linux 101 bash script terminal command text editors permissions services file hierarchy user,group

1. Linux 101

2. MetaRoc , Türkiye’nin çok farklı cografi konumlarında bulunan ve
Caner KÖROGLU önderliginde bir araya gelebilen altı kisilik bir ekiptir.
Bir araya gelme amaçlarımızdan biri, kendimizi Siber Güvenlik
alanında gelistirebilmek ve mümkün oldugunca ögrendiklerimizi,
basarabildiklerimizi sizlerle paylasmak.
“Bilgi paylastıkça çogalır.” düsüncesiyle hareket eden bir ekip,
MetaRoc
Günümüzde riskler, sadece dısarıda degil. Evimizde, odamızda
masamızın üstünde,cebimizde.. Ekip olarak öncelikli hedefimiz ülkemiz
ve insanlarımız için ‘Siber Güvenlik Farkındalıgı’ olusturabilmek.
Zamanla, kendimize ve size faydalı olabilecek projelerde tekrar
bulusmak dilegiyle.
Metaroc

3. selam!Murat Arslan
İYTE Bilgisayar Mühendisligi
Linux | Siber Güvenlik | Network | Pyhton
@marslan0535 | muratarslan0535@gmail.com
rootmarslan.blogspot.com.tr

4. Neler ögrenecegiz?
*GNU/LINUX
*TEMEL TERMINAL KOMUTLARI
*PAKET YÖNETIMI
*TEXT EDITÖRLERI
*KULLANICI ISLEMLERI
*IZINLER
*PROCESS
*DOSYA SISTEMLERI
*ÇEVRE DEGISKENLERI
*SERVISLER
...

5. 1.
GNU/LINUX
GNU, LİNUX NEDİR?

6. GNU
(GNU IS NOT UNIX)

7. Linux terminali nedir???
**kernel(çekirdek) ** shell(kabuk)
Komutlar vererek islemleri yaptıgımız yerdir.
Shell programı sayesinde komutlarımız yorumlanır
Islemler gerçeklesir.
echo(ekrana yazdırmak için kullanılır)
echo $SHELL dersek kabuk programımızı ögrenebilir.

8. Linus torwalds
linux çekirdeGini
geliStirmiStir.
richard stallman
gnu yu
GELISTIRMISTIR.

9. 2.
TEMEL TERMINAL
KOMUTLARI

10. Lınux cekirdekli
isletim
sistemlerinde
klasörlere “dizin”
denir!!!

11. Full Path
Full path kavramı komuta en
üst dizinden baslayarak
gidecegi yolu gösterir.
Baslangıcı en üst dizin yani /
(kök dizin)kabul eder.
/etc/passwd
/home/murat/Müzikler/pop
Full path / relatıve path
Relatıve Path
Baslangıcı suan bulundugu
dizin kabul eder. Eger
/home/murat
dizinindeysek
/Müzikler/pop yazarak
soldaki islemle aynı yere
gelmis oluruz.

12. PWD(PRINT WORKING DIRECTORY)
Kullanıcıya hangi dizinde bulundugunu full path ile
gösterir.

13. Linux
dosya
sistemı
genel
yapısı

14. Dizin degıstırmek ıcın kullanılır.
$ cd . (bulunulan dizin)
$ cd .. (bir üst dizin)
$ cd ~ (ev dizini)
$ cd - (bir önceki dizin)
Cd (change dırectory)

15. Place your screenshot here
Ls
(list directories)
Istenilen dizindeki
dizin,dosya vb alayını
listeler :)
ls -a (all) gizli dosyalarıda
gösterir.
ls -l ayrıntılı listeler
ls -h listelenenlerin
boyutlarını daha anlasılır
yapar.

16. Isminin Basında “ . ”
olan dosya ve
dizinler gizlidir

17. touch
Eger dosya önceden var
ise dosyanın islem tarihini
günceller.
Eger dosya önceden yok
ise belirtilen dizine dosya
olusturur.
*Dizin belirtilmezse
bulunulan dizine olusturur.

18. FILE
Istenilen dosya,dizin vb.
hakkında özet bilgiler
verir.
File / stat
STAT
Istenilen dosya,dizin vb.
hakkında file komutuna
göre daha genis bilgiler
verir. Uid,güncellenme vs.

