Natuurplazasymposium 2012. Nijmegen. Infectieziekten als sluipmoordenaars van soorten. Annemarieke Spitzen, RAVON

1. Infectieziekten als
sluipmoordenaars van soorten
Annemarieke Spitzen
Roy Slaterus (SOVON)
Dick Bekker (Zoogdiervereniging)
Rob Koelman (Zoogdiervereniging)
Frank Spikmans (RAVON)

2. Infectieziekten als
Inleiding
sluipmoordenaars van soorten
Vogels
Zoogdieren
• humane gezondheid
• voedselproductie
•
Vissen
economie
• wildlife
Amfibieën
Concluderend

3. Infectieziekten als
Inleiding
sluipmoordenaars van soorten
Vogels
Zoogdieren
• humane gezondheid
• voedselproductie
•
Vissen
economie
• wildlife
Amfibieën
Concluderend
• Daszak, P. 2005. EcoHealth 2: 239 – 240
• Kuiken, T.,e.a. 2005. Science 309: 1680/81
• Kuiken, T.,e.a. 2011. Adv. Exp. Med. & Biol.
719: 59 – 66

4. Infectieziekten als
Inleiding
sluipmoordenaars van soorten
Vogels
Zoogdieren
• humane gezondheid
• voedselproductie
•
Vissen
economie
• wildlife
Amfibieën
Concluderend
• Daszak, P. 2005. EcoHealth 2: 239 – 240
• Kuiken, T.,e.a. 2005. Science 309: 1680/81
• Kuiken, T.,e.a. 2011. Adv. Exp. Med. & Biol.
719: 59 – 66

5. Infectieziekten als
Inleiding
sluipmoordenaars van soorten
Vogels
Zoogdieren
• humane gezondheid
• voedselproductie
•
Vissen
economie
• wildlife
• 70%
Amfibieën
• uitsterven zeldzame soorten
Concluderend

6. Inleiding
Take home message
Vogels
Zoogdieren
Stimuleren onderzoek naar effecten van infectieziekten
op wild levende dieren, momenteel onvoldoende
kennis over risico’s voor populaties en mogelijk zelfs
Vissen
soorten
Amfibieën
Concluderend

7. Vogelgriep
Inleiding
Hoogpathogene varianten bedreigend mens en
Vogels
pluimvee, maar ook voor wilde vogels
Zoogdieren
Rol van wilde vogels bij verspreiding & introductie
monitoring dode vogels: SOVON, CVI & EL&I
Vissen
levende vogels: Erasmus universiteit, SOVON, EL&I
Amfibieën
Concluderend

8. Het Geel
Inleiding
Ziekte bovenste deel spijsverteringskanaal
Vogels
Duitsland, enkele duizenden dode zangvogels
Zoogdieren
Nederland, juli 2009, vastgesteld bij o.a. groenlingen
Vissen
Doel: SOVON, Vogelbescherming, Alterra & DWHC
onderzoeken verspreiding en impact
Amfibieën
Concluderend

9. White Nose Syndrome
Inleiding
Veroorzaakt door schimmel
Vogels
In VS al miljoenen dode
vleermuizen
Zoogdieren
In NL nog niet officieel
vastgesteld, wel in Europa
Vissen
In VS bewezen effecten op
Amfibieën
populatieniveau en te
verwachten effecten op
Concluderend
ecologisch niveau
Zelfs effecten op humaan Puechmaille, S., W. Frick, T. Kunz, e.a. 2011. TREE 26(11): 570 – 576
niveau (>> insecten)

10. Hantavirus
Inleiding
Hantavirussen overgebracht knaagdieren
Vogels
11 v.d. 20 ziekmakend voor mensen
Zoogdieren
Vissen
Amfibieën
Rosse woelmuis Bosmuis Grote
Concluderend
Puumula virus (mens; Puumula virus bosmuis, Dobrova
0,1% sterfte) (besmet mens niet) virus (mens; 10%
sterfte)
Zoogdiervereniging en RIVM onderzoek

