Interview Jac. Meter over de toegevoegde waarde van gebiedsfondsen voor het blad "Landschap"

1. Op pad met... Jac. Meter in de Utrechtse
Waarden
CV Ing. Jac. Meter Natuur en landschap hebben ondernemerschap nodig
1977 Afgestudeerd aan de HAS Dronten
1978 Afgestudeerd aan de Agrarische
Lerarenopleiding
1978 – 1988 Docent biologie in het agrarisch onderwijs Jac. Meter is namens Nationaal Groenfonds betrokken bij streekfondsen in vijftien
1988 – 2006 Diverse managementfuncties bij de gebieden. In de Utrechtse Waarden zijn veel ondernemers actief. "Die denken
Rabobank
2006 – 2010 Programmacoördinator Projectbureau anders, zakelijk, die pakken aan en door. De tijd is voorbij dat mensen achterover-
SVGV, Samen Vernieuwen in de Gelderse leunend zaten te wachten op de bijdrage van het rijk. Elk gebied is nu heel crea-
Vallei en Eemland
2007 Afgestudeerd als trainer/coach tief bezig met de vraag wat willen we nu eigenlijk en hoe kunnen we daar zelf aan
2010 – heden Accountmanager Nationaal Groenfonds
bijdragen. Dat moeten we vasthouden, ook na Bleker.”
Functies
2004 – heden Secretaris Stichting The Well die zich
bezig houdt met plattelandsontwikkeling
in Noord-Ethiopië
130 Landschap 28(3)

2. Wat is voor u de essentie van het streekfonds? deel van hun liquide middelen op de streek- knotten, je kunt als zakelijke relatie met je
“Ik zie een fonds als een organisatievorm, rekening. Zij ontvangen een marktconforme klanten hier naartoe. Eén van de onderne-
een manier waarop je een gebied betrekt bij rente en de bank doneert jaarlijks 5% van mers hier uit de Utrechtse Waarden riep: ik
de kwaliteit van de eigen leefomgeving. De de uitgekeerde rente aan het streekfonds. heb het nu wel gehad om met mijn relaties
eerste fondsen werden landschapsfondsen De spaarder wordt gevraagd hetzelfde te te gaan golfen. Die streekrekening is een
genoemd. Wij zijn al ras overgestapt op doen. Met de opbrengst moeten we ons eerste stap naar een grotere betrokkenheid.
de benaming streek- of gebiedsfonds want niet rijk rekenen (één tot twee promille Een bedrijf zegt: ik heb deze kennis in huis,
je hebt het dan niet alleen over natuur en van de inleg, zie kader, red.). Je moet heel kunnen jullie daar iets mee, of ik stel mijn
landschap maar over integrale gebieds- veel geld op de streekrekening hebben wil netwerk ter beschikking. Ander geld begint
ontwikkeling. En daar is een veel groter je daaruit een continue geldstroom voor naar het gebied te vloeien. Een bedrijf dat
draagvlak voor. Wat doet zo’n fonds nou? bijvoorbeeld onderhoud genereren. Veel be- 25 jaar bestaat stort 25.000 euro in het
Dat brengt mensen bij elkaar, gebiedspart- langrijker is dat je een grote groep zakelijke streekfonds, de opbrengst van de jaarlijkse
ners. Deze hebben er allemaal baat bij dat relaties bij het gebied en bij de financiering wielerronde wordt gedoneerd, enzovoort.”
het gebied beter wordt voor gebruikers daarvan betrekt.”
en bezoekers. Zowel de economie, de cul- Hoe is men hier in de Utrechtse Waarden aan
tuur, de landbouw én natuur en landschap Spreekt die streekrekening ondernemers meer de slag gegaan?
profiteren daarvan. Uiteindelijk wil je toe aan dan traditionele manieren om bij natuur “Ik ben bij vijftien streken betrokken, maar
naar een parapluconstructie. In het fonds en landschap in de eigen streek betrokken te het aardige van dit gebied is dat er vanaf
komen publieke projecten met publiek geld raken? het begin heel veel enthousiasme en posi-
samen met wensen en ambities waarvoor “Ik denk dat de tijd er rijp voor is. Duur- tieve energie was. In korte tijd is de zaak
nog geen geldstroom is. Uitgangspunt is zaamheid is een begrip geworden en be- hier op poten gezet en er zijn relatief veel
een gezamenlijke visie op hoe het gebied er drijven profileren zich graag met people, ondernemers betrokken bij het bestuur. Die
uit zou moeten zien. En dan wordt bekeken: planet, profit. Het soort activiteiten dat het denken anders, meer zakelijk, die pakken
waar hebben we geld voor en waarvoor niet. streekfonds onderneemt in je eigen gebied aan en door. Vrijwilligers doen ontzet-
Het streekfonds trekt privaat geld aan voor sluit daar nauw bij aan. Wageningen Uni- tend goed werk, maar je kunt niet altijd
gebiedswensen waarvoor nog geen gelden versiteit heeft de betalingsbereidheid voor een beroep op ze doen en ze missen soms
zijn.” natuur en landschap onderzocht. Het blijkt specifieke kennis en vaardigheden. Op dit
dat kennis en betrokkenheid daaraan vooraf moment is ondernemerschap nodig voor na-
En welke rol speelt de streekrekening daarbij? gaan. Via activiteiten van het streekfonds, tuur en landschap.”
“Dat is een interessante manier om privaat zoals het bezoekerscentrum waar we nu te “Streekfonds Utrechtse Waarden is opge-
geld aan te trekken. Het idee is van de ASN gast zijn, kunnen ondernemers kennis op- richt vanuit de gedachte dat men meer wil
bank, maar de landelijke uitrol vindt sinds doen over het gebied. Betrokkenheid krijg doen met de streekidentiteit – knotwilgen,
2010 plaats via de Rabo, omdat deze bank je door weer andere activiteiten die hier weteringen, kades, tiendwegen, boom-
een veel groter distributienetwerk heeft. georganiseerd worden. Je kunt wandelen gaarden, lintdorpen, boerderijen – en met
Ondernemers en bedrijven parkeren een met de boswachter, je kunt wilgen gaan streekproducten als fruit en kaas. Ze zijn
131