19. Çalısılan terminali nasıl temizleriz????
$ clearCTRL+L

20. cat
Dosyanın icerigini
gösterir.
Yönelendirme
isaretleri ile dosya
da olusturulabilir.
Yine yönlendirme
isaretleri ile
dosyanın sonuna
ekleme yapılabilir.

21. Less more historyTerminale sıgmayan
büyük veya uzun
metinlerde,metini
Terminal boyutu
kadar ekrana
yazdırır. Okurnurluk
kazandırır. Büyük
dosyaları okumada
kullanıslıdır.
**-g -G parametleri
Less komutunda
içerik içinde ileri-geri
hareketler
yapılabilir. Ama
more komutunda
sadece ileri yönlü
hareket yapılır. Less
tüm içerigi bellege
almadıgı için daha
kullanıslıdır.
Terminale girilen
önceki komutları
gösterirkullanıcın
home dizinindeki
.bash_history
dosyasında history
limiti bulunur.

22. Terminalde kopyalama yapıstırma
ctrl+shift+c
ctrl+shift+v

23. cp(copy)
Dosya kopyalamamızı saglar.
$ cp /-/kaynak/-/hedef
Dizinleri kopyalamak için -r parametresi kullanılır.
Eger kopyalanacak yerde dizin yoksa önce dizin
olustururlur sonra kopyalama yapılır.
-i parametresi ise bizi dosyanın üzerine yazma
durumlarında uyarır.

24. mv(move)
Tasıma islemlerinde kullanılır.
$ mv kaynak/-/hedef
Cp deki -i parametresi burada da kullanılır.
Isim degistirmek için kullanılır.
$ mv eski isim/-/yeni isim

25. Yardım komutları
MAN(MANUEL)
man komut seklinde çalısır.
Komutun kılavuzudur.
Komut hakkında kapsamlı
bilgileri verir.
Q ile çıkıs yapılır.
HELP
Komut --help seklinde
çalısır.
Komut hakkında özet ve
önemli bilgileri verir.

26. dmidecode uname uptimeSistem ile ilgili
bilgileri verir.
Dmicode --type bios
Bios hakkındaki
bilgileri verir. --type
Parametresi ile
kullanılır.
Kullanılan kernel
hakkında bilgileri
verir.
-i parametresi
versiyonu
-a parametresi
bütün bilgileri verir.
Acaba sistem ne
zamandır açık???

27. mkdir(make directory)
Dizin olusturmak için kullanılır.
-p parametresi ile dizinin içine dizin olusturulur.
$ mkdir dizin{1..7} ne yapar???
$ mkdir dizin{4..8}/{1..3} ne yapar???

28. rm(remove)
rm
rm dosya dosyayı
siler
Bu ne ki???
$ rm -rf /*
rm -r
Dizinleri silmek için
kullanılır. Recursive
yolla silinir.
rmdir directory de
kullanılabilir.
rm -f
Silinecekleri zor
kullanarak siler.
Silmeye zorlar

29. Find komutu dizin,dosya vb aramamızı saglar.
find Aranacak yerler/-/özellikleri
-type parametresi ile dizin,dosya,karakter dosyası vb
-name dosyanın ismi
$ find /home -type d -name ödevlerim
find

30. Deneyelim ögrenelim :)
whatis
$ whatis cat
Çıktı sence ne??
exit
Yoksa
bulunduğun
kullanıcıdan mı
çıktı ???
ctrl+d
exit komutunun
kısayolu mu ;))
Ctrl+c (cut)
Bir process
islerken bunu
yapmalısın!!

31. Tab kullan!!!!
Tab tusu terminaldeki en iyi yardımcımızdır.
Bütün kelimeyi komutu yazmadan tab ile
tamamlayabiliriz veya komut satırında
hızlıca saga sola gitme islemlerini yapabilir
Daha neler nelerr….

32. alias
Alias kullanarak bir komutu bir kısayola atayabiliriz.
Mesela ~ isareti bir aliastır ~ = /home/murat demektir.
$ alias kas=’ls -la’ dersek kas yazdıgımızda ls -la komutunun
çıktısını alırız.
unalias kas yazarak bu kısayolu kaldırabiliriz.

