GIZAKIAREN GARAPENAREN BILAKAERA �

1. GIZAKIAREN
GARAPENAREN
BILAKAERA
2.
MODULUA
HAURTZAROA
Autores:
Fernández
del
Valle,
A.
e
Irazusta
Adarraga,
S.
(2012).
1

2. Dokumentuaren
jatorrizko
hizkuntzaOk
(gaztelera)
itzulia
(euskaratua)
Kolaboratzaileak:
Maitane
Toledo
Lardi (Itzulpenaren arduraduna)
Nahikari Aristegi Arratibel
Ainhoa Mugerza Salegi
Iñaki Etxeberria Garai
Autores:
Fernández
del
Valle,
A.
e
Irazusta
Adarraga,
S.
(2012).
2

3. AURKIBIDE
OROKORRA
…
…
…
…
GIZAKIAREN
GARAPENAREN
BILAKAERA
HAURTZARO
ALDIA:
BIZITZAKO
LEHENENGO
BI
URTEAK…………………2.1
HAURTZARO
ALDIA
:
BI
URTETATIK
ZAZPI
URTE
ARTE………….…..……2.2
HAURTZARO
ALDIA:
ZAZPI
URTETATIK
11
URTE
ARTE..………………….2.3
HAURTZAROA
Autores:
Fernández
del
Valle,
A.
e
Irazusta
Adarraga,
S.
(2012).
3

4. …
…
…
…
! Hautemate-­‐motor,
koordinazio….
ikaste
prozesuan
izan
!
daitezkeen
arazoak
sahiestu
edota
ekiditeko
aldi
egokia.
Ikastaro
honetako
hitzaurrera
zuzen
zaitez,
Ruiz
Pérez-­‐ek
konpetentzia
eta
trebetasun
motorren
panoramika
orokor
eta
funtsezko
bat
eskeitzen
dizkizu.
Eskaintzen ditugun ideiak itxiak ez direla egiaztatu itzazu, beti
testuinguru zehaztuan aztertu behar dira. Ume batentzat erraz
eta ulergarri izan daitekeena, beste batentzako guztiz kontrakoa.
Egileak
Modulu
honek
zer
lortu
nahi
du?
IRADOKIZUNAK
Gogoratu
ikastaro
honek
Mugimendu,
Jarduera
Fisiko
eta
Kirolaren
mundu
zirraragarrian
sartzeko
balio
duela.
(Gure
gogoOk
urrun
dago,
berez
isolatutako
liburu
desberdinak
izan
daitezkeen
edukiak
eskeini
nahi
izatea
).
Orain
onena!
Behatu,
Aztertu,
Hausnartu
eta
Prak1kara
eraman.
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
4

5. GIZAKIAREN
GARAPENAREN
BILAKAERA
2.1
BIZITZAKO
LEHENENGO
BI
URTEEN
ALDIA
HAURTZAROA
Autores:
Fernández
del
Valle,
A.
e
Irazusta
Adarraga,
S.
(2012).
5

6. AURKIBIDEA.
2.1
MODULUA
….
…
…
Sarrera…………………………...………………6.or
Hausnarketak…….….…………………39.or
Helburuak…….……….…………….………….7.or
Ondorioak…………………………..…..40.
or
Kontzeptuak-­‐Terminoak……..…………..8.or
Bibliografia…………………….41-­‐42.or.ak
Garapenaren
etapak........................9.
or
Hitos
o
barreras…………..........10-­‐12.or.ak
Testuinguru…………………………13-­‐22.or.ak
Oinarrizko
ezaugarri
fisikoak..23-­‐27.or.ak
Koordinazio
gaitasuna………….28-­‐35.or.ak
Beste
gaitasunak………………….……….36.
or
Plangintza-­‐Programak….........37-­‐38.or.ak
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
6

7. SARRERA
–
Periodo/Aldi
…
…
Jaioberria
ingurune
likido
bateOk
gaseoso
batera:
airea,
pasatzen
den
aldia.
Egitura neurologikoekin eta
Nerbio-Sistemaren
heltzearekin lotutako
Erreflexu1 mugimenduen
nagusitasuna, 70 baino
gehiagogokoa da.
1_Illingworth (1983)
en
Ruiz
Pérez,
1987,
p.
140).
Egokitzapen
etapa/aldia
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
7

8. HELBURUAK
…
…
…
Giza
bilakaeraren
garapen
ahalmenak
ak]batu
zein
es]mulatu.
!
Ikastaro
honetaOk
generazio
bateOk
beste
baterako
pausuak
testuinguruan
jartzeak
duen
garrantziak
ihes
egiten
digu,
ala
ere,
garapena
ikuspuntu
ontogeniko
eta
testuinguru
sozio-­‐kultural
zehatz
(homo
sapiens)
bateOk
jorratu
dezakegu.
Umea
inguratzen
duen
inguruneko
aukera
desberdinak
aprobetxatu
eta
herentzia,
ingurune,
organismo
forma,
testuinguru
aldaketa
eta
abar
elkar
eraginez.
Etorkizuneko
hezkuntza
eta
jarduera
fisiko
arloko
profesionalak
mo]batu.
!
Har
dezatela
kontzientzia,
adin
hauen
esku
hartze
posibleetan,
edukien
kontrol
eta
ondorengo
menperatzearen
garrantziaz.
Fase/Aldi
honetan
ariketak,
zereginak
eta
baliabideak
erabateko
lasaitasunean
eman
ahal
izaten
laguntzen
digu.
Haur
baten
kualitate/gaitasunak
hobetzeko
esOmulazioak
balio
duen
edo
ez
dauden
iritzi
desberdinen
jakitun
gara
(Emma
Pikler,
Gesell.;
eta
beste
batzuk).
Hala
ere,
gure
eskura
dauden
baliabideak
hobetu
eta
haurrei
eskeintzearen
aldekoak
gara.
Egileak.
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
8

9. (DRAE,
2012)
Neonatoa
1.
m.
y
f.
“Jaioberria”.
U.
t.
c.
adj.
Haurtxoa
(Del
fr.
bébé).
1.
m.
“Bularreko
umea”.
Erreflexu
7.
m.
Psicol.
“EsOmulo
bateOko
erreakzio
automaOko
eta
sinplea”.
Desberdindu
gabe
1.
adj.
“Bereizitako
izaerarik
ez
daukala”.
Automa]smoa
3.
m.
Psicol.
“Kontzientziaren
parte
hartzerik
gabeko
ekintzen
egite
mekanikoa”.
…
…
Neonatoa.
“Jaiotze1k
27
eguneko
edo
gutxiagoko
bizitza
dauka,
nahiz
zesareaz
edo
erditze
naturalean
jaio
“.
Terminoa
jaio
preterminora
adosten
da,
termino
edo
posterminora.
BULARREKO
HAURRA:
“28
eguneko
bizitza
duen
ume1k
hasita
bi
urterartekoak
”.
!
Bularreko
haur
gaztea:
“29
egun
dituene1k
12
hilabete
izan
arte”.
!
Bularreko
haur
heldua:
“12
hilabeteta1k
24
hilabete
izan
arte”.
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
Drae
(consultado
octubre,
2012).;
hep://es.wikipedia.org/wiki/Parto;
hcp://es.wikipedia.org/wiki/Neonato#cite_note-­‐mwn-­‐1
KONTZEPTUAK
-­‐
Terminoak
9

10. …
2
Haur
txikiaren
urtea
edo
lau
hankatan
ibili,
“Gateo”
(1-­‐3
urte
bitarte)
Urte
“InkorporaOboa”
Erikson,
Erik.
(1902-­‐1994).
Ahozko
Freud,
Sigmoun
(1856-­‐
1939).
Anala
(
3
urtetara
arte)
Haurtzaroa
Gessell,
Arnold.,
Ilg
F.L.,
Bates
Ames,
L.
(1985).
Bizitako
Gorputza
Le
Boulch,
J.
(1924-­‐2001).
Sensoriomotor
Oña
Sicilia,
A.
(1987).
Meinel,
Kurt
&
Schnabel,
Günter
(1987).
…
1
Egileak
Urteak
Coea,
H.,
Heipert,
W.,
Teirich-­‐Leube,
H.
(1975).
…
Infate
txiki
urtea(
3
urtetara
arte)
Piaget,
Jean
(1896-­‐1980).
“Sensomotorra”
Ruiz
Pérez,
L.M.
(1987).
“OrtoestaOsmo”-­‐a
Oldartsu
Wallon,
Henri
(1879-­‐1962).
Tonni
de,
G.
(1970).
SensorioMotor
(3
urtetara
arte)
Lehen
Haurtzaroa
Ikastaroko
egileek
moldaturiko
taula.
DiaposiOba
honetan
ezarritako
egileen
errebisioa.
HAURTZAROA
0-­‐2_
Etapak
! JaiotzeOk
bi
urte
izan
arte,
Errebisaturiko
autoreetaOk
!
Bestalde
Meinel
et
al;
Freud;
eta
Wallon-­‐ek
aldia/etapa
bi
azpi
10eOk
5ek
(Erikson;
Le
Boulch;
Oña;
Piaget;
y
R.Pérez)
bi
urteko
ebolizioa
etapa/aldi
bakarrean
aurkezten
dute.
ataletan
mantentzen
dute,
eta
gainera
azkenengo
bi
autoreek
periodoa
hiru
urterate
luzatuz.
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
10

11. MUGARRI/OZTOPO/BARRERA
…
…
…
Etapa
edo
aldi
honetan
arreta
Mugarri1
edota
oztopoak2
hurrengo
diaposi]ba
ikusi
gainditzean
ezarri
behar
ditugu.
Aldian
zehar
hasierako
borondate
gabeko
kontrolaren
garapene]k
bukaerako
borondatezko
gihar
kontrolera
igarotzen
da.
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
11

12. MUGARRI/OZTOPO/BARRERA
…
…
…
Mugarri
posi]boak2:
slaguntzarik
gabe
esertzea,
pintza
presioa(
hatz
lodi
eta
erakuslea),
lau
hanketan
ibiltzen
gainditzea,
martxa
gainditzea.
Mugarri
nega]boak2:
erreflexuen
desagertzea,
hauek
jarraitzen
badute
nerbio
sistemako
gaixotasuna
aurkez
dezake,
atzerapen,
heldugabetasun
eta
abar.
Hala
ere
garapenaren
beste
eremu
batzuk,
emozionala,
soziala,
motorra,
kogniOboa…
egiaztatu
beharko
genituzke
Hauen
gainditzea
1. Barrerak:
arnasketa,
diges]oa,
eta
abar
(Gesell,
1995,
p.
448).
2. Mugarri
posi]boak
(+)/Mugarri
nega]boak
(-­‐
)(Mitchell,
1975,
p.
17
).
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
12

