2. Центар за Локални Иницијативи – Битола
Center for Local Initiatives – Bitola
МЕЃУНАРОДНА РЕВИЈА НА ТРУДОВИ –
ФЕНЕСТРА
INTERNATIONAL JOURNAL – FENESTRA
Прво издание на тема:
„Предизвиците во образовниот процес во XXI век “
First edition on topic:
„Challenges in the educational process in the XXI century “
Битола, Р. Македонија, 2015
Bitola, R. Macedonia, 2015

3. 1
Издавач:
Центар за Локални Иницијативи – Битола
Publisher:
Center for Local Initiatives – Bitola
Печати:
Гера Ком Софт Битола
Printed by:
Gera Kom Soft Bitola
Тираж: 50
Press run: 50
CIP - Каталогизација во публикација
Национална и универзитетска библиотека "Св. Климент Охридски", Скопје
37.07"20"(082)
ПРЕДИЗВИЦИТЕ во образовниот процес во XXI век : Меѓународна
ревија на трудови - Фенестра / [уредувачки одбор Снежана Петровска
...и др.] = Challenges in the educational process in the XXI century
: International journal - Fenestra / [editorial board Snezana
Petrovska ... и др.]. - Битола : Центар за локални иницијативи :
=Center for local initiatives, 2015. - 122 стр. : илустр. ; 21 см
Библиографија кон трудовите
ISBN 978-608-65861-0-2
1. Насп. ств. насл.
а) Образование - Развој - 21 в.
COBISS.MK-ID 98929930

4. 2
УРЕДУВАЧКИ ОДБОР:
 Снежана Петровска, Македонија
 Д-р Мимоза Богданоска Јовановска, Македонија
 Д-р Пеце Митревски, Македонија
 Д-р Виолета Маневска, Македонија
 Д-р Томе Димовски, Македонија
 Д-р Благој Ристевски, Македонија
 Д-р Зоран Котевски, Македонија
 Д-р Наташа Блажеска Табаковска, Македонија
 Д-р Елена Влаху Ѓоргиевска, Македонија
 Д-р Мишо Докмановиќ, Македонија
 Д-р Младен Караџоски, Македонија
 Д-р Моника Дичовска, Македонија
 М-р Милена Касаповска, Македонија
 Д-р Силвана Колевска, Македонија
 М-р Лела Андреевска, Македонија
 Д-р Мирјана Ристовска, Македонија
 М-р Елена Стојановска, Македонија
 М-р Елизабета Додевска, Македонија
 Михајло Митковски, Македонија
 Лидија Вишин, Македонија
 Д-р Татјана Ивановиќ, Србија
 Д-р Весна Дамјановиќ, Србија
 Д-р Маја Цикусиќ, Хрватска
 Д-р Среќко Гојиќ, Хрватска
 Д-р Франци Чеч, Словенија
 М-р Марија Сушник,Словенија
 М-р Џули-Ен Наумовска, Австралија
 М-р Катуна Каркели, Грузија
 М-р Ана Ничита, Молдавија
 Д-р Каталин Врабие, Романија
 Д-р Адриана Григорес, Романија
 Д-р Богдан Патрут, Романија
 Д-р Симона Варлан, Романија
 Д-р Јулина Фурду, Романија
 М-р Алина Габриела Бурлацу, Романија
 М-р Моника Марцин, Романија
 М-р Рената Бланк, Португалија
 Д-р Наталија Михајловна, Руска Федерација
 Д-р Олга Лвова Александровна, Руска Федерација
 Д-р Николај Иванович Ватин, Руска Федерација

5. 3
EDITORIAL BOARD:
 Snezana Petrovska, Macedonia
 Mimoza Bogdanoska Jovanovska, PhD, Macedonia
 Pece Mitrevski, PhD, Macedonia
 Violeta Manevska, PhD, Macedonia
 Tome Dimovski, PhD, Macedonia
 Blagoj Ristevski, PhD, Macedonia
 Zoran Kotevski, PhD, Macedonia
 Natasha Blazeska Tabakovska, PhD, Macedonia
 Elena Vlahu Gorgievska, PhD, Macedonia
 Misho Dokmanović, PhD, Macedonia
 Mladen Karadzoski, PhD, Macedonia
 Monika Dichovska, PhD, Macedonia
 MA Milena Kasapovska, Macedonia
 Silvana Kolevska, PhD, Macedonia
 MA Lela Andreevska, Macedonia
 Mirjana Ristovska,PhD, Macedonia
 MA Elena Stojanovska, Macedonia
 MA Elizabetа Dodevska, Macedonia
 Mihajlo Mitkovski, Macedonia
 Lidija Vishin, Macedonia
 Tatjana Ivanovik, PhD, Serbia
 Vesna Damjanovik, PhD, Serbia
 Maja Cikusik, PhD, Croatia
 Srekko Gojik, PhD, Croatia
 Franci Cec, PhD, Croatia
 MA Marija Susnik, Slovenija
 MA Julie Ann Naumovska, Australia
 MA Khatuna Kharkheli, Georgia
 MA Ana Nichita, Moldova
 KatalinVrabie, PhD Romania
 Adriana Grigores, PhD, Romania
 Bogdan Patrut, PhD, Romania
 Simona Varlan, PhD, Romania
 Julina Furdu, PhD, Romania
 MA Alina Gabriela Burlacu, Romania
 MA Monika Marcin, Romania
 MA Renata Blank, Portugal
 Natalija Mihajlovna, PhD, Russian Federation
 Olga Lvova Aleksandrovna, PhD Russian Federation
 Nikolaj Ivanovich Vatin, PhD Russian Federation

6. 4
СОДРЖИНА
Феноменолошки пристап кон поемата „Сердарот“ од Григор Прличев и нејзин
компаративен приод со поемата „Крвава кошуља“ од Рајко Жинзифов ............................6
Боркица Трајковска ..................................................................................................................6
Улогата на водството во стратешкото планирање на соработката со родителите...........11
Василка Ѓурчиновски..............................................................................................................11
Инклузија на деца со оштетен слух, Инклузија на глувонемо дете преку пракса во ООУ
Владо Тасевски-Скопје..........................................................................................................15
Весна Филиповска...................................................................................................................15
Подредената улога на говорот во обрaзовниот процес (Медиумското влијание врз
развојот на учениците)...........................................................................................................23
Виолета Јакимовска...............................................................................................................23
Педагошките компетенции на наставниците по англиски јазик, компаративен осврт на
состојбите во Mакедонија и Aнглија....................................................................................28
Виолета Панев........................................................................................................................28
Учењето преку проекти - моќен катализатор на образовниот процес на 21от
век.............35
Елена Апостолоска.................................................................................................................35
Николина Ѓорчевска ...............................................................................................................35
Влијанието нa мотивационата стратегија врз одржливоста на проектните активности во
училиштата..............................................................................................................................43
Елка Даскалова .......................................................................................................................43
Слободанка Бадаровска.........................................................................................................43
Биљана Павлеска ....................................................................................................................43
Open educational resources – benefits and future developments.............................................49
Elena Stojanovska ....................................................................................................................49
Mihajlo Mitkovski.....................................................................................................................49
Igor Stojanov............................................................................................................................49
Интеретничка интеграција- нова парадигма во образовниот систем на Република
Македонија..............................................................................................................................54
Ивана Илиевска.......................................................................................................................54
Сандра Ѓорѓиевска .................................................................................................................54
Стандардите за оценување како фактор за обезбедување на квалитет на ниво на
училиштето .............................................................................................................................60
Изет Јусуфи...........................................................................................................................60

