Recommended
More Related Content
Viewers also liked
Viewers also liked (20)
More from Nekane
Gizakiaren eboluzioa
- 2. AZTARNATEGIAK, NON? • Sedimentazio tasa altuak • Jalkinez betetako ur korronteek abiadura galtzen dutenean • Sakonune handietan, alubioi- terrazak eta kobazuloetan
- 3. DENBORAREN NEURKETA • Erradiometria: C14 metodoa • Estratigrafia • Termoluminiszentzia • Espin elektronikoaren erresonantzia • Paleomagnetismoa
- 4. PALEOANTROPOLOGOEN LANA • Banakoaren heriotza adina zehaztea – Hortzeriaren ikerketa: hortzen desgastea, behin betiko hortzeria... – Eskeletoaren garapenaren ikerketa • Banakoaren altuera eta pisua zehaztea: – Femurra eta altuera – Artikulazioen tamaina eta pisua • Banakoaren sexua zehaztea – Dimorfismo sexuala. Pelbisa
- 5. RIFT VALLEY • Afrikako ekialdean dagoen sakonunea • Mozanbiketik Etiopiarainoko harana • Fosil kopuru handia • Garrantzi handia gizakiaren eboluzioaren ikerketan
- 6. SAILKAPEN SISTEMA FILLU M A • Espeziea:Baldintza naturaletan KLA S EA ugal daitezkeen eta ondorengoak O RD EN A ugalkorrak izan ditzaketen izaki bizidunen multzoa da. FA M ILIA G EN ERO A ES PEZ IEA
- 7. P R IM A T E A K ORDENA E S T R E P S IR R IN O A K H A P L O R R IN O A K P r o s im io a k S im io a k Le m ure a k T A R S IIF O R M E A K C A T A R R IN O A K P L A T IR R IN O A K A ntropom orfoak C E R C O P IT E C O ID E A H O M IN O ID E A S u p e r fa m ilia S u p e r f a m ilia S u p e r f a m ilia C E B O ID E A M akakoak H O M IN ID E A ANTROPOM ORFOAK T x im in o a r m ia r m a G e la d a k F a m ilia T it ia k M a n d r ila k P a p io ia k A r d ip it h e c u s T x in p a n t z e a k A u s t r a lo p it h e c u s G o r ila k Pa ranthropus O ra nguta na k H om o G ib o ia k
- 20. HOMINOIDEOEN ERLAZIO EBOLUTIBOAK Giboiak Orangutana Gizakia Txinpanze Txinpanze Gorila arrunta ipotxa 5 m.u 7 m.u 14 m.u 24 m.u
- 22. Sahelanthropus tchadensis “Toumai” • Afrikako erdialdean. Chad-en. • Duela 6-7 miloi urte bizi zen. • Simio (Garezurraren goiko partea) eta gizakiaren ( aurpegia eta hortzak) arteko ezaugarriak ditu. • Bipedo?
- 24. Ardipithecus ramidus • Hominidorik zaharrena : 4,4 m.u. • Etiopiako ekialdean • Txinpantzeen antza zuen • Altuera: 1 m - 1,50 m • Oihanean bizi zen • Bipedo?
- 26. Australopithecus • 4,2 eta 2 m.u. tartean • Espezie garrantzitsuenak : – A. Anamensis ( Afrikako ekialdean ) – A. Africanus ( Hegoafrikan ) • Tamaina txikia • Garezurraren edukiera txinpantzeena baino handiagoa • Bipedoak
- 27. A. anamensis A. afarensis A. africanus
- 28. Paranthropus • Australopithecusen antza handia dute • Ekialdetik hegoalderaino zabaldu ziren • Espezie garrantzitsuenak: – P.aethiopicus – P. Robustus – P. Boisei • Elikadura dela eta murtxikadura aparatuan aldaketa sakonak • Aurpegi zabalak, luzeak eta lauak
- 30. HOLOZENO HOMO HOMO PLEISTOZENO Superior NEANDERTHALENSIS SAPIENS 127000 u 230000 u PLEISTOZENO HOMO HOMO RODHESIENSIS Medio HEIDELBERGENSIS HOMO ERECTUS HOMO ANTECESSOR PLEISTOZENO 1 mu Inferior HOMO ERGASTER 1.7 mu HOMO 2 mu HABILIS PLIOZENO 2.4 mu
- 31. Homo • Garezurraren edukiera > 600cc • Enzefalizazio indizea handiagoa • Prognatismoa txikiagotzen da • Dieta aldaketa: garunaren tamaina dela eta Energia gehiago behar du • Garapen erritmoa motelagoa. Haurtzaroa luzeago • Lehenengo industria litikoak
- 32. H. habilis
- 33. H. erectus HH. ergaster
- 34. H. antecessor
- 39. Hipotesi multirregionala: Mundu osoan eboluzioa aldiberean eman zen. Fluxu genetikoa. Out of Afrika hipotesia: ADN mitokondrialekin egindako ikerketan oinarriturik.
