"Gure ekonomian indargune asko ditugula uste dut" - Marijo Aranguren, Orkestrako zuzendari nagusia (2018/12/30 - Berria). Marijo Aranguren euskal ekonomiari buruz hitz egiten du elkarrizketa honetan.

1. 6 Harian IGANDEKOBERRIA
2018koabenduaren30ad
2019.urtearen
atarian
Elkarrizketa
IruneLasaDonostia
Bostondik (AEB) iritsi berri, Mari
Jose Arangurenek (Urrestilla, Az-
peitia1969)tartebathartuduzu-
zenean ezagutzen dituen euskal
ekonomiaren erronkei buruz go-
goetaegiteko.
Nazioarteko hainbat forotan eta
bilgunetanibiltzenzara.Hurren-
go hilabeteei begira, zein da ho-
rietan antzeman duzun giroa?
Nola dago jendea, baikor, ez-
kor?
Aurreikuspen batzuk ikusi dira,
etaesandutehazkundearekinja-
rraituko dugula baina hazkunde
hori pixka bat motelagoa izango
dela. Joerak eta zikloak hor dau-
de,bainanikustedutgureekono-
mian indargune asko ditugula.
Industriak pisu handia du gure-
an,eta,hainzuzen,industrianal-
daketa handiak gertatzen ari di-
rela, gure enpresak aurreratu
egin dira horietara. Ikusi dut en-
presetan eskariak ugaritzen ari
direla,enpresakjendeakontrata-
tzen ari direla, langabezia jaisten
aridela,datorrenurteanlangabe-
zia gehiago jaitsiko dela aurrei-
kusten dela... Ni neu baikorra
naiz gure ekonomiaren bilakae-
rareninguruan.
Baina ziurgabetasunak hor dau-
de, ezta? Lehiakortasun txoste-
nean ere agertzen ziren. Gataz-
ka politikoak, automatizazioa,
demografia...
Eta ziurgabetasun horietako ba-
tzuk luzerako etorri dira. Adibi-
dez, demografiarena, lanerako
adinean gero eta jende gutxiago
egongo delako. Hori dela eta,
hainbatpolitikaetaneurriaridira
hartzen. Jakina, horietako asko-
ren eragina epe ertain eta luzera
etorrikoda;adibidez,jaiotzatasa
sustatzekopolitikenetakontzilia-
zio politiken eragina. Hala ere,
horiekinbatera,immigrazioaren
integrazioaereinportanteaizan-
goda.Etahor,zenbatetalurralde
erakargarriagoaizan,orduaneta
jende gehiago eta prestatuagoa
etorriko da. Erakargarritasunak,
bizibaldintzaegokiak,testuingu-
ru berritzaile bat izateak jendea
erakartzen du, talentua esaten
diotenhori.Eraberean,etorridi-
ren horiek horren prestatuak ez
badaude,horienintegrazioasus-
tatzeko politikak eta lan merka-
tuansarbideaizandezatenhorien
gaitasunak lantzeko prestakun-
tzapolitikakbeharkodira.Demo-
grafiaren gaian hainbat politika
bateratubeharkodira,ezdanahi-
koajaiotzaksustatzeaedokontzi-
liazioabultzatzea;talentuaeraka-
rribeharkoda,integrazioahobe-
tu, prestakuntza ziurtatu... Eta
horien guztien abiada bizkortu
eginbehardelanahikoargidago.
Automatizazioarena da dato-
rrenbestealdaketahandibat.
Txosten piloa ateratzen ari dira
gai horri buruz, eta oraindik ez
dago erabat argi automatizazioa-
ren eragina zenbaterainokoa
izango den. Baina lan motak eta
lan moduak aldatzen ari dira.