13. ERREFLEXUAK_
ETAPA/ALDIA
…
…
…
Moro
(Dargassie)
Grasping
(Mc
Graw)
Babinski
(Propio
autor)
Natatorio
Succión
(Gesell)
Búsqueda
AnOBabinski
(???)
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
Illinwoth, . R. (1983)
en
Ruiz
Pérez,
1987,
p.
140)..
Gesell
et
al
.
(1995).;
Le
Boulch.
J.
(1995,
p.
37
y
121).;
Marcha
(Thomas)
Tónico
Cervical
(Gesell)
Dargassie,
S.A.
(1981)
en
en
Ruiz
Pérez,
1987,
p.
142).
ERREFLEXU
ETAPA.
Jaiotze]k
bi
urtetara
arte
! Aurreko
diaposiObetan
70ak
gainditzen
dituztela
aipatu
dugu.
Gure
helburua
ez
da
ez
haiek
xehetasunez
zerrendatzea
ezta
aztertzea.
Soilik
horietako
batzuk
aurkeztuko
ditugu.
Hainbat
autore
errebisatuak1
13

14. ….
…
…
GIZA
GARAPENAREN
FAKTOREAK
1
Biologikoa
Soziala
Emozionala/Psikologikoa
KogniOboa
Motorra
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
1_
Datuen
errebisioa
Le
Boulch.
J.
(1995).;
Oña
Sicilia,
A.
(1987).;
Gesell,
et
al.
(1995).
Garapenaren
Testuinguruan
14

15. …
…
! Jaiotzerakoan
giza
haurrak
ez
du
bere
mielinizazio
!
!
!
!
prozesua
(Nerbio
Sistema)
osatu.
Erabat
helduaren
medeko
izaki
babesgabea
da
(beste
animali
espeziekin
konparatuz).
Garapena
bi
norabideetan
gauzatzen
da:
“cefalo-­‐caudal”
eta
“próximo-­‐distal”.
Virginia
Apgar
testaren
(jaio
tea
minutu
batera
eta
bost
minututara)
eta
beste
tests
batzuen
bitartez
haurraren
egoera
diagnosOkatzea
da,
jaioberriaren
ongizate
eta
osasunaren
egoeraren
parametroak
neurtzen
dira.
Azterketa
medikoa
sakona
da,
jaioberriaren
etorkizuneko
garapenerako
bizi-­‐garrantziko
datuak
jasontzen
dira.
Jaioberriak
3
kg
pisatu
eta
50
zm
neurtzen
ditu,
(0
modulua
ikusi).
Gorputzaren
proportzioa
desorekatua
da,
enborrarekin
konparatuz
beso
motzak,
buru
oso
handia
eta
gorputza
flexionatua
aurkezten
du.
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
Le
Boulch.
J.
(1995,
p.
37).
…
Gesell
et
al
.
(1995).;
Fonseca
da,
V.
(1988).;
Oña
Sicilia,
A.
(1987).;
Jaioberri
baten
ezaugarri
fisiologikoak
GARAPEN
BIOLOGIKOA
15

16. …
…
Lehenengo
urtea
erabat
helduaren
menpe.
! Independienteagoa
espaziora
zabaltzerakoan
lau
hankatan,
martxan.
! Esfinterren
kontrol
irregularra.
2.
urte]k
aurrera
bere
burua
aitortzen
hasten
da.
! Ume
ezegonkorra,
zientzia
zehatza
ez
izaterakoan
!
!
!
ustekabekoak
daude
eta
gainera
ume
bakoitza
bakarra
eta
errepikaezina
da.
Jabetzaren
zentzu
indartsua, norberekoikeriarako
eta
indibidualismorako
joera
eta
egozentrismoa.
Lehenengo
urtea,
joko
funtzionalaren
nagusitasuna.
Jokaeraren
1.
errepikapen
errepikakorra.
Bigarren
urtea,
“beste
batzuekin
dago,
nahiz
eta
beste
batzuekin
jolastu”
“esta
con
otros,
más
que
juega
con
otros”
(bakarrizketa
kolek1boa)2.
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
Vayer,
P.
(1977).
.C
racy,
J.
(1982).;
Le
Boulch,
J.
(1995,
pp.
116-­‐18).
;
Palacios,
J.;
Marchesi,
A.
y
Carretero,
M.
(1985).
…
1_
Palacios,
J.;
Marchesi,
A.
y
Carretero,
M.
(1985).
2_
Mitchell,
R.G.
(1975,
p.285).
GARAPEN
SOZIALA
1
16

17. …
…
…
Bilakaera:
adostasunik
ez
dago
egileen
artean.
! Bizitzako
lehen
urtean
beste
ume
eta
ezezagun
!
!
batzuekiko
erlazioan
harmonia
falta
da.
Piaget1-­‐en
iritziz
umearen
lehen
erantzuna
irribarrea
da.
Heltze
prozesua
jarraitzeko
ingurunearekin
interakzioa
garrantzi
handikoa
da.
! Nahiz
eta
jokoa
testuinguru
motorrean
kokatua
izan,
arlo
sozialarekin
elkar
eragiten
diogu
honek
gainerakoekiko
interrelazioan
duen
ohiartzunagaOk.
! Lehen
urtean
joko
funtzionalak
nagusitzen
dira,
jokaeraren
errepikapen
errepikorra
medio
dela
eta.
Ajuriaguerrak
ariketa
jokoak
deitzen
die
(
hurrengo
etapako
D.
Motorra
diaposiOba
ikusi).
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
1_
Piaget,
J.
En
(
Mitchell,
R.
G.
1975,
p.285).
Lehen
manifestazioak/adierazpenak
GARAPEN
SOZIALA2
17

18. …
…
…
“Azpiazaleko
motrizitatea
jaiotza
osteko
bi
hilabete
arte1”
20/22 hilabete zirriborro zirkularrak eta lerro bertikalak egiten ditu
1_
24 hilabete lerro horizontalak egin eta torloju bat kiribiltzen ditu
Le
Boulch,
J.
(1995,
p.
54)
.;
Fonseca
da,
V.
(1982,
p.
175)
…
Hizkuntzaren
bilakaera:
atzerapen2
arinak
jasan
ditzake.
Bi
hitz
lotzen
ditu
“ez-­‐ume”
“no-­‐
nene”
12
hilabete
18
hilabete
Nº:
200
hitz
p.98)
Nº:
5
-­‐
10
hitz
2_
Ajuriaguerra,
J.,
Marcelli,
D.
(1982,
Hizkuntzak
atzerapenak
aurkez
ditzake:
dislexiak,
lateralitate
arazoak
,
disortograra,
eta
abar.
DESARROLLO
COGNITIVO
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
24
hilabete
18

19. …
EGONKORTASUN
ETA
DESOREKA
ALDIAK
OREKA
DESOREKA
2
Urte
21/2
Urte
1_
Gesell,
A.,
Ilg,
F.L.,
Bates
Ames,
L.
(1985,
p.
461).
…
Ezegonkortasuna.
Iden]tate
pertsonaleko
krisia
D.
EMOZIONALA
_PSICOLOGIKOA
Urteak
pasa
ala
oreka
eta
desorekaren
arteko
txandaketak
espiral
moduan
eta
ziklikoki
gauzatzen
dira
heldutasunera1
irtsi
arte.
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
19

20. …
…
! Narraste,
lauoin
posizioa,
lau
hankatan1.
! Laguntzarekin
posizio
tentea,
orekarik
gabe.
18
hilabetekin
!
!
!
!
!
orpo-­‐punta
gaineko
martxa.
ZerbaiO
helduz
alboko
desplazamendua.
18
hilabete
ingururekin
laguntzarik
gabe.
Honen
ostean
umeak
atzeraka
ibiltzea/martxa
lortzen
du.
Oreka
ezegonkorra.
2
urterekin
eskailerak
igo
eta
jaitsi,
koska
bakoitzeko
bi
oinak
ezarriz.
Oreka
unilaterala
(pilota
bat
kolpatzerakoan)2
Salto:
alturan
18
hilabeteren
inguruan
eta
horizontalean
3
urterekin
(garrantzitsua
aspektu
hau
ikasketa
prozesuan
kontuan
izatea).
2
eta
3
urte
bitartea
jaurOtze
eta
hartzea.
Mugimenduan
zurruntasuna
eta
enborraren
parte
hartze
eskasa
nagusitzen
dira.
JaiotzeOk
2
urterarte
joko
funtzionalak3.
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
1_
Gessel,
A.
(1985);
Bilakaera:
autorreen
artean
ahalmen,
ezaugarri
eta
adin
deskribatzeko
garaian
ez
dago
adostasunik.
2_
Ruiz
Perez,
L.M.
(1987).
…
(1982,
p.
169).,
Y
Piaget
…
3_
Ajuriaguerra
y
Marcelli,
Bilakaera
aldagarri
eta
denboran
gutxi
gora
behera
hurbila
da
D.
MOTORRA
_
Bilakaera1
20

21. D.
MOTORRA
_
Bilakaera2
…
…
…
…
Bilakaera : motrizitatearen bilakaerari
dagokionez autoreen artean adostasun bat
dago.
! NarrasteOk
lauoin
posiziorako
pausua
eta
! Posizio
tentea
horOk
lau
hankatan
ibiltzera1.
1_
Gessel,
A.
(1985).
!
laguntzarekin
egiteOk
laguntzarik
gabeko
posiziorako
pausua.
18
hilabeteren
inguruan
orpo-­‐punta
gainean
ilitzea/martxa.
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
21

22. …
…
…
…
! ZerbaiO
helduz
alboko
desplazamendua.
18
hilabete
ingururekin
laguntzarik
gabe.
Honen
ostean
umeak
atzeraka
ibiltzea/martxa
lortzen
du
! Oreka
ezegonkorra.
2
urterekin
eskailerak
igo
eta
jaitsi,
koska
bakoitzeko
bi
oinak
ezarriz.
Oreka
unilaterala
(pilota
bat
kolpatzerakoan)2
2_
Ruiz
Perez,
L.M.
(1987).
Bilakaera : Autoreen artean ez dago adostasunik
! Salto:
alturan
18
hilabeteren
inguruan
eta
horizontalean
kontuan izatea).
! 2
eta
3
urte
bitartea
jaurOtze
eta
hartzea.
Mugimenduan
zurruntasuna
eta
enborraren
parte
hartze
eskasa
nagusitzen
dira.
! JaiotzeOk
2
urterarte
joko
funtzionalak3
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
(1982,
p.
169).,
Y
Piaget
3
urterekin
(garrantzitsua aspektu hau ikasketa prozesuan
3
).;
Ajuriagerra
y
Marcelli
Bilakaera
aldagarri
eta
denboran
gutxi
gora
behera
hurbila
da
D.
MOTORRA_
Bilakaera3
22