- 41. ENTZEFALIZAZIO INDIZEEN KOADRO KONPARATIBOA Garunaren batez besteko Garputzaren Entzefalizazio pisua ( gr. ) pisua ( gr ) indizea Pan troglodytes 410 36.4 1.2 (txinpanze ) A. afarensis 426 37 1.23 A. africanus 436 35.5 1.3 P. robustus 523 36 1.54 P. boisei 500 41.5 1.34 H. habilis / 619 40.5 1.67 H. rudolfensis H. ergaster 805 55 1.72 H. sapiens sapiens 1350 58 3.4
- 42. Garezurraren eboluzioa : edukiera, torus supraorbitarioa, prognatismoa, kokotxa...
- 43. H. SAPIENS NEANDERTHALENSIS H. SAPIENS SAPIENS NEUROKRANIO ( 1 ) Luzea eta baxua Altua eta borobildua KOPETA ( 2 ) Baxua Altua TORUS FRONTALA ( 3 ) Oso markatua eta makurtuta Gutxi garatua ORBITAK ( 4 ) Handiak Txikiak ( FOSA ) HOBI Ez du Badu KANINOA ( 5 ) PROGNATISMOA ( 6 ) Medio facial Maxilar KOKOTXA ( 7 ) Ez du Badu ESPACIO Badu Ez du RETROMOLAR ( 8 )
- 44. EZ GARA HORREN DESBERDIN
Editor's Notes
- Aurkezpen honekin gizakiaren sorrera azaltzen saiatu nahi dut . Gizakiaren eboluzioan oraindik hutsune pila ditugu ez baita lan batere erraza. Paleontologia da honetaz arduratzen den zientzia eta ondorioak ateratzeko datu gutxi ditu: Fosilak.
- Fosilak bilatu nahi baditugu ezin gara edonora joan. Lurralde batek aztarnategi on bat izateko baldintza batzuk bete behar ditu.
- Fosil bat behin aurkitu ondoren garrantzitsuena adina bat ematea da. Horretarako metodo desberdin daude: erradiometria : C14 metodoa. Karbono elementoak badu erradiaktiboa den isotopo bat ( C14 ) Estratigrafia: según eta zein estratotan aurkitu den adina jakin daiteke Paleomagnetismoa: Lurraren kanpo magnetikoa aldatu da hainbat aldiz bere historian zehar. Aldaketa hauek noiz eman ziren dakigunez eta burdina duten mineralak kanpo honen arabera kokatzen direnez fosil baten adina jakin daiteke.
- Fosil baten adina jakin ondoren paleontologoak beste datu batzuk ikertu behar ditu.
- Gizakiaren eboluzioan gaur egun onartuen dagoen teoriak dio lehenengo hominidoak Afrikako ekialdean agertu zirela, Rift valley-n, hain zuzen ere. Leku honetan faila handi bat dago eta hori primateen populazioen arteko oztopo naturala bihurtu zen bi aldeetako baldintzak desberdinak izanik: alde batean oihanak eta bestean lautadak. Modu horretan, espeziazio prozesua areagotu egin zen .
- Karl von Linneok ( 1707 – 1778 ) antzekotasun anatomiko irizpideei jarrituz sailkapen naturalaren sistema egin zuen. Hemen agertzen diren kategorietaz aparte badaude beste batzuk ere. ( superfamilia, subordena, subespeziea..)