33. Kanallar
Standart ın
(stdın)
(0)
Standart
out
(stdout)
(1)
Standarterror(stderr)
(2)
process

34. Yönlendirme isaretleri
DENEYELIM!!!
$ echo merhaba
$ echo merhaba > dosya.txt
$ echo dünya >> dosya.txt
$ Cat < dosya.txt > dosya2.txt
$ ls /olmayan/dizin > error.txt
$ ls /olmayan/dizin 2> error.txt

35. yönlendirmeler
<
İNPUT(GIRDI) ALIR.
Sagındakı dosya
solundakıne gırdı
olur.
> & >>
output(çıktı)alır.
Soldakinin çıktısı
sagdakine girdi olur.
$ Hello > dosya.txt
>> ise yine
yönlendirmedir fakat
dosyanın altına
ekleme yapar.
2> & 2<
Stderr kanalının
numarası 2 oldugu
için 2 kullandık. Eger
stderr da kanal
belirtmezsek hata
mesajı verir. Çünkü
hata oldugunu
bilmiyor,stdın veya
stdout sanar.

36. Pipe ( | ) and tee
pipe(|) bir çıktıyı diger
komutun girdisi yapar.
$ ls -la /etc | less
Bu komut ls -la çıktısını less
komutuna verir ve less
komutu sayfa sayfa çıktı
almamızı sağlar.
$ ls | tee dosya.txt
Dersek ls komutunun
çıktısını dosya.txt içine
yazar. Buradaki tee ise
dosya içine yazılanları
ekrana yazmasını saglar

37. Bunlar ne
demeeek???
1)dosy*
2)*zik
3)bil??say?r

38. Head
tail
$ head /var/log/syslog
Head komutu ile uzun
dosyaların sadece
istedigimiz kadarını
dosyanın basından
görebiliriz.
-n 20 dersek basından ilk
20 satırı görebiliriz.
$ tail /var/log/syslog
Head komutu ile uzun
dosyaların sadece
istedigimiz kadarını
dosyanın sonundan
görebiliriz.

39. Expand / unexpand
Uygulamada cat ile aynı gibi görünen bu komut dosyadaki
sekmeleri bosluk karakterine cevirir. Bu nedenle
expand dosya.txt dedikten sonra cat dosya.txt çalısmaz.
Öncesinde unexpand dosya.txt demeliyiz.
*** wc dosya adı ne ise yarar???

40. Join cut sort
Birden çok dosyayı
bir alanda
göstermek için
kullanılır.
$ join file1.txt file2.txt
metin dosyalarının
belirli bölümlerini
görüntüleme, bu
bölümleri ekleme
ve çıkarma gibi bir
çok islemi
yapmamıza
olanak saglayan
bir komuttur.
Belirli
parametlerle
dosyada
sıralama
yapmamızı
saglar.

41. grep
Grep komutu dosyanın içinde arama yapar,find komutu ise
dosyalar arasında aram yapıyordu.
$ grep --color kurt dosya.txt
Bu komut dosya.txt içerisindeki kurt karakterlerini boyar ve
yazdırır.
$ env | grep -i User
Env çıktısını grep girdi alır. Ve user karakterleri var mı bakar.
$ cut -f 1,3 --d “ “ dosyadadı
-f sütunları -d de neye göre ayırılacagın belirtir.

43. meta
Bilginin Bilgisi :)))
Aslında datanın bilgisi bir nevi etiketi:)

44. 3.
Isler karısıyor
:((
Text Editörleri

45. regex
(Regular
expressıons)
regex genel kurallar
ıcın tıkla

46. Vim terminalde en çok kullanılan text editörlerindendir.
Büyük çaplı dosyaları okumak için gelistirilmistir. Ögrenmesi
zahmetli fakat oldukça kullanıslıdır.
Vi de iki mod vardır. Komut ve yazma modu
Komut modu : Dosyanın içerigine etki etmez,dosyayı
kaydetme,mod degistirme,açma ,kapama vb. Islemleri yapar.
Yazı modu: Dosyanın içerigini degistirdigimiz moddur.
vim(vı)

47. vim(vi)
Esc tusu ile komut moduna “i” veya “a”tusu ile yazı moduna
Kaydedip çıkmak için esc ile komut moduna geçilir. Sonra
:wq komutu ile kaydedip çıkabilir.
:q! Dersek kaydetmeden çıkarız.
“h” ”j” ”k” ”l” tuslarını yönlendirmede kullanabiliriz.
X seçilen karakteri keser aynı zamanda silerde ;)
dd bulunulan bütün satırı siler.
y secilen yeri kopyalar
yy bulunulan bütün satırı kopyalar.