23. GARAPEN
MOTORRA
_
Analisia
…
…
Nola
eboluzionatzen
du?
Etapa/Aldi
hasiera
Etapa/Aldi
bukaera
!
Tonuak
nagusitasun
oldartsua.
!
Kanpoko
zentzumen-­‐bizigarriek
eraginda.
!
Lehen
automaOsmoak.
Martxa
automaOkoa,
Grasping-­‐en
erreflexua,
(Mc
Graw),
Mororena,
“Succión”.
!
Motrizitate
anarkiko
eta
moldatu
gabea.
!
Tonuaren
jeistea,
gelditasunaren
bila.
!
Asetzearen
eta
atsekabetasunaren
haurra
(elikagaiak,
lo-­‐esna,
eta
abar.)
!
Lehen
praxien
jatorria.
Simbiosia
ama–
filial
(maitasunaren
beharra).
!
Erreflexuen
desinhibizioa.
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
Le
Boulch,
J.
(1995,
pp.
56).;
Gesell,
A.
et
al.
1995.;
Oña
Sicilia,
A.
(1987).
;
Mitchell,
R.G.
(1975).
Aldiaren
berezko
jarreren
mendean
baitago
garapen
motorraren
bilakaeran
eragin
argia
daukate
beste
faktore
eta
testuinguruek: erreflexu arkaikoak,
estereoOpiak,
automaOsmoak,
hasierako
mugimenduak,
inguruneari
egokitzapena .
23

24. …
…
EZAUGARRI
FISIKOAK
IndarraHanditzen
da
ErresistentziaHanditzen
da
AbiaduraHanditzen
da
Malgutasuna
Handitzen
da
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
Fernández
del
Valle,
A.
,
e
Irazusta
Adarraga,
S.
(2012).
OINARRIZKO
EZAUGARRI
FISIKOAK
24

25. …
…
Bizitzako
lehen
hilabeteak
!
Umeak
erreflexu
sinpleetaOk
ohitura
sinpleetara
eboluzionatzen
dute.
Gero
jokaera
konplexuagoetara,
zeintzuek
barnean
mugimendua
eta
hautemateak
dituzten.
!
Oraindik
hanka,
beso
eta
eskuen
mugimenduak
erreflexuak
dira.
!
Beso
eta
hankak
kanporuntz
bultzatzen
dituzte.
!
Burua
laburki
altxatzen
du.
!
Burua
bizkarrarekin
bat
(linean)
manten
dezake.
Laugarren
hilabete]k
aurrera
Indarra
du
burua
biratzeko
Bost
hilabeterekin
goiko
gorputz
adarretan
nahikoa
indar
dauka
biberoia
finkatzeko
Sei
hilabeterekin
eserita
posizio
tente
batean
egoteko
gaitasuna
dauka
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
Gessel,
A.
(1985);
Ruiz
Perez,
L.M.
(1987).
Lehenengo
lau
hilabeteak
INDARRA
_
Bilakaera
25

26. …
!
Zazpi
hilabeteOk
aurrera
narrastean
eta
lauoinetan
ibiltzeko
nahikoa
indar
dauka.
!
Zortzi
hilabeterekin
bere
beheko
enborrak
nahikoa
gaitasun
dauka
edozein
altzariri
helduta
zuOk
mantentzeko.
!
Bederatzi
eta
hamaika
hilabeteen
bitartean
aparatu
lokomotorrak
indarra
irabazten
du,
zuOk
geldi
egoteOk
ibiltzera
pasatuz.
!
Hamaikagarren
hilabetearen
ostean
eskailerak
igotzen
hasten
da.
!
Urte
bat
eta
bi
bitarte,
indarra
irabazteak
autonomia
eskeintzen
die
desplazamenduak
gauzatzeko
gaitasuna
hobetuz.
!
Bi
urtetaOk
aurrera:
!
Euste-­‐oinarria
hobetzen
dute,
hanka
baten
gainean
mantendu
ahal
izanez.
!
Goiko
enborrean
indarra
irabazten
dute
jaurOketak
eta
hartzeak
gauzatzeko.
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
(2013).
Fernández
del
Valle,
A
(1988,
p.
169).
…
Gessel,
A.
(1985);
Ruiz
Pérez,
L.M.
(1987).;
Fonseca
da,
V.
Zazpi
hilabete]k
24ra
INDARRA
_
Bilakaera
4hilabete-­‐2
urte
26

27. …
…
!
Bizitzako
lehen
hilabeteetan,
erreflexu
mugimenduek
beso
eta
hanken
mugimenduak
abiadura
handian
egitea
ahalbidetzen
dute,
baina
hauek
borondate
gabekoak
eta
desberdindugabeak
dira.
!
Zortzi/bederatzi
hilabete
bitarte,
NS-­‐ren
heldutzea
eta
koordinazioa
irabazten
duen
heinean
lau
hankatan
(gateao)
azkarrago
dabil.
!
Bi
urte
izan
arte
ez
dira
gorputz
kontrol
hobe
batekin
desplazatuko
eta
beraz
desplazamendu
abiadura
gehiagorekin.
Gessel,
A.
et
al.
(1985);
Ruiz
Pérez,
L.M.
(1987).
Nola
eboluzionatzen
duen
ABIADURA
_
Bilakaera
Ziurtzat
ematen
dugu
adin
hauetan
ez
direla
ezaugarri
fisiko
eta
koordinaOborik
era
espezifiko
batean
lantzen.
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
27

28. MALGUTASUNA
_
Bilakaera
…
…
Arreta
berezia
ehunen
hauskortasun
handiari,
nahiz
eta
hauek
oso
laxoak
izan.
(Meinel,
1978)1
arabera
haur
hain
txikien
egoera
eta
malgutasunaren
garapenak
oso
kontraesanezko
ezaugarriak
aurkezten
ditu.
!
Gorputzeko
arOkulazio
handien
flexiorako
ahalmen
handia
izan
a r r e n ,
m u g i m e n d u
n u k l e o
gehiengoen
luzapen-­‐zabaltasun
oso
txikiaren
kontra
dago.
1_
Meinel,
en
Di
Santo,
M.
(2002).
Malgutasuna
haurrekin
lantzerako
orduan
arreta
jarri
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
28

29. GAITASUN
KOORDINATIBOAK
…
…
Oreka
Erritmoa
Lateralitatea
Koordinazioa
Tonua
eta
Lasaitzea
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
Fernández
del
Valle,A.
,
e
Irazusta
Adarraga,
S.
(2012).
Trebetasun
eta
gaitasunak
29

30. …
…
…
…
!
NSZ-­‐ren
heldutzearen
arabera.
Sei
hilabetetaOk
oreka
lantzeko
jokoak
gauzatu
ditzazkegu.
!
Nahiz
eta
ume
bakoitzak
bere
hazkuntza
eta
oreka
finkatze
erritmoa
izan,
bederatzi
hilabeteOk
aurrena
martxaren
hobekuntza
esOmula
dezakegu
altzarietan
helduz…
!
Haurrek
12.
hilabetearen
inguruan
oinen
gaineko
bermatzea
eta
postura
tentea
eskuratzen
dute.
!
Orduan
da
oreka
eta
euste-­‐oinarri
hobeaz
desplazatzen
denean.
Hala
ere,
honek
ez
du
esan
nahi
hemen
azalduriko
datuekiko
ez
daudenik
umerik
aurreratu
edo
atzeratzen
direnak.
Ez
dugu
errezeta
koaderno
bat
aurkezten,
baizik
eta
azalduriko
pausuak
gertatzeko
denboran
joera
handiagoa
duen
esOmazio
bat.
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
Revisión
de
autores
:
Gesell,
et
al,
opus
cit,;
Le
Boulch,
opus
cit.;
y
otros
mencionados
en
diaposiOvas
anteriores
y
posteriores.
Posizio bipedoaren eskuratzerantz
OREKA
30

31. ERRITMOA
…
…
…
Amaren
eta
umearen
bizi-­‐erritmoen
arteko
sinkronismoa
bien
arteko
erlazio
afekObo
egoki
baten
oinarria
da.
Hauek
desorekatzen
badira
azaleko
eta
azpiazaleko1
egituren
artean
jarduera
desegokia
eta
oreka
falta
sortu
dezakete.
Balantza
Azaleko/Kor]kal
Egitura
Errimo
bilakaera
Azpiazal
Egitura
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
1_
Le
Boulch.
J.
(1995,
pp.144-­‐145).
Lehen
portaera
erritmikoak
jaioberriaren
behar
fisiologikoetan
oinarrituta
daude: elikagaien
hartzea,
loaren
bijilia,
egarria,
deserosotasuna
eta
abar.
31

32. ERRITMOA
_
Intervención
…
…
…
Helduaren
esku-­‐hartzeak
jaoinerriaren
erritmoari
eragiten
dio?
bilogikoak
kontuan
hartzen.
Honek
umearen
oreka
toniko
emozionala
alda
dezake
(larritasun).
! Arreta
gabeziaga]k:
amak
umearen
oinarrizko
beharretaz
ez
da
arduratzen,
gorputzaren
armonia
eta
atal
kogniOboaren
arteko
desegokitzapen
sail
bat.
(mugimendu
zurrun
eta
ez
naturalak).
Amaren
eta
semearen
erritmoaren
artean
armonia
eta
sinkronismorik
ez
balego,
bi
esku-­‐hartzeek
umearen
oreka
toniko
emozionala
alda
dezakete.
Le
Boulch.
J.
(1995,
pp.144-­‐145).
! Gehiehizko
arretaga]k:
amak
ez
ditu
jaioberriaren
erritmo
Ze
iritzi
duzu
honen
inguruan?
Iker
ezazu
eta
beste
egile
batzuengan
oinarri
zaitez.
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
32

33. …
…
…
Lehen
bi
urteak
JaiotzaOk
bi
urte
arte
!
Erreflexu
toniko
zerbikalaren
bidez,
etorkizuneko
alde
nagusitzailea
behatu
daiteke.
!
Urtebeteko
adinarte
mugimendu
eta
aldebakarreko
eta
bi
aldeko
erabilerarekin
jarraitzen
du,
hala
lehen
urtean
nagusitasun
garbirik
ez
dagoela
kontuan
hartuz.
clara.
!
Lehentasun
laterala
urte
bat
eta
erdira
agertzen
da,
haurra
objektuak
hartu
eta
erabiltzen
hasten
denean.
Berrikusitako
autoreen
gehiengoarentzat
aldi
honen
joera
kontzientea
da,
haurrak
ez
dituelarik
bere
gorputzeko
bi
aldeak
bereizten.
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
Gesell,
et
al,
opus
cit,;
Le
Boulch,
opus
cit.;
eta
aurreOk
eta
ondoren
aipaturiko
autoreen
berrikuspena.
LATERALITATEA
_
Esku
hartzea
33

34. GIHAR
TONUA
…
…
…
Haurraren
heltze
prozesuetara
aurreratzea
kontuan
ez
hartzea
bezain
kaltegarria
izan
daiteke.
Heltze
prozesuak
kitzikapenekin
alda
daitekeen
edo
ez.
Ez
da
kurtso
honen
aztergaiaren
arrazoia,
hala
ere,
aldeko,
kontrako
eta
jarrera
eklekOkoa
duten
autoreak
aurki
ditzakegu.
Rnak
hiperlaxitatea,
giltzaduren
flexioa,
jarreraren
kontrol
eskasia
edo
eza,
buruaren
kontrol
falta,
esku
itxiak
eta
gehiegizko
gihar
tentsioak
homo
sapiensaren
belaunaldietako
prozesu
filogeniko
eta
ontogeniko
normala
aurkezten
digu.
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
Da
Fonseca,
V.
(1988,
p.
123).
Lehenengo
erreflexuei
eta
pixkanakako
desinhibitzeari
esker,
jaio
berriak
denbora
du
nerbio
sistema
zentralaren
heltze
bilakaera
egokia
jarraitzeko.
Horrela,
zuOtzearen
erreflexuak,
ibiltzearenak,
heltzearenak,
igerikakoak,
xurgatzearenak,
eskrima
mailarenak
besteak
beste
nabariak
dira.
34