- PRIMATEEN SAILKAPENA
- Hominoideoek lerro ebolutibo desberdinak jarraitu dituzte hemen agertzen den bezala. Aipatzekoa da txinpantze eta gizakia duela denbora gutxi bereiztu zirela.
- Gizakiaren lehenengo arbasoak. Hasieran pentsatu zen eboluzio lineala izan zela , hau da, izaki mota bakoitzak beste bakar batean eboluzionatzen zuela baina, gaur egun jakin badakigu horrela ez zela izan eta izaki batengandik lerro desberdinak agertzen zirela hauetako batzuk desagertuz.
- 2001ean Chad-en lan egiten zuen paleontologo talde batek fosil batzuk aurkitu zituzten. Fosila garezur baten zatia eta hortzen arrastoak ziren. Simio eta gizakien ezaugarriak dituenez zientzialari batzuentzat gizakiaren arbaso bezala onartua dago.
- Aipatzekoa da masaileen muskuluak anklatzeko garezurraren gandorra.
- Barail ( mandíbulas ) handiek, hortzen esmaltearen lodierak eta gandorrak beraien elikaduri buruz informazioa ematen dute. Gogorrak ziren landareen atalak jaten zituzten.
- Homo generoaren eboluzioaren gaur egungo eskema zientifikoa
- - Orain arte bizi izan ziren hominidoen artean hauek dira garezurraren edukiera handiena dutenak. Honek burmuina ere handiagoa izan zela adierazten du. - Entzefaloaren tamainak soilik ez du garapen mailari buruzko informazio gehiegirik ematen. Datu hau erlatibizatu behar da gorputzaren tamainarekin erlazionatuz. Prognatismoa: a urpegia, eta batez ere baraila, aurrerantz irtena egotea, garezurraren zatirik aurrekoenari tangentea den plano bertikala baino oraindik ere irtenago. Garunaren tamaina handiagoa denez eta, beraz, funtzio gehiago dituenez, energia orniketa ere handitu egin behar da eta modu honetan dieta ere aldatu beharko dute: haragia jaten hasten dira.( indar energetiko handikoa ) Umeak denbora gehiago daude gurasoekin. Modu honetan, ikaskuntza denbora luzatzen da gizakien gaitasun kognitiboak hartuz. Harriz egindako lehenengo tresnak agertzen dira. Garezurraren hedapenarekin erlazionatuta dago.
- 1,9 – 1,6 m.u Dimorfismo sexuala A. Afarensis-en antzekoa Beso luzeak ( txinpantzearen antza ) Eskeletoa primitiboa baina garezurra aurrekoena baino handiagoa. Industria litikoa: Olduvayense
- H. Ergaster 1,8 –1,4 m.u Afrikan Garunaren tamaina asko handitzen da ( 850 cc ) eta gorputzaren tamainak eta estrukturak gaurko gizakiarekin antza handia daukate. Garezurrak baxuak dira eta oinarria zabala dute ; torus supraorbitario oso garatua daukate hezur frontaletik ildo batez bereiztua ; Prognatismoa ez dago horrenbeste markatua; eta molarrak proportzioan txikiagoak dira. Industria litiko achelense. Lehenengo bifazak agertzen dira H. Erectus: - Ergaster bezalakoa da baina espezie hau Asian eboluzionatu zuena izendatzeko erabiltzen da.
- Atapuerca-n Gran Dolinan aurkitutako fosilak Beraien barailak ez dira ergasterrenak bezain indartsuak Homo sapiens eta neandertalensisen arbaso komuna omen da.
- Europan H. antecessor–ek H. heidelbergensis-en eboluzionatu zuen eta honek gero H. neandertalensis sortu zuen. Neanderthalekin ezaugarri komunak dituzte: Garezur-edukiera 1100- 1400 cc tartean. Prognatismoa neandertalena baino nabariagoa. Sudurretako hezurrak handiak eta zabalak Goiko hortzeria aurreratua Espazio retromolar handiagoa “ Elvis “ izeneko pelbisarekin oso mardulak ( robusto ) direla ondorioztatu da. Erditze kanala gaurko emakumeena baino askoz zabalagoa izan zen, beraz, erditzea orain baino errazagoa izanen da ( buruak txikiagoak eta kanala zabalagoa ) Bere altuera 175 cm inguruan egonen litzateke ( neandertalena baino handiagoa) eta bere pisua 95-100 Kg ingurukoa.