3. hier net gestart. De streekrekening is in mei subsidie is aangelegd zal jaarlijks onderhou- “Dat gevaar zit er in. Als je kijkt waar het
geopend. Er staat nu een kleine 10 miljoen den moeten worden. Dat kan met publiek geld aan besteed wordt dan zijn dat in eer-
op maar dat groeit nog door. Er is hier net geld, bijvoorbeeld voor groenblauwe dien- ste instantie aansprekende projecten. Zo is
zoals elders grote behoefte aan privaat sten, maar die middelen zijn maar beperkt het streekfonds Utrechtse Heuvelrug begon-
geld voor duurzaam beheer. In de loop der voor handen. Vanuit een streekfonds kan nen met het financieren van de schaapskud-
jaren is behoorlijk geïnvesteerd in natuur aanvullend het een en ander gebeuren.” de. Dat is letterlijk en figuurlijk een aaibaar
en landschap, maar dat was veelal voor de project. Als er keuzes gemaakt moeten wor-
aanleg daarvan. Voor het beheer is eigenlijk Is het gevaar niet, dat de moeilijke, niet- den omdat er structureel geld tekort is, zul-
geen potje. De wandelroute die hier met rendabele, projecten blijven liggen? len er altijd projecten afvallen. Publiek geld
132 Landschap 28(3)

4. blijft nodig voor zaken die belangrijk zijn,
maar door het publiek als minder urgent
worden gezien. Als we werkelijk bepaalde
natuurgebieden heel belangrijk vinden dan
kost dat geld. Je kunt hooguit spreken over
de grootte van het bedrag en of cofinan-
ciering mogelijk is. Wat doet het rijk, wat
doet de provincie en wat kan het gebied zelf
doen, maar wel in verhouding. En als het
gebied dan inspringt met privaat geld is het
logisch dat het daar zeggenschap over wil
hebben. Geen enkele private partij zegt: de
overheid heeft een tekort, laat ik eens in de
overheidskas storten. Dat gebeurt niet.”
Hoe is Nationaal Groenfonds bij streekfond-
sen betrokken?
“In de eerste plaats zijn wij de kassier van
veel streekfondsen. De gelden zijn bij ons
geparkeerd. We proberen een koppeling te
maken met de publieke gelden die er voor
zo’n gebied zijn. Zo promoten we conve- nee begraven in toekomstige natuur, waar- Hoe kijkt Nationaal Groenfonds aan tegen uit-
nanten tussen private en publieke partijen van de aanleg en het beheer gefinancierd stel/afstel van de Ecologische Hoofdstructuur,
bij de realisatie van bepaalde projecten. worden uit de grafrechten. Een partij die toch een van jullie bestaansgronden?
We brengen verschillende geldstromen bij daarmee aan de slag wil, meldt zich bij ons “Wij maken geen beleid. Wel staan in onze be-
elkaar op een paraplurekening met verschil- en probeert via ons netwerk hun idee ook leving visie en ambitie los van het geld dat be-
lende gelabelde deelbudgetten, stellen zo ergens uitgevoerd te krijgen. We betrekken schikbaar is. Als je een goed, zelfs wetenschap-
het geld veilig voor het gebied en verzorgen daar dan de groene banken bij, maar finan- pelijk, onderbouwd plan hebt, de EHS, dan kan
een transparante Brusselproof verslagleg- ciering is lastig in deze tijd. Om zo’n project het niet zo zijn dat je ineens zegt: we denken
ging voor publieke partijen die daar be- bancair financierbaar te maken, zijn wij er nu anders over of de omvang is minder be-
hoefte aan hebben. vaak wel bereid onze nek uit te steken en er langrijk. Daarom nodigen wij provincies ook uit
We hebben ook een katalysatorfunctie. Het wat risicodragend kapitaal in te stoppen. om hun eigen provinciale ambitie op dit terrein
Groenfonds is betrokken bij nieuwe econo- En ten slotte stallen we uit ons eigen ver- te formuleren, zoals Utrecht heeft gedaan. Die
mische ontwikkelingen in een gebied, bij- mogen ook zelf gebiedsgerelateerd geld op provincie heeft gekeken naar de resterende
voorbeeld bij grootschalig natuurbegraven. de streekrekening om die van de grond te 3.000 hectare waarvoor nu geen financiering
En dan bedoel ik niet begraven in de natuur, krijgen en doen we aan voorfinanciering.” is. Vastgesteld is dat de helft daarvoor voor de
133