35. …
…
…
GORPUTZ-­‐ADARREN
NAGUSITZEA
FLEXIO
EGOERAN
!
Goi
eta
behe
ataleko
gorputz
adarrak
erabateko
flexioan.
!
Baita,
eskuak
itxita
eta
hatz
lodia
barruan
izatearen
jarreraren
nagusitzea
ere.
!
Jarrera
zerebeloaren
bidez
erregulatua
dago.
!
Lepoaren
erreflexu
tonikoa
agertzen
du.
!
Jarrera
masibo,
anarkiko,
esplosibo
eta
egokitugabeak.
(Irwin,
1930)1.
!
Bi
aldeko
jarduera
segmentario
asimetrikoa
(de
Bergenson,
1947)
2
!
Erlazio
tonikoa-­‐
beharren
eta
gabezien
arabera:
elikagaiak,
garbitasuna,
afekObitatea,
etab.
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
1
y
2_
en
Le
Boulch,
J.
(1995,
p.
56).
GIHAR
TONUA
35

36. KOORDINAZIOA
…
…
…
…
Nola
bilakatzen
da?
Lokomozioaren
ildoa,
koordinazio
dinamiko
orokorra.
8/9
bizi
hilabeteOk
aurrera,
haurra
ibiltzen
hasten
da,
bere
koordinazioa
hobetzen
duen
heinean,
jarreraren
eta
lokomozio
ildoaren
kontrol
handiagoa
lortzen
du.
Heltze
idldoa:
motrizitate
mardula/
motrizitate
fina
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Grasping-­‐en
erreflexua.
Eskuen
mugimendua:
irekitzen
ditu.
Esku
eta
hatzak
ikusten
ditu:
begiak-­‐eskuak
koordinatzen
ditu.
Nahitazko
mugimenduak
egiten
hasten
da
(4/6
bizi
hilabete).
Sorbaldak
parte
hartzen
du
mugimenduetan:
oratze
ahurra
(7/8
hilabeteak).
Eguneroko
erabilerako
objektuak
hartzen
ditu:
edalontziak,
goilarak,
etab.
Mugimendu
orokorren
koordinazioa:
sorbalda,
ukondoa,
eskua,
pintza.
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
36

37. G.
Pertzep]bo
Motorrak
BESTE
GAITASUNAK
…
…
Gorputz
Eskema
JaiotzeOk
bi
urte
arte,
baita
urtebete
berandugo
arte
ere,
norbere
gorputzaren
ezagutzak
goreneko
momentua
eta
garrantzitsua
da
haurraren
bizitzan.
Harreman
estua
dago
ikusmen
sentsazio
eta
propiozepOboen
artean
12.
hilabeteOk
aurrera.
!
Norbere
gorputzaren
ezagutzaren
eta
kontzientziaren
aldia.
24
Hilabete
hauetan
haurrak
inguruan
duena
hautematen
du,
baina
ez
da
gai
kodetzeko.
!
Eskema
ezagutu,
honen
kontzientzia
hartu
eta
irudi
argia
eduki
(Williams,
1983).
Zentzumenen
eta
aparatu
bes]bularraren
garapena
sustatzen
dugu
mugimendu
sinple
eta
funtzionalen
bidez,
aldiaren
ezaugarriak
aprobetxatuz.
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
37

38. PLANGINTZA
…
…
…
…
ZERGATIK?
Aldaketa
eta
egokitze
handien
aldia
delako.
ZER
HOBETU
DEZAKEGU?
Oinarrizko
abileziak
eta
gaitasun
koordina]bo
guz]ak.
NOIZ?
Jaiotze]k.
Autoreak
Lau
Galderak
NOLA?
Es]muluen
bitartez.
Laguntzen
digu:
Lortzen
dituen
gaitasun
koordina]boen
eta
oragnismoaren
gaitasun
fisikoen
hobekuntzen
arabera
es]mulatu
haurra.
Be]
ere
bariabilitatearen
printzipioa
eta
norbanakoaren
indibidualizazioa
errespetatuz.
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
38

39. PROGRAMAK_
Gomendioak
…
…
…
Orekaren
garapena
era
egokian
es]mulatzeko
egin
beharrekoa
!
Antsietatea
eta
haurrari
segurtasun
!
Progresio
motelen
bidez
hezi.
!
Altuera
eta
erorketen
ohitura
landu.
!
Laguntza
edo
euskarriak
gutxitu
gutxinaka.
!
Introducir
juegos
y
movimientos
rítmicos
que
favorezcan
el
balanceo.
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
Sánchez,
M.
(2012).
eza
sorrarazi
diezaioketen
egoerak
ekidin.
39

40. …
…
!
Aldi
aproposa
haurraren
egokitze
prozesuan
lagundu
eta
esOmulatzeko.
!
Segurtasuna
eman
gaitasun
eta
trebezien
lorpenean.
!
Mugimenduaren
autonomia
handiagoa
lortzen
lagundu.
!
Orekaren
esOmulazio
programek,
konfiantza
eta
segurtasuna
handitzen
laguntzen
diete.
Hala
ere,
garrantzitsua
da
beraien
heltze
prozesua
errespetatzea.
Ruiz
Perez,
L.M.
(1987).
Ez
da
gomendagarria
esOmulazioa
ahalbidetzea?
HAUSNARKETAK
_
Kezkak
Haurrak
jaiotzeOk
helduarekiko
menpekotasun
handia
du,
hala
heldua
haurraren
garapeneko
euskarri
garrantzitsu
bihurtzen
delarik.
Haurren
esOmuluari
eskainitako
denborak,
oinarrizko
gaitasunen
lorpenerako,
desberdinantasunak
sorrarazi
ditzakete
laguntza
hauek
jaso
ez
dituzten
haurrekiko.
(ver
vídeo
de
Oxana
Malaya).
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
40

41. Aldiaren
amaiera
Aldiaren
hasiera
! Sinplea.
! Ezegonkorra
eta
kontrolik
gabea.
!
! Konplexua.
! Egonkorra
eta
kontrolatua.
!
Erreflexua/AutomaOkoa/Ez
islatzailea.
! Eskasa
eta
ez-­‐egokitua.
! Orokor/masiboa/bereizi
gabea
…
Borondatezkoa/Kontzientea/Islatzailea
! Aberatsa
eta
Doitua.
! Bereizitako
erantzunak.
Ilingworth
(1983).
Gesell,
et
al.
(1995).;
eta
berrikusitako
gainontzeko
autoreak.
Nola
hasi
eta
bukatzen
da
garapena?
ONDORIOAK_ANALISIA
Kontrako
jarrerak
(Meinel,
1984)
mugimenduen
esOmulazioaren
beharra
nabarmentzen
du.
(Pikler,
1984)
haurraren
motrizitateak
helduaren
beharrik
gabe
aurrera
egiten
duela
baieztatzen
du.
Honen
inguruan
iker
ezazu!
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
41

42. BIBLIOGRAFIA
…
…
…
Ajuriaguerra,
J.,
y
Marcelli,
D.
(1982).
Manual
de
psicopatología
del
niño.
Barcelona:
Toray-­‐Masson,
S.A.
Cobos,
P.
(1995,
reimp.
1998).
El
desarrollo
psicomotor
y
sus
alteraciones.
Manual
prác1co
para
evaluarlo
y
favorecerlo.
Madrid:
Pirámide.
Cracy,
B.
(1982).
Desarrollo
perceptual
y
motor
en
los
niños.
Barcelona:
Paidós.
Di
Santo,
M.
(2002).
La
flexibilidad
en
las
dis1ntas
edades
de
la
vida.
G-­‐SE
Standard.
05/04/2000.
g-­‐
se.com/a/37/REFERENCIASCITA.
Recuperado
27
de
Octubre
de
2012.
hcp://www.g-­‐se.com/a/37/la-­‐flexibilidad-­‐en-­‐las-­‐disOntas-­‐edades-­‐de-­‐la-­‐vida/
Fernández
del
Valle,
A.,
Irazusta
Adarraga,
S.
(2008-­‐2010).
Material
Asignatura
Destrezas,
habilidades,
cualidades
Vsicas
y
desarrollo
Motor”,
3º
curso.
MOODLE,
Vitoria:
FCCAFD,
UPV/EHU.
Fonseca,
V.
da
(1988).
Ontogénesis
de
la
Motricidad.
Madrid:
G.
Núñez
Editor.
Fonseca,
V.
da
(1998).
Manual
de
observación
psicomotriz.
Barcelona:
Inde.
García
Núñez,
J.
A.
y
Marznez
López,
P.
(1984).
Psicomotricidad
y
educación
preescolar.
Madrid:
Proyecto
CITAD.
Gessell,
A.,
y
Ames,
L.B.
(1981).
El
niño
de
1
a
5
años.
Buenos
Aires:
Paidós.
Guilmain,
E.
y
G.
(1981).
Evolución
psicomotriz
desde
el
nacimiento
hasta
los
12
años.
Barcelona:
Editorial
Médica
y
Técnica.
Irazusta
Adarraga,
S.
,
Fernández
del
Valle,
A.
(2010-­‐2012).
Material
Asignatura
Destrezas,
habilidades,
cualidades
Vsicas
y
desarrollo
Motor”,
3º
curso.
MOODLE,
Vitoria:
FCCAFD,
UPV/EHU
Illingworth,
R.
(1989).
El
niño
normal:
los
problemas
de
los
primeros
años
de
vida
y
su
tratamiento.
México:
Editorial
Manual
Modernos.
Illingworth
R.
(1983).
El
desarrollo
infan1l
en
sus
primeras
etapas
normal
y
patológico.
Barcelona,
España:
Médica
y
Técnica.
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
42