7. 5
Важноста на самостојното учење – наставна форма за работа со ученици во основното
образование.............................................................................................................................69
Катерина Аницин ...................................................................................................................69
Improving Writing Skills through Formal and Informal Writing.............................................76
Khatuna Kharkheli ...................................................................................................................76
Ira Danelia ...............................................................................................................................76
Предизвици во основното образование со посебен акцент на истражувачка работа на
педагошката служба...............................................................................................................80
Кујтим Касами......................................................................................................................80
Масoвните отворени он-лајн курсеви - иднината на е - образованието............................86
Маја Гроздановска .................................................................................................................86
Мимоза Богданоска Јовановска ............................................................................................86
Користење ИКТ технологија на часовите по англиски како странски јазик....................91
Натка Јанкова........................................................................................................................91
Едутопија.................................................................................................................................97
Небојша Трпковски.................................................................................................................97
Корелација меѓу јазиците-предизвик за полесно изучување ...........................................102
на втор странски јазик..........................................................................................................102
Смиља Христовска...............................................................................................................102
Реализирана проектна активност во основното образование...........................................107
Снежана Стојанова.............................................................................................................107
Гордана Анастасова ............................................................................................................107
Љупка Петкова ....................................................................................................................107
Vocabulary and its role in English language teachinhg .........................................................114
Tamta Nadirashvili.................................................................................................................114
Воспитанието како основа на современото образование .................................................119
Христијан Билински.............................................................................................................119

8. 6
Феноменолошки пристап кон поемата „Сердарот“ од Григор
Прличев и нејзин компаративен приод со поемата „Крвава
кошуља“ од Рајко Жинзифов
Боркица Трајковска
СОУ „Јане Сандански“ – Струмица, Р. Македонија
borkicat@gmail.com
Aпстракт
Феноменолошкиот метод е психолошки пристапкон литературните
дела, темелите на овој метод ги удира германскиот филозоф Едмунд Хусерел.
Основната теза на овој метод е да се создаде нов начин на гледање на светот,
мисла која може да се поистоветува со целта на книжевноста, која создава
кај читателот индивидуално гледиште на нештата за потоа тоа да се
надополнува и да премине во социјално, културно и антрополошко гледиште.
Основната максима на овој метод е: враќање кон предметите онакви какви
што се во нашата свест, мисла која носи во себе универзалана порака. Низ
призмата на овој метод ќе се обидеме да направиме корелација помеѓу две
поеми и тоа „Сердарот“од македонскиот Хомер и „Крвава кошуља“ од Рајко
Жинзифов и да ги имплицираме сегментите на овој метод чија цел е преку
симболиката насликана низ литературните нишки на еден интертекстуален
начин да направиме цврста конекција помеѓу литературното дело и
реципиентот (ученикот /читателот).
Клучни зборови: феноменолошки метод, литературно дело,
реципиент, симболика, интертекстуалност.
Abstract
The phenomenological method is a psychological approach to the literary
work, founded by the German philosopher Edmund Husserl. The thesis of this method
is to see the world from a new perspective, a simple thought that can identify with the
purpose of literature that will make the reader see things from a personal point of
view, which will continue to upgrade and grow into a social, cultural and
anthropological point of view. The ultimate goal of this method is: turning back to
things the way they are in our consciousness, a thought that carries a universal
message. Through the prism of this method we are going to try to make a correlation
between two poems – „The Sirdar" (originally written as O Armatolos') by the
Macedonian Homer and „The Bloodstained Shirt” by Rayko Zhinzifov, and to
implement this method’s segments, with the ultimate goal to make a strong connection
between the literary work and the recipient (student/reader) on a intertextual way,
through the symbolism of literature.
Keywords: phenomenological method, literary work, recipient, symbolism,
intertextuality.

9. 7
Импликација на феноменолошкиот метод
Поемата „Сердарот“ чијшто автор е македонскиот Хомер и поемата
„Крвава кошуља“ од Рајко Жинзифов се предизвик за работа за секој книжевник
по вокација. Делата изобилуваат со изворедни карактеристики кои се предизвик
за проучувања од различни аспекти, како што и како резултат на напредувањето
на науката и достигнување на се понови и поусовршени научни сознанија на
методиката по книжевност. Наставникот е поставен пред нови предизвици да ја
усовременува наставата и да го подобрува и усовршува својот пристап кон
учениците. Еден таков метод е феноменолошкиот метод кој што е дел од
психолошките пристапи, а темелите на овој метод ги удира германскиот
филозоф Едмунд Хусерел. Основната теза на овој метод е да создаде нов начин
на гледање на светот, мисла која може да се поистоветува со целта на
книжевноста која создава кај читателот индивидуално гледиште на нештата за
потоа тоа да се надополнува и да премине во социјално, културно и
антрополошко гледиште. Основната максима на овој метод е: враќање кон
предметите онакви какви што се во нашата свест, мисла која носи во себе
универзалана порака.
Едмунд Хусерел го развива учењето за односот помеѓу:
 знакот (докажување на нештото, навестување на нештото со
одредени асоцијации);
 изразот (го носи значењето).
Тој своето проучување го сведува на односот помеѓу:
 естетскиот предмет (литературното дело) и
 естетскиот субјект (реципиентот, читателот, ученикот, примач на
литературното дело). 1
И овде можеме да направиме едно надоврзување на книжевноста како
наука, но и како дел од наставниот предмет македонски јазик и литература, па
можеме да кажеме дека основната цел на наставникот е од ученикот да направи
субјект кој може да расудува, критикува, односно да размислува со своја глава, а
токму овој метод го овозможува тоа. Па токму овде можеме да истакнеме дека
конституирањето на литературното дело во свеста на читетелот е основен
проблем на феменолошкото учење. Друг истакнат филозоф кој го применува
овој метод е полскиот филозоф Роман Ингарден кој ја развива теоријата за
слоевитоста на литературното дело, тој проучува како се конструира и
концепира структурата на литературното дело во свеста на читателот. Тој
делото го посматра како органско единство од четири хетерогени слоја и тоа:
 звуковен (еуфонија/ благозвучност) – се однесува на стихувани
форми, односно има естетска функција;
 значински (семантички) – проза, поезија овде имаме конотативен
(сокриен) и донотативен (даден) пристап;
1
Димова Виолета,Методика на наставата по книжевност, Литературното дело и реципиентот.
Штип, Универзитет „Гоце Делчев“ : 2007, стр. 33.