5. provincie relevant is en onder haar ambitie aan. Dus wat dat betreft is het een tijd je al vóór dit kabinet maar de brede dreiging
valt. Voor die 1.500 hectare wordt nu finan- van stagnatie. Wat ik overigens het grote die daarvan uit gaat helpt natuurlijk wel
ciering gezocht. Dat is een andere route dan voordeel vind, laat ik daar maar gewoon om de gelederen te sluiten en aan het werk
schrappen. eerlijk over zijn, is dat we wel in een heel te gaan. Er zijn veel partijen die niet willen
Wat wij er als Nationaal Groenfonds van creatieve ondernemende tijd zitten. De tijd dat de natuur nog bleker wordt.”
merken is dat wij geld onder ons hebben is voorbij dat mensen achteroverleunend
dat op dit moment helemaal niet uitgege- zaten te wachten op de bijdrage van het BAREND HAZELEGER
ven wordt omdat de publieke partijen na rijk. Elk gebied is nu heel creatief bezig met
een jaar nog steeds in grote onzekerheid de vraag wat willen we nu eigenlijk en hoe
leven of ze het uit mogen geven en waar- kunnen we daar zelf aan bijdragen. Dat zag
134 Landschap 28(3)

6. Potentie en impact initiatieven vermenigvuldigd met een ge- er weinig oog is voor de specifiek lokale
streekfonds en streekrekening middelde opbrengst van 80.000 euro aan context en de meerwaarde voor de biodi-
rente en giften laat zien dat op nationale versiteit.
Het eerste streekfonds (Groene Woud) is schaal tot vier miljoen jaaromzet kan wor- De praktijk van het Groene Woud laat zien
in 2007 opgericht. Sindsdien heeft dit fe- den gegenereerd ten behoeve van projec- dat vooral projecten worden gefinancierd
nomeen een stormachtige groei doorge- ten. Dat is 8% van de jaarlijks geschatte op de terreinen communicatie, educa-
maakt. Op dit moment zijn er al tien ac- totale landschapsbeheerkosten van € 64 tie en herstel van rode cultuurhistorische
tief en tien in voorbereiding (www.streek- miljoen (PBL 2008). elementen zoals veldpoorten en kapellen,
fonds.nl). Dit aantal zou kunnen groeien zie figuur 2. De directe bijdrage aan be-
tot ruim 50 actieve streekfondsen in 2015, Van het streekfonds zal naar verwachting heer, herstel en ontwikkeling van natuur
zie figuur 1. Een belangrijke impuls is de een sterke lokale inbreng en kwaliteitsim- en groene landschapselementen is klein.
doorontwikkeling van landschapsfond- puls uitgaan wat betreft de ontwikkeling
Bron: Tekelenburg, T., in voorbereiding.
sen die oorspronkelijk zijn opgericht voor van natuur en landschap. Maatregelen op Streekrekening: "is geld geven zonder geld over te
de betaling van groenblauwe diensten, lokaal niveau kunnen echter ook een ver- maken." Maatschappelijke ontwikkelingen en ini-
tiatieven met mogelijk impact op (het beleid van)
tot streekfondsen. Vooral in Overijssel, vlakking van de kwaliteit van natuur en natuur, landschap en landelijk gebied. Bilthoven/Den
Gelderland en Zuid-Holland gebeurt dit. landschap in een groter gebied veroorza- Haag. PBL. www.natuurverkenning.nl.
ken. Dit risico ontstaat wanneer veelal ge-
De gemiddelde inleg op de streekreke- lijksoortige, zichtbare en gemakkelijk te Literatuur
ning is 20 tot 40 miljoen euro. Een voor- verantwoorden projecten waar niemand PBL 2008. Landschap beschermen en ontwikkelen.
zichtige projectie op basis van bekende op tegen kan zijn worden gefinancierd en Evaluatie en beleidsopties.
60
Streekfonds Educatieve en communicatieve
50
projecten
Streekrekeningen
40
Natuur- en landschapsprojecten
30
Organisatie- en infrastructuur-
20 projecten
10
Cultuurhistorische projecten
0
< 2005 2006-09 2010 2011 2012 2015
Figuur 1 streekfondsen en -rekeningen ontwikkelen zich snel. Figuur 2 goedgekeurde projecten uit opbrengst streekrekening het
Bron: PBL, Landschapsbeheer Nederland, Nationaal Groenfonds, www.pbl.nl Groene Woud 2007-2010. Bron: website het Groene Woud, www.pbl.nl
135