43. BIBLIOGRAFIA
…
…
…
Jiménez,
F.
(1985).
Talleres
de
ac1vidades
para
el
desarrollo
del
esquema
corporal.
Barcelona:
CEAC.
Le
Boulch,
J.
(1997).
La
Educación
Psicomotriz
en
la
Escuela
Primaria.
Barcelona:
Paidós.
Le
Boulch
J.
(1995).
El
desarrollo
psocomotor
desde
el
nacimiento
hasta
los
seis
años.
Barcelona:
Paidós.
Leboulch,
J.
(1983).
El
desarrollo
motor
desde
el
nacimiento
a
los
6
años.
Madrid:
Editorial
Doñate.
Mitchell,
R.G.
(1975).
Crecimiento
y
desarrollo
del
niño.
Barcelona:
Editorial
Pediátrica.
Oña
Sicilia,
A.
(1987).
Desarrollo
y
motricidad:
fundamentos
evoluOvos
de
la
educación
{sica.
Granada:
INEF
de
Granada.
Palacios,
J.;
Marchesi,
A.;
Carretero,
M.
(1985).
Psicología
evolu1va.
Desarrollo
cogni1vo
y
social
del
niño.
Madrid:
Alianza
Psicología.
Pikler,
E.
(1984).
Moverse
en
libertad..
Madrid:
Narcea,
S.A.
Ediciones.
Ruiz
Pérez,
L.M.
(1987).
Desarrollo
motor
y
ac1vidades
Vsicas.
Madrid:
Gymnos
Editorial.
Sanz
Rodríguez,
L.
J
.
(2010).
Psicología
evolu1va
y
de
la
Educación.
Editorial
Cede
hcp://www.pir.es/temasmuestraweb/10.PSEVOLUTIVAYEDUCACION.pdf
Vayer,
P.
(1977).
El
niño
frente
al
mundo.
Barcelona.
Cienzfico-­‐Médica
Velasco
Herrero,
M.,
y
Burgos
Velasco,
R.
(1982).
Maduración
afec1va,
motórica
e
intelectual
a
través
del
movimiento.
Método
global.
Zaragoza:
InsOtuto
de
Ciencias
de
la
Educación.
Universidad
de
Zaragoza.
Wikipedia
(Consultado,
noviembre
2012).
hcp://es.wikipedia.org/wiki/Parto.
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
43

44. JOLASAREN
BIDEZ
IKASTEN
2.2
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
44

45. GIZAKIAREN
BILAKAERAREN
GARAPENA
2.2
BI/ZAZPI
URTE
BITARTEKO
ALDIA
“Gure
xedea
ez
da
automa1smoak
erakustea,
ikasketa
motorra
ahalbidetzeko
jarrerak
lortzea
baizik”
(Le
Boulch,
1995,
p.
184).
HAURTZAROA
Autores:
Fernández
del
Valle,
A.
e
Irazusta
Adarraga,
S.
(2012).
45

46. AURKIBIDEA
2.2
MODULUA
Sarrera
………………………...………46.
or.
Helburuak….……….………...........47.or.
Kontzeptuak-­‐Terminoak….......48.
or.
Aldiak……................................49.
or.
Testuinguruak………………50-­‐58.
or.
ak
Gaitasun
Fisikoak…….….59-­‐63.
or.
ak
….
…
…
Gaitasun
koordina]boak.64-­‐73.Or.ak
Plangintza…………………
…74-­‐76.Or.ak
Iradokizunak…………………………77.
Or.
Gogoetak………………………………78.
Or.
Laburpena…………………79-­‐81.
Or.
ak
Bibliografia…………………82-­‐83.
Or.
ak
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
46

47. SARRERA
….
…
Ikasketako
Faseak
Aurre-­‐diseinatutako
argazkia
Microsof
Oficce.
Oinarrizko
gaitasun
motorrak
lortu
eta
sendotzen
diren
aldia,
etorkizuneko
mugimendu
konplexuagoen
oinarria
eraikiz.
…
Ikasketarako
aldi
senOkorrean
aurkitzen
garela
esan
dezakegu.
Gesell
et
al.,ek
5
urteak
“Urrezko
adin
tartea”
bezala
kontsideratzen
dute
(1995,
465.
or).
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
47

48. HELBURUAK
…
…
…
Haurrek
eredu
motorren
oinarri
zabal
bat
eskuratzeko
gai
izatea.
!
Gozamena
!
Esperimentatzea
! Ekintza
aldakorrak
!
Gauzatze
naturalaren
zuzenketa
! Mugimenduen
aberastasuna
! Aldakortasuna
! Gorputzaren
garapeneko
armonian
kalterik
eragin
gabe
etab.
Bitartez
Laguntzen
digu:
Mugimenduen
ikasketa
ikuspuntu
mulO-­‐dimentsionaleOk,
lesioen
babesa
eta
beste
aldaketa
posibleak
kontrolatzea.
Horrela,
koordinazio
konplexuko
ikasketa
espezifikoak
ahalbidetuz.
Autoreak.
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
48

49. DRAE
(2012ko
URRIAN
KONTSULTATUA)
Haurtzaroa1.
f.
“Jaiotze1k
pubertaroraino
hedatzen
den
bizitzako
aldia.”
Haurtzaroa:
1.
f.
“Jaiotze1k
pubertarorainoko
bizi
aldia.”
Haur:
1.
m.
y
f.
“Oraindik
7
urtera
iritsi
ez
den
haurra.”
Eskolaurrea.
M.2.”Lehen
hezkuntza
aurre1k
dagoen
hezkuntza
fasea.”
…
…
…
Arreta
berezia
eskaini
behar
diogu
!
Aldiaren
hedapenari.
!
Ikusten
da
haurtzaroko
bi
hitzak
!
!
sinonimoak
direla
(jaiotzeOk
pubertarora).
Bestalde,
haurra
7
urte
arte
mugatzen
da.
2-­‐
6/7
urte
bitarteko
aldian
HAURTZAOROAREN
aldia
litzateke.
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
Drae
(kotsulta
urria,
2012).
hcp://lema.rae.es/drae/
KONTZEPTUAK-­‐
Terminoak
49

50. ALDIAK
…
…
…
AUTOREAK
3
Coea,
H.,
Heipert,
W.,
Teirich-­‐Leube,
H.
(1975).
Haur
txikiaren
katukako
aldia
(1
-­‐3)
Gorputz
zolia
(1-­‐3)
Egituratze
eta
bereizketa
pertzepOboa
(3
-­‐
6)
Adin
txikia
haurra
(1
-­‐
3)
Eskolaurreko
adina
(3
-­‐
7...
años)
Piaget,
Jean
(1896-­‐1980).
P.Operatorio
zehatza
(2
-­‐
6)
Ruiz
Pérez,
L.M.
(1987).
AmaOar
edo
Eskolaurrekoa
(2
-­‐
6)
Wallon,
Henri
(1879-­‐1962).
Eskolaurrea
edo
Simbolismoa
(2
-­‐7...)
Oña
Sicilia,
A.
(1987).
Meinel,
Kurt
&
Schnabel,
Günter
(1987).
Falikoa
Eskolaurrea
(2
-­‐
5)
Gessell,
Arnold.,
Ilg
F.L.,
Bates
Ames,
L.
(1985).
6
Sexu-­‐organoen
lokomozioa
Anala
(1
-­‐3)
Freud,
Sigmoun
(1856-­‐
1939).
5
Haurtzaindegiaren
adina
Haurtzaro
goizOarra
(1
-­‐3)
Erikson,
Erik.
(1902-­‐1994).
Le
Boulch,
J.
(1924-­‐2001).
4
Sentsorio-­‐motorra
(1
-­‐
3)
Tonni
de,
G.
(1970).
P.
Pertsonalista
(3
-­‐
6)
Bigarren
haurtzaroa
Kurtsoko
autoreen
egokitzapena.
DiaposiOba
honetan
helarazitako
autoreen
berrikuspena.
URTEAK
! Aztertutako
10
autoreetaOk
6k
(Coca,
et
al.
Erikson,
Freud,
Le
! Soliki
(Antonio
Oña.,
y
Meinel
et
al.),
7
urte
arteko
aldia
Boulch,
Meinel
et
al.,
y
Wallon),
aldi
hau
azpimultzokatzen
dute,
3
urte
arteko
aldia
luzatuz.
mantentzen
dute.
Berrikusitako
gainontzeko
autoreak
eskolaurreko
zikloa
6
urtetan
isten
dute.
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
50

51. ….
…
…
GIZA
GARAPENAREN
FAKTOREAK
1
Biologikoa
Soziala
Emozionala/Psikologikoa
KogniOboa
Motorra
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
1_
Datuen
berrikuspena
Oña
Sicilia,
A.
(1987).;
Gesell,
A.
,
Ilg,
F.L.,
Bates
Ames,
L.
(1985).
,
Le
Boulch.
J.
(1995).
GARAPENAREN
TESTUINGURUA
51

52. …
…
…
!
Hezurdura
eta
giharduraren
luzatze
aldia.
AurreOko
aldiko
berezko
gantz-­‐kuxinen
galera.
!
Sabeleko
tamaina
txikitzen
eta
lautzen
da.
!
Gorputz
adarrak
luzatzen
dira.
!
Gorputzaren
garapena
oztopatu
eta
kaltetu
dezaketen
jarreren
zuzenketan
eragiten
dugu.
!
Hezurraren
heltzaroa
jakin
dezakegu,
aldez
aurreOk
hazkundearen
atalean
aipaturiko
metodoen
bitartez
(marko
teorikoa),
Greulich-­‐Pyle
eta
Tanner-­‐Whitehous
erabilienak
izanik.
!
Haurraren
jarrera
zaindu
eta
prebenitzeko
beharrezkoa
da
hezitzailearen
arreta
,
izan
ere
eserikako
posizioan
denbora
luzean
egoten
baiOra
zereginetan.
(eskolako
zereginak,
Tb,
etab.)
Egileak.
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
Ibáñez
e
Izquierdo,(
2003).;
Oña
Sicilia,
A.
(1987).;
Le
Boulch.
J.
(1995).
Zein
ezaugarri
fisiologiko
dituzte
adin
honetako
haurrek?
GARAPEN
BIOLOGIKOA
52

53. NOLA
BILAKATZEN
DA?
!
!
!
!
…
…
…
Hiru
urteren
inguruan
izaki
asoziala
da
jolas
nahiz
beste
ariketekin
kooperazio
eskasa
duena.
! Ulermen
falta
eta
arauekiko
errespetu
eza.
! Bera
helburua
irabaztea
“ez
du
garrantzirik
NOLA”
Lau
urteren
inguruan
jolasen
araudiaren
onarpenarekin
hasten
da,
harremantze-­‐sozialeko
taldea
ere
handitzen
du.
! Familia,
irakasle
eta
inguruko
helduen
etengabeko
errefortzu
eta
onarpena
behar
du.
Azkenena
jokoaren
araudiak
onartzen
ditu,
sozializatzen
da
eta
elkarlanean
hasten
da.
Inguratzen
duenarekiko
interesak
darrai,
kanpoko
munduak
orokorrean.
Inguru
familiarrean
jarduera
sozialak
nagusitzen
dira.
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
Cracy,
J.
(1982).;
Le
Boulch,
J.
(1995,
p.
).
GARAPEN
SOZIALA
53

54. G.EMOZIONAL_PSIKOLOGIKOA
!
!
!
…
…
Hirugarren
urteOk
aurrera
haurrak
Ni
aren
,
Zu
eta
Beraren
kontzientzia
du,
eta
bere
izaera
egituratzen
hasten
da,
según
Pierre
Vayer1
en
arabera.
Egiten
duenaren
onarpena
behar
du.
Zenbait
autorek
diote,
haurrek
krisi
emozionaleko
momentuak
izaten
dituztela,
egonkortasun
eta
lasaitasuneko
beste
momentuekin
orekatzen
dituztelarik.2
eta
3.
!
Oreka
emozionala
berrikuskatzen
dugun
aldiaren
denboraren
(unea)
araberakoa
da.
Gesell.,
Ilg.,
eta
Bates.
(1985,
p.
461)
ek
“Garapenaren
kiribila”
izendatzen
dute
hemen
formakuntza
ezegonkortasunak
ematen
dira,
joera
egonkortasun
jarraiaren
bilaketa
delarik.
(ikus
hurrengo
diaposiOba).
Gustuak,
baloreak
eta
jarrerak,
barne-­‐
errealitate
errealitate
zehatza
baten
gainean
ezartzen
dira.
(Maslow,
1969)
Gesell-­‐
en.
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
1_
Vayer,
P.
(1977).
.C
racy,
J.
(1982).;
2_
Le
Boulch,
J.
1995,
p.
116-­‐118).
;
3_
Gesell,
A.,
Ilg,
F.L.,
Bates
Ames,
L.
(1985,
p.
461).
NOLA
BILAKATZEN
DA?
!
…
54