10. 8
 предметен (ликовите, нештата и прикажаните односи меѓу нив кои
всушност го градат дејството ), односно го создаваат "светот во
делото";
 шематизирани аспекти – критичко понирање во текстот, се
разгледува односот автор → дело → читател, всушност во овој слој
имаме сопствени аспекти на читетелот. За овие шематизирани
аспекти Ингарден вели дека се празен простор помеѓу два збора, две
реченици кои ги надополнува читетелот.2
Феноменолошки пристап кон поемата „Сердарот“ од Григор
Прличев
Поемата Сердарот е изворедно и врвно остварување на македонскиот
Хомер врз кое ќе се обидам да работам имплицирајќи го феноменолошкиот
метод и ќе се обидам да го разработам од психолошки аспект. Делото започнува
со стихот Пискотници се слушаат од Галичник во Река3
, стих кој раѓа
љубопиност кај читателот, ученикот, рецепиентот и во неговата свест се
создаваат различни аспекти на гледишта. Потоа со продолжувањето на првата
строфа се алудира на тоа дека се случило нешто несекојдевно, се случила
несреќа. Всушност овде кај читателот/ ученикот се отвара еден нов видик на
светот, нуркајќи се со мислите во стиховите на оваа поема се задлабочува во
една мисловна потрага полна со неизвесност и исчекување. Неизвесноста и
празните и бледи наши размислувања се надополнуваат со секој нов стих, со
секоја нова строфа се создава една метафизички аспект кај читетелот, односно
една необична, несекојдневна ситуација, во овој случај тоа е загинувањето на
бестрашниот херој Кузман. Всушност овде имаме портретирање на еден посебен
свет во кој авторот преку темната тага, мајчината болка, разрушената љубов на
згаснатата младост на Марија и стравот на населението создава една сплотеност
во едно универзално чувство врежано во колективната човекова свест, а тоа е
болот кој го задава смртта при загубата на некој драг. Поетскиот текст цело
време не држи во неизвесност, доказ за тоа е и словенската антитеза, стилска
фигура која на почетокот ја доловува лирската нарација на поетот, но потоа иако
дејството се движи во една т.н. слободна линија (алудирам на мислата на поетот
која слободно портретира низ призмата на зборовите за на крајот да се вратиме
кон суштинското, универзалното и транседеталното, а тоа е прифаќањето на
животните ситуации онакви какви што се во нашата свест. Неда, Марија и
народот се помируваат со судбината, секој на свој начин тагува, а јуначките
песни остануваат да сведочат за големината на бестрашниот Кузман.
Во ова дело можеме да наведeме и пример за учењето за односот помеѓу
знакот и изразот, знак е сонот на мајката Неда, кој навестува дека нешто ќе се
2
Димова Виолета,Методика на наставата по книжевност, Литературното дело и реципиентот.
Штип, Универзитет „Гоце Делчев“ : 2007, стр. 33.
3
Прличев Глигор, Сердарот и Скендербег. Скопје, Мисла : 1971, стр. 61.

11. 9
случи, кој се препознава преку изразот: „сонила соништа мрачни“4
кој е сегмент
од целината, односно го носи значењето. За да го воочиме односот помеѓу
естетскиот предмет и естетскиот субјект потребно е да го слушнеме
размислувањето на учениците /читателот/ реципиентот. Не да ги прашаме што
сакал да каже авторот, туку тие да ни дадат свое размислување, односно да
добиеме повратна информација како оваа поема се конструирала во нивниот ум.
Да побараме од нив да опишат некој од ликовите. Марија како лик доаѓа малку
подоцна во поемата можеби затоа што мајката е основен носител на таа болка на
згаснато мајчинство, но сепак и Марија е импозантен и значаен лик кој го движи
дејството во поемата, па можеме да им предочиме на учениците да направат
споредба на физичкиот изглед на Марија, односно имагинативно да ја замислат
каква била таа пред да си ја уништи убавината истурајќи пепел на себе за да ја
презре својата убавина, а како потоа со тоа можеме да им предочиме и еден
симболичен аспект односно дека тој чин на презрување на убавина всушност
значи почеток на еден таговен живот на една згасната млада убавица завиена во
црно и со тело и со душа.
Понатаму ќе продолжиме со разгледување на четирите хетерогени слоеви
и нивната застапеност во поемата „Сердарот“:
 Звуковен – типичен пример за ова е стилската фигура словенската
антитеза, која се јавува во почетокот на самата поема.
 Значински - крстот од мермер, кандилото (конотативно значење)
алудираат дека се работи за христијанско почивалиште на некој починат,
за со стихот: „гробот со солзи го роси“ да се даде едно конатативно
значење со кое ја открива својата мисла, односно се аргументираат
претходните два стиха и се кажува всушност дека станува збор за
вечното почивалиште на Кузман.
 Предметен – правејќи една корелација помеѓу ликовите на мајката Неда,
вереницата Марија, Гегите, колективниот лик на населението, таткото на
Марија кои ги обединува загинувањето на Кузман всушност го
обликуваме светот на делото во кое доминира една таговност и една
душевна болка најинспиративно портретирана преку ликовите на мајката
Неда и вереницата Марија.
 Шематизирани аспекти – ова е мигот кога „белиот простор" од
испишаниот текст го надополнува реципиентот/ читателот/ ученикот,
односно естетскиот субјект, всушност овде може да им се дозволи на
учениците да го дадат своето размислување, особено да го пополнат
кругот на портретирање на ликовите со што тие ќе го надополнат она кое
според нив не недостасува, туку е плод на нивната имагинација.
4
Прличев Глигор, Сердарот и Скендербег. Скопје, Мисла : 1971, стр. 62.

12. 10
Компаративен приод кон поемата „Сердарот“ и поемата
„Крвава кошуља“ наместо заклучок
Подоцна по обработката на поемата „Сердарот“ од Григор Прличев,
може да се одвои еден час за да се направи компаративен приод кон две поеми
кои во себе го носат истиот мотив, „ Сердарот“ од Прличев и „Крвава кошуља“
од Жинзифов, односно компаративен приод кон носечките ликови во поемите:
 ликот на мајката Неда во „Сердарот“ → ликот на бабата (мајка на
Божин) од поемата „Крвава кошуља“;
 ликот на вереницата Марија во „Сердарот“ → ликот на вереницата
Грозда, девојката на Божин во поемата „Крвава кошуља“, која како
лик не е дадена директно, туку за неа дознаваме преку зборовите на
старицата. Овој лик не е доразвиен, односно не е целосно исполнет.
Исто така може да се направи споредба на сонот на мајката Неда, како
знак кој навестува дека ќе се случи нешто лошо („Сердарот“) и крвавата кошуља
(„Крвава кошуља“), симбол на смртта на нејзиниот син, која бабата (мајката на
Божин) ја носи во торба (помошно средство). И токму на учениците може да им
се даде задача да го надополнат кругот на овој лик (се мисли на Грозда,
вереницата на Божин од поемата „Крвава кошуља“ за која зборува неговата
мајка). Врз основа на компарација со вереницата Марија од поемата „Сердарот“
учениците да го надополнат белиот простор, потоа да се осврнат и на
споредбата на мајката на Кузман, Неда и бабата, мајката на Божин од „Крвава
кошуља“ со што ќе обединат два различни поетски света во еден темен свет. Со
што кај учениците ќе се развие критичкото опонирање, па токму преку оваа
активност ќе се постигне успешна импликација на феноменолошкиот метод
како и успешно создавање на субјект од ученикот кој самостојно мисли,
расудува и критикува, гледиште кое што треба да биде цел и водечка мисла на
секој наставник по книжевност.
Користена литература
1. Димова Виолета, „Методика на наставата по книжевност“, Литературното дело и
реципиентот. Штип, Универзитет „Гоце Делчев“ : 2007, стр. 33.
2. Жинзифов Рајко, „Одбрани творби“, Скопје, Мисла: 1986;
3. Прличев Глигор, „Сердарот“ и „Скендербег“, Скопје, Мисла: 1971.

