Türkiye’de Telekomünikasyon Hukukunun Tarihçesi ve Gelişimi

1. Türkiye’de
Telekomünikasyon Hukukunun
Tarihçesi ve Gelişimi
Mehmet BİLİR
N13211955
Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Bilişim Hukuku T.Y.L. Programı

2. Telekomünikasyon nedir?
Eski Yunancada uzak anlamına gelen “tele” ön
eki ile ve Latince paylaşmak anlamındaki
“kommunikasyon” kelimelerinden türeyen
“telekomünikasyon” kavramı iletişimin
sağlanması anlamına gelmektedir.
11.2.2018 2

3. Daha basit bir ifade ile işaret, sembol, ses,
görüntü ve her tür bilgi birikimi aktarımına
"telekomünikasyon" denir.
11.2.2018 3

4. 11.2.2018 4

5. 04.02.1924 tarih ve 406 Sayılı Kanunun (değişik)
1. maddesi telekomünikasyonu, "Her türlü
işaret, sembol, ses ve görüntünün elektrik
sinyallerine dönüştürülebilen her türlü verinin
kablo, telsiz, optik, elektrik, manyetik, elektro
manyetik, elektrokimyasal, elektromekanik ve
diğer iletim sistemleri vasıtasıyla iletilmesi
gönderilmesi ve alınması" şeklinde
tanımlamıştır.
11.2.2018 5

6. Farklı disiplinler tarafından değişik biçimlerde
tanımlanan telekomünikasyon daha çok hukuki
bir kavram olarak kabul edilmektedir.
Kavram günümüzde, genel olarak değişik iletim
sistemleri ile her türlü verilerin gönderilmesi ve
alınması anlamına gelmektedir.
11.2.2018 6

7. Telekomünikasyon
faaliyetlerinde verinin bir
göndericisi, bir alıcısı ve
bir de verinin aktarıldığı
ortam bulunmaktadır.
‘Bay Bell... Bay Bell...
Beni duyabiliyorsanız
lütfen pencerenin önüne
gelip şapkanızı sallayın.’
(15 Şubat 1880-Bell'e yardım eden Tainer, radyofon adını verdikleri
aleti denedi.)
11.2.2018 7

8. Elektronik sektörün bir dalı kabul edilen
telekomünikasyon sektörü, yakın zamana kadar,
telefon cihazı ve onun ucuna bağlı kablo
ağlarından oluşan ses iletimi ile özdeş kabul
edilmiştir.
11.2.2018 8

9. Otomatik sayısal teknolojinin kullanımına
başlanmasıyla sesin yanında, metin, resim ve
görüntülerde iletilmeye başlanmıştır. Böylece
“Bütünleşik Hizmetler Sayısal Şebekesi” (ISDN)
hizmetlerinin sunumu mümkün hale gelmiştir.
11.2.2018 9

10. Telekomünikasyon hukuku alanındaki ilk
girişimler Osmanlı İmparatorluğu döneminde
Anadolu topraklarında yaşanmıştır. 1840'ta bir
kanunname ile "Posta Nezareti" kurulmuştur.
1855'te "Telgraf Nezareti" kurulmuş ve 1871'de
bu iki makam birleştirilerek "Telgraf ve Posta
Nezareti" haline getirilmiştir.
11.2.2018 10

11. Bu dönem telli telefon sisteminin başlangıcına
tekabül eder. 1871 yılında ise bu sistem gerçek
anlamda kullanılmıştır.
11.2.2018 11

12. 1911 yılında ise ilk defa Amerikan Western
Elektronik Şirketine, İstanbul ve çevresinde 30
yıllığına telefon işletmeciliği yapması için imtiyaz
verilmiştir.
Bununla birlikte bu şirkete İstanbul ve çevresine
telli sistem döşeme yükümlülüğü de getirilmiştir.
Amerikan Western Elektronik Şirketi bu
yükümlülüğü yerine getirememiştir.
11.2.2018 12

13. 1919’da PTT Umum Müdürlüğü kurulmuştur.
Daha sonraki dönemde telekomünikasyon
hizmetleriyle ilgili olarak Dersaadet Telefon Şirketi
gündeme gelmiştir. 1935'de ise işe, devlet tarafından
el konulmuştur. Dersaadet Telefon Şirketi bugünkü
"Türk Telekom’dur.
11.2.2018 13

14. 21/02/1924 tarihinde yürürlüğe giren 406 Sayılı
Telgraf ve Telefon Kanunu, telekomünikasyon
sektörüne ilişkin temel kanun olarak
nitelendirebilir.
11.2.2018 14