- Gaurko gizakien antza handia zuten. Ezaugarriak: Toru supraorbitario oso markatua batez ere erdialdean Aurpegia oso prognata. Fosa nasalak oso handiak Kopeta baxua eta garezurra atzera luzatua Hortzak txikiak En du kokotzik Badu espazio erretromolarra Gu baino baxuagoak baina mardulagoak Gorputz adarrak motzagoak Beraien gorputzak klima hotzerako adaptatuak daude ( gorputz azalera eta bolumenaren arteko erlazioa murriztua dago horrela kalorien galera eragozten dute) Gauko gizakiak baino garezur edukiera handiagoa zuten. Halere, bere gorputzaren tamaina ere handiagoa zen. Beraz, beren entzefalizazio indizea txikiagoa zen. Bereaien industria litikoa fina zen : musteriense Sua kontrolatzen zuten Beraien hildakoak lurperatzen zituzten.
- Badirudi gizaki modernoa Afrikan agertu zela duela 150.000-100.00 0 urte inguru H. antecessor-ek sortua. Honek H. rhodesiensis eboluzionatu zuen eta hortikan H. sapiens-a sortu zen. Momentu horretan neandertalak Europan zeuden. Duela 40.000-30.000 urte Cromagnon-go gizakiak ordezkatu zuten bapatean. Hala ere, duela 100.000 urte gizaki modernoa Ekialde Hurbilean bizi izan zen. Leku horretan neandertalak baino lehenago egon ziren eta bere industria litiko mota berdina zen ( musteriense ). Badirudi bi espezieak kontaktuan jartzerakoan lehenengo aldiz neandertalek irabazi zutela baina geroago galdu zutela betirako. Industria litiko mota berri bat erlazionatuta dago sapiens espeziearekin: auriñaciense ( Goi paleolitikoa ) H. sapiens Europan zehar duela 40.000 urte zabaldu ziren eta pixka bat lehenago ( 60-50.000 urte ) Eurasiatik Australiaraino. Nahiz eta beren gorputzak klima tropikalerako adaptatuak izan, badirudi beraien garapen teknologikoa eta beraien konplexutasun kultural handiagoa eman ziela abantailaren bat neandertalekin konparatuz arrakasta ebolutiboa sortuz .
- Eskema ebolutiboa lehenengo hominidoentzat.
- Gizaki modernoaren eboluzioari buruzko teoriak : Hipotesi multirregionala: mundu osoan eman zen eboluzio paraleloa eta aldiberekoa. Populazio horien arteko berdintasunak azaltzeko, hurruntasuna kontutan hartuta, fluxu genetiko batetaz hitzegiten da. Out of Afrika teoria postulatzeko ADN mitokondriala ikertu da eta ikusi da Homo sapiens-en populazio guztien artean zaharrena Afrikakoa dela. Afrikatik beste kontinenteetara migratu ziren eta hor bizi ziren H. erectus (Asian) eta H. neanderthalensis ( Europan) espezieen desagerpena eragin zuten. Beraz, honen arabera Afrikatik egon dira 2 irteera gutxienez: lehenengoa ( pleistozeno inferior duela 1,5-0,9 m.u inguru ), H. erectus-ena Asia aldera eta H. antecessor-ena Europa aldera eta bigarrena ( Pleistozeno superior , duela 80.000 u inguru ) H. sapiensena
- Homo generoaren hedapena . Afrikatik beste kontinenteetara zabaldu zen.
- ENTZEFALIZAZIO INDIZEAK: gorputzaren pisua eta garunarena erlazionatzen duen indizea da. Gero eta handiagoa izan ordun eta inteligenteagoa dela suposatzen da. Neandertalak dira gurekin batera entzefalizazio handiena dugunok.
- Garezurren ezbesdintasunak espezieen arabera.
- Neanderthal eta sapiens-en arteko desberdintasunak
- Egia da ez garela horren desberdin.