55. …
…
…
EGONKORTASUN
ETA
DESOREKEN
ALDIAK
DESOREKA
OREKA
2
Urte
3
Urte
41/2
Urte
4
Urte
5
Urte
61/2
Urte
31/2
Urte
21/2
Urte
51/2
Urte
6
Urte
7
Urte
Kurtso
honetako
autoreek
eginiko
eta
egokitutako
eskema.
Gesell,
A.,
Ilg,
F.L.,
Bates
Ames,
L.
(1985,
461or.).
Ezegonkortasuna
Nortasun
pertsonalaren
krisia
G.
EMOZIONALA_PSIKOLOGIKOA
Egonkortasunaren
garapenaren
txandakatzea,
oreka
pertsonaleko
uneez
eta
krisi
eta
ezegonkortasun
uneez
konbinaturik/nahasirik
dago.
Garapenak
modu
espiralean
jarduten
du,
doitze
eta
desdoitze
fase
emozionalak
errepikatu
egiten
baiOra
heldutasuneraino.
(Gesell
et
al.
1985).
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
55

56. …
…
…
…
!
Haurra
murgildurik
dagoen
mundu
sinbolikoaren
ezaugarri
diren
pentsamendu
magiko
eta
ameslariak
diraute.
!
Gainera,
kontuan
hartu
behar
dugu
orokortasunean,
errealismoarean,
arOficialismoarean,
animismoarean
eta
bereziki
egozentrismoarean
mundu
pertzepOboan
kokaturik
dagoela.
(Piaget).
!
Aurre-­‐hizkuntza
eta
hitz
gutxi
batzutako
hizkuntzaren
unea
da.
Sorturiko
arazoarentzat
erantzun
bat
aurkitzeko
eta
hori
egiteko
une
egokia
zein
den
erabakitzeko
lehen
pausua,
haurraren
arazoak
ulertzeko
gaitasunean
aurkitzen
da.
Piaget,
J.(
1968).;
Oña
Sicilia
A.
(1987).;
Gesell
et
al.
(1995).;
Ajuriagerra
y
Marcelli
(1982,
p.96).
NOLA
BILAKATZEN
DA?
G.
KOGNITIBOA
Zer
egin?
Egitean
esku
hartzen
duten
eginkizunak
aztertu:
!
Eginkizunaren
konplexutasuna.
!
Erantzun
kopurua.
!
Erantzun
denbora.
!
Ziurgabetasun
maila.
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
56

57. …
…
…
Garapen
motorraren
bilakaeran
eragin
argia
dute
faktore
eta
testuinguruek,
garaiko
berezkoak
diren
jarreren
menpe
baitaude.
NOLA
BILAKATZEN
DA
?
Aldiaren
hasiera
Aldiaren
amaiera
!
Keinu
oso
orokorrak.
!
Keinu
estaOkoak
antzematen
ditu.
!
Ez
oso
eraginkorrak,
aldakorrak.
!
Jarrera
estaOkoaren
kontrola.
!
Jolas
funtzional
eta
sinbolikoak.
!
Keinu
doituagoak.
!
Keinu
dinamikoak
antzematen
ditu.
!
E r a g i n k o r r a g o a k
e t a
zehatzagoak>
5
urte.
!
Kontrolaren
hasiera.
!
Jolasa
era
paraleloan
(denek
irabazi
nahi
dute).
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
Nuñez,
M.
(2005);
Le
Boulch,
J.
(1995).;
Gesell
et
al.
(1995);
Oña
Socilia,
A.
(1987).
GARAPEN
MOTORRA
57

58. …
…
…
Haurrak
adin
honetan
mugitzeko,
jolasteko,
saiatzeko,
probatzeko,
kuxkuxeatzeko
beharra
izaten
du.
Garrantzitsua
da
beraz,
profesionalok
jarduera
lasaiak
eta
mugituak
txandakatzea.
Praxien
eskuratze
aldia,
hau
da,
mugimenduak
koordinatzeko
gaitasuna
helburu
konkretu
bat
lortu
ahal
izateko
(Le
Boulch,
1995,
p.
190).
Mugimenduen
sinpletasuna
eraldatuz
eta
zailduz
doaz,
ekintza
argiak,
helburu
konkretugoetara
bideratuagoak,
orekatuagoak
eta
zehatzagoak
izaten
dira.
Aldi
berean,
beharrezkoak
ez
diren
mugimenduak
desagertzen
doaz,
eginbeharreko
eginkizunen
ulermen
maila
gora
doan
heinean.
!
Hobekuntza
koordinaOboak
4-­‐6/7
urteen
inguruan
ematen
dira
bereziki.
!
Koordinazio
segmentarioa
nahiz
begi-­‐esku,
begi-­‐hanka
eta
azken
batean
oinarrizko
motrizitatea
hobetzen
dira.
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
Nuñez,
M.
(2005).;
Le
Boulch,
J.
(1995).
Kurtsoko
autreek
egokitua.
GARAPEN
MOTORRA_2
-­‐
7
urte
58

59. GARAPEN
MOTORRA_
Trebetasunak
…
…
Ruiz
Pérez,
L.M.
(1987).,
ondorengo
trebeziak
bereizten
ditu:
!
Jauzia.
!
JaurOketa
eta
harrera.
!
Baloiaren
kolpatzea
eta
osOko
jotzea.
Aurreko
aldiaren
jolasen
jardutea
eta
funtzionalitatea
galdu
gabe.
2.
Eta
3.
urtean,
haurra
“besteekin
dago
eta
besteekin
jolasten
du”
(taldekako
monologoa)1.
3.
urte
inguruan
bakarko
jolasek
erakartzen
dute.
Jarduera
Fisikoko
hezitzaile
eta
profesionalok
haurraren
pentsamendu
sinbolikoaz
baliatzen
gara
ekintza
imitatuz
jolasteko
“…bezala
egin”
(…)2
hauek
haurraren
pentsamenduen
antolaketan
laguntzen
baitute.
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
1_
Palacios,
J.;
Marchesi,
A.
y
Carretero,
M.
(1985).
2_
Ajuriaguerra,
opus
cit.
(1982,
p.169).
Garapen
motorra
mugimendu
zabalen
menperatzeOk,
leku
txiki
batean
motrizitate
zehatzago
baten
menperatzerainoko
bilakatzen
da.
59

60. …
…
GAITASUN
FISIKOAK
INDARRA-­‐
Handitu
ERRESISTENTZIA-­‐Handitu
ABIADURA-­‐
Handitu
MALGUTASUNA
Gutxitu
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
Fernández
del
Valle,
A.
,
e
Irazusta
Adarraga,
S.
(2012).
Oinarrizko
Gaitasun
Fisikoak
60

61. …
…
!
Indar
azkarraren
garapeneko
aldi
sen]korra
zazpi
eta
zortzi
urte
inguruan
kokatzen
da
(Boris,
1986.;
Hanh,
1998
eta
Cerami,
1990
(Juan
Carlos
Álvarez-­‐en
1996).
! Indarraren
entrenagarritasuna
zazpi
eta
bederatzi
inguruan
kokatzen
da(Ehlenz
y
col.
1990)
en
arabera.
!
Material
desberdinen
erabilera,
hala
nola
banku
suediarrak
eta
plintoko
kaxoiak.
BeO
ere,
ikuspuntu
ludiko
koordinaObo
bateOk.
!
Indarraren
hobekuntza
gorputzeko
pisuaren
igoeraren
egokitzapenaren
eskuOk
dator.
!
Gomendatzen
da
indar
lana,
grabitate
indarraren
eta
forma
jokatuen
bidez
lantzea.
!
Koordinazioaren
esOmulazioa
gomendatzen
da,
honek
indarraren
hobekuntza
ahalbidetzen
duelarik.
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
Según
las
invesOgaciones
de
(Vrijens
1978,
Docherty
1987,
Siegel
1988).En
Alvarez,
J.
C.
(1996)
INDARRA
_
Orokortasunak
61

62. Orokortasunak
ABIADURA
_
Helburua
…
…
…
Gomendatzen
da
indar
lana,
grabitate
indarraren
eta
forma
jokatuen
bidez
lantzea.
Esfortzu
motzak,
serie
sistemaOzatu
eta
errepikakorrak
ekidinez.
Gomendagarria
erreakzio
abiadura
garatzea
errepikapen
gehiegirik
gabe
eta
ikuspuntu
ludiko
bateOk,
mugimendu
azikliko
eta
esOmulu
nahiz
jarrera
aldaerak
sartuz.
Mugimendu
unitateen
esOmulazioa
ahalbidetu
mugimendu
azkarren
arduradunak
direnak.
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
62

63. …
…
…
Gomendatzen
da
erresistentzia
jolas
paraleloen
eta
erdi-­‐
arautuen
bidez
garatzea
aldi
honen
azken
urtetan.
PaOnetan,
txirrindan,
igerian,
soka-­‐saltoan
etab.
Eginez
jolasak.
Mugimenduen
koordinazioOk
abiatuz.
Iraupen
luzeko
esOmuluen
aurrean
helduetan
ematen
diren
antzeko
egokitzapenak
ematen
dira,
horregaOk
garatzen
haurtzaroOk.
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
Weineck
,
1988
an
AtelOsmoko
koadernoa.
Orokortasunak
ERRESISTENTZIA_
Helburua
63

64. …
…
…
Sistema
arOkularraren
malgutasuna
nahikoa
bada
ere,
implikatuak
daudenak
beharbada
oraindik
ahulegiak
izan
daitezke.
antentzioa?
Zerri
ezarri
behar
diogu
“Mugimenduaren
neurrizk
kanpoko
entrenamendu
batek,
ezegonkorra
den
sostengu
aparatuari
kalte
egin
diezaioke"
(Weinek,
1988)
en
Varios1.
Malgutasuna
eta
mugikortasun
arOkularra
bizitza
osoan
zehar
landu
behar
da.
Hala
ere,
“mugikortasunaren
balore
maximoa
umeak
2eta
3
urte
dituenean
lortzen
da”2.
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
1_Hainbat,
(2008).
Eskola
adinaren
entrenamendu
apunteak.
2_
García
Manso
(1996
p.
441).
MALGUTASUNAREN
_Kontsiderazioak
64

65. GAITASUN
KOORDINATIBOAK
…
Oreka
Erritmoa
La
Lateralitatea
Koordinazioa
Tonu
eta
distentsioa
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
Fernández
del
Valle,
A.
,
e
Irazusta
Adarraga,
S.
(2012).
Gaitasun
eta
habileziak
65