15. 11.2.2018 15

16. Kanun, teknolojinin ve serbest piyasa ekonomisinin
değişmesiyle ve gelişmesiyle çeşitli evreler ve değişimler
geçirmiştir.
2008’de değiştirilen 1 inci maddesine göre “Posta ve telgraf
tesis ve işletilmesine ilişkin hizmetler T.C. Posta ve Telgraf
Teşkilatı Genel Müdürlüğünce (PTT), telekomünikasyon
hizmetleri ise yetkilendirilen işletmeciler tarafından
yürütülür. Posta ve telgraf hizmetlerinin yürütülmesine ilişkin
usul ve esaslar PTT Yönetim Kurulunca belirlenir.” ifadesi ile
tarif edilmiş,
Yine 27/1/2000 tarihinde eklenen ek fıkra ile Türk Telekom, bu
Kanun çerçevesinde her türlü telekomünikasyon hizmetlerini
yürütmeye ve telekomünikasyon altyapısı işletmeye yetkili
kılınmıştır.
11.2.2018 16

17. 1936 Tarihli 2290 Sayılı Kanun ile PTT
kurulmuştur. O gün itibariyle PTT’ye ülke
çapında telekomünikasyon hizmetlerini sağlama
görevi verilmiştir. 1939 yılında 3613 sayılı
kanunla PTT, Ulaştırma Bakanlığına bağlanmıştır.
1953’te PTT devlet iktisadi teşekkülü olarak
yeniden yapılandırılmıştır.
11.2.2018 17

18. 11.2.2018 18

19. 1982 Anayasası’nın 22. maddesinde yer alan ve
kişinin temel haklarından biri olan ‘haberleşme
hürriyeti’ telekomünikasyon kavramı ile
bağlantılı anayasal tek düzenlemedir.
11.2.2018 19

20. 1983 Tarihli 2818 Sayılı Telsiz Genel Müdürlüğü
Kanunu, haberleşme maksadıyla kullanılan ve
elektromanyetik dalgalar yoluyla açık veya kodlu
veya kriptolu ses, data ve resim vermeye veya
almaya yarayan her türlü telsiz sisteminin
kurulmasına, işletilmesine müsaade edilmesi ve
kontrolü ile telsiz haberleşmesi alanındaki
politika, hedef ve ilkelerin tespitine, usul ve
esaslarının belirlenmesine ilişkin olarak
çıkarılmıştır.
11.2.2018 20

21. • Bu Kanun ile birlikte Telsiz Genel Müdürlüğü
kurulmuş ve 15.08.2000 tarihine kadar hizmet
vermiştir. Bu Kanun ile telsiz hizmetlerinin kamu
ve özel sektör tarafından verilebilmesi
sağlanmıştır.
• 406 sayılı Kanuna yama niteliğinde olan bu Kanun
2000 yılına kadar yürürlükte kalmıştır.
• 2818 sayılı Kanun ile deniz taşıtlarının kara ile
kamu haberleşmesini sağlayacak olan sahil telsiz
istasyonlarını kurma ve işletme yetkisi,
münhasıran Türk Telekom’a tanınmıştır.
11.2.2018 21

22. 10/6/1994 tarihli ve 4000 sayılı Torba Kanunla Türk
Telekomünikasyon Anonim Şirketi ve T.C. Posta İşletmesi
Genel Müdürlüğü şeklinde yeniden yapılandırılmış,
Posta ve telgraf tesis ve işletmesine ilişkin hizmetlerin T.C.
Posta İşletmesi Genel Müdürlüğü,
telekomünikasyon hizmetlerinin ise Türk
Telekomünikasyon A.Ş. tarafından yürütülmesi hükme
bağlanmıştır.
11.2.2018 22

23. 2005 yılı Kasım ayında özelleştirme kapsamında
şirketin %55 hissesi Suudi şirketi Oger Telekom'a
(Oger Telekomünikasyon Anonim Şirketi) 21
yıllığına devredilmiştir.
11.2.2018 23

24. 02.07.2004 tarihinde yayımlanan 5189 Sayılı
Torba Kanun ile Türk Telekom tarafından
yürütülmekte olan uydu hizmetlerinin milli
güvenlik ve ülke savunması açısından stratejik
önemi gözetilerek, uydu hizmetlerinin
yürütülmesi için ayrı bir anonim şirket
kurulması ve bu kuruluşa ilişkin usul ve esaslar
düzenlenmiştir.
11.2.2018 24

25. 29.01.2000 Tarihli 4502 sayılı Torba Kanun’la yapılan
değişlikler sonucunda, telekomünikasyon sektöründe
düzenleyici ve denetleyici otorite görevini ifa etmek üzere
Telekomünikasyon Kurumu kurulmuştur. Bu Kanun
telekomünikasyon alanında bir milattır. Telekomünikasyon
hizmetlerinin yürütülmesi, telekomünikasyon altyapısı
tesisi ve işletilmesi bu Kanuna tabi tutulmuştur.
11.2.2018 25

26. Yürürlüğe giren en yeni Kanun 10.11.2008 tarihli,
27050 Mükerrer sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak
yürürlüğe giren 5809 sayılı Elektronik Haberleşme
Kanunu'dur. Bu Kanun ile dağınık bulunan mevzuat
hükümleri derlenmiş, liberalleşme ve özelleştirme
uyum ihtiyaçları giderilmeye çalışılmış,
Telekomünikasyon Kurumu’nun yerine Kanunlarla
verilen görevlen yerine getirmek ve yetkileri
kullanmak üzere kamu tüzel kişiliğini haiz, idari ve
mali özerkliğe sahip özel bütçeli Bilgi Teknolojileri ve
İletişim Kurumu (BTK) kurulmuştur.
11.2.2018 26