13. 11
Улогата на водството во стратешкото планирање на соработката
со родителите
Василка Ѓурчиновски
ОУД „Лазар Лазаревски“Велес, Р. Македонија
vasilka79@yahoo.com
Апстракт
Партиципирањето на родителите во работата на училиштето
станува предизвик во образовниот процес во XXI век.Лепезата на воспитно-
образовни задачи на училиштето се проширува и родителите можат да земат
активно учество во многу образовни активности. Затоа, ваквиот партнерски
однос, во голема мера ќе придонесе родителот на ученикот да се чувствува
како важен фактор во развојот на оптималните способности на своето дете
во процесот на воспитание и образование.
Новото време во кое живееме придонесува да се бараат директори, кои
ќе бидат вистински лидери во своите средини и ќе успеат да ги мотивираат и
вклучат родителите во различни активности се со цел подобрување на
квалитетот на работењето во училиштето, а со тоа да создадат тим и
клима на високи очекувања за успех кај наставниците, учениците и
родителите.
Клучни зборови: училиште, ученик, родител, соработка, водство
Abstract
The participation of parents in the school work becomes a challenge in the
educational process in the XXI century. The range of educational objectives of the
school is expanding and parents can take an active part in many educational
activities. Therefore, this partnership, will greatly contribute to the student's parent to
feel like an important factor in the development of optimal abilities of the child in the
process of education.
In the new age that we live in contributes to require directors who are true
leaders in their areas and will be able to motivate and engage parents in various
activities aimed at improving the quality of work in school, and thus to create a team
and area of high expectations for success among teachers, students and parents.
Keywords: school, student, parent, co-lead
Вовед
Подобрување на квалитетот во образованието е континуиран тренд во
образованието. Тоа бара вклучување на сите субјекти, како во училиштето така
и на државно ниво. За квалитетот во образованието на учениците одговорно е
училиштето, односно водството во училиштето. Развојот на учениците и

14. 12
општеството во целина зависи од ефектите на воспитно-образовната услуги што
им ги дава училиштето на корисниците.
Во тој контекст партиципирањето на родителите во работата на
училиштето станува императив на времето во кое живееме. Таквиот партнерски
однос, во голема мерка ќе придонесе родителот на ученикот да се чуствува како
важен фактор во развојот на оптималните способности на своето дете во
процесот на воспитание и образование.
Квалитетно водење на училиштето
Денес, повеќе од кога било порано е нагласена потребата од квалитетно
водство во училиштата. Ова прашање сè повеќе се актуелизира сега кога за
спроведување на промените во училиштата многу силно се нагласува улогата на
директорот на училиштето.„Водството претставува однесување или поведение
кое им овозможува и помага на другите да ги постигнат планираните цели“
(Patrick Whitaker).
Целта на водството е да развива чувство за припадност кон
организацијата и кон заедничките вредности и идеи кои стануваат извор на
овластување за сето она што другите мора да го направат. Водството во
училиштата ја има главната улога за воспоставување напозитивна клима меѓу
човечките ресурси, а таа се карактеризира со:
- уредна и пријатна средина за работа;
- воспоставен систем на вредности и систем на наградувања;
- воспоставена добра соработка меѓу човечките ресурси и родителите;
- воспоставен систем за развивање на позитивни ставови кај
персоналот;
- воспоставен систем за донесување и спроведување на одлуки;
- воспоставен систем на отворени и чесни комуникации.
За да се изгради позитивна клима во училиштето потребно е директорот
да ги поседува сите потребни карактеристики на однесувањето. Но
покрајвлијанието на директорот, во формирањето на училишната клима многу
силно учествуваат и наставниците и учениците и нивните родители со своите
ставови и однесувања како во училиштето така и надвор од него. Директорите
на училиштата за да се успешни во извршување на својата работа и да се пред се
добри водачи потребно е да поседуваат одредени менаџерски спобности,
креативни вештини, комуникациски вештини, способност за соработка и
градење на доверба.
Соработка со родителите
Вклучувањето на родителите во работата на училиштето е од огромна
важност како за учениците и родителите, така и за училиштето. Инволвирањето
на родителите во воспитно-образовниот процес, неминовно ќе доведе до
зголемена меѓусебна помош во постигнувањето на повисоки образовни
резултати, квалитетно решавање на тековните и заедничките проблеми, размена
на искуства и идеи и до подобрување на условите за работа во училиштето.

15. 13
Родителите како активни и главни партнери на училиштето треба да
имаат клучна улога во осмислувањето, креирањето и реализирањето на голем
број разновидни училишни и вон-наставни активности. Тие се истовремено и во
улога на наш непосреден линк со локалната средина поради што се истовремено
и во улога на: соработници, насочувачи, евалватори и промотори на
активностите. Родителите треба постојано да се анимираат и мотивираат за
преземање на партнерска улога во креирање на обележјата на ефективно и
креативно училиште.
Облици на соработка помеѓу родителот и училиштето
Училиштето треба да им обезбедува на родителите навремени и
пристапни информации за она што се случува во училиштето, а што е
релевантно за школувањето на нивните деца, како и информации што се
поврзани со работата и напредувањето на децата во училиштето.
Континуираната соработка помеѓу родителот и училиштето треба да се
одвива преку следните облици:
- Родителите и наставниците треба заед-
нички да пронаоѓаат можности со цел да ги
утврдат приоритетите од интерес за детето;
- Наставниците треба да се запознаат со
домашните услови на детето со цел да ги
утврдат содржините и методите на настава кои
најмногу му одговараат на детето;
- Наставниците и родителите треба заедно
да ги проценат можностите и потребите на
детето;
- Успешноста на соработката меѓу родителите и училиштето зависи од
степенот на размена на информации;
- Родителите треба да учествуваат во утврдувањето на наставните цели и
методи;
- Родителите и наставниците треба заеднички да го споделат успехот;
- Директорот, стручната служба и наставниците мора да најдат време да ги
слушнат искажувањата на родителите;
- Вклучување на родителите и учениците во изготвување на плановите на
ниво на училиште;
Соработката со родителите треба се одвива во континуитет во текот на
целата учебна година, и преку организирани родителски средби и индивидуални
контакти. Соработката меѓу учениците, наставниците и родителите најдобро е
да се развива низ толеранција, солидарност и почитување на индивидуалноста и
интегритетот на личноста.
Соработка на училиштето и семејството е педагошка и психолошка
категорија. За успешна реализација на воспитно-образовниот процес неопходна
е континуирана заемна соработка на училиштето и семејството. Училиштето
треба се грижи за подигање на педагошко-психолошкото образование на