66. Oreka
…
…
…
…
Cracy,
J.
(1982).
Lehenago
esan
dugun
modura,
oreka
beste
gaitasun
koordinaOboak
baino
lehenago
garatzen
da
baita
indarra
eta
erresistentzia
bezalako
gaitasun
fisikoak
baino
lehenago.
Beraz,
komenigarria
da
modulo
0ren
berrikustea
burutzea.
! Lokomozio,
manipulazio
eta
orekako
mugimenduak,
harmoniaz,
prezisioz,
orekaz,
arintasunez,
elasOzidadeaz
eta
energia
aurreztuz
burutzen
direnean,
ikuspuntu
biomekaniko
bateOk
patroi
motorrak
“nagusitasunera”
iritsi
direla
diogu.
! Ezaugarri
hauek
umeek
zazpi
eta
zortzi
urte
dituztenean
garatzen
dira.
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
66

67. …
…
…
“Mugimenduen
erritmoa,
sistema
somatosensorialaren
(ukimenezko
sentsibilitate
eta
propiozep1boa)
ak1bitatearen
eraginkortasunean
datza
gainera,
erlazio
itxia
du
ikusmen
eta
entzumenezko
analizatzaileekin.”
Platonov
,
V.N.,
Bulatova,
M.M.
(1992).
Erritmoaren
ikaskuntzaren
lehen
aldiak
eraginkorrakgoak
izateko,
metodo
analiOko
eta
akzio
motriz
komplexuen
zaOketa
ematea
gomendatzen
da,
ikaskuntza
mugimendu
sinple
eta
isolatuen
bitartez
burutzeko.
Autore
hauen
esanetan,
lehendabizi
keinua
ikastea
gomendatzen
da
beranduago
abiadura
barneratuz..
Platonov
,
V.N.,
Bulatova,
M.M.
(1992).
ERITMOA
Hala
eta
guzOz
ere,
G.
Errimikoko
esperientziak
erakutsi
digu
bi
akzioak
aldi
berean
irakatsi
behar
direla.
Adibidez:
sokarekin
burutzen
den
mugimendu
koordinaObo
komplexu
azikliko
baten
irakaskuntzan
lehendabizi
keinua
eta
honen
abiadura
erakutsi
beharko
da.
Beraz,
erantzun
ez
oso
eraginkorra
eta
beraz
transferentzia
negaOboa
lortuko
dugu
zein,
abidura
gehiago
ematean,
sokaren
mutur
bat
galtzea
eragingo
digu
zein,
aurreko
aldian
ikasita
genuen.
Eglileak.
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
67

68. ERRITMOA
¿Nola
landu?
Erritmo
desberdinen
ikaskuntza
Irakurmen
erritmoaren
ikaskuntza
…
…
…
Tanbor,
pandero,
krotalo
naiz
musika
bezalako
instrumentuen,
bitartez
barneko
erritmoaren
ikaskuntza
edo
dantzen
ikasketen
barneratzea
emateko
lagungarria
izango
zaizkigu
Ikaskuntza
hau,
zenbait
jarrera
motrizen
bitartez
hobetuko
du
hala
nola,
pertzepzio
jarduera
espazio
tenporalak,
erritmo
jarduerak,
eskuko
gaitasunak,
punteoak,
laberinto
ibilbideak
arkatze
burutzeak,
mozteko
guraizeen
erabilerak
grafismo,
naiz
irakurketan
eragina
izan
dezakete.
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
68

69. ¿Zein
da
hau
lantzeko
aldi
egokiena?
LATERALIDAD
…
…
…
…
! Lau
urteetaOk
aurrera
autereek,
lateralitatearen
definizio
argia
!
!
ematen
dela
diote.
Lau
eta
bost
urte
artean,
umeak
bere
gorputz
adarren
bi
aldeetako
kontzientzia
hartzen
du.
Prozesu
hau
derrigorrezko
hezkuntzaren
lehen
mailetan
lantzea
gomendatzen
da.
Beraz,
bost/sei
urte
artean
umeak
eskuin
eta
ezker
aldea
bereizi
eta
alde
baten
nagusitzea
ematen
da
Jean
Le
Bouchek
1983an
dionaren
arabera,
umeak
lau
eta
zazpi
urte
dituzten
bitartean
aurki
dezakegu
lateralitatea
lantzeko
aldi
egokiena.
Lateralitate
kontzeptuaren
barneratzea
aldiz
haurtzaroaren
hurrengo
aldian
ematen
da
,
zortzi
urte
dituztenean
hain
zuzen
ere.
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
69

70. …
…
…
…
…
Tonuaren
hobekuntza,
kontrol
motorra
eta
tentsioaren
gutxitzea
emateko,
lagungarria
izango
zaigu
momentu
bakoitzean
ariketaren
arabera
gihar
eta
beharrezkoa
dugun
energia
eta
lasaitasuna
erabiltzea.(Bienfait,
2005).
Oso
gomendagarria
da
erlaxazio
teknikak
erakustea
horretarako
jokoak
erabiltzen
ditugularik
non,
mundu
simboliko
eta
fantasOkoaren
erabilera
aprobetxatu
behar
dugu.
Erabili
daitezkeen
jokoen
artean,
berunezko
soldaditoaren
imitazioa,
trapuzko
pampina,
hozkailu
izoztua,
etab.
Aurora
Fernandez
Valloren
esperientzia
pertsonala,
gimnastetan
zein
Jarduera
fisiko
eta
kirolaren
Nizako
fakultatean
gimnasia
ikasleekin
(2004).
Beste
metodoak
! Arnasketaren
kontrol
eta
kontzientzia.
! Jacobson
metodoa:
Tentsio-­‐
erlaxazioan
oinarritzen
da.
!
Gihar
erlaxazio
pasiboa
Erlaxazioaren
arrakasta
Bienfaiten
arabera:
!
Alexander:
eutonía,
etc.
Kontuz!Berezko
aldiaren,
paratonia
eta
sinzinesiarekin3
!
!
!
!
Gihar
tentsio
ezagutu
eta
erlaxatu.
Jarraitasun
batekin
landu.
Erlaxazioa
eguneroko
bizitzan
egokitu.
Ohitura
bat
bihurtarazi
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
1_
Bienfait,
M.
(2005).
2_
Fernández
del
Valle,
A.
(2004)
Frantziako
Niza
Unibertsitatea.
3_
Stamback,
1973.
GIHAR
TONUA
70

71. Koordinazioa:
Gaitasunen
gehikuntza
ESKER
ONAK
Kevin
Or]zi,
argazki
hau
uzteaga]k
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
71

72. …
…
…
…
Bere
bilakaera
nolakoa
da?
Lokomozio,
koordinazio
dinamiko
eta
koordinazio
dinamiko
orokorraren
ildoa
!
Koordinazio
hobekuntza
nabarmenenak
lau,
sei
eta
zazpi
urteetan
ematen
dira.
!
Koordinazio
segmentario,
okulu
manuala,
okuluaren
hobekuntza
beraz,
oinarrizko
motrizitate
orokorrean
hobekuntza.
Heltze
Ildoa
Gesell,
A.,
Ilg,
F.L.,
Bates
Ames,
L.
(1985,
p.
458-­‐568).
KOORDINAZIOA
! Grafismoaren
hobekuntza
eta
Zertaz
arduratu
!
JaurOketak
arkatza
hartzeko
erraztasuna
baita
!
Hartzeak
beste
gaitasun
batzuen
hobekuntza
!
Dejadak
hala
nola,
moztu,
pegatu,
bolitak
ontzi
!
Impaktuak
estu
batean
sartzeko
erraztasuna,
!
Gidatzeak
etab.
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
72

73. Koordinazioan_onuragarri
…
…
…
…
Gaitasun
koordinaOboen
ikaskuntza
aldien
artean
ematen
den
momentu
onuragarri
bat,
lau
eta
zazpi
urteen
artean
ematen
da.
(Hahn
,
1988,
p.
84).
Beste
momentu
onuragarrietako
bat,
aldi
honen
bukaera
eta
hurrengoaren
hasieran
izaten
da
7-­‐8
urteetan.
Azken
aldia
aldiz,
pre-­‐
pubertaroan
ematen
da
zein,
aldi
horretara
iristean
ikusiko
dugu.
Umeen
jakin-­‐minak
mugimendura
eramango
die,
hau
da,
jokoetara,
egin,
antzeztu,
korrika
egiteara,
saltoka
aritzeari,
jauzi
egiteari
hau
da,
jarduera
motriz
abar
luze
bat
ematea
eragingo
du.
Mugimenduak
ez
dira
hain
sinpleak
izango,
mugimenduak
akzio
argiak
bihurtzen
dira,
helburu
zehatz
batera
bideratuak.
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
73

74. BESTE
GAITASUN
BATZUK
–
Helburuak
…
…
Oinarri
motriz
onak
sortu
Eskema
korporala-­‐
ERRESPONTSABILITATEEN
PEDAGOGIA
erakusten
zaion
aldia.
!
Jantzi.
!
Garbitu,
hortzak
garbitu.
!
Botoiak
lotu
!
Ontzi
batean
bolak
sartu
!
Ontzi
batean
ura
bota
Echar
agua
en
un
vaso
o
recipiente.
!
Goilara,
sardezka
eta
labana
erabili.
!
Lokarriak
lotu
!
Moztu.
!
Puntuak
egin
eta
beste
zeregin
batzuk.
María
Montessoriren
metodoa2
2_
Fernández
del
Valle,
A.
(1983).
Pedagogiako
eskola
Montessori,
Filosofiako
fakultatea
eta
Hezkuntza
CC.??.
Madril:
Complutense
Unibertsitatea.
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
74

75. PLANIFIKAZIOA
…
…
…
…
!
Zertarako
laguntzen
digu:
Nola
landu?
Gaitasun
koordinaObo
eta
kondizionalak
garatu.
ZERGATIK?
Gaitasunen
jabetzaren
aldi
sensible
batean
gaudelako
.
NOLA?
Jolasen
bitartez.
ZER
HOBETU
DEZAKEGU
?
Gaitasun
koordina]bo
guz]ak
NOIZ?
Orain
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
75

76. PROGRAMAK
_
Analisia
…
….
…
…
HEZKUNTZA
KIROLA
HEZKUNTZA
PSIKOMOTRIZAREN
aldia
amaitzean
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
Le
Bouch,
J.
(1991).
Proposamena
Le
Boulchek
(1991):
Zortzi
edo
bederatzi
urte
aldera
(8edo9)
proposatzen
du
.
76

