dziewczynki. Skromne albo
zdolności językowych. pomyślała: – Założę działalność gospodarczą. Szyję lalki dla ekstrawaganckie. Umie
przyjemności, znajomych, rodziny, dlaczego by nie wejść to robić, lubi to robić. W tym
Być jak Walt Disney z nimi na rynek? Ale najpierw musiałam sama uwierzyć, że się realizuje. Wkrótce zacznie
one są naprawdę fajne. Dużo się wydarzyło we mnie na tym działać jej własna firma.
Przełom w życiu Mileny Jaworskiej nastąpił w pierwszych szkoleniu – wyznaje. Milena będzie sprzedawać
dniach 2010 roku. Zajęcia w FISE trwały piętnaście dni, od poniedziałku do swoje „tekstylanki”.
– Spotkałam się z przyjaciółką, która entuzjastycznie piątku w godz. 8–16.
opowiedziała mi o ukończonym właśnie szkoleniu – Zawsze na początku mówiliśmy, z czym przychodzimy,
– wspomina. – To kurs realizowany przez Fundację a na końcu, z czym wychodzimy – opowiada Milena.
Inicjatyw Społeczno­Ekonomicznych „Spadochron” dla Zaczynała szkolenie zdezorientowana, zagubiona. Nie
osób, które szukają pracy i chcą być bardziej świadome, mogła spać w nocy. A pod koniec opowiadała z dumą, jak
wiedzieć, na co się ukierunkować. Przyjaciółka była bardzo pokazała lalki w księgarni Centrum Sztuki Współczesnej.
zadowolona, bo rzeczywiście musiała coś robić, mierzyć się Współpraca nie wypaliła, nie szkodzi. Na szkoleniu były
ze swoimi lękami, wychodzić do ludzi. też ćwiczenia, jak badać rynek, jak docierać do klientów.
Milena wybrała się do siedziby FISE i zapytała Uczestnicy dowiadywali się, jak od strony prawnej
o „Spadochron”. Okazało się, że nie zdąży już wziąć funkcjonują fundacje i stowarzyszenia, czym jest podmiot
w nim udziału, ale jest inne szkolenie: „Wirtualne ekonomii społecznej. I najważniejsze: jak tę wiedzę
Przedsiębiorstwo Społeczne”. teoretyczną zastosować kreatywnie w praktyce.
– Na początku pojęcie „ekonomia społeczna” kojarzyło – Spodobała mi się metoda Walta Disneya, który zawsze
mi się z działalnością społeczną. Zawsze chciałam pracował w trzech miejscach. W pierwszym wymyślał,
pomagać wykluczonym: bezdomnym, więźniom, dzieciom. w drugim krytykował pomysł, a w trzecim rozważał
Ale na szkoleniu trenerka powiedziała, żeby nie robić wszystko zdroworozsądkowo – mówi Milena. Na koniec

4. H rojekt
P
Ośrodek Wsparcia
Ekonomii Społecznej
powstały biznesplany, które na ostatnich zajęciach zamożni, z wyższym wykształceniem, z dużych miast,
konsultował specjalista. otaczający się luksusowymi rzeczami”.
– Jeśli ktoś pilnie pracował na szkoleniu, od razu wiedział, Jedna lalka powstaje w ciągu dnia, ale jeśli ma bardziej
co wpisać do biznesplanu – mówi świeżo upieczona skomplikowaną naturę, np. szyte ręcznie mankiety, czas
przedsiębiorczyni. W biznesplanie założyła, że firmę jej produkcji przedłuża się. Najpierw na maszynie zszywa
otworzy na jesieni 2010 roku. się samą postać. Potem twarz, włosy, ubranie. Najbardziej
czasochłonne jest wypychanie anilaną.
Przeciwko Barbie i chińskim – Kupuję materiały w ciuchlandach, wygrzebuję z szafy
wyrobom swojej, mamy, babci, dostaję od znajomych – mówi Milena.
– Ale teraz bardziej skłaniam się ku nowym materiałom
Już podczas szkolenia Milena zaczęła szukać miejsc, dobrej jakości, żeby ten produkt był jeszcze bardziej
w których mogłaby sprzedawać lalki. Pytała w galeriach, profesjonalny. Żeby lalki można było sprzedawać nie tylko
kawiarniach. Dyrektorce księgarni w Zachęcie zaoferowała w galeriach i kawiarniach, ale także w sklepach. Właśnie
sprzedaż kilku egzemplarzy. Okazały się za drogie, ale powstają prototypy.
mogła je tam pokazać. Właścicielka sklepu z lnem lalek Próbowała zainteresować swoimi wyrobami lalkowy Teatr
nie kupiła, ale stwierdziła, że zna fajne miejsce, w którym Guliwer. Nie udało się. Za to 21 kwietnia w Cafe Próżna
Milena mogłaby zrobić wystawę. Zaprowadziła ją do Cafe odbył się wernisaż jej pierwszej wystawy „Guzik prawda”.
Próżna. Szefowie się zgodzili. Przyszedł Paweł Althamer z Grupą Nowolipie. Althamer
– Moja cena jest wysoka, 200–300 zł, bo wiem, ile to znany na całym świecie rzeźbiarz, performer, akcjoner.
pracy i czasu kosztuje wykonanie takiej lalki. Poza tym Grupę Nowolipie tworzą osoby chore na stwardnienie
przywiązuję się do nich – tłumaczy autorka. – Sprzedałam rozsiane, z którymi artysta od czternastu lat prowadzi
już kilka lalek, ale ktoś mi powiedział, że polski rynek warsztaty ceramiczne w Państwowym Ognisku Artystycznym
jeszcze nie jest na nie gotowy. przy ul. Nowolipki w Warszawie. Milena poznała Pawła
Swoich klientów Milena charakteryzuje tak: „osoby, które Althamera na wystawie Grupy Nowolipie Marzyciel. Spytała,
nie mogą patrzeć na Barbie i chińskie wyroby powstające czy artysta rzuciłby okiem na jej lalki, ocenił, doradził.
wbrew zasadom fair trade, świadomi rodzice, ludzie