16. 14
родителите, за нивно поцелосно информирање и запознавање со воспитно-
образовните цели и задачи на наставната работа во училиштето, ќе ги запознава
родителите со сите промени и реформни зафати. Ќе им помага на родителите
плански и систематски да ги надминуваат и решаваат сите слабости и проблеми
присутни во семејното воспитание.
Кога родителите учествуваат во образованието на своите деца,тогаш
расте мотивираноста и достигнувањето на ученикот.
Заклучок
Заедничката работа на родителите и училиштето во создавањето на
подобри услови за вклученоста на родителите е сигурно решение за успех.
Водството во училиштето треба да создаде позитивни услови што ќе го охрабри
вклучувањето на родителите.
Со цел обезбедување на поголема соработка со родителите треба да се
преземат следните чекори:
 зајакнување на соработката и довербата на родителите кон училиштето,
менаџментот во училиштето и наставничкиот кадар;
 промовирање на активна улога на родителите во осмислувањето,
изведувањето и евалуирањето на наставните и воннаставните активности;
 зајакнување на соработката помеѓу родителите со различно етничко,
верско, културно потекло;
 продлабочување на животните вештини кај родителите како и
формирање на навики кај нив за континуирано самообразование;
 поттикнување на самодовербата и на позитивен однос кај родителите
Соработката на родителите и училиштето се најдобрата поддршка на
патот кон успехот. За нашите деца и за иднината на нашата земја треба да
соработуваме при овој најосновен предизвик во образованието.
Користена литература
1. Адижес,Исак.(1998) „Овладување со промените“, ДЕТРА Центар, Скопје
1. 2.Герамитчиевски.Т.,Петковски.К,.ЛамеваБ., (2004) „Квалитетното образование и
неговото обезбедување“, Образовни рефлекси, 3и4, Биро за развој на образование, Скопје
2. Дракр,П.(2003) „Ефективниот раководител“, Класика и стил ООД, Софија
3. Друцкер,П.(1996), „Иновације и предузетниство, пракса и принципи“, Друго издање, Грмец,
Београд
4. „Efficiency and effectiveness of the teaching process“ – collection of research papers of the
international professional conference (2011), Municipality Secondary School „Taki Daskalo“,
Bitola
5. Eliot,J. (1991), „Action research for Education change, Development Teachers and Teaching“,
Milton Keunes, Open Universitu. Press, Philadelphia
6. „Закон за Бирото за развој на образование“, Службен весник на РМ, бр.
7. Јанкоски, Д.(2002) „Организација на образованието“, Педагошки факултет, Битола
8. Кралев, Т. „Основи на менаџментот“, ЦИМ, Скопје,1995.
9. Кралев, Т. (1992), „Индустриски менаџмент“, Просветно дело, Скопје
10. Миленковска, В. (2004) „Организациско комуницирање во основните училишта“, Научен
собир- Охрид, Боро графика
11. www.adi.org, "The School Community Journal"

17. 15
Инклузија на деца со оштетен слух, Инклузија на глувонемо дете
преку пракса во ООУ Владо Тасевски-Скопје
Весна Филиповска
ООУ „Владо Тасевски“– Скопје, Р. Македонија
filipovskavesna@yahoo.com
Апстракт
Со овој труд всушност сакаме да покажеме добра практика на
инклузијата на децата со ПОП во училиштата, односно како преку практичен
пример на инклузија спроведена во ООУ Владо Тасевски-Скопје, се прифаќаат
позитивните страни и се работи на недостатоците на инклузија на дете со
оштетен слух (глувонемо дете) во рамки на редовно училиште, во редовна
паралелка. Имено инклузија е процес на вклучување на деца коишто имаат
посебни потреби во развојот со деца кои немаат посебни потреби во развојот,
а се на иста возраст, во средината каде што учат и играат. Вклучувањето во
редовните училишта им овозможува рамноправен однос од страна на
општеството. Следејќи ја адаптацијата и образовните постигнувања на
ученикот Д.С. во нашето училиште се покажа дека за спроведување на
успешна инклузија на ученикот потребна е изработка на индивидуален
образовен план (ИОП), едукација и подготовка на наставниот кадар за
потребите и можностите на ученикот, како и подготовка на останатите
ученици од паралелката за прифаќање на ученикот, односно подготвување на
средината за социјализација на ученикот. Како позитивни (јаки) страни на
инклузијата се покажаа достапноста на добар модел за однесување,
квалитетните услови за образование како и прифаќањето на ученикот од
страна на останатите ученици и вработени во училиштето. И покрај
изработката на индивидуланиот план за ученикот, сепак поради
оштетувањето на слухот ученикот има значителни потешкотии при
совладувањето на апстрактните поими од наставните содржини, а исто
така отежната е социјализацијата поради јазичната бариера.
Клучни зборови: инклузија, оштетен слух, јаки страни, слабости
Abstract
This paper shows theexcellent practice of inclusion of children with special
needs (CSN) in the schools, especially through a practical example of the inclusion,
emphasizing the pros and cons (positive and negative sides) of the inclusion of a child
with damaged hearing (deaf child) accepting the positive sides and working on
negative sides of the inclusion in public school Vlado Tasevski – Skopje, through
adopting in a regular class. Inclusion is a process of involving same age children
with special needs with children without special needs in an environment where they
learn and play. This process helps children with special needs to blend easily in the

18. 16
society and have the same treatment as the other children. By overlooking the day to
day adaptation and educational achievements of student D.C. in our school, it turned
out to be successful practice, and the Individual educational plan should be in place,
education and adapting of the teachers on level of the student, as well as teaching the
rest of the children / students in the class how to accept their school mate, i.e.
preparing the environment so the student can socialize easier. As positive (strong)
side of the inclusion it turned out to be the easy approach and role model behavior,
high quality education, as well as accepting of the child from his schoolmates and
employees in the school. Besides preparing the individual plan for the student, due to
hearing damage and being speech limited, the student will still have barriers in
learning the syllabus, and also have problems to socialize faster.
Keywords: inclusion, impaired hearing, strengths, weaknesses
Инклузивно образование-поим и дефинирање
Инклузија е процес на вклучување на деца коишто имаат посебни
потреби во развојот со деца кои немаат посебни потреби во развојот, а се на иста
возраст, во средината каде што учат и играат. Децата со пречки во развојот
имаат исти основни физиолошки, социјални и емоционални потреби како и
другите деца. Вклучувањето во редовните училишта ќе им овозможи
рамноправен однос од страна на општеството. Eтикетирањето на учениците со
посебни потреби треба што побрзо да се надмине.
Инклузивната едукација5
го опишува процесот преку кој училиштата се
обидуваат да ги распознаат сите ученици како индивидуи со реконструкции на
курикуларната организација и прописи и дислицирање на истражувањеата во
постигнување на подеднакви можности. Помеѓу овој процес, училиштата градат
капацитети на прифаќање на сите ученици од локалната заедница, на тој начин
што ја редуцираат потребата од ексклузија на децата (Себа и Аинсков, 1996)
Образованието е важна област која треба да биде иницијатор и
реализатор на идејата за инклузија на децата со посебни образовни потреби.
Овој труд преку примери од пракса ни го претставува процесот на
имплементација на инклузијата на децата со оштетен слух во редовното
училиште. Oвој труд покажува кои опции и можности ни ги нуди (позитивни
или негативни) процесот на инклузија на децата со посебни потреби (оштетен
слух) и колку и како се користи и се имплементира во пракса.
Деца со оштетен слух
Слухот е функција која психофизиолошки закономерно се развива и
отпочнува постепено да се оформува уште пред раѓањето на детето. Неа ја
овозможува и остварува систем на делови од човековиот организам
т.н.аудитивен систем. Ако овој систем, кој почнува со ушната школка, а
завршува со слушните подрачја во мозокот, анатомски и физиолошки е
5
Дефектолошка теорија и практика, 2004