Uberizazioa...Joerahoriekinguz-
tiekin ikusten ari gara gero eta
gehiagotan pertsonak enpresa
edo erakunde batentzat baino
gehiagorentzat ariko direla lane-
an;agiantartebateanlanaizango
dutela eta gero ez... Lan egiteko
moduak eta erak ere asko alda-
tzen ari dira; horren ondorioz,
beste hainbeste aldaketa izango
dira politiketan, lanpostuetan.
Eta aldaketa horiek egiteko prest
egonbeharkodugu.
Prestgaude?
Askotan kosta egiten zaigu alda-
tzea. Errazagoa da dakigunari
heltzea. Baina aldatzeko prest
egotea, ikasi eta gauza berriak
egiteko prest egotea jarrera oso
garrantzitsuaizangodaziurgabe-
tasun eta aldaketa handiko ingu-
runehonetan.Hezkuntza,enpre-
sak,gobernuaketagugeupertso-
na gisa ere aldaketarako prest
egonbeharkodugu.
Zuen lehiakortasun txostena-
ren arabera, hazkundea dualta-
sun ekonomiko eta sozialean
erortzeko arriskua saihestuz
lortu da oraingoz. Zenbateraino
dagohurbilarriskuhori?
2016ko txostenean ikusi zen gi-
zartedualtasunhorretarakojoera
bazegoela. Azken txostenean,
2018koan,garbiikustendaezsoi-
likadierazleekonomikoetan,gi-
zarte kohesioari eta gizarte ber-
dintasunari lotutako adierazlee-
tan ere hobera egin dugula: po-
breziatasakjaitsidira,desberdin-
tasun tasak eta langabezia tasak
erebai.Halaere,egiada,adibidez,
egiturazko langabeziaren tasa
handia dela oraindik ere, baita
emakumeenetagazteenlangabe-
zia ere. Dualtasunaren arriskua
txikitzenhasidelaikustenda,bai-
naoraingozepemotzekojoerada,
etamonitorizatueginbeharda.
Zer egin behar da ongizateari
eusteko?
Horriburuznirelehengogoetada
denon ardura dela ongizate ere-
duari eustea. Ez da soilik gober-
nuaren ardura, denok daukagu
zereginahorretan;erantzunkide-
tasun bat dago hor. Bigarrenik,
oso garrantzitsua da erantzunki-
detasun horretan denok buruan,
zentroan, pertsona izatea. Azke-
nean,ongizateapertsonentzatda,
eta pertsonen ongizatea bermatu
behardugu.
Nolaegindaitekehori,adibidez,
enpresetan?
JUANCARLOSRUIZ/FOKU
«Gure ekonomian
indargune asko
ditugula uste dut»
MariJoseAranguren b Orkestrakozuzendarinagusia
Euskalekonomiarensendotasunenetaahultasunenberri
zuzeneandaukaOrkestraLehiakortasunerakoEuskal
Institutukoburuzagiak.Etaetorkizunaribaikorbegiratzendio.

2. IGANDEKOBERRIA
2018koabenduaren30a 7Hariand
2019.urtearen
atarian
Elkarrizketa
Barrurabegiraenpresanpertsona
zentroan jartzen baduzu, pertso-
narengarapenosoahartukoduzu
aintzat: lan baldintzak egokiak
izatea, pertsonaren parte hartzea
sustatzea, gaitasunak indartzen
saiatzea, pertsonak eman deza-
keen onena, bere potentzialtasun
guztia, eman ahal dezan giroa
sortzea. Hori oso lotuta dago en-
presa kultura berria esaten zaion
horri,kulturapartehartzaileeieta
enpresa egitura horizontalagoei.
Horretan, bultzada handiak egin
dira,batezereGipuzkoan.Enpre-
saaskorenantolaketaaldatzenari
da, kultura berriak ezartzen ari
dira,pertsonazentroanjarrita.