5. H rojekt
P
Ośrodek Wsparcia
Ekonomii Społecznej
– Przyjechałam na zajęcia. Althamer zaproponował, żebym chodnikami i brakiem podjazdów dla wózków. Milena
przychodziła częściej – cieszy się Milena. To właśnie będzie prowadzić zajęcia pod hasłem „Odgrzewane Milena prowadzi warsztaty
w czasie warsztatów z Grupą Nowolipie powstali kotlety”, czyli projektować z dziećmi oryginalne przedmioty dla dzieci. W ich ramach
Epimeteusz i Pandora. Są bardziej abstrakcyjni od innych codziennego użytku: podkładki pod talerz, torby uczy, jak samemu zrobić
tekstylanek Mileny. Ona sama mówi o nich „rzeźbo­lalki”. na minizakupy. Wytwory powędrują do dzieci z terenów zabawki, w jaki sposób
Wkrótce będzie pomagać Althamerowi w jego kolejnej dotkniętych powodzią. z pozornie nieprzydatnych
warszawskiej akcji, tym razem związanej z lalkami. – Wczoraj zadzwonił do mnie nieznajomy chłopak. można wykonać przedmioty
Powiedział, że widział moje lalki w Maglu, że jest pierwszej potrzeby.
Nieśmiała? Guzik prawda! zachwycony ich osobowością – cieszy się Milena. – Ta „Tekstylanki” zostały
przygoda z szyciem niewyobrażalnie się rozrosła. pokazane w ramach
Po wernisażu do autorki zgłosiła się Marzena Maksym, – Na początku myślałam, że sama będę wszystko szyła indywidualnej wystawy
która prowadzi zajęcia fotograficzne dla dzieci w świetlicy i jeszcze robiła opakowania, ale kiedy się przygotowywałam „Guzik prawda” w Cafe
na Mokotowie. Zaproponowała jej prowadzenie zajęć do pierwszej wystawy, stwierdziłam, że to zbyt trudne Próżna i Magiel Café.
plastycznych. Milena się zgodziła. – mówi. – Jestem pracowita, ale gdybym tylko siedziała
– Lubię pracować z dziećmi, jestem cierpliwa – mówi. Do w domu i szyła, szybko bym się wypaliła. Skończyłyby mi
świetlicy przychodzi raz w tygodniu. się pomysły i siła.
– Pokazuję, jak zrobić saszetkę na aparat, ramkę na zdjęcia, Wpadła na pomysł, że może zlecać szycie lalek osobom
zeszyt do zapisywania marzeń. Chciałabym bardziej z zakładów aktywizacji zawodowej, np. tym z orzeczeniem
udomowić to miejsce, więc uszyjemy wspólnie zasłony, niepełnosprawności, które mogą wykonywać czynności
obrusy. manualne. Czyli wykluczonym z rynku pracy.
Miesiąc po wystawie w Cafe Próżna lalki powędrowały do – Chcę, żeby mój biznes był odpowiedzialny społecznie,
kolejnej kawiarni – Magiel Café, a autorka poprowadziła przede wszystkim zgodny z zasadami sprawiedliwego
zajęcia dla dzieci i rodziców. Robili abażury. Od handlu – deklaruje Milena. Jeśli kupujemy towar
niedawna współpracuje też z Sylwią Chutnik, pisarką z certyfikatem fair trade, możemy być pewni, że podczas
i współtwórczynią Fundacji MaMa, która pomaga produkcji nie łamano praw pracowników, że otrzymali
warszawskim rodzicom m.in. w walce z krzywymi

6. H rojekt
P
Ośrodek Wsparcia
Ekonomii Społecznej
należyte wynagrodzenie itp. Firma Mileny będzie działać
na zasadzie partnerstwa z przedsiębiorstwem społecznym.
– Płyną z tego dodatkowe korzyści, np. wizerunek biznesu
społecznie zaangażowanego czy możliwość ubiegania
się o fundusze unijne – wylicza Milena. Jej oferta też się
rozrasta: oprócz lalek powstają piórniki, breloki.
– Pomyślałam o klientach instytucjonalnych, np. firmach,
które zakupiłyby taki estetyczny, ekologiczny gadżet dla
swoich pracowników, oraz o turystach, dla których taki
produkt to nietypowa pamiątka – mówi.
Do rejestracji przedsiębiorstwa zostało niewiele
czasu. Milena intensywnie pracuje: pisze wniosek
o dofinansowanie z UE, zakłada stronę internetową. Planuje
przeprowadzkę do Warszawy. Bo tu jest więcej możliwości.
– Zastanawiam się, jak nazwać firmę. Na początku myślałam
o „Królowej Bałtyku”. To tytuł staropolskiej bajki, ale chyba
bardziej kojarzy się z piwem – śmieje się. Wygląda na to, że
zostanie „Guzik prawda”.