Otsailaren ospakizunak gure ohiturei jarraituz

1. KANDELARIO (Otsailak, 2)
Otsailaren 2an bedeinkatzen dira kandelak elizetan. Batzuk kandela zuzenak eta beste
batzuek kandela biribilduak (argizariak edo erretxinak) eramango dituzte elizara.
Antzinako euskaldunek uste zuten kandela bedeinkatu horiek haiek eta haien
ondasunak babesten zituztela:
Ekaitz egunetan pizten zen kandela bedeinkatua etxea eta bertan bizi zirenak babesteko.
Familiako norbaitek gaizo larria zuenean ere pizten zen
kandela bedeinkatua sendatzen laguntzeko.
Kandela kiribildu bedeinkatua piztu eta adarretan jartzen zen jo edo eraso zitzakeen
edozein sorginkeri edo gaizotatik babesteko.
Egun horretan ere, antzinako euskaldunek elizara zumezko erramuak eramaten zituzten
bedeinkatzeko. Gero, erramu bedeinkatu horiek etxe inguruko soroetan jartzen ziren.
Eta euren gainean, kandela bedeinkatuak. Horrekin, izan litezkeen arriskuak eta baita
familiaren baserrian zein baratzean sorginen agerpena urrundu nahi izaten zen. Eta
zumeak eta kandelak jartzen ziren bitartean kandelerio abesten zen:

2. Kandelerio lerio
atzari ura dario
sagarrari madari
eutsi Peru adarrari.
Euria dakar menditik
Ondarroaren gainetik
Eztaukat zapatarik
banoa Lekeitiotik
Kandelerioz eguzki,
Negua dago aurreti,
kandelerioz edurra,
joan da neguaren
bildurra

3. SAN BLAS (Otsailak, 3)
Otsailaren 3an, Kandelario egunaren ondoren, San Blas eguna ospatzen da.
Eztarrian arrain-hezur bat trabatuta zuela itolarrian zegoen haur baten bizitza salbatu
zuen San Blasek, eta horrexegatik mirariz sendatzeko dohaineko alegia egin zen ezagun.
Egun horretan bedeinkazio bereziak egiten ziren, eta oraindik ere egiten dira toki
askotan. Ohitura hauxe da: erositako hari berezi batzuk, kolore askotakoak, gozoki, opila
eta erroskila batzuekin batera elizara eramaten dira apaizaren bedeinkazioak jasotzeko.
Apaizaren bedeinkazioaren ostean, San Blas haria eta jateko gauzak eztarriko minak eta
gaixotasunak uxatzeko erabiltzen dira.
Hariak erabiliz gero, ezin dira edozein tokitan bota, derrigorrez erre egin behar dira
bederatzi egun pasa ondoren.
Kandelario egunean hasi eta inauteriak amaitu artean, etxe askotan tostadak egiten dira,
bai ogizkoak, baita ahiezkoak ere.

4. AGATE DEUNA (Otsailak, 4)
Heldu zaigu, berriro ere, Agate Deuna ospatzeko saioa.
Bezpera gauean, otsailaren 4an, Euskal Herrian oles egiteko ohitura izan dugu. Oles
egitea norbaiti dei edo erregu egitea da, atejoka laguntza eske ibiltzea. Ohitura honek
oraindik dirau bizirik toki askotan.
Agate Deuna martiria Sizilia irlan jaio zen k.o. 230. urtean.
Garai hartan Siziliako nagusi zen Quintinianori begitik sartu omen zitzaion. Honek
ahalegin guztiak egin zituen neskaren bihotza irabazteko baina alferrik., Jaungoikoari
eskeinia baitzegoen. Ezin zuela neska lortu eta, neke eta oinaze gogorrak sufriarazi
zizkion; ezagunena bi bularrak moztea. 251. urtean hil zen, 21 urte zituela. Haurtxoen eta
bularretako gaixotasunen bat duten emakumezkoen babeslea da. Suteen kontrako
abokatua ere bada zenbait herritan. Agate Deunaren inguruan Euskal herrian ohitura
desberdinak izan dira. Kanpai jotze luzeak izaten ziren eta, Bizkaiko zenbait ermitatan,
Barakaldon adibidez, erromeriak. Tradizioak zioen egun horretan ezin zela labako edo
garbiketa lanik egin.

5. Gaur egun, berriz, toki gehienetan gorde izan den ohitura zera izan da, zuzendaria
aukeraturik, makila bana eskuan hartuta eta lehengo janzkeraz, dirua edo janaria biltzen
etxez etxe oles egiten ibiltzea Agate Deuna egunaren bezperan. Oles egiten den bitartean
bertso eta kopla ugari erabiltzen dira.
AINTZALDU DAIGUN AGATE DEUNA
BIHAR DA, BA, DEUN AGATE
ETXE HONETAN ZORION HUTSA
BETIKO EUKO AL DABE.
DEUN AGATENA BATZEKO GATOZ
AURTEN BE IGAZKO BERBERAK,
IGAZ LEZ HARTU GAGIZUZ ETA
ZABALDU ZUEN SAKELAK.
OPA DEUTZUGUZ OSASUNA TA
JANGOIKOAREN ESKERRA
ZUEN BITARTEZ TXIRO TA UMIAK
EZ DABE IZANGO BEHARRA.
ORAIN BAGOAZ ALDE EGITERA
AGUR DEUTZUGU GOGOTIK
AGATE DEUNA BITARTE DALA
EZ EUZUE IZAN DONGERIK. (bis)
EUP !!!

6. INAUTERIAK (Otsailak,12)
Urteko zikloen arabera inauteriak negukoan kokatzen ditugu, garai batean etxean
egoteko aroa, lurra eta animaliak babesean lo egoten zirenekoa. Udaberriarekin esnatzen
ziren hartza eta lurra eta ateratzen zen gizakia etxetik. Eta inauteriak ospatzen ziren urte
berriari agurra emateko.
Historian zehar, bere ibilbidean hainbat elementu jaso eta gorde ditu, eta halaber,
denbora zeharkatuz gaurdaino, aldakuntza, fusio eta esanahi aldaketak jasaten joan da
(ziurrenik biharkoak ere ezberdinak izango dira).
Egia esan, leku askotan ihauteria mozorro festa soil bat bihurtu da.
Baina... noiz dira inauteriak? Inauteriak, Korpus egun eta bestelako zenbait jai-egun, aste
santuarekin batera, eliza katolikoaren egutegi liturgikoaren arabera ezartzen dira urtero.
Egutegi liturgiko horren berezitasuna da ilargiaren zikloak kontuan hartuta ezartzen
dela. Pazko-igandearen arabera ezartzen dira egutegi liturgikoko datak. Eta, noiz da
Pazko-igandea? Ba, udaberriko lehenengo ilargi betearen ondoko lehen igandea izan ohi
da.
Inauterietako Hausterre-eguna, asteazkena, eta Pazko-igandearen artean 40 eguneko
Garizuma izaten denez, Pazko egunetik 40 egun atzera egin eta inauterien bukaera
izango dugu, eta ondorioz inauterietako jai egun guztiak ezar daitezke.
AURREKO IGANDEA
Bizkaiko aratuste zein inauteri asteko lehen ekintza aurreko igandean ospatzen den
landa-merienda da. Ohitura hau lurraldeko hainbat lekutan mantentzen da oraindik.