Kanporabegirakojarreran,be-
rriz, hemengo enpresek, iraba-
ziak bilatzeaz gain, oso berezkoa
izan dute lurraldearekiko kon-
promisoa,etahorrekinsegitube-
har dugu. Nire ustez, Euskadin
bide hori eginez joan gara modu
desberdinetan. Orain, joera glo-
bal batzuek kontrako haizea da-
karte, eta, beraz, gure eredu pro-
pioaindartubehardugu.
Eta nola landu eredu propio
hori?
Adibidez, gizarteko eta inguru-
meneko erronkak aukera gisa
hartuz eta haiei erantzuteko ne-
gozioak sortuz. Jarduera ekono-
mikoa lortzen eta, aldi berean,
erronkasozialeierantzuten.
Bigarren aukera izan daiteke
hartzen dituzun erabakiek balio
kate osoan nola eragiten duten
aztertzea, bai gizarte ikuspegitik
baiingurumenarenalorretik.Eta,
horrekin,koherenteizateaeraba-
kiak hartzeko orduan; demagun,
lehengaiak erosteko orduan edo
kanpoaninbertitzekoorduan.
Hirugarren bidea sistemako
besteaktoreekinharremanaksen-
dotzeada.Honadatorrenedohe-
mendagoenenpresabatekharre-
manaklantzenbaditu,esaterako,
lanbideheziketakozentrobatekin,
zentroaketapertsonakegokiago
prestatukodiradaudenbeharreta-
ra.Enpresahandibatekberehor-
nitzaileekinlankidetzaharrema-
nakeresustaditzake,eta,mundu
mailakojoerenetabeharrenberri
hornitzaileetarairistenbada,ho-
riekereegokituzjoangodira.
Horiek guztiak enpresei esaten
dizkiezunean, enpresek uler-
tzen dute, edo beste hizkuntza
bateanarizarelairuditzenzaie?
Denetik dago. Enpresa askok lu-
zera begiratzen dute, eta ikusten
dute horiek abantailak ekartzen
dizkiela, eta euren estrategiaren
barnean integratzen dute. Beste
batzuk ez dira horretan pentsa-
tzen jartzen, egunerokotasunak
harrapatuta egunean-egunean
sortzendirenziurgabetasuneiau-
rre egin behar baitie. Baina, begi-
rada luzatzen bada, epe motzera-
koabantailakereetortzendira.
Eta gobernuek zer egin behar
dute?
Erronkahoriekguztiekpolitiken
arteko loturak eskatzen dituzte.
Hezkuntza,industriaetainguru-
menpolitikekgeroetatxertatua-
gojoanbeharduteelkarrekin.Eta
hor ari dira ematen aurrerapau-
soak.Adibidez,espezializaziora-
koRIS3koestrategiabultzatzera-
koan, elikagaien inguruan Osa-
sunSailarenetaNekaza-
ritzaSailarenartekolan-
kidetza bultzatzen ari
dira, elikagai osasun-
tsuaksustatzeko.
Enpresa txikietan I+G
eta berrikuntza nola ho-
betu kezka badago,
ezta?
Bai, enpresa txikiak es-
pezializazio estrategia
eta politika horietara
gerturatu eta prozesu horietan
integratzeko bideak jorratu nahi
dira. Adibidez, aldundiak ari dira
egitenhainbatproiekturekin,ga-
rapen agentzien bidez, enpresa
txikien eta haien beharren tipifi-
kazio moduko bat, eta ikusten ari
diranolakolaguntzabeharduten.
Horretanarigara.
Lehiakortasun txostenaren ara-
bera, EAEk kokapen erlatiboan
galera izan du besteekin aldera-
tuta. Zein dira gure ahultasu-
nak?