11. Gozlan, St-Hilaire, e.a. 2005. Nature 435: 1046
Sphaerothecum destruens
Inleiding
Invasieve exoot blauwband is drager van
Vogels
parasiet
Zoogdieren
Massale sterfte inheemse vissen
(vetje, blankvoorn, riviergrondel)
Vissen
RU & RAVON in 2009 in NL aangetroffen
2012: vervolg onderzoek inheemse soorten
Amfibieën
Concluderend

12. Ranavirus
Inleiding
Ranavirus spp. massale sterfte amfibieën
Vogels
September 2010, Dwingelderveld
Zoogdieren
Bedreiging amfibieën, vissen en reptielen
Vissen
DWHC en RAVON
Amfibieën
• Hoverman et al., 2012
Ecohealth
• Miller et al., 2011 Viruses 3:
Concluderend
2351-73
• Kik et al., 2011, the Veterinary
Journal 190(2): 284-6

13. Chytridiomycose
Inleiding
Schimmel Batrachochytrium dendrobatidis
Vogels
IUCN: ‘ergste infectieziekte die gewervelden ooit heeft
getroffen en een grote bedreiging voor biodiversiteit’
Zoogdieren
Nederland: 4%
Vissen
Effecten op populaties en wellicht soorten
Amfibieën
Universiteit Gent & RAVON
Concluderend
• Garner et al. 2005. EID
• Blaustein&Dobson. 2006. Nature
• Pasmans et al. 2010. Vlaams
Diergeneeskundig Tijdschrift
• Hof et al. 2011 Nature

14. Dus….
Inleiding
Er gebeurt al heel veel!
Vogels
http://www.sovon.nl/dodevogels_invoer.aspx
Zoogdieren
En ook:
• passieve monitoring rabies
(CVI, vleermuiswerkgroepen),
Vissen
• varkenspest en mond-en-klauwzeer wilde zwijnen
(GD, CVI, RIVM, VWA, faunabeheereenheden, DW
Amfibieën
HC),
• actieve monitoring vossenlintworm (RIVM & Bureau
Concluderend
Mulder-natuurlijk),
• Qkoorts en EHDV bij reeen
(DWHC, CVI, faunabeheereenheden)

15. Dus….
Inleiding
Ja, er gebeurt al veel
Amfibieën
Ook buiten NP:
• passieve monitoring rabies
Vissen
(CVI, vleermuiswerkgroepen),
• varkenspest en mond-en-klauwzeer
Vleermuizen
wilde zwijnen
(GD, CVI, RIVM, VWA, faunabeheeree
nheden, KNJV, DWHC),
Vogels
• actieve monitoring vossenlintworm
(RIVM & Bureau Mulder-natuurlijk),
THM
• Qkoorts en EHDV bij reeën
(DWHC, CVI, faunabeheereenheden)
• etcetera

16. Maar….
Inleiding
Er gebeurt weinig aan de vraag:
Vogels
Effecten van ziektes op duurzame staat instandhouding
(zeldzame) soorten
Zoogdieren
Infectieziekten als sluipmoordenaars van soorten
Vissen
Vb: chytrid, schmallenbergvirus, ranavirus, parasiet
Amfibieën
blauwband, longworminfecties zeehonden (K. Camphuysen in NRC (2/2/12))
Concluderend

17. Tenslotte….
Inleiding
Op verschillende niveau’s, binnen verschillende
soortgroepen aandacht
Vogels
Zoogdieren
Meeste gericht op zoönosen, of economische
relevantie
Vissen
Wij in de komende jaren onderzoek initiëren naar
effecten op populatiedynamiek vrij levende dieren
Amfibieën
Concluderend

18. Take home message
Stimuleren onderzoek naar effecten van infectieziekten
op wild levende dieren, momenteel onvoldoende
kennis over risico’s voor populaties en mogelijk zelfs
soorten

19. Dank
Met dank aan:
J. M. Rijks (DWHC)
Foto verantwoording
Jelger Herder, Rollin Verlinde, RAVON website en heel veel andere websites…