48. vım(vı)
p bulunulan yere kopyalı metni yapıstırır.
u son islemi geri alır.
v yapılan islemi kaydeder.
ZZ == :wq aynı islevi görürler.
Vim editörü hakkında daha kapsamlı komutları ögrenmek
için tıklanıyınız ;)
***Bu komutları sadece komut modunda kullanabiliriz.***

49. Dıger text edıtorlerı
Nano:
Kullanımı oldukça
kolay olan bu editör
ile birçok dosyanızı
düzenleyip
degistirebilirsiniz.
Daha fazla bilgi için
tıklayınız.
Emacs:
Bir diger çok
kullanılan text
editörü olup daha
fazla bilgi edinmek
için tıklayınız.

50. Linux cekirdekli
isletim
sistemlerinde
dosya uzantısı
yoktur!!!

51. 4. Kullanıcı islemleri

52. Linux isletim sistemlerinde birden fazla kullanıcı olabilir.
Fakat bu kullanıcıların en yetkilisi ROOT kulllanıcıdır.
Kullanıcılar birleserek grupları olusturur.
Dosya sahibi kullanıcının grubun ve digerlerinin ayrı ayrı izin
hakları vardır.
Peki bu kullanıcıların ve grupların bilgisi parolaları nerede
tutulur???
User, group bilgisi

53. etc/passwd
Kullanıcılara ait genel bilgilerin tutuldugu dosyadır. Peki bu
bilgiler nelerdir???
isim:sifre:uid:gid:yorum:evdizini:kabuk

54. /etc/shadow
Kullanıcılara ait parolaların belirli sifreleme algoritmalarıyla
saklandıgı dosyadır. Peki nasıl sifreleniyor ki ???

55. /etc/group
Gruplara ait bilgilerin tutuldugu dosyadır.

56. /etc/passwd
/etc/shadow
/etc/group
Dosyalarında sadece
root kullanıcı
degısıklık yapabilir!!!

57. Peki yeni kullanıcı nasıl eklenir???
adduser
$ adduser murat
Komutu ile yeni kullanıcı
olusturulur. Parola ve
genel bilgiler olusum
sırasında sorulacaktır.
deluser
$ deluser murat komutu
ile de olusturulan
kullanıcıyı silebiliriz. Aynı
zamanda kullanıcının
grubunu da silecektir.

58. HMMM???
Adduser ve useradd komutlarını
kullanmadan bir kullanıcı ekleyelim.
Sonra grubunu olusturalım ve tabiki
kullanıcı parolası da lazım. Son olarak
bu kullanıcın ev dizini de olmalı tabi ;)

59. 5.
IZINLER

60. dOSYA IZINLERI
Dosya izinler read(r),write(w),execute(x) olmak üzere 3 çesittir.
Her dosya için user,group,other izinleri ayrı ayrıdır.
r: readable(4) w: writable(2) x: executable(1) -: empty

61. Dosya izinleri degistırme
(r)4+(w)2+(x)1 = 7
$ chmod 761 dosya.txt
$ chmod 440 müzikler
$ chmod 142 /home/murat
$ chmod 700 /var/bin
$ chmod 000 /etc/passwd
$ chmod u+xw dosya.txt
$ chmod a+w dosya5.txt
$ chmod g-xw ödevler
$ chmod o+xr dolu.txt

62. Peki dosya ilk
olusturuldugunda ilk
izinlerini kim veriyor ki ???

63. Dosya sahipligini degistirme
chown
$ sudo chown murat dosya.txt
Dosya.txt dosyasının yeni sahini
murat oldu ;)
$ chown useradı:grupadı dosya.txt
Chgrp
$ sudo chgrp grupadı dosya.txt
Dosya.txt
Bu ne peki???

