1. Сэдэв: Эхийн утгыг
ойлгох – 6-р анги
Улсын тэргүүний Од цогцолбор сургууль
Монгол хэл, уран зохиолын багш М.Хулан
К.Мэндсайхан
2015.05.08

2. Хичээлийн зорилго:
Эхийн утгыг ойлгож
ухаарч унших

3. Хичээлийн зорилт
• Эхийг анхааралтай унших
• Эхийн утгыг ярих
• Эхээс шинэ үгийг мэдэж
авах

4. Алтан Овоо нь Сүхбаатар аймгийн
Дарьганга суманд оршдог 1354м өндөр унтарсан
галт уул юм. Дарь-Овоо, Алтан Дарь Овоо
хэмээн нэрлэдэг.
Хүрмэн чулуу их. Харьцангуй өндөр нь 100м.
Алтан Овоо уулыг 1913 оноос төрийн их
тахилгатай болгосон Монголын их тахилгатай
уулсын нэг юм. Энд орших хүн чулуудыг
1998 онд улсын хамгаалалтанд авчээ. 2004 онд
ерөнхийлөгчийн зарлигаар Дарь-Овоог төрийн
тахилгат уул болгосон юм.

6. Монгол улсын газрын зураг
Сүхбаатар
аймаг

7. Алтан овоо

8. Г.Мэнд-Ооёо “Алтан овоо судраас”
Аав минь нэгэн удаа:
-Алтан овоо гал, ус, төмөр, мод, шороо энэ таваас бүтдэг гэж хэлж өгсөн юм.
Хожим нь Алтан овоон дээр гараад тэр таван зүйл байн уу, үгүй юу гэж
хэрдээ ажигласан юм. Шороо, мод, төмөр нь бол нүдэнд бэлхнээ харагдаж
байдаг. Харин гал, усыг хайгаад олсонгүй.
- Аав аа, Алтан овооны шороо, мод, төмөр гуравыг харлаа. Гал, ус хоёрыг нь
олохгүй байна гэвэл аав:
-Чи яасан хэрэгт дуртай хүүхэд вэ? за,за хэлж өгье гээд хоёр чулуу аваад
чангахан хавираад орхив. Гялсхийв. Аав:
- за, гал нь энэ байна гэв. Цааш ар бэл рүү дагуулж буугаад сөөг дэрснээс
нэг ногооныг сугалж аваад:
-Май үүнийг шитээдэх. Ус байна уу? гэдэг байна.
-Үнэхээр аманд шүүслэг, аятайхан чихэрлэг амттай юм шимэгдэхэд балчир
би толгой дохин, аливаа юмсын өнгө төрхийн цаана нь гарч харах ёстойн
учрыг ухаарч эс дөнгөвч сэтгэлдээ шингээн мэдэрч зогссон санагдана.

9. Гал дүрэлзэн асаж байна
Аав дандаа л “Цай хоолоо халуунд нь идэж бай” гэж үглэнэ. Хүүхэд
хойно доо, хөргөж байгаад л хүйтнээр залгичих санаатай. Аав хөмсөг
зангидан өгүүлсэн нь:
-Гал, ус, төмөр, мод, шороо энэ тав юм бүхэнд бий гэж эс хэллүү. Чи
болохоор галыг нь үлээгээд бусад дөрвийг нь идэж уух санаатай. Энэ тав бие
биенээсээ салах учиргүй юм гэв. Би гайхан:
-Энэ цайнд яаж тэр тав байх юм бэ гэв.
-Чанасан тогтоо нь төмөр. Идээшсэн цай нь мод. Тэгээд ус. Амталсан хужир
нь шороо юм шү дээ.
-Тэгвэл гал нь хаана байна?
-Одоо чи оочоодох. Халуун байгаа биз дээ. Тэр чинь гал байгаа юм. Хоол
цайгаа галтай байхад нь идэж ууж бай хэмээн аав нухацтай өгүүлээд ёстой л
нэг гал амсаж байгаа юм шиг халуун цайгаа амтархан оочиж суудаг билээ.

11. Алхам 1.
Эхийн төгсгөл хэсэг болох цай
хоолны таван махбодыг олоорой.
Чанасан тогоо нь төмөр
Идээшсэн цай нь мод
Ус
Амталсан хужир нь шороо
Гал нь цайны халуун
Хужир
Гашуундуу хурц
амттай, хоолонд
амт оруулдаг,
хээр газар
ургадаг цагаан
өнгө бүхий
шүлтэрхэг бодос.

12. Үйл явдлыг хэн сайн ярих вэ?

13. Алхам 2. Хүү аавтайгаа ярилцсанаар юуг мэдэж,
ухаарч авсан бэ?
Махбод – Аливаа
зүйлийн бүтсэн эд
эс, амьд зүйлийн
бие цогц (хүн,
амьтан, ургамлын
бие эрхтэн)
Аливаа зүйлийг гаднаас нь дүгнэх
биш дотоод мөн чанарыг таньж,
мэдэж, ухаарч ойлгох хэрэгтэй.

14. Алхам 3.
Эхийн гол санааг тодорхойлоорой.
Аливаа зүйлийг гаднаас нь
дүгнэх биш дотоод мөн чанарыг
таньж, мэдэж, ухаарч ойлгох
хэрэгтэй.
Хүн байгаль дэлхийтэйгээ
салшгүй харилцан холбоотой
юм.

15. Алхам 4.
Эхээс тулгуур үгийг олоорой.
Аав
Хүү
Гал
Мод
Төмөр
Ус

16. Алхам 5. Дараах үгсийг утгат
хэсгээр задлаарай.
1. Харагдах
2. Шимэгдэхэд
3. Идээшсэн
4. Амталсан
5. Санагдана
= хар + 0 + гд + х
= шим + 0 + гд + х + д
= ид + ш + 0 + 0 + сэн
= амт + л + 0 + 0 + сан
= сана + 0 + гд + 0+ на

17. Хичээлд идэвхтэй сайн оролцсонд
баярлалаа.