19. 17
исправен, на звучните стимулации детето рефлексно реагира и пред раѓањето, а
свеснотореагирањесозрева етапно во траење од осум до девет месеци.
Постојат повеќе фактори кои можат да доведат до оштетување на било
кој дел од системот за слушање, што резултира со растројство во слухот, чиј
дијапазон се движи од лесна редукција на слухот до потполна глувост. Кога кај
лицето и покрај медицинската интервенција се забележи растројство на слухот
тогаш постои потреба од многу значајна, навремена рехабилитација, која се
спроведува во Заводот за рехабилитација на слух, говор и глас- Скопје,
единствена здравствена институција која овозможува превенција, дијагностика
и рехабилитација на лицата со пречки во слухот, говорот и гласот. Раното
откривање и навременото започнување со рехабилитацискиот третман е од
огромно значење за понатамошниот тек и крајниот исход од целиот овој процес,
кој се состои од редовен фоно-аудитивен третман и соодветна аудитивна
протетика. Рехабилитацискиот третман е долготраен, тежок и макотрпен процес.
По „завршување“на истиот до седмата година, тоа не значи дека тие деца не
продолжуваат со третманот, но за исто време го почнуваат нивното редовно
школување. Дел од овие деца со оштетен слух, во зависност од нивните
психофизички и интелектуални способности школувањето го продолжуваат во
редовни училишта, а дел одат во специјални училишта за деца со оштетен слух.
Сите деца кои ќе тргнат во редовно училиште се тестирани од
училишниот педагог, психолог и дефектолог (доколку има во училиштето).
Децата со оштетен слух бараат соодветен педагошко-психолошки третман во
училиштето како непречено би ги исполнувале своите обврски како и
останатите ученици. Тие како и нивните другарчиња можат да бидат добри,
многу добри и одлични ученици, во зависност од тоа колку нивниот наставник,
родител и самите тие се потрудат да го усвојат наставното градиво.
Како ученици се доста упорни и снаодливи, но и многу осетливи и лесно
повредливи, особено ако не се прифатени адекватно од средината во која се
школуваат. Обично се омилени бидејќи знаат да бидат и многу нежни, но
никогаш не се лицемерни. Тие се директни и искрени во проценката.
Завршуваат не само средно образование, туку се запишуваат и на високите
школи.
Инклузија на децата со оштетен слух
Постојат повеќе причини за инклузија на децата со посебни потреби, па
така и на учениците сооштетување на слухот:
 Сите деца имаат право да учат заедно;
 Децата не смеат да бидат потценувани,дискриминирани илиисклучувани
поради своите ограничувања во учењето или тешкотии во развојот;
 Нема никакви законски причини за одвојување на децата во нивното
школување;
 Децата мораат да пораснат заедно, со предностите и недостатоците
карактеристични за сите на одредена возраст;

20. 18
 Истражувањата покажуваат дека децата подобро напредуваат во
образованието и социјалните односи ако се инклузирани;
 Нема едукација или нега во сегрегираните училишта што не би можеле
да се овозможатво редовните училишта;
 На сите деца им треба едукација што ќе им помогне да ги развиваат
односите и да ги подготви за понатамошен живот;
 Само со инклузија може да се намали стравот и да се изгради
пријателство, почит и разбирање.
Раната интервенција и континуираната работа со детето со оштетен слух
го подготвуваат детето за вклучување во градинка, училиште (основно и
средно). Индивидуална едукациска програма за детето треба да се прави секоја
година во градинката, за секое одделение во училиштето. При подготовката на
планот, многу е важна соработката на родителите и стручњаците во градинката,
односно училиштето, како и на стручњаците кои надвор од градинката и
училиштето учествуваат во развојот на детето (рехабилитатори, логопеди,
психолози, педагози...) Освен инклузија во градинката и училиштето, важна е
вклученоста на децата со оштетен слух во сите општествени, културни и
спортски организации.6
Инклузија на глувонемо дете низ пракса во
ООУ „Владо Тасевски“ - Скопје
Во ООУ „Владо Тасевски“ во учебната 2014/2015 година во прво
одделение се запиша ученикот Д.С.- ученик со најтежок степен на оштетување
на слухот- Сурдомутитас. Да се вклучи ученик со тешко оштетување на слухот и
без развиен говор во редовна паралелка за нас како училиште беше вистински
предизвик. Поради тоа и на барање на родителите кои исто така се со оштетен
слух и делумно развиен говор, го прифативме ученикот со голем ентузијазам
иако бевме свесни за реалните проблеми со кои што ќе се соочиме низ праксата.
За него се организира и се реализира воспитно-образовен процес во согласност
со принципите на индивидуализација, се со цел да се задоволат индивидуалните
потреби на ученикот, да се отстранат препреките при учењето и да се создадат
услови што придонесуваат за максимален и сестран развој на ученикот, за
неговото доживување на успех, начин на комуникација, среќа и припадност на
групата. Преку разгледувањето на случајотна дете со оштетен слух вклучен во
редовното го разгледувавме процесот на инклузија и неговите позитивни и
негативни карактеристики.
Развој на ученикот
Ученикот Д.С. спаѓа во категорија на лица со тешко оштетување на
слухот и неразвиен говор. Поседува и користи слушен амплификатор бидеќи
има сосема мала слушна резерва во ниско фрекфентно подрачје до 500 Х3 –
6
Јачова, З. Самарџиска-Панова, Љ. Лешковски, И. Ивановска, М. (2002). Инклузија на децата со
посебни потреби во редовните училишта во Република Македонија

21. 19
100дб. Во поглед на развојот детето е со нормален интулектуален и
психомоторен .развој.
Д.С. два пати во неделата работи приватно со логопед. Логопедскиот
третман е започнат доцна, дури во второто полугодие од учебната година и
покрај инститарањето на стручната служба при училиштето ученикот да започне
третман уште пред самото тргнување на детето во училиште, се со цел да се
направи обид за развој на говорот и да се оспособи на читање на говор од уста,
односно да се направи подготовка на ученикот за следење на редовниот
наставно-образовен процес. Ученикот три пати неделно работи и со училишниот
дефектолог, работејќи на совладување на наставните содржини, читање на говор
од уста и развој на соодветен начин за комуникација на ученикот со
соучениците и наставниците. Родителите на ученикот одбиваат да соработуваат
и да вршат контроли во Заводот за слух, говор и глас.
Прифатеност од околината и училиштето
Ученикот добро е прифатен од семејството, училишната средина и
околината. Д.С има делумна социјализација и социјални контакти со врсниците.
Во рамки на училиштето вклучен е во образовните активности, приреди,
претстави и посети.
Со цел да му се помогне во адаптацијата на ученикот во училиште и
неговата социјализација, односно да се изнајде соодветен начин на комуника-
ција со своите соученици за време на наставата и слободните активности, како и
комуникација со одделенските наставници и полесно разбирање и применување
на училишните правила на однесување, во рамки на одделение од страна на
наставниците и стручната служба при училиштето направени се неколку
работилници на тема: “Прифаќање на правила на однесување во училница” и
“Како да комуницирам со моето другарче”.
Работилниците беа преведувани и на знаковен јазик, се со цел Д.С. да
умее да ги разбере и да се вклучи во истите. До крајот на училишната година
предвидена е уште една работилница изведена од училишниот дефектолог, која
има за цел да ги запознае останатите деца со знаковниот јазик, како вид на говор
преку кои комуницираат лицата со оштетен слух.