64. $ passwd komutu ile kullanıcı parolasını degistirebiliyorduk.
Peki kullanıcı parolaları nerede tutuluyordu? Bu dosyada
degisiklik için root olmak gerekmiyor muydu? Eee biz bu
dosyanın içerigini nasıl degistirdik ki???
suıd(set user ıd) / sgıd(set group ıd)

65. suıd/sgıd
Bir programı çalıstıran kullanıcılarınprogram çalıstıgı sürece
program dosyasının sahibinin yetkilerine sahip olmalarını
saglar. Yani sistemde bir programı kullanması gereken fakat o
programı kullanmasına normal sartlarda yetkisi olmayan bir
kullanıcının geçici olarak programı kullanabilmesi de diyebiliriz.
$ sudo chmod g+s myfile (SGID)
$ sudo chmod 2555 myfile
$ sudo chmod u+s myfile (SUID)
$ sudo chmod 4574 myfile

66. Sticky bit
Aynı klasör üzerinde erisme,yazma hakkı
olan kullanıcıların,klasörü ve alt dosyalarını
silmelerini engellemek için kullanılır.
Yani ortak bir klasörü herkes kullanabilecek
(yazma ,çalıstırma) ama klasörü sadece
klasörün sahibi ve root silebilecek.
$ sudo chmod +t mydir
$ sudo chmod 1755 mydir
t= sticky bit(1)
s= suıd(4)
g= sgıd(2)

67. 6.
processes(süreçler)

68. Top & ps aux

69. Process
Process sonlandırma
$ kill -9 “PID “
$ kill “PID”
Process durumları:
R: çalısıyor, çalısabilir
S: uykuda uyanabilir
T: durdurulmus
D: kesintisiz uykuda
Z: zombi ;))

70. acaba???
Aynı anda bırden fazla program açıkken
bütün açık programlar cpu da aynı anda mı
çalısıyor???(niceness)

71. 7.
Paket yönetimi

73. Paket nedir?
Derlenmis ve paket yönetim sistemiyle kuruluma hazır
dosyalara “paket” denir.
PEKI LINUX DAGITIMLARINDA PROGRAM NASIL KURULUR???
1)KAYNAK KOD
2)PAKET YÖNETIM SISTEMI
3)REPOSİTORY

74. redhat/centOs .rpm rpm yum
Debian/ubuntu .deb dpkg apt
/etc/apt/sources.list ====> dosyayı inceleyelim bu içerik ne
olabilir ki???
SS KOY SOURCES LİST
Dagıtım || paket || man. Paket yön. || Oto. paket yön.

75. Program kurma
Linux'ta program kurmak için :
Programı kaynak koddan derleyerek
kullandıgımız dagıtıma uygun olan program kurulum
Paketlerinden paket yönetim sistemi yardımıyla manuel
kurulum
Repository denen dagıtımın kullandıgı depolardan otomatik
kurulum yapmaktır.
$ dpkg -i <paket adı>
$ apt-get install <paket adı>

76. Neler oluyor neler...
Apt komutu çalısırken ilk olarak sources.list
dosyasına gider bakar. Eger istenen program
o repolarda var ise indirir fakat yok ise(büyük
ihtimalözgür yazılım degildir; )) bizim
repolara eklememiz gerekir.

77. $ apt-cache search <program_adı>
$ apt-get remove
$ apt-get purge
$ apt-get update
$ apt-get upgrade
$ apt-get dist-upgrade
$ apt-get autoremove
$ apt-get -f install(3.parti program;))

78. Kaynak kodlarından program kurmak
Konsoldan programı açtıgımız klasöre gelip
$ ./configüre diyoruz.
$ make yazıp programı yüklemeye hazır hale getiriyoruz.
Eger derlemeyi yapacak paket kurulu degilse öncelikle
$ sudo aptitude install build-essential yaparak bu paketi
kurmalıyız.
$ make install ile programı yüklüyoruz. $ make uninstall ile
programı kaldırıyoruz.