Krisian, batez ere adierazle sozia-
letan erlatiboki okerrera egin ge-
nuen, baina azken urtean txoste-
neanhorribueltaemandiogu.Eta
definitu egin ditugu ahultasunak
edo hobetzeko alorrak. Esatera-
ko, oso inportantea da esporta-
tzeko gai diren enpresa gehiago
egotea, eta, gainera, ez izatea soi-
lik enpresa handiak. Krisian hori
gertatu da: enpresa gehiago hasi
ziren esportatzen. Gero esan ge-
nuen esportazio hori modu ja-
rraian egin behar zela, azkenean
horrek krisiari aurre egiteko bi-
dea ematen dielako enpresei. Eta
horerepausoakemandira.Orain
gure txostenak dio esportatutako
kopuruak handitu egin behar di-
rela, oraindik ere kopuru txikie-
tangabiltzalako.
Prestakuntzan ere hobetu be-
gainditu eta hor gelditzen diren
pertsona asko daude. Hor batez
ere industriara bideratutako erdi
mailakohezkuntzaindartzenba-
harradaukagu.Goimailakopres-
takuntzanondogaude,bainaerdi
mailako prestakuntzan ahulago
gaude. Gutxieneko ikasketak
dugu,pertsonahorienlanmerka-
turatzea erraztuko dugu. Indus-
triakoenpresaaskoaridiralangi-
lebila,etazailtasunakdituzte.
Berrikuntza ez-teknologikoaren
garrantziaereaipatzenduzue.
Erronka inportantea da. Urteak
daramatzagu esaten berrikuntza
ez dela soilik berrikuntza tekno-
logikoa. Berrikuntza ez-teknolo-
gikoarekin bateratzen denean,
adibidez, enpresa hasten denean
lankidetzan ingurukoekin, hor-
nitzaileekin, berrikuntzarako to-
kiko agenteekin, horrek agian
ahalbidetu dezake enpresa txiki
batek teknologia bat errazagoa
bereganatzea,bestelaberetamai-
nagatik agian ezingo lukeenean.
Hortaz,antolaketaaldaketabatek
aldaketa teknologiko bat erraztu
dezake.Garapenez-teknologiko-
aren garrantziaz kontzientzia
geroetahandiagoada.
Lehiakortasunarenbehatokia
«Urte hauetan lehiakortasuna-
ren adierazle batzuk sortuz joan
gara, eta ez bakarrik garapen
ekonomikoari dagozkionak,
baita kohesioari, gizarte aurre-
rapenari buruzkoak ere. Eta
ikusi dugu, hain zuzen, inguru-
ko ziurgabetasun guztiarekin
oso garrantzitsua dela enpre-
sek erremintak eskuragarri iza-
tea euren analisiak egiteko.
Horregatik sortu dugu une oro
berrituz doan Erregio Lehiakor-
tasunaren Behatokia. Adibidez,
enpresa bat Gipuzkoako lau
eskualderen artean non kokatu
hautatzen ari bada, gure beha-
tokian sar daiteke, eta ikusi lan-
postuetan nola dauden eskual-
de horiek produktibitatean,
berrikuntzako adierazleetan,
pertsonen prestakuntzan...
Horiekin analisi integral bat egin
dezake, eta modu sinplean ikusi
zein den abantaila gehien
eskaintzen dizkion zona. Agian
ez da izango kontuan izango
duen analisi bakarra, baina
lagungarri egingo zaio. Eta datu
horiekin guztiekin beste azter-
keta interesgarri batzuk ere
egin daitezke. Europako erregio
batek beste erregio batzuekin
ere alderatu ditzake bere adie-
razleak. Finean, gure asmoa
izan da analisiak egiteko gaita-
suna Orkestran gelditu beharre-
an pertsona desberdinetara iris-
tea. Orain, adierazle berriak
sartuz joan nahi dugu; adibidez,
ingurumenari, energiari eta digi-
talizazioari lotutakoak».
«Ongizateereduarieustea
denonardurada.Ezdasoilik
gobernuarenardura,denok
daukaguzereginahorretan»
«Hemengoenpresek,irabaziez
gain,berezkoaizandute
lurraldearekikokonpromisoa,
etahorrekinsegitubehardugu»