27. Kurumun (BTK) görev ve yetkileri" başlıklı 6.
madde hükmü ile Kurumun faaliyetlerinde,
Bakanlığın strateji ve politikalarım da gözeteceği
hususu düzenlenmiştir. Elektronik haberleşme
sistemlerinin yerli tasarım ve üretimini, bu
amaçla sektöre ilişkin araştırma, geliştirme ve
eğitim faaliyetlerini desteklemek üzere,
Kurumun gelirlerinin %20'sini Bakanlığa
aktarılması da bu madde de düzenlenen
hususlardan birisidir.
11.2.2018 27

28. Elektronik haberleşme sektöründe yerli tasarım
ve üretimin desteklenmesini teminen bu
düzenleme önemlidir. Bu sayede elektronik
haberleşme sektöründeki dışa bağımlılığın
azaltılması amaçlanmaktadır. Ayrıca bu
maddenin (ç) bendinde yer alan hüküm ile
"İşletmeciler ile tüketicileri ilgilendiren Kurul
kararlarını gerekçe ve süreçleri ile kamuoyuna
açık tutmak" sektörde “şeffaflık ilkesi”
benimsenmiştir.
11.2.2018 28

29. Devletler, telekomünikasyonun stratejik önemi
sebebiyle bu alandaki denetimi en üst düzeyde
tutmaya çalışmakta ve bu nedenle de
telekomünikasyon alanındaki hizmetlerin görülmesi
aşamasını sıkı denetim altına almaktadırlar. Devlet,
özel kişilerin bu alanda hizmet vermelerini imtiyaz
usulüyle gerçekleştirmektedir. Devlet hem özel
kişilere imtiyaz vermekte hem de istediği zaman da
imtiyazı sona erdirme yetkisini kendisinde
tutmaktadır.
11.2.2018 29

30. TELEKOMÜNİKASYON HUKUKUNUN HUKUKİ NİTELİĞİ
VE HUKUK SİSTEMİNDEKİ YERİ
Telekomünikasyon hukukunun; kamu hukuku
karakterli ancak özel hukuka kayan bir hukuki yapısı
bulunmaktadır.
1980'lere kadar tüm telekomünikasyon hizmetlerini
kamu sektörü vermekteydi. Bu dönemde alana
tamamen kamu hukuku hâkim olmuştur.
1980'lerden sonra telekomünikasyon alanındaki
devlet tekeli yumuşamaya başlamıştır.
Günümüzde telekomünikasyon alanında %80
oranında özel hukuk hükümleri, %20 oranında kamu
hukuku hükümleri uygulanmaktadır.
11.2.2018 30

31. Telekomünikasyon alanında hizmetleri gören özel
işletmelerin birbirleriyle olan ilişkilerinde özel
hukuk kuralları uygulanır. Bu ilişkiler özel hukuka
tabidir.
Kamu hizmetini görecek olan özel işletmeler ile bu
hizmetlerden yararlanacak olan tüketiciler
arasındaki ilişkiler de özel hukuka tabidir.
Tüketiciler bu hizmetleri abonmanlık sözleşmeleri
vasıtasıyla alırlar. Abonelik sözleşmelerinden doğan
uyuşmazlıklar adli yargıda görülür.
11.2.2018 31

32. TELEKOMÜNİKASYON HUKUKUNA
HÂKİM OLAN İLKELER
• Hizmetin yetkilendirmeye verilebilmesi ilkesi
• Serbest rekabetin geçerliliği ilkesi
• Evrensellik ilkesi
• Açıklık ve şeffaflık ilkesi
• Eşitlik ilkesi
• Süreklilik ilkesi
• Adaptasyon ilkesi
• Sözleşme yapma hürriyetinin sınırlarının bulunduğu bir
alan olması
• Kalite ilkesi
• Tüketicinin korunması ile ilgili ilkeler
• Gizlilik ilkesi
11.2.2018 32

33. KAYNAKÇA
• http://huseyinaltas.net/dersler/telekomunikasyon-hukuku/ Telekomünikasyon Hukuku Ders
Notları (Erişim tarihi: 24/02/2016)
• http://ik.ptt.gov.tr/sub/main/under_construction/arsiv_text.php (Erişim tarihi: 24/02/2016)
• https://tr.wikipedia.org/wiki/Alexander_Graham_Bell (Erişim tarihi: 24/02/2016)
• http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:xJ5hpQs5P08J:www.telkoder.org.tr
/core/uploads/page/document/3633_13081413445.ppt+&cd=6&hl=tr&ct=clnk&gl=tr (Erişim
tarihi: 24/02/2016)
• Kent, B., 2012. Telekomünikasyon Sektöründe Evrensel Hizmet Kavramı. Gazi Üniversitesi
Hukuk Fakültesi Dergisi C. XVI, Y. 2012, Sa. 2, 169-198
11.2.2018 44

34. TEŞEKKÜRLER…
11.2.2018 45