79. $ gzip + (-1..-9) <dosya adı>
$ bzip + (-1..-9) <dosya adı>
$ gzip -k + <dosya adı>
$ gzip -d + <dosya adı>
$ bzip -d + <dosya adı>
Sıkıstırma islemleri
-1 parametresi en hızlı
-9 parametresi en küçük boyuta
-d (decompress)
-k (keep)

80. Arsıvleme islemleri
Arsivleme islemleri için tar
kullanılır.
$ tar -cvzf kiraz.tar.gz kiraz
$ tar -xzfC kiraz.tar.gz /home/
$ tar -cvf arsivim.tar dosyalar
-c (create) arsivler
-C (change directory)
-f (file) islem dosyası
-t (list) icerigi listeler
-x (exract) arsivi açar
-v(verbose) islemleri gösterir
-z(gzip) gzip ile de sıkıstıırır
-j(bzip) bzip ile sıkıstırır.

81. 8.
Dosya sistemleri

82. / (root) : isletim sistemimizin baslangıç noktasıdır. Diger
bütün dizinler rootun altında bulunur. Bilgisayar baslarken
ilk bakılan dizindir. Eger burası olmazsa sistem baslamaz.
“/” ve “/root” birbirinden farklıdır.
/root ise root kullanıcısının ev dizinidir. Yani /root dizini
/ dizininin altındaki dizinlerden sadece biridir.
Dosya sistem hiyerarsisi

83. Sistemde bulunması gerekli komut dosyalarını içerir.
Sistem boot edildiginde ilk olarak /bin dizini çalısır hale
getirilir.
/bin altındaki komutlar ne olursa olsun çalısır. Çalısmazsa
zaten komutlar da çalısmaz.
/bin

84. Isletim sistemine dair bütün yapılandırma dosyalarını içerir.
Sistem ayarlarını barındırır.
Passwd ,shadow,group gibi dosyaları içinde barındırır.
/etc

85. /home
Home klasörü kullanıcının kalesidir ; )
Her kullanıcı için kendine özeldir.
Rootun home dizini ise /root dizinidir.

86. /dev
Linux’ta herseyde oldugu gibi donanım aygıtları da bir dosyadır.
USB girisleri,paralel portlar,cd-romlar gibi bütün aygıtlar /dev
dizinin altında tutlan dosyalardan ibarettir.
/dev/psaux : PS/2 girisi; fare ve klavyeler içindir.
/dev/lp0 : Paralel port (LPT 1); yazıcı, tarayıcı vs...
/dev/dsp : Birincil ses aygıtı
/dev/usb : USB aygıtları

87. Log dosyaları, e-mail ve printer kuyrukları gibi degisken
sistem bilgilerini barındırır.
Sisteminize dair tutulan log'ları buradan görebiliriz.
Güvenlik durumunu buradan kontrol edebiliriz.
/var

88. /boot : baslangıç için gerekli dosyalar bulunur.
/lib: kütüphane dosyaları ve kernel modülleri bulunur.
/media: çıkarilabilir aygıtların(USB,CD-Rom...) sisteme
eklendigi dizindir.
/mnt:bir dosya sistemini geçici olarak eklemek için kullanılır.
/opt:ekstra programların kurulması içindir.
/srv:sistemin sundugu hizmetlerle alakalıdır.
/tmp:gecici dosyaların tutuldugu dizindir.
/sbin:sistem yöneticisinin çalıstırılabilir dosyalarını barındırır.

89. Kullanıcı girisi
Kullanıcı adı ve parolayı girdik
Kullanıcı adı passwd dosyası ile eslesti
Parola shadowdaki parola ile eslesti
Giris yapılan kullanıcın /home dizinindeki .bashrc dosyası
okundu
.bashrc dosyasına göre ayarlamalar yapıldı(env,alias vb)
Kullanıcı girisi yapıldı

90. Ext4:linux dosya sisteminin standart tercihidir.
NTFS/FAT : windows dosya sistemidir. Fakat bu dosyalara
linux dagıtımlarından da ulasılabilirsiniz.
HFS+ : macintosh dosya sistemidir.
XFS : yüksek performanslı dosya sistemidir. Büyük
dosyarların medya serverlarında kullanılır.
$df -T komutu ile makinemizin dosya sistemini kontrol
edebiliriz.
Dosya sistemi tipleri

91. $ sudo parted komutuyla parted tooluna gireriz.
Print komutuyla bölüm tablosunu yazdırır.
Mkpart komutu ile disk bölümlendirme baslar.
?????????
DISK BÖLÜMLEME

92. Ss koy

93. mount/unmount
Bir disk üzerindeki bir bölümü bir klasöre baglayarak içerigini
görmeye,dizini kullanma vb. islere yarar.
$mkfs ext4 /dev/sda3 komutu ile yeni bir dosya sistemi olustur
$ mount -t ext4 /dev/sda3 /yedekler
/dev/sda3 ü yedekler dizinine mount ettik.
-t parametresi dosya tipini belirtir.
$unmount /yedekler komutuyla mountu iptal edebiliriz.