22. 20
Вклученост во воспитно-образовните институции
Д.С на 3 годишна возраст го посетувал Заводот за слух говор и глас-
Скопје, каде што два пати неделно добивал логопедски третман. Од 4 години
почнува да оди во градинка каде што делумно успеал да се адаптира и вклопи во
средината. Вклученоста во предучилишна установа и Заводот за слух говор и
глас им овозможува на децата со оштетен слух да стекнат основни знаења од
областа на самопослужувањето, хигиенските навики, комуникацијата и соција-
лизацијата. Тука се и првите почетоци на спрове дување на инклузивниот про-
цес кај овие деца и тука почнуваат да се реализираат нивните желби и можнос-
ти. И покрај вклученоста во предучилишните установи, кај ученикот не се забе-
лежува значително подобрување во комуникацијата и социјалните вештини.
На 6 и пол години ученикот се запишува во прво одделение во ООУ
Владо Тасевски-Скопје. Д.С е вклучен во редовна паралелка, но работи според
индивидуален образовен план (ИОП) изготвен од страна на стручната служба
при училиштето (педагог, психолог и дефектолог), одделенските наставници и
родителите на ученикот.Според оваа програма кај ученикот ќе се започне
описменувањето уште во второто полугодие на прво одделение, се со цел тој
побрзо да ги совладува буквите и пишувањето како основно средство за
комуникација.
Со оглед на фактот дека човековите сознанија се состојат од 7%
информации стекнати преку сетилото за вид, 3.5% преку сетилото за мирис,
1.5% преку сетилата за допир, 1% преку сетилото за вкус, а 87% од
информациите се стекнуваат преку сетилото за слух, кај Д.С. се јавуваат големи
потешкотии при совладување и разбирање на апстракните поими во сите
наставни предмети како и странските јазици (англиски јазик). Поради тоа сите
апстрактни поими и активностите кои бараат слушање и усно изразување од
наставната програма за овој ученик се исфрлени или адаптирани според
неговите можности. При совладувањето на конкретни поими како пишувањето
на букви и собирање и одземање со помош на визуелни материјали и
манипулативи ученикот нема потешкотии односно одлично ја совладува
содржината.
Позитивни страни од инклузијата на ученикот
Преку досегашното следење на ученикот, односно следење на неговата
адаптација и образовни постигнувања како позитивни страни на инклузијата во
редовно училиште се издвојуваат следниве позитивни страни:
 ученикот има добар модел за однесување;
 квалитетни услови за образование;
 прифаќање на ученикот од страна на наставниците, стручната служба и
децата без постоење на отпор или етикетирање;
 соработка со институциите кои што се надлежни за давање на струќна
помош на деца со различни попречености, како што се: Завод за слух,
говор и глас, Завод за ментално здравје на деца и младинци- Младост,
Филозофски факултет-отсек дефектологија и невладини организации.

23. 21
Слабости на инклузијата на ученикот
 послаба социјализација поради јазичната (комуникациската) бариера;
 напредувањето во различни сфери како граматиката, разбирањето на
апстракните поими можат да бидат одложени или оневозможени поради
степенот на редукција на слухот;
 недоволна едукација на родителите за нивните права и можности за
правилен раст и развој на нивните деца.
Препораки за наставниците за спроведување на успешна инклузија на
ученикот
Бидејќи ставот на наставниците и нивната вложеност и посветеност се
доста значајни фактори за спроведување на успешна инклузија, кај децата со
оштетен слух потребно е да се направат некои просторни, физички и методски
прилагодувања. Тоа се:
 да му се овозможи на ученикот седење во првата клупа или на централно
место во училницара, за да може да го следи движењето на усните на
своите соученици и на наставникот;
 говорот на наставникот треба да биде со прилагодена брзина, јачина,
ритам и интонација;
непознатите зборови треба да се објаснат,посебно апстрактните поими
преку слика или со помош на манипулативи;
 да се обезбедат што повеќе аудитивни и визуелни средства (да се
користат што повеќе слики, фотографии, модели, предмети и видео
записи за демонстрирање на појави);
 да се користат движења и гестикулации, како носители на дејноста, за се
што потешко се изразува со говор;
 графичкиот приказ или цртеж го олеснува разбирањето;
 да му се даде на ученикот доволно време за искажување на неговите
мисли преку гестикулации, движења, цртежи или преку писмено
изразување.
Заклучок
Освен инклузијата во редовно училиште, доста е важна и инклузијата во
предучилишните институции и раната интервенција, која го дава темелот за
понатамошната работа со децата со оштетен слух. Од друга страна, ставовите и
предрасудите на наставниците и околината се значајна алка за успешна
инклузија како на децата со оштетен слух така и на сите деца со ПОП. За да
биде успешна инклузијата, потребно е да се менуваат негативните ставови во
позитивни, да се согледуваат вистинските можности, но секако и желбите на
децата, не само со учениците со оштетен слух туку и на сите други со ПОП.
Задача е на идните генерации кои се во образовниот систем да ги
менуваат погледите и ставовите и лицата со ПОП да ги прифатиме во

24. 22
заедницата рамноправно. Нема успешна инклузија ако таа не се спроведува
доследно и од самото раѓање, како и доколку не постои соработка помеѓу
родителите, наставниците и стручната служба, не само кај децата децата со
оштетен слух туку воопшто кај сите деца со ПОП.
Користена литература
1. Јачова, З., Самарџиска-Панова, Љ.,Лешковски, И.,Ивановска, М.( 2002). „Инклузија на
децата со посебни потреби во редовните училишта во Република Македонија“
2. „Дефектолошка теорија и практика“, 2004
3. http://www.algoritamcentar.edu.mk/programi/rabotasoucenicesoposebniobrazovnipotrebi.pdf