77. PROGRAMAK
KONKLUSIOAK
!
Adin
hauetan
hezkuntza
programa
p r o z e s u
e b o l u O b o e n
g a r a p e n
prozezuaren
gidalerroa
izango
da,
aurreko
diaposiOban
azaldu
dugun
bezalaxe.
!
Ikaskuntza
prozesua
adin
hauetan
modu
indibidual
batean
ematen
da,
ingurumenarekin,
familia
naiz
bere
adinekoekin
erlazioak
eragina
duelarik.
!
GuzO
honek,
profesionalari,
interbentzio
aukera
bat
eskaintzen
d i o ,
n o n
u m e a r e n
i n t e r e s a k
errespetatu
behar
ditu
aldi
eboluObo
zein
heltze
aldian.
…
ESKER
ONAK
Haritz
Rubiori
irudi
hau
uzteaga]k
(koltxonetan
disfrutatzen)
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
77

78. IRADOKIZUNAK
…
…
…
…
Mesedez,(…)
utz
nazazue
presiorik
gabe
jolasten,
erronkarik
gabe,
zuzenketarik
gabe,
kezkarik
gabe,
eztabaidatzen
eta
batzuetan
baita
nirega1k
borrokatzen
ere.
(...)
Mesedez,
(…)Jolasten
utz
nazazue,
diber1tzen
utz
nazazue,
zoriotsu
izaten..
Ez
ahaztu
ume
bat
naizeala.
Bizitzan
behin
bakarrikizango
naiz
ume
bat
…
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
Zanaea,
A.
(20o5,
p.
11)
.
Reedición
en
2012.
!
Zazpi
urte
dituzteanean
kirol
jardueretan
elementu
teknikoen
barneratzea
ematen
hasten
da.
78

79. HAUSNARKETAK
…
…
…
Adin
hauetan,
gehiegizko
lanak
beharrezkoak
ez
diren
arrisku
psikologikoak
eragin
ditzazke.
Intentsitate
naiz
dentsitate
gehiegizko
jarduerekin
lan
egiteak
heltze
prozesuaren
aurka
eragitea
sortu
dezake,
aurreko
diaposiObetan
azalduriko
emaitzen
aurkakoa
azalduz.
Erraza
da
etorkizun
handia
izan
ditzazketen
umeak
kirola
adin
goizOarretan
uzten
ikustea
(Drops
outs).
Azpimarratu
beharrekoa:
! Informazioa
eskuratzeko
enkuesta,
test
edo
inforamazioa
eman
zaitzaken
bestelako
baliabideetaz
lagundu
zein,
batzuetan
ikusgaitzak
zaizkigun
ondorioetaOk
sahiestea
eragin
dezakeela.
!
Ume
horien
formatzaile
eta
entrenatzaileei
profesionalki
prestatu.
!
Frustrazioa
Gehiegizko
lana
ADI!
!
Bizitu
gabeko
haurtzaro
bat
!
Uzte
goizOar
bat.
!
Antsietatea.
!
Larritasuna.
!
E
79
(2013).
stresa
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A

80. …
…
…
…
CONDUCTAS
!
4
URTE
_
Hedapen
edo
hazitze
adina
!
5
URTE_
Adin
Fokala,
urrezko
adina.
!
6
URTE
_
Trantsizio
adina,
sakabanatzekoa.
!
7
URTE
_
Erreflexio
adina,
asimilaziozkoa.
!
8
URTE
S_
Zabalkuntza
adina.
!
9
URTE
_
Haurtzaro
eta
nerabetasun
arteko
adina.
!
10URTE
_
Desberdintasun
indibidualak
ematen
hasten
diren
adina
(heltze
sexuala).
!
Umeen
jarrerak
begiratu
aldian
zehar.
Edukatzaileak,
umearen
jarrera
tendentzien
eta
hauetan
ematen
den
erantzun
aukeren
ikuspuntu
zabala
izan
dezakegu..
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
Gesell
et
al,
opus
ciOk
harturiko
ideiak.
(1985,
pp.
577-­‐638).
LABURPENA
_
Jokaerak
80

81. …
…
…
! Lau
urte
“jarduera
motriza
pilpilean”
! Bost
urte
jarrera
motriz
egokia
! Sei
urte,
jarduera
motor
etengabea
! Zazpi
urte,
oso
akOboak:
ahultzeraino,
akzioen
nagusitasuna,
eta
habilitateen
eskuratzea
.
Gesell
et
al.
(1985,
p.
458).
Jarrera
motrizak
lau,
zazpi
urte
bitartera
jarduerarunzko
tendentzia
.
Aldi
ezin
hobea
da
ariketa
desberdin
eta
askotarikoak
eskaintzeko.
…
Platonovek
umearen
bizitzako
lehenengo
aldietarako
programa
bat
proposatzen
du:
Kualitate
koordinaObo
anitz.
Gaitasun
pertzepObo
motorrak
Eskema
korporala
Aztergarriak
diren
Gaitasun
fisiko
ak
Calidad
técnica
se
puede
iniciar
siempre
a
favor
de
un
cuerpo
definido,
con
forma
y
sin
deterioro
rsico.
!
Ariketa
sinpleetaOk
hasi
komplexuetara
joan
!
Intentsitatea
kontutan
hartzen
den
guzOetan
(baxua)
!
Sesioaren
iraupen,
errepikapen
kopurua
eta
intentsitatea.
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
Platonov,
(
2001.
364or.).
Propuesta
de
panificación
de
un
programa
LABURPENA
_
Proposamenak
81

82. 2.
Aldiaren
ezaugarriak,
sei/zazpi
urte
LABURPENA_Panoramika
…
…
Simbolismoa
/
Fantasia.
…
…
Moduloko
egileen
errebisioa
Globalismoa
Egocentrismoa
/
SubjeObismoa.
Animismoa.
ArOfizialismoa.
JEAN
PIAGET
Realismoa.
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
82

83. BIBLIOGRAFIA
…
…
…
Ajuriaguerra,
J.,
eta
Marcelli,
D.
(1982).
Manual
de
psicopatología
del
niño.
Barcelona:
Toray-­‐Masson,
S.A.
Alvarez.
J.
C.
(1999).
Planificación
y
enterenaiento
de
la
fuerza
en
jóvenes.
Madrid:
RFEA.
Balaguer,
I.,
Fuentes,
I.,
Meliá,
J.L.,
García-­‐Merita,
M.
y
Pérez
Recio,
G.(1993).
El
Perfil
de
los
Estados
de
Ánimo
(POMS):
Baremo
para
estudiantes
valencianos
y
su
aplicación
en
el
contexto
deporOvo.
Revista
de
Psicología
del
Deporte,
4,
39-­‐52.
Bienfait,
M.
(2005).
Bases
fisiológicas
de
la
terapia
manual
y
de
la
osteopaOa.
Barcelona:
Paidotribo.
Cobos,
P.
(1995,
reimp.
1998).
El
desarrollo
psicomotor
y
sus
alteraciones.
Manual
prác1co
para
evaluarlo
y
favorecerlo.
Madrid:
Pirámide.
Cracy,
B.
(1982).
Desarrollo
perceptual
y
motor
en
los
niños.
Barcelona:
Paidós.
Di
Santo,
M.
(05/04/2000).
Fuerza
en
jóvenes
y
niños.
La
flexibilidad
en
las
disOntas
edades
de
la
vida.
Deporte
y
salud:
G-­‐SE
Standard.
G-­‐se.com/a/37/
(Consultado,
el
12
de
Octubre
de
2010).
Chulvi,
I.
(2006).
”Ejecución
de
los
movimientos
para
el
entrenamiento
de
la
fuerza
en
niño”.
Recuperado
el
12
de
Octubre
de
2010,
de
hcp://www.aptavs.com/arOculos/ejecucion-­‐movimientos-­‐entrenamiento-­‐fuerza-­‐ninos.asp
Fernández
del
Valle,
A.,
Irazusta
Adarraga,
S.
(2010-­‐2012).
Material
Asignatura
Destrezas,
habilidades,
cualidades
Vsicas
y
desarrollo
Motor”,
3º
curso.
MOODLE,
Vitoria:
FCCAFD,
UPV/EHU.
Garcia
Manso,
J.
Navarro,
M.
Ruiz
J.A.(1996).
Bases
teóricas
del
entrenamiento
depor1vo.
Principios
y
aplicaciones.
Madrid:Gymnos.
Gessell,
A.,
Ilg,
F.L.,
Bares
Ames,
L.,
y
otros
(1985).
El
niño
de
1
a
5
años.
Barcelona:
Paidós
Psicología
EvoluOva.
Irazusta
Adarraga,
S.
,
Fernández
del
Valle,
A.
(2008-­‐2010).
Material
Asignatura
Destrezas,
habilidades,
cualidades
Vsicas
y
desarrollo
Motor”,
3º
curso.
MOODLE,
Vitoria:
FCCAFD,
UPV/EHU
Irazusta,
S.
(2010).
Materiales
Asignatura
Metodología
Del
Entrenamiento
En
Edad
Escolar”
FCCAFYD
UPV/EHU
Vitoria-­‐Gasteiz.
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
83

84. BIBLIOGRAFIA
…
…
…
Lazaro,
A.
eta
Berruezo,
P.
(2009).
La
pirámide
del
desarrollo
humano.
Revista
Iberoamericana
de
Psicomotricidad
y
Técnicas
Corporales,
34.
Vol.
9
(2).
pp.
15-­‐42
Le
Boulch,
J.
(1997).
La
Educación
Psicomotriz
en
la
Escuela
Primaria.
Barcelona:
Ed.
Paidós.
Le
Boulch
J.
(1995).
El
desarrollo
psocomotor
desde
el
nacimiento
hasta
los
seis
años.
Barcelona:
Paidós
Le
Boulch,
J.
(1983).
El
desarrollo
psicomotor
desde
el
nacimiento
hasta
los
6
años.
Madrid:
Doñate.
Platonov
,
V.N.,
Bulatova,
M.M.
(1992).
La
preparación
Vsica.
Barcelona:
Paidotribo.
Oña
Sicilia,
A.
(1987).
Desarrollo
y
motricidad
fundamentos
evolu1vos
de
la
educación
Vsica.
Granada:
INEF
de
Granada.
Stanback,
M
Vélez,
M.
(2004).
Trabajo
de
la
velocidad.
Cuadernos
de
AtleOsmo.
Madrid:
ENE.
Zanaca,
A.
(1977,
p.
11)
.
“La
orientación
depor1va
del
niño”.
Buenos
Aires:
ArgenOna.
Enlaces
hcp://www.colombiaaprende.edu.co/html/mediateca/1607/arOcles-­‐83415_archivo.pdf
hcp://www.csi-­‐sif.es/andalucia/modules/mod_sevilla/archivos/revistaense/n26/26080180.pdf
hcp://www.uhu.es/65111/temas/tema41ma.htm
hcp://riedcef.ace.st/tu-­‐primer-­‐foro-­‐f1/lateralidad-­‐t8.htm
hcp://www.espaciologopedico.com/arOculos2.php?Id_arOculo=219
hcp://www.psico.uniovi.es/Fac_Psicologia/info/docimo_inteligencia.htmlREFERENCIASCITA.
Recuperado
27
de
Octubre
de
2012.
hcp://www.g-­‐se.com/a/37/la-­‐flexibilidad-­‐en-­‐las-­‐disOntas-­‐edades-­‐de-­‐la-­‐vida/
Autores:
Irazusta
Adarraga,
S.,
y
Fernández
del
Valle,
A
(2013).
84