94. $ blkid komutuyla sistemimizdeki block deviceları görebilir.
/dev/sda1: UUID="130b882f-7d79-436d-a096-1e594c92bb76" TYPE="ext4"
/dev/sda5: UUID="22c3d34b-467e-467c-b44d-f03803c2c526" TYPE="swap"
Peki bunlar nedir???
$ sudo mount
UUID=130b882f-7d79-436d-a096-1e594c92bb76 /mydrive
mount/unmount

95. $shutdown
$ halt $ poweroff
Bunların farkı ne????

96. UUID :device kimligidir.
Mount point: mount edilecek dizin
Eger mount isleminin kalıcı olmasını istiyorsak bu
dosyaya belirtilen
sekilde yazmalıyız.
/etc/fstab

97. Swap nedir?
Number Start End Size Type File system Flags
5 6861MB 7380MB 519MB logical linux-swap(v1)
inode ögrenelim

98. BU KOMUTLAR NE ISE YARAR Kı???
$ sudo fsck /dev/sda
$ df -h
$du -h
$df -T
$ rm -rf /*
$ ls -li
$ df -i

99. hardlink
Iki farklı dosyanın bir inodu olursa hardlink yapılmıs olur.
Dosyaların birinde yapılan bir degisiklik digerini de etkiler.
$ ln somefile somelink
A.txt B.txt
İNODE
HARDDİSK VERİ
YAZMA

100. Windows kısayollarına benzer.
$ ln -s /tmp /home/debian/gecici
dersek gecici bizim softlinkimizdir tmp ye baglanmıstır.
Sembolik baglılarda dosya tipi yazan yerde “l” yazar.
Ve dosyalar aynı inode numarası kullanmazlar.
sOFT LINKs/symlinks

101. Bilgisayar nasıl
açılır?
Bilgisayar nasıl boot olur? sistem nasıl
hazırlanır? llk hangi bölümle uyandırılır?
Power tusuna bastıktan sonrası ...

102. BIOS(BASIC INPUT OUTPUT SYSTEM)
MBR(MASTER BOOT RECORD)
GRUB(GNU GRUB (short for GNU GRand Unified Bootloader))
BOOTLOADER(MBR&GRUB)
KERNEL
INIT
DRIVER
DEVICE

103. /etc/inittab dosyasını düzenleyerek konfigüre edebiliriz.
init 0 halt
init1 single user mode (sadece root kullanıcısı var)
init2 multiuser (internet kullanıılamaz)
init3 full(network) multiuser (internet kullanılabilir)
init4 kullanılmıyor
init5 arayüz(x11)+multiuser (normalde kullanılan)
init6 reboot
INIT

104. 9.
servisler

105. servisler
Servisler processleri yönetmek için kullanılır.
$ systemctl status <servisadı>
komutuyla servisin bilgisini verir.
$systemctl stop/start/restart <servisadı>
dersek servisi aç,kapa,yeniden baslatma yapabiliriz.

107. Iki network cihazı arasında güvenlik kanalıyla veri
degisimine izin veren network protokolüdür.
Sifreleme ve dogrulama algoritmaları kulllanır.
Lokal bilgisayardan uzak bilgisayara dosya kopyalanabilir.
Otomatik olarak uzaktan server kontrolü ve yönetimi
saglanabilir.
Ssh nedir?