25. 23
Подредената улога на говорот во обрaзовниот процес
(Медиумското влијание врз развојот на учениците)
Виолета Јакимовска
Mагистрант на Филолошки факултет, Универзитет“ Гоце Делчев“–Штип, Р.
Македонија
violetajakimovska@yahoo.com
Апстракт
Училиштата се воспитно­образовни институции ,места каде што со
многу труд и работаго пополнуваме листот бел како што вели Џон Лок, места
каде што се оформува личноста сосите вредности и квалитети.
Комуникацијата е составен дел од воспитно­образовниот процес, а
говорот најмоќното оружје за успех. Со современите трендови во образовани-
ето, со компјутеризацијата, говорот за жалдобива подредена улога во
наставниот процес. Сè помалку се обрнува внимание наговорната култура, а
знаеме дека добриот збор може благотворно да влијае, да разбудисвест, да ги
расположи тажните, да ги охрабри беспомошните.
„Говорникот го поткрепува народниот дух со своите мудри зборови, ги
отстранува сомнежите, ги освестува заблудените, ги преобразува сомнител-
ните, ја поттикнуваправдата и со иста снага ја напаѓа и соборува
неправдата“ - вели Цицерон. Токму затоа, говорот претставува најважната
алка во воспитно­образовниот процес кој треба да се употребува, негува и
надоградува.
Клучни зборови: говор, воспитно-образовен процес, говорна култура,
комуникација
Abstract
Schools are educational institutions, places where whit lots of effort we are
filling the black sheet as John Lock said, places where a preson is formed whit all the
values and qualities.
Communication is a constituent part of the educational process, and speech is
the most powerful weapon for successs.
Unfortvnately, whit the modern trend of increasing computer use, speech is
taking a lower role in the education processs. Less and less attention is payed to the
speaking culture and we know that a good word can have a beneficial influence to
awaken awareness, to cheer sad people and to encovrage the hopless. In the eloquent
words of Ciceron ,,The orator substantiates the sirit of the people whit their wise
words removes doubts, and brings consciousness to the deluded, sooths the suspicious,
prompts justice and whit some trace attacks and overthiows injustice'' . This perfectly
illustrates ehy speech represents the most important aspect of the edvational process
one thait should be used nurtured and developed.
Key words: speech, educational speech, speaking culture, comunication

26. 24
Вовед
Идејата да се пишува за подредената улога на говорот во воспитно-
образовниот процес доаѓа пред сè заради масовната употреба на компјутерите
во училиштата.
Оваа сататија има за цел, од една страна да го посочи штетното влијание
на медиумите врз младите генерации, а од друга пак, претставува своевиден
апел до чинителите во воспитно-образовниот процес да ја користат, негуваат и
усовршуваат говорната култура.
Училиштата се воспитно – образовни институции, места каде што со
многу труд и работа го пополнуваме ,,белиот лист хартија“ како што вели Џон
Лок, места каде што се оформува личноста со сите вредности и квалитети.
Комуникацијата е составен дел од воспитно – образовниот процес, а
говорот најмоќното оружје за успех.
Со современите трендови во образованието, со компјутеризацијата,
говорот за жал добива подредена улога во наставниот процес. Сè помалку се
обрнува внимание на говорната култура, при сè што стара е вистината дека
добриот збор може благотоворно да влијае, да биде поттикнувач, да разбуди
свест, да ги расположи тажните, да ги охрабри беспомошните.
,,Говорниот го поткрепува народниот дух со своите мудри зборови, ги
отстранува сомнежите, ги освестува заблудените, ги преобразува сомнителните,
ја поттикнува правдата и со иста снага ја напаѓа и соборува неправдата“ - вели
Цицерон.
Токму затоа говорот претставува многу важна, ако не и најважна алка во
воспито-образовниот процес кој треба да се употребува, негува и надоградува.
За медиумското влијание
Денеска живееме во време кога современата технологија е многу
развиена. Интернетот, медиумите и социјалните мрежи се оние на кои децата и
младите трошат голем дел од денот.
Доколку тие се користат правилно, се разбира дека ќе донесат позитивни
придобивки, како на пример брза, лесна и евтина комуникација, брзо и лесно
пребарување на информации, пристап до научни, забавни и образовни
информации и сл. За жал тие имаат и штетно влијание врз децата и младите.
Преку социјалните мрежи честопати се пренесуваат пораки кои наместо
да го зајакнуваат детското чувство за хуманост, почитување на различностите и
толеранцијата, тие го поттикнуваат чувството на недоверба и страв. Децата во
суштина го имитираат тоа што го гледаат (сцени од насилство во видео игри, во
филмови и сл.). Познат е неодамнешниот случај кога малолетник во Америка, од
непознати причини уби свои врсници и поранешни другари, за на крај да се са-
моубие. Медиумите и социјалните мрежи на таквите настани посветуваат прего-
лемо внимание, така што тие вести циркулираат по телевизиите долго време.
Децата тоа го гледаат и потсвесно, некои од нив можеби посакуваат и тие тоа да
го направат за да бидат познати и зборувани во целиот свет, па макар и по лошо.

27. 25
Многу е важно младите да се оттргнат од влијанието на социјалните
мрежи, бидејќи заборавија на реланиот контакт со своите врсници, заборавија
на детските, реални друштвени игри, заборавија да зборуваат и се главно
насочени на игрите на компјутер.
Социјалните мрежи и медиумите исто така влијаат и врз интелектул-
аниот развој. Докажано е дека децата кои многу време поминуваат пред
компјутер или телевизор, не се доволно концентрирани на училиште. Исто така,
тие се потпираат на фактот дека информациите кои им се пренесуваат во
училиштето, можат многу лесно да се најдат и на интернет. Тоа пак,
придонесува за помалку да читаат книги, така што по таков начин им се
скратува времето за вистинско образување.
Со појавувањето на најпопуларните социјални мрежи во светот
(Facebook, Twitter, Hi5 и слично), децата повеќе сакаат да останат дома пред
компјутер, да прикачуваат слики ,,споделуваат статуси“ и да запишуваат
коментари, отколку да се дружат во реалниот живот, при што ја губат реалната
слика за светот. Ова придонесува за проблеми со комуникацијата.
Медиумското влијание води до антисоцијално однесување, имплусивни
експлозии, рамнодушност, депресија и предвремено созревање. Децата го
имитираат она што во суштина го гледаат – сцени на насилство во филмовите и
компјутерските игри. Медиумите имаат и негативни здравствени ефекти.
Штетното влијание на екранот од компјутерот води до премногу статичен начин
на живот.
Подредената улога на говорот во образовниот процес
Со убавиот говор кај учениците се издигнува доброто, позитивното и
убавото наспроти лошото. Говорот е клучот за успешен развој, темел на сите
меѓусебни односи.
Тој е заедничка нитка која не спојува, механизам со кој може да се допре
до душата на ученикот, да се откријат и реализираат неговите мисли, чувства и
идеи и тој да се изгради во комплетна и здрава личност. Говорот ја отсликува
вредноста на ученикот и затоа тој претставува круна на неговата глава.
Во налетот на интернетот и информатиката во светот, па и во Македонија
многу малку се води грижа за афирмирање на говорот, дури и во училиштата,
места каде што говорот треба да биде најважната алатка за интелектуален развој
на учениците.
Почнувајќи од 2007 година во Македонија се спроведоа голем број
проекти и обуки за компјутеризација за да се постигне што поголем напредок и
развој на информатичкото општество. Но за жал не се поттикна и спроведе ниту
една обука за употреба, негување и усовршување на говорот. Сето ова зборува
дека кај нас недоволно се посветува внимание на говорот и е причина повеќе
сите чинители во образовниот процес да посветат поголемо внимание на говорот
кај учениците како една од најважните алки во процесот на интелектуалниот
развој.