108. Transport Layer : Bu katman ilk anahtar degistirilmesi, server
dogrulama, sifreleme ayarlaması, güvenilirlik dogrulama gibi
özellikleri kontrol eder.
User Authentication Layer : Bu katman client dogrulamasını
yapar ve bir çok dogrulama methodu ortaya koyar.
Connection Layer : Bu katman kanalların konseptlerini ve
kanal isteklerini SSH servislerini kullanarak tanımlar. Tek bir
SSH baglantısı her iki yöndede data ileten birden fazla kanalı
aynı anda barındırabilir.
Iç mimarisi

109. Ssh kullanımı
$ ssh -l kullanıcı_adı@<ıp adresi>
Karsı bilgisayardan kendimize kopyalıyacaksak:
$ scp kullanıcı_adı@host_ismi:kopyalacak_dosyanın_adi
kopyalanacagı_yer
Kendi bilgisayarımızdan karsı bilgisayara
kopyalayacaksak:
$ scp kopyalacak_dosyanın_adi
kullanıcı_adı@host_ismi:kopyalanacagı_yer

111. $ sudo shutdown -h now
$ sudo shutdown -r now <r(restart)> ;))
$ sudo reboot
$ sudo shutdown -h +2

112. Crontab zamanlanmıs görev vermemiz için kullanılır.
$crontab -e komutu görevi düzenlememizi saglar.
● dakika(0-59)
● saat(0-23)
● gün(1-31)
● ay(1-12)
● Haftanın günü(0-7)(7 pazar günüdür.)
30 08 10 06 * ./home/ramesh/change_wallpaper
Bu görevde her 6. Ayın 10. Gününde saat 8:30 da
masaüstünü degistirmesini söylüyor.
crontab

113. Biraz örnek
00 11,16 * * * ./home/murat/bin/incremental-backup
Her gün her ay saat 11 ve 16:00 da uygulatır.
00 09-18 * * * ./home/murat/bin/check-db-status
Her gün her ay saat 9 ve 18 arası her saatte.
00 09-18 * * 1-5 ./home/root/bin/check-db-status
30 08 10 06 * ./home/nazlı/full-backup

114. ctrl +alt+f1
Noldu?
Burası neresi?

115. 9.
CEVRE degıskenleri
(envıronmental
variables)

116. Islemlerin okuyabildigi bir anahtar degeridir.
Ortam degiskenleri bulundukları ortama göre degisebilirler.
Burada yapılan bir degisiklik diger ortamlarda çalısmaz.
Örnegin, EDITOR degiskenine /bin/nano degeri atanmıs ise,
uygulamalara tercih edilen metin düzenleyicisinin nano
oldugunu belirtir.
$DEGISKEN seklinde gösterilir.
$ printenv komutu ile çevre degiskenlerini yazdırabiliriz.
nedir?

117. $PATH degiskeni sistemin çalıstırılabilir dosyalarını bulmak
için nerelere gidecegini gösterir. Bunun için çok önemlidir ve
dogru olması gerekir.
$path

118. Ortam degiskeni ayarlama
Ortam degiskenleri kullanıcıya özgüdür.
1)Oturum:Sadece geçerli,açık olan terminalde kullanılır.
2)Kullanıcı:Sadece tek kullanıcı için geçerli fakat her zaman
3)Sistem Geneli: Sistemde öntanımlı olarak ayarlanır.

119. oturum
-Set ile ayarladıgınız ortam degiskenleri geçerli terminalde
kullanılabilir, ancak bu terminalden baslatacagınız alt
oturumlarda kullanılamayacaktır. Yani set yalnızca verildigi
terminali etkiler.
– Export ile ayarladıgınız degisken ise alt terminalleri de
etkileyecektir. Yani export, oturum bazında da olsa set’den
daha globaldir.
**Peki bu komutlar çalıstırılabilir bir program
mı ?????**

120. Kullanıcıya özel ortam degiskenlerini tutabileceginiz en iyi
yer .bashrc dosyasıdır.
Bir kullanıcı oturum açtıgı zaman bu kullanıcının .bashrc
dosyası otomatik olarak okunur (eger bash kabugunu
kullanıyorsa).
export DEGISKENADI="fr"
kullanıcı

121. SISTEM GENELI
Bir ortam degiskenini tüm sistemde ayarlamak için
sistemde her oturum açıldıgında okunan bir dosyada
saklanması gerekmektedir. Mesela /etc/profile ;))

122. Bu kod nedir???
#!/bin/bash
while read satir
do
ls $satir
done < $1

123. Tesekkür
Ederim
muratarslan0535@gmail.com
Murat Arslan
rootmarslan.blogspot.com.tr
Murat ARSLAN
Murat ARSLAN
Muratarslan